Als je jezelf niet meer bent

GEZONDHEID

Als je j~elf niet meer beICW OVER DEPRESSIE, BURN-OUT EN DEMENTIE 'lé~: cYrCensje<:.YtCelcbi01: 8l/ustratie: .1J!i<{17an der 'Vorst

Geestelijke aandoeningen komen steeds meer voor en\ dat geldt met name voor

burn-out, depressie en dementie. Het goede nieuws is dat z~ steeds eerder worden herkend en dat met nieuwe behandelvormen goede resultaten worden geboekt.

DEPRESSIE: TRAINING TEGEN TERUGVAL Cognitieve gedragstherapie is een belangrijke behandelmethode bij depressies. Bij lichte depressies heeft het nu vaak zelfs de voorkeur boven het slikken van antidepressiva. In Nederland krijgen jaarlijks maar liefst 738.000 mensen een depressie.

Een eerste depressie ontstaat vaak nadat er iets heftigs is gebeurd in iemands leven: een sterfgeval in de familie of een echtscheiding. Als patiënten eenmaal van een eerste depressie zijn hersteld, blijven ze kwetsbaar. Gemiddeld krijgt tachtig procent een terugval. Claudi Bockting, adjuncthoogleraar klinische psychologie, behandelt al 17 jaar patiënten met depressies en deed er veel onderzoek naar: "Opvallend is dat die terugval door hele kleine voorvallen getriggerd kan worden. Als de dingen even niet gaan zoals iemand wil, kan de meter al naar de verkeerde kant doorslaan." Bockting vindt dan ook dat je depressie als een chronische aandoening moet zien. Ze heeft een behandelvorm ontwikkeld die mensen moet beschermen tegen de terugkeer van depressies en uit onderzoek blijkt dat die training goed werkt. Ex-depressiepatiënten leren anders denken, zodat ze niet meer zo ondersteboven raken van kleine dingen die fout gaan. "Mensen die een depressie hebben gehad, zitten vaak vast in negatieve denkpatronen die opkomen wanneer het even niet lekker gaat, als een soort pop-up.

Als ze de bus missen of een vriend op het

laatste moment een etentje afzegt, denken ze al snel 'allel gaat altijd mis bij mij' of 'mensen laten me altijd in de steek/M~t de training helpen wij die gedachten te herkennen en leren we een nieuwe pop-up aan."

IN ACTIE KOMEN De cursisten leren ook positieve ervaringen beter te onthouden.

Bockting: "Mensen met een depressie hebben - ook als ze eenmaal zijn opgeknapt - minder gedetailleerde herinneringen aan slechte ervaringen, maar ook aan positieve ervaringen. En juist van het herbeleven van positieve ervaringen, krijg je een goed gevoel."

Ex -depressiepatiënten leren anders denken , zodat ze stabieler in het leven staan Wat kan de omgeving doen als iemand depressief is of weer in een depressie dreigt terug te vallen? "Hem of haar activeren en samen leuke dingen doen, werkt het best," zegt Bockting. "Kondig bijvoorbeeld aan dat je elke week samen gaat wandelen. Ofhet nou regent of niet, die afspraken moeten dan heilig zijn. Veel bewegen helpt mensen met een depressie er weer sneller bovenop."

Websites: www.doorbreek-depressie.nl I www.zorgvoorpsyche.nl

DEELNEMERS GEVRAAGD . Claudi Bockting doet op dit moment onderzoek naar het voorkómen van depressieterugval door middel van een training via internet of de mobiele telefoon. De Rijksuniversiteit Groningen zoekt daarvoor nog mensen die hersteld zijn van een depressie. Je krijgt dan een groepstraining, of een training via internet of de telefoon. Kijk voor meer info en aanmelden op www.doorbreek-depressie.nl.

35- 41

htElle

(I

UBELLE

GEZONDKEIDS WEKEN

Het zijn de LibelIe Gezondheidsweken. Dit artikel is de eerste aflevering, de komende weken volgen nerg nart & vaten, de luchtwegen, ons gewicht en kanker.

BURN-OUT: SNEL WEER AAN HET WERK Niet meer vooruit te branden zijn, slecht slapen en de concentratie van een fruitvlieg: het zijn de eerste signalen van een bum-out. Toch denderen mensen bij die symptomen vaak nog een tijd door, totdat ze écht niet meer kunnen. "Dan zitten ze er helemaal doorheen en kunnen ze 's morgens ineens hun bed niet meer uitkomen", schetst psychotherapeut Carien Karsten. Zij behandelt mensen met deze aandoening en schreef de boeken Omgaan met Burnout en Uit je burnout - een 30 dagen programma.

Tot een paar jaar geleden was de remedie bij een bum-out: rust, rust en nog eens rust.

Zoveel mogelijk de buitenlucht in, ontspanningsoefeningen en een cursus yoga of meditatie. En dan na een paar maanden weer rustig aan het werk. Of langer, een jaar ertussenuit gaan was geen uitzondering.

De laatste jaren is de behandeling flink veranderd. De nieuwste inzichten zijn dat je met een bum-out maar beter wél aan het werk kunt blijven. Al is het een uurtje per dag en doe je lichtere taken dan normaal.

Tegenwoordig is bijna iedereen met een bum-out binnen drie maanden weer aan het werk.

ALTIJD OP SCHERP Het aantal mensen met een bum-out is de laatste jaren toegenomen. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek en TNO Arbeid heeft nu dertien procent van de werknemers bum-outklachten.

Ze hebben zich lang niet allemaal ziek gemeld, maar lopen wel op hun tandvlees.

In 2007 had elf procent van de werknemers last van dit soort klachten en daarvoor lag het percentage jarenlang op tien procent. Hoogopgeleide werknemers lopen de grootste kans om bum-outklachten te krijgen: vijftien procent van hen voelt zich opgebrand. Het ligt voor de hand om de

SINGLES HEBBEN VAKER EEN BURN-OUT Alleenstaanden hebben aanzienlijk vaker last van burn-outklachten (zestien procent in plaats van dertien procent). Waarschijnlijk komt dat doordat niemand op de rem trapt als ze te veel werken. Bovendien missen singles de emotionele steun van een partner. Vrouwen met kinderen, krijgen vaker een burnout in combinatie met extreme vermoeidheid, en alleenstaande vrouwen in combinatie met een depressie.

htElie 35-42

economische crisis de schuld te geven. We zijn banger geworden om onze baan kwijt te raken en de werkdruk is toegenomen - er worden immers nauwelijks nieuwe mensen meer aangenomen.

Toch denkt Karsten niet dat de crisis de belangrijkste reden is.

"Natuurlijk heeft dat wel invloed, maar ik denk dat het vooral komt door nieuwe communicatietechnologieën. Door de smartphones zijn we altijd bereikbaar en is het heel normaal geworden om in het weekeinde en 's avonds ook even je werkmail te lezen. Ik check zelf ook al bij het ontbijt of er iets belangrijks is binnengekomen. En hoeveel mensen beantwoorden tijdens de vakantie niet even hun mailtjes? Het kan, want er is overal wel wifi. Het probleem daarbij is datwe altijd op scherp staan."

GOEDE HECHTING IS BELANGRIJK Altijd op scherp staan, is dé bedreiging voor onze mentale gezondheid. Het is namelijk een belangrijke oorzaak van chronische stress. In het dagelijks leven maken stressreacties ons lichaam klaar om te vechten of te vluchten. De spieren spannen zich aan, de bloeddruk en hartslag gaan omhoog en de hersenen geven het signaal dat de bijnieren het stresshormoon cortisol moeten produceren. Allemaal heel nuttig: zo ben je klaar om de strijd aan te gaan of heel hard weg te rennen. Het probleem is alleen dat we tegenwoordig nogal vaak in stressvolle situaties zitten én dat we daarbij niet vechten of vluchten. Wegrennen uit een verhitte vergadering, als iemand je afsnijdt in het verkeer of wanneer je je druk maakt om je relatie of de hypotheek, kan nu eenmaal niet. Het gevolg is dat ons lichaam zich niet kan 'ontladen' en het cortisolgehalte hoog blijft.

Een belangrijk inzicht van de laatste jaren, is dat er behalve het stressysteem, nóg een systeem is dat meespeelt bij hoe we met druk omgaan: het hechtingssysteem. Karsten: "Wanneer je je veilig voelt en je je aan anderen hecht, maak je het hormoon oxytocine aan - een knuffelhormoon waardoor je je goed voelt. Als je op je werk bijvoorbeeld grapjes maakt met collega's en even lekker roddelt, werkt dat stressverlagend."

I

"Door de komst van smartphones, staan we altijd op scherp" Wanneer het hechtingssysteem goed werkt, kun je meer spanning aan. Maar als je je bedreigd voelt in relaties - bijvoorbeeld omdat je veel ruzie hebt met je partner of een conflict hebt met een collega of leidinggevende - raakt het hechtingssysteem verstoord en kun je ondanks de 'goede' dingen die je doet om te ontspannen, toch te gestrest raken . Karsten: "Het lichaam maakt dan juist te véél oxytocine aan, waardoor je ontregeld raakt."

Veel antistresstips - ook bij een bum-out - zijn erop gericht om het stresssysteem te kalmeren, zoals rnindfulness, yoga en timemanagement. Maar eigenlijk moeten we ook meer op dat andere systeem gaan letten, zegt Karsten. Dus: eens een lekkere massage nemen, niet mailen met collega's, maar even langsgaan voor een kop koffie en vooral snel steun vragen aan vrienden en familie.

Dat zijn allemaal kleine dingen die de druk van de ketel kunnen halen, zodat we (de juiste hoeveelheid) oxytocine aanmaken.

GEZONDHEID

ADVIEZEN BIJ BURN-OUT EN DEPRESSIE Om een burn-out te voorkomen, helpt het om in een vroeg stadium (bijvoorbeeld bij slecht slapen, onrustig of moe zijn) op de rem te trappen. Kijk naar wat energie kost en probeer dat te verminderen. Blijf wel leuke dingen doen: wandelen, met vrienden afspreken, naar een mooie film gaan.

Het is wetenschappelijk bewezen dat sporten en bewegen helpt. Kijk bijVOOrbeeld voor een runningtherapie (hardlopen op therapeutische basis) op www.runningtherapie.nl.

Blijf gezond eten, en drink niet te veel koffie. En meer alcohol drinken om te ontspannen is een valkuil: je slaapt dan onrustiger.

Officieel is er sprake van een depressie als je meer dan twee weken somber bent en het je functioneren beïnvloedt. Dat is een goed moment om naar de huisarts te gaan en te bespreken of een gedragstherapie kan helpen.

GEDACHTEN OMBUIGEN Een belangrijk onderdeel van de behandeling bij bum-out is cognitieve gedragstherapie. Daarbij leren mensen hun gedachten om te buigen. Karsten: "Ik begeleid nu bijvoorbeeld een communicatiemedewerkster met een bum-out. Zij vindt dat ze deadlines nooit mag overschrijden - ook niet als anderen te laat aanleveren - en dat er nergens een foutje in mag zitten.

Als het toch misgaat, vindt ze dat ze niks waard is. Samen sporen we dat soort gedachten op en ik leer haar er een andere gedachte voor in de plaats te hebben.

Bijvoorbeeld: 'Fouten maken mag'. Of: 'Ik ben alleen verantwoordelijk voor mijn eigen inspanning'."

Naast die gedragstherapie, is het zaak problemen op het werk aan te pakken.

Dus als er een conflict is met iemand, het gesprek aangaan. En verder zoveel mogelijk schrappen in de agenda. "Ik geef mensen altijd de tip om te kijken weIke activiteiten op het werk en privé veel energie kosten.

Om dan vervolgens zoveel mogelijk van die energievreters te schrappen."

Websites: burnin.nll www.carienkarsten.nl

DEMENTIE: KLEINE LICHTPUNTJES Depressie is de meest voorkomende mentale ziekte, maar er is nog een andere aandoening die een grote druk legt op onze (geestelijke) gezondheidszorg: dementie. En dat wordt alleen maar erger. "Het wordt dramatisch", zegt Wiesje van der Flier, hoofd onderzoek bij het Alzheimercentrum van het VU Medisch Centrum in Amsterdam.

Op dit moment hebben 250.000 Nederlanders een vorm van dementie. De voorspelling is dat dit in 2040 het dubbele zal zijn.

"Door de vergrijzing, maar ook doordat mensen ouder worden, komen er veel meer gevallen bij. Deze mensen zijn zeer hulpbehoevend en hebben veel zorg nodig."

Gelukkig biedt het wetenschappelijk onderzoek naar dementie wel wat lichtpuntjes. Een doorbraak is bijvoorbeeld dat er een goede diagnose kan worden gesteld.

Van der Flier: "Tien jaar geleden was dat heel lastig als de ziekte zich nog in een vroeg stadium bevond. Nu kunnen we in het hersenvocht het alzheimereiwit meten en in beeld brengen met een hersenscan."

Eiwitten, dat is waar het bij alzheimer allemaal om draait. Het is de meest voorkomende vorm van dementie. Bij alzheimer vormen zich in de hersenen ophopingen van een bepaald eiwit, waardoor zenuwcellen afsterven en de hersenen krimpen.

Door de schade in de hersenen gaan er allerlei functies verloren die nodig zijn om

o

ADVIEZEN TEGEN ALZHEIMER We kunnen er zelf iets aan doen om het risico op alzheimer een beetje te verkleinen, of het in ieder geval uit te stellen. Wie z'n hele leven actief blijft, heeft een kleinere kans om dement te worden. Dat kan lichamelijke actie zijn, maar ook geestelijke, door werk of contacten met vrienden en familie. Verder heeft gezond leven zin. Mensen met overgewicht lopen een groter risico en rokers ook. Een dieet met veel groenten, fruit en onverzadigde vetten is een aanrader, net als vette vis eten. Omega-3 vetzuren werken namelijk beschermend voor de hersenen.

te onthouden, te begrijpen, te lezen en schrijven en te communiceren.

Dat proces begint al jaren voor de eerste tekenen van vergeetachtigheid merkbaar zijn. "Waarschijnlijk verandert iets in de hersenen al zo'n twintig of dertig jaar voordat de ziekte zich openbaart", zegt Flier.

Op dit moment zijn er wel medicijnen die het proces van alzheimer vertragen, maar die slaan bij de ene patiënt wel aan en bij de andere helemaal niet. Gemiddeld vertragen de medicijnen het proces van de ziekte met zes maanden.

"We kunnen alzheimer nu in een veel vroeger stadium diagnosticeren" JONG EN DEMENT Er is een groep dementerend en bij wie de ziekte extra schrijnend is - voor henzelf en voor hun omgeving: de jong dementerenden. Eén op de twintig dementiepatiënten is jonger dan 65 jaar. Van der Flier: "In ons Alzheimercentrum hebben we ook veertigers en dertigers. Op dit moment behandelen we zelfs iemand van eind twintig."

Omdat dementie bij een jong iemand niet voor de hand ligt, duurt het lang voordat deze patiënten de juiste diagnose krijgen.

Bij jong dementerenden zijn de eerste symptomen namelijk gedragsverandering, concentratieverlies èn lichte vergeetachtigheid. "Deze mensen krijgen onterecht de diagnose bum-out of depressie ofbelanden bij de relatietherapeut. Op het werk lijkt het vaak of iemand disfunctioneert.

En voor iemands partner kan het net lijken alsof zo'n patiënt om onbegrijpelijke redenen alle interesse in de ander is verloren."

Website: www.alzheimercentrum.nl

Kom naar LibelIe Academy Live Gezondheid begint bij je lekker in je vel voelen. Kom naar Ubelle Academy Uve voor adviezen over bewust, gezond en gelukkig leven . Kijk voor meer informatie op www.libelleacademy.nl.

35-43

htElie