I n f o r m at i e f
I n f o r m at i e f
Ruim tien jaar geleden deed Bertus Faber, klinisch psycholoog in het brandwondencentrum Groningen, een eerste verkennend onderzoek naar pijnvermindering door toepassing van Virtual Reality (VR). De verwachting was dat verbandwisselingen als minder pijnlijk en minder traumatisch zouden worden ervaren. De resultaten waren positief en verder onderzoek bleek wenselijk. Toch duurde het nog een jaar of zes voordat de onderzoeksdraad weer werd opgepakt.
De werkelijkheid van Virtual Reality Veelbelovend, niet alleen bij pijnbestrijding
ben we tot nu toe bekeken hoe wij het onderzoek kunnen
CV Susanne Blokzijl
inpassen in de zorg die daar op dit moment gegeven
Susanne is opgeleid in de neu-
wordt.”
ropsychologie (2011) en doet sinds 2013 onderzoek naar de
Psychologische variabelen
mogelijkheden van VR als pijn-
Het is al duidelijk dat VR niet voor iedere patiënt een
bestrijder in de medische setting.
geschikt middel is bij pijnbestrijding. Susanne: “Uit mijn
Daarnaast volgt zij de opleiding
ervaring met MDL-patiënten weet ik inmiddels dat het
tot Gezondheidszorgpsycholoog,
sommige mensen niet aanspreekt. Zij willen er überhaupt
die ze in de zomer van 2016 wil
niet mee beginnen. Ik onderzoek daarom ook welke per-
afronden.
soonseigenschappen een rol spelen. Zo kan ik mij voorstellen dat iemand die controlebehoeftig is, er niet aan wil beginnen. Een VR-bril sluit dan te veel van de omgeving af. Dit soort psychologische variabelen neem ik mee in
digitale bibliotheek samenstellen, zodat iedere patiënt zijn
het onderzoek, om te kunnen bepalen aan welke patiën-
eigen virtuele wereld kan kiezen.”
“Begrijpelijk”, aldus Susanne Blokzijl, onderzoeker bij het
werkt het? En waarom bij de één beter dan bij de ander?”,
ten je het wel en aan welke je het niet aanbiedt. Ik kan mij
Martini Ziekenhuis. Want de apparatuur - een forse VR
vertelt Susanne. “Ik onderzoek dat al bij patiënten op de
ook indenken dat iemand die bij voorbaat VR al aantrek-
Medicatie
bril, een grote opstelling, veel snoertjes, lastig in te stellen
MaagDarmLever (MDL)-afdeling en binnenkort ook in het
kelijk vindt er meer baat bij zal hebben, want motivatie
VR inzetten bij pijnbestrijding betekent niet dat dit in alle
- was niet gebruiksvriendelijk. “Het nodigde niet uit om de
brandwondencentrum. Daarbij vergelijk ik de resultaten
speelt een belangrijke rol. De bedoeling is dat een patiënt
gevallen zonder aanvullende medicatie kan. “Bij de MDL-
VR-bril te gebruiken, terwijl iedereen wel enthousiast was
met een controlegroep van gezonde proefpersonen. Bij
wordt meegezogen in een virtuele wereld. Maar welke
patiënten gebruiken wij VR wel in plaats van medicatie
over de effecten. De laatste tijd is de apparatuur geluk-
die groep wek ik experimentele pijn op met ijskoud water.
virtuele wereld dat is, verschilt per persoon. De één houdt
(het roesje, red.)”, zegt Susanne. “Maar bij brandwonden-
kig veel handzamer geworden en beter betaalbaar. Mede
Je hand in het water houden en kijken hoe lang iemand
van zweven door een landschap, de ander houdt van een
patiënten is VR een toevoeging op pijnstilling. Toch is het
dankzij subsidie van de Vriendenloterij kon in ik 2013
het volhoudt mét en zonder VR-bril.”
actieve game. In de toekomst wil ik dan ook graag een
daar, verwacht ik, ook heel zinvol. Als je met de VR-bril de verbandwisseling iets draaglijker kan maken, gaat de
beginnen met mijn promotieonderzoek en ik verwacht dat ik het eind volgend jaar heb afgerond.”
Aandacht
patiënt op een meer ontspannen manier de volgende
In dit nummer van Infocus vertelt Susanne Blokzijl alvast
Susanne: “Ik onderzoek ook de rol van aandacht. Heeft ie-
verbandwisseling in. Het zou mooi zijn als we met VR de
meer over de aanpak en achtergrond van haar onderzoek.
mand die in staat is om de aandacht goed te richten meer
angst daarvoor kunnen beperken. Ik verwacht ook een
In een volgend nummer komen wij er in Infocus zeker op
baat bij VR dan personen die dat niet kunnen? En speelt
gunstige uitwerking op de periode na de behandelingen,
terug, met de resultaten en aanbevelingen.
het kunnen verdelen van de aandacht daarbij ook een rol?
tijdens de revalidatie.”
Dit meet ik vooraf door middel van aandachtstaken, zowel
Werkingsmechanismen
bij de MDL-patiënten als de gezonde deelnemers. De
VR heeft de toekomst
“Ik ben natuurlijk in de eerste plaats benieuwd naar het
maat die daar uitkomt ga ik vergelijken tussen de groep
VR heeft de toekomst, dat is ook zonder de onderzoeks-
meetbare effect van VR op pijn in de medische setting,
die ‘veel’ baat heeft en de groep die ‘weinig’ baat heeft
resultaten al wel duidelijk voor Susanne. “Mijn ideaalbeeld
zoals bij verbandwisselingen. Maar zeker zo belangrijk
bij VR.” Het onderzoek bij brandwondenpatiënten bevindt
is een VR-pakket met programma’s voor kinderen, ervaren
vind ik de werkingsmechanismen achter VR. Waarom
zich nu in de startfase. “In het brandwondencentrum heb-
en minder ervaren gamers, jong en oud, verschillende culturele achtergronden. Programma’s waarin je zelf actief of minder actief deelneemt, met één hand te bedienen of zelfs met oogbewegingen. Ik denk in ieder geval aan een
De werkelijkheid verdwijnt…
draadloos systeem, makkelijk inzetbaar in verschillende
Er gaat bijna geen dag voorbij of je leest weer iets over
afdelingen van het ziekenhuis. Bij pijnbestrijding, maar ook
toepassingen van Virtual Reality (VR). Zet een VR-bril op en je
bij fysiotherapie en psychologie. Bijvoorbeeld om patiënten
belandt in een schijnbare werkelijkheid. Je bent ‘echt’ aanwe-
met (brandwonden)littekens te motiveren om te bewegen.
zig als toeschouwer of zelfs als deelnemer in games of films,
Je hebt bijvoorbeeld een game waarbij mensen virtuele
bij presentaties of bij familiebezoek. Waar je ook kijkt, door
blokken moeten opstapelen die steeds groter worden.
het 3D-effect zit je er middenin. De werkelijkheid verdwijnt
De armen moeten dan steeds wijder en zo kun je de huid
even naar de achtergrond. De toepassingsmogelijkheden van
oprekken. Ook bij behandeling van psychoses en fobieën
VR lijken onbegrensd.
kan VR een prima ondersteuning zijn. Daarnaar wordt ook al volop onderzoek gedaan.” • Door Frits Haasjes
-10-
I N FOC U S
I N FOC U S
-11-