Bouwen met de zorg

Bouwen met zorg Hoe duurzaamheid, maatschappij en zorg samen komen in de bouw De realisatie van het servicecentrum voor Interzorg door Duurzaamwonen

© Duurzaamwonen, mei 2020 Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Idee en eindredactie: Duurzaamwonen Vormgeving omslag en binnenwerk: Flink Creaties Teksten en interviews: Flink Creaties Dit boek is tot stand gekomen met medewerking van: Hercuton, Interzorg Assen, NTC Vastgoed. www.duurzaamwonen.nl

Duurzame samenwerking Het was begin 2016 toen Duurzaamwonen door Interzorg werd gevraagd om advies.

Interzorg stoeide met vragen rondom de transitie van hun vastgoedportefeuille.

Samen sparren, dat was het idee.

Het leidde tot de realisatie van een servicecentrum voor Interzorg met plaats voor een kantoor, een grote wasserij en een keuken. Een uniek project. Vanwege de samenwerking tussen betrokken partijen en de bijdrage die dit centrum levert aan het verbeteren van zorg.

Dit boek geeft een inkijk in het proces en het resultaat daarvan.

4

4

Inleiding

7

Voorwoord

62

9. Veranderingen in de bouw

21. De maatschappij en bouwen

11

De visie van Duurzaamwonen

24

Gericht op de toekomst

13

Duurzaam wonen en Interzorg.

Een gezamenlijke missie Conceptmatig bouwen

25

De bouw van het servicecentrum en de maatschappij

27

In gesprek met Willem Huisman (NTC Vastgoed)

31

Energie opwekken en besparen

15 17

5

Dankwoord

In gesprek met Sander Robbe (Hercuton)

Inhoud

33. Toekomst en zorg

51. Duurzaamwonen

35 In gesprek met Elly van der Woude (Interzorg)

53 In gesprek met Bert van der Beek (Duurzaamwonen)

37 Zorg en bouw

55 Duurzame woningen

41 In gesprek met Oeke Hettinga (Interzorg)

56 Sustainable Development Goals 57 Circulair bouwen

43 Mijlpalen in het bouwproces

60 Mens en bedrijf

47 De eerste schetsen en impressies 49 Rondleiding Interzorg

6

Voorwoord Duurzaam is zo’n veelgebruikt woord geworden dat we soms niet meer precies weten wat het omvat. Wat is nu eigenlijk duurzaam? Automatisch denken we aan gebruik van natuurlijke materialen en het verminderen van de uitstoot van gevaarlijke stoffen. In de bouw wordt duurzaam vooral in één adem genoemd met een lage energierekening.

Duurzaam betekent continu keuzes maken die op de lange termijn de beste uitkomst bieden voor mens en natuur. Daarom is het niet alleen belangrijk om te kijken naar de belasting tijdens het bouwen, maar ook naar de houdbaarheid van de woning of een gebouw. Dat kan op allerlei niveaus.

Wij realiseren gebouwen en woningen die de hoogste mate van duurzaamheid nastreven, binnen de mogelijkheden van budget en ontwerp. We kunnen dit realiseren vanwege onze integrale aanpak. Samenwerken is namelijk een van de belangrijkste fundamenten van duurzaamheid. Duurzaam bouwen doe je niet alleen. Duurzame projecten realiseren doe je niet alleen. Werken aan een duurzame toekomst doe je niet alleen. Dat doe je samen.

De ontwikkeling en realisatie van het nieuwe servicecentrum voor Interzorg is een voorbeeld van duurzaam bouwen met die integrale aanpak en werkwijze. Er is op duurzame wijze gezocht en gewerkt aan de best mogelijke oplossingen. Zowel voor de realisatie als voor het hele proces daaromheen.

Het is een project waar we als Duurzaamwonen trots op zijn.

In dit boek nemen we u mee in de visie op duurzaam bouwen en de totstandkoming van het servicecentrum voor Interzorg. Betrokken partijen zijn geïnterviewd over het proces en hun visie op duurzame thema’s in bouw en zorg. Met dit boek hopen we anderen te inspireren voor toekomstige duurzame projecten. Projecten waar we uiteraard graag onze bijdrage aan leveren.

We danken ieder voor hun medewerking aan dit boek en bovenal de realisatie van het servicecentrum voor Interzorg.

Martzen ten Klooster Directeur Duurzaamwonen 7

Team Duurzaamwonen, 2019

8

9

Veranderingen in de bouw Het zijn roerige jaren voor de bouwsector. Natuurlijk was er de crisis die leidde tot veranderingen. Daarin is veel aandacht geweest voor personeel en kwaliteit. Terwijl de gevolgen van deze crisis langzaam minder voelbaar worden en de sector weer tot bloei komt, zijn er ook weer nieuwe uitdagingen. Zo luidt het COVID19-virus een nieuw tijdperk in. Economisch, maar ook in werkafspraken op de bouwplaats. Overkoepelend blijft duurzaamheid een actueel thema.

De CO2-uitstoot staat hoog op de agenda, net als energieopwekking en het gebruik van gas.

Welke kansen biedt het thema duurzaamheid voor de bouw? Wat moet er vanuit de overheid en welke kansen grijpen Duurzaamwonen en haar partners zelf aan voor innovatie? We nemen je graag mee in deze ontwikkelingen.

10

De visie van Duurzaamwonen Anno 2020 wordt bijna iedere organisatie gedwongen om na te denken over duurzaamheid. Bedrijven passen regels toe om te verduurzamen en doen aanpassingen voor het behalen van keurmerken of labels. Duurzaamwonen draait het om: zij verduurzamen niet wat ze al deden, maar nemen duurzaamheid als uitgangspunt voor alles wat ze doen.

Milieu In veel gevallen gaat duurzaam over het zo min mogelijk belasten van het milieu. Dat kan op verschillende manieren: door na te denken over energieopwekking en -besparing, werkprocessen, de keuze voor bouwmaterialen, de levensduur van gebouwen en de leefomgeving. Vanuit die aandacht voor het milieu heeft Duurzaamwonen een circulaire visie ontwikkeld voor het bouwen van woningen en gebouwen. Daardoor gaan ze in de bouw op dezelfde manier om met materialen als de natuur dat zelf doet.

Mens en maatschappij Duurzaam betekent letterlijk: geschikt om te duren. Oftewel, iets dat duurzaam is, gaat lang mee. Vanuit de visie van Duurzaamwonen is duurzaam handelen niet alleen zorgen dat iets lang goed en bruikbaar blijft, maar ook dat wat ze doen langdurig een positief effect heeft: nu en voor toekomstige generaties. Behalve het milieu speelt ook de maatschappij een belangrijke rol in die werkwijze.

Milieu en maatschappij hebben de aandacht in de realisatie van nieuwbouw, maar ook in de samenwerkingen die ze daarvoor aangaan. In de werkafspraken met partners is altijd een sociaal component opgenomen, zodat beiden een bijdrage leveren. Dat zorgt voor een sneeuwbaleffect waarbij steeds meer bedrijven bewust en duurzaam handelen.

11

“

“

Duurzaamheid als uitgangspunt in alles wat we doen.

12

13

Duurzaamwonen en Interzorg Een gezamenlijke missie Een bouwbedrijf en een zorgorganisatie, wat hebben die gemeenschappelijk? Duurzaamwonen en Interzorg vonden elkaar in de denkwijze die afweek van het traditionele met een overmatige betrokkenheid bij de maatschappij. Beide organisaties zijn er, met hun eigen expertise, continu mee bezig hoe zij een bijdrage kunnen leveren aan het welzijn van de mens en haar omgeving. Niet alleen nu, maar ook met een vooruitziende blik voor de generaties na ons.

Vanuit deze gezamenlijke missie ontstond een vertrouwen dat een uniek samenspel opleverde met een prachtig servicecentrum als resultaat.

De gedeelde visie betrof niet alleen het maatschappelijke aspect, maar ook het geloof dat er nieuwe mogelijkheden zijn in de bouwsector en de moed om van het traditionele af te wijken. Het echt anders doen kan volgens Duurzaamwonen alleen door volledig transparant te zijn. In deze nieuwe aanpak is er geen sprake meer van een bouwbedrijf dat een pand neerzet en een huurder die daarvoor betaalt. In plaats daarvan is er sprake van een ‘gebruiker’.

‘Een groot verschil’, aldus Duurzaamwonen. En dat verschil zit in de samenwerking: samen nadenken hoe de gebruiker het gebouw optimaal kan benutten, terwijl het gebouw duurzaam blijft.

De overeenkomst die daarbij hoort is uniek. Interzorg betaalt voor het gebouw vanaf het moment van oplevering en heeft partners die de inrichting en faciliteiten verzorgen. Ook daarvoor betalen ze alleen wat ze gebruiken. Niet per machine, maar per kilo was of maaltijd.

Diverse partijen zijn samengesmolten in dit servicecentrum.

Zowel Duurzaamwonen als Interzorg hoopt met dit project een voorbeeld te kunnen zijn voor de bouw- en zorgsector.

14

Conceptmatig bouwen In de zoektocht naar een partner voor de bouw van het servicecentrum voor Interzorg kon Duurzaamwonen niet om Hercuton heen. Hun geloof in conceptmatig bouwen en de duurzame visie sluiten naadloos aan bij de overtuigingen van Duurzaamwonen.

- Sander Robbe, Hercuton

“

“

Bouwen aan voorsprong voor nu en later, voor elkaar, voor onze kinderen.

Nieuwe oplossingen, meer contact, duurzame keuzes, minder zorgen.

Daarin vonden we elkaar.

Bouwbedrijf Hercuton loopt voorop in conceptmatig bouwen, oftewel legolisering. Steeds het wiel opnieuw uitvinden is tijdrovend, kostbaar en belastend voor mens en milieu. Niet logisch, aldus Hercuton. Daarom werken zij met prefab beton. Dit zijn vooraf gefabriceerde, vaste elementen gemaakt van beton. Ze vergelijken het zelf met legoblokken. Weet je nog hoe je als kind met slechts een paar blokken de mooiste bouwwerken kon maken? Met twee blokjes van 8 noppen kun je 24 combinaties maken. Zijn de blokken verschillend van kleur? Dan worden dat er zelfs 48. Moet je nagaan wat er mogelijk is met zesduizend verschillende elementen. Dat is exact wat Hercuton doet. Door zesduizend prefab betonblokken te combineren, eventueel met hout en staal, realiseren zij de meest indrukwekkende gebouwen.

Omdat de elementen met elkaar gecombineerd kunnen worden en goed samengaan met hout en staal, zijn de mogelijkheden voor architectuur eindeloos. Hierdoor is een unieke uitstraling voor een gebouw gewaarborgd.

15

De voordelen van conceptmatig bouwen op een rij: Duidelijk over kosten. Omdat er met vaste elementen wordt gewerkt, is direct duidelijk wat de kosten zijn voor de realisatie van een gebouw. De kosten voor productie zijn concurrerend, omdat er weinig verrassingen zijn en er geen maatwerk nodig is.

Waardevast. Beton is een sterk materiaal dat nauwelijks beschadigd raakt. Daardoor behouden objecten hun marktwaarde. Door het werken met prefab elementen zijn sommige onderdelen demontabel wanneer de behoefte voor het gebouw verandert.

Groeimogelijkheden. Het ontwerp van een gebouw staat niet vast. Door het gebruik van robuuste, losse elementen kan er ook later nog uitbreiding plaatsvinden, mits hiermee rekening is gehouden in het ontwerp. Een extra verdieping of parkeergelegenheid op het dak behoort tot die mogelijkheden.

Energiezuinig. Beton heeft een groot accumulerend vermogen. Dat betekent dat de buitentemperatuur nauwelijks invloed heeft op het klimaat binnen. Daardoor blijft de temperatuur stabiel en is er minder energie nodig voor verwarming of koeling (airco).

Veilig. Beton is brandwerend zonder dat daarvoor aparte, kostbare, investeringen nodig zijn.

Omdat het materiaal zo sterk is, is het tevens veilig tegen inbraak.

Onderhoudsarm. De onderhoudskosten voor beton zijn laag en inzichtelijk. Wel zo prettig.

16

- Sander Robbe, Hercuton

“

“

Bij een wasserette dacht ik aan een paar wasmachines op een rij, maar dat bleek een stuk ingewikkelder.

Hoe is de samenwerking voor de realisatie van dit servicecentrum tot stand gekomen?

Duurzaamwonen kwam met ons in contact op de Provada-beurs in 2018. Zij zochten een partner die conceptmatig bouwen als standaard had en alles dat nodig was voor de bouw van het centrum zelf kon regelen. Dat waren wij.

Zijn jullie dan de enige die conceptmatig bouwen?

Nee, dat niet. We zijn hierin wel pionier en hebben er onze corebusiness van gemaakt.

Bovendien is ons werkgebied heel ruim. Ons kantoor is gevestigd in Brabant, maar onze medewerkers wonen en werken door het hele land. Daardoor was dit centrum in Assen voor ons geen probleem.

Wat is kenmerkend voor Hercuton?

We zijn heel gespecialiseerd en betrokken. Je

17

kunt niet alleen bij ons terecht voor ontwerp en bouw, maar wij verzorgen ook de begeleiding van het proces. Bij nieuwbouw komt meer kijken dan het neerzetten van een gebouw alleen. Wij hebben zelf specialisten in huis om het volledige proces te coördineren. Vaak wordt gedacht dat ‘zelf regelen’ kosten bespaart, maar meestal is het tegendeel waar. Zelf regelen brengt risico’s met zich mee en daardoor onvoorziene kosten.

Wij kennen alle scenario’s waardoor de risico’s lager zijn en de kans op extra kosten minimaal.

Daardoor kunnen we heel transparant werken.

Die transparantie trekken we door in onze hele manier van werken en dat zorgt voor een goede samenwerking. Dit vinden we heel belangrijk.

Waaruit blijkt dat samenwerking zo belangrijk voor jullie is?

De stappen die we nu maken met het BIM is daar een goed voorbeeld van. BIM staat voor bouwinformatiemodel en is een 3D-tekening van het gebouw dat we realiseren. Het maken van 3D-tekeningen is op zich niet uniek, maar bij Hercuton werken we steeds meer met een open BIM. Alle betrokken partijen hebben toegang tot het 3D-model en communiceren via BIM. Dat zorgt ervoor dat iedereen het over hetzelfde heeft en we direct zien welke gevolgen iets heeft, waardoor we fouten voorkomen. Eerst ging veel tijd verloren aan het visualiseren van opties tijdens gesprekken, nu kunnen we veel sneller handelen omdat iedereen direct kan zien wat consequenties zijn. Ook het inkopen van machines of kantooronderdelen kan vanuit het model.

Het interview gaat verder op pagina 19.

In gesprek met Sander Robbe Sander Robbe is als planontwikkelaar binnen Hercuton verantwoordelijk voor het voortraject, ontwerp, vergunningen en de contractvorming voor de realisatie van het servicecentrum in opdracht van Duurzaamwonen.

18

19

Wat maakt dit project, de realisatie van het servicecentrum voor Interzorg, uniek?

Voor Hercuton was dit qua omvang niet ingewikkelder dan we gewend zijn. Toch was dit een bijzonder project en dat kwam met name door de samenwerking en de hoge betrokkenheid van de diverse partijen. Ondanks dat Interzorg huurder is van het pand en geen eigenaar, waren hun invloed en betrokkenheid bij het gehele proces groot. Dat maken we niet vaak mee. Hierdoor moesten we op een andere manier naar het gebouw kijken. Het is echt gebouwd voor de functie die Interzorg hier gaat vervullen, maar moet ook gericht zijn op een toekomst waarbij een andere huurder wellicht gebruikmaakt van het pand. Eigenlijk werd onze opdracht daardoor opgeknipt in twee deelopdrachten. Enerzijds was dat de realisatie van het basisgebouw voor Duurzaamwonen, dat op meerdere manieren gebruikt kan worden.

Anderzijds moesten we nadenken over de invulling van de specifieke voorzieningen voor Interzorg, zoals de wasserij en keuken.

Als je terugkijkt op dit project, waar ben je dan trots op?

Dat het gelukt is om alle wensen te realiseren.

Ik kan me nog een bijeenkomst herinneren aan de start van het proces. Ik kende globaal de plannen en ging vol vertrouwen de vergadering in. Toen iedereen had gepresenteerd wat de wensen waren, ontdekte ik dat het toch iets ingewikkelder werd dan ik vooraf had bedacht. Bij een wasserij dacht ik aan een paar

wasmachines op een rij, maar al gauw werd me duidelijk dat het een stuk groter was dan dat.

De machines zouden immens zijn en bovendien moest er een heel logistiek systeem komen voor de binnenkomst van de was, het wassen, vouwen, hangen, strijken en verdelen van de was. Bovendien waren de belangen niet overal hetzelfde – en toch was er veel ruimte voor iedereen om mee te mogen denken. Natuurlijk is dat heel mooi, maar tijdens het proces was dat ook weleens een uitdaging. Het resultaat mag er wezen: een prachtig centrum waar alle partijen blij mee zijn.

“

De hoge betrokkenheid van alle partijen en intensieve samenwerking maken dit project bijzonder.

- Sander Robbe, Hercuton

“

Vervolg interview Sander Robbe

20

21

Maatschappij en bouwen Duurzaamheid gaat niet alleen over milieu, maar over de toekomst in algemene zin. Het betekent dat we zorgvuldig moeten nadenken over onze impact op de maatschappij.

In het ontwerp van nieuwe woningen en gebouwen betekent dat vooruitkijken naar de behoeften van generaties na ons en de zorg voor de oudere generatie. Wat hebben zij nodig en hoe kan daarin op een duurzame manier worden voorzien?

In het ondernemen betekent het bijdragen aan de verbinding tussen mens en bedrijf, en verantwoordelijkheid nemen in educatie en economische groei.

22

23

“

“

We hebben geen glazen bol die ons vertelt hoe de leefbehoeften er over decennia uitzien, maar willen wel bouwen op een manier die daar rekening mee houdt.

- Bert van der Beek, Duurzaamwonen

Gericht op de toekomst Bouwen kan op een duurzame manier, maar het blijft belastend voor de natuur. Daarom is het belangrijk dat woningen en gebouwen langer kunnen blijven staan. Een goede technische levensduur is daarin bepalend, net als een blik op de toekomst. Immers, wanneer het bouwobject over jaren technisch nog steeds goed is, maar niet meer aansluit bij de behoefte van de gebruiker, dan is het nog steeds geen duurzaam object.

Voor de nabije jaren kunnen we een paar voorspellingen met zekerheid doen. Voorzien in eigen energie en gasloos leven worden steeds belangrijker. Gebouwen moeten bestand zijn tegen aardbevingen en andere natuurverschijnselen. Bovendien weten we dat mensen steeds ouder worden en langer thuis blijven wonen. Dat heeft effect op de indeling en toegankelijkheid van een woning.

Toch hebben we helaas geen glazen bol die ons vertelt hoe woon-, werk- en leefbehoeften er over decennia uitzien. Hoe zorg je dan dat het object dat je nu neerzet, ook op de lange termijn goed is voor mens en milieu?

Duurzaamwonen zoekt die oplossing in modulair bouwen, circulair bouwen en energieopwekking.

Modulair bouwen Door modulair te bouwen maken ze gebruik van elementen die duurzaam geproduceerd zijn en in hun geheel op diverse manieren zijn toe te passen. Een uitbouw of net een andere indeling van de ruimte zijn zo eenvoudiger te realiseren, waardoor de natuur minimaal wordt belast. Het conceptmatig bouwen, zoals beschreven op pagina 15, is hier een goed voorbeeld van.

Circulair bouwen Duurzaamwonen maakt, waar mogelijk, gebruik van materialen die steeds weer opnieuw toegepast kunnen worden. Daarom kiezen ze voor degelijke materialen met een lange levensduur, maar ook voor recyclebare materialen. Het gebruik van recyclebare materialen vermindert de CO2-uitstoot en dat is positief. Het vernietigen van afval is een zeer milieubelastend proces. Deze kritische blik op materiaalgebruik is nog uniek in de bouwsector. Meer over deze circulaire visie is te lezen op pagina 57.

Energieopwekking Het op een duurzame manier opwekken van energie heeft een grote impact op de huidige maatschappij en leefbaarheid in de toekomst. Daarom kiest Duurzaamwonen altijd voor het plaatsen van zonnepanelen.

24

De bouw van het servicecentrum en de maatschappij Ook bij het bouwen van het servicecentrum was een toekomstgerichte blik nodig. Met Interzorg als gebruiker van het pand moest rekening gehouden worden met heel specifieke voorzieningen. Daarbij speelden niet alleen de huidige behoeften een rol, maar is er ook gekeken naar de toekomst. Wat verandert er in de zorg en op welke manier moet dit servicecentrum dan kunnen meebewegen?

Wat is er nodig om vanuit het servicecentrum cliënten te kunnen ondersteunen met lekker en gezond eten, schone was en de juiste hulpmiddelen? En hoe kunnen we dan ook nog op een duurzame manier een werkplek bieden aan kantoormedewerkers?

Belangrijke vraagstukken die niet alleen invloed hadden op dit ene gebouw, maar ook op de volledige vastgoedportefeuille van Interzorg. Door te kijken naar het geheel, konden voorzieningen in één pand gebundeld worden. Een duurzame oplossing. Enerzijds voorkomt het dubbele voorzieningen en dus grondstoffen, anderzijds kan Interzorg vanuit dit nieuwe pand echt het verschil maken voor cliënten.

Maatschappelijke rol binnen Assen Het servicecentrum vervult niet alleen een belangrijke rol voor cliënten en medewerkers van Interzorg, maar draagt ook bij aan de economie en leefbaarheid in Assen. Bijvoorbeeld door het creëren van werkgelegenheid, ook voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Bovendien heeft Duurzaamwonen zorgvuldig nagedacht over een langetermijnbestemming voor zowel de oude als de nieuwe locatie van Interzorg. In het oude kantoorpand van Interzorg worden woningen gerealiseerd die voldoen aan de woonbehoefte binnen Assen. En tijdens de bouw van het nieuwe pand is goed gekeken naar de bruikbaarheid van het gebouw op de lange termijn.

Met een blik op de toekomst was het bijvoorbeeld niet verstandig om alleen naar de gebruikersbehoefte

25

van Interzorg te kijken. Want wat gebeurt er met het gebouw wanneer Interzorg het niet meer in gebruik heeft? Met het oog op duurzaamheid mag het niet zo zijn dat het gebouw dan onbruikbaar is of dat er grote aanpassingen nodig zijn om te voldoen aan de wensen van een nieuwe gebruiker.

Duurzaamwonen heeft daarom altijd vooropgesteld dat het gebouw, zonder verlies van grondstoffen, weer een andere invulling kan krijgen. Ter illustratie noemen ze het gebouw een schoenendoos, waarbij je de invulling in zijn geheel kunt vervangen.

Het is een uitdaging geweest om balans te houden tussen de benadering van het pand als ‘schoenendoos’ en een perfecte aansluiting op de wensen van de gebruiker, Interzorg. Dat dit is gelukt, is te danken aan een unieke en waardevolle manier van samenwerken tussen Duurzaamwonen en Interzorg en de partners, maar komt ook door de hoge betrokkenheid van de gemeente Assen.

- Willem Huisman, NTC Vastgoed

“

“

Het servicecentrum is een heel wendbaar gebouw geworden waar je ook weer een nieuwe invulling voor kunt vinden.

Lees het interview met Willem Huisman van NTC Vastgoed op pagina 27-28.

26

In gesprek met Willem Huisman NTC Vastgoed, waar Willem Huisman eigenaar van is, is gespecialiseerd in het beheer van en beleggen in vastgoed. Ook voor het servicecentrum van Interzorg is NTC Vastgoed de partij die namens Duurzaamwonen het pand beheert en onderhoudt.

Wat is de rol van NTC bij het servicecentrum dat door Duurzaamwonen is gebouwd?

Duurzaamwonen heeft ons gevraagd om mee te denken over de bouw als beleggingsproject en om het beheer en onderhoud op ons te nemen.

In het kort houdt dat in dat wij degene zijn die de verhuur regelen, de staat van het pand monitoren en het onderhoud regelen.

Hoe kijk je met jullie expertise in vastgoedbeleggingen naar dit project?

Wat best bijzonder is aan dit project, is dat de bouw van dit pand door Interzorg geïnitieerd is.

Het is daardoor ook echt gerealiseerd vanuit de gedachte dat zij de gebruikers zijn. Wanneer je het gebouw puur als belegging ziet is dat misschien niet handig. Dan wil je er namelijk zeker van zijn dat je ook nog steeds huur ontvangt als Interzorg eruit gaat.

Loopt Duurzaamwonen daarin nu een risico?

Duurzaamwonen heeft dit heel knap gedaan. Als

27

je nu door het gebouw loopt, voelt het volledig op maat gemaakt voor Interzorg met specifieke faciliteiten zoals een grote wasserij en een keuken in het midden van het pand. Toch is het een heel wendbaar gebouw. Mocht het zo zijn dat Interzorg als huurder vertrekt, dan kan alles er vrij eenvoudig uit en heb je een mooie, lege bedrijfsruimte die weer opnieuw in te vullen is.

Duurzaamheid is een actueel thema in de bouw. Wat merken jullie daarvan?

Verduurzaming van gebouwen is belangrijk en daar kunnen we ook zeker stappen in maken, maar het is ook ingewikkeld. Er is een spanningsveld tussen regels vanuit de overheid en de praktijk. De huidige regels zorgen lang niet altijd voor het gewenste resultaat en zijn niet altijd haalbaar.

Hoe gaan jullie daarmee om?

Een studente van de Hanzehogeschool heeft voor ons onderzoek gedaan hoe we onze klanten het beste kunnen adviseren. Is het bijvoorbeeld altijd verstandig om direct van start te gaan met verduurzaming volgens de adviezen van de

overheid of kun je soms beter even wachten?

Daarin zijn allerlei aspecten bekeken, waaronder bijvoorbeeld ook de gevolgen voor financiering door een bank. Ook daarbij wordt namelijk steeds meer naar duurzaamheid gekeken.

Doe het: wacht niet met verduurzaming, maar ga van start. Dat betekent niet dat we direct in iedere trend springen. Een tijd lang werden we belaagd door leveranciers van zonnepanelen en led-verlichting, maar we bekijken altijd goed wat het effect op de lange termijn is en welke mogelijkheden er zijn. Ontwikkelingen zijn golfbewegingen met pieken en dalen. Door niet in iedere beweging direct mee te gaan, blijven we stabieler en behalen we uiteindelijk het beste resultaat.

Hoe kijk je zelf naar duurzaamheid in nieuwbouw?

Een bestaand gebouw brengt allerlei voorwaarden met zich mee, maar het mooie van nieuwbouw is dat je alles kunt bouwen.

Die vrijheid biedt volop kansen voor modulair bouwen. Het kan best zo zijn dat er nu behoefte is aan studio’s met een eigen ingang zodat huurders in aanmerking komen voor huurtoeslag. Maar stel dat er over 10 jaar geen huurtoeslag meer is of er juist behoefte is aan ruime appartementen, dan wil je dat de indeling van het gebouw eenvoudig kunnen aanpassen.

Door modulair te bouwen kan een gebouw meegroeien met ontwikkelingen en is het duurzamer.

Tot slot: kijkend naar NTC Vastgoed, waar ben je dan trots op?

Moreel verantwoord handelen is voor ons ontzettend belangrijk. Onze klanten vertrouwen een groot deel van hun vermogen aan ons toe. Ik ben trots op de integriteit binnen ons bedrijf. We hebben een open cultuur: intern, maar ook naar onze klant. Maken we een fout, dan gaan we liever met de billen bloot dan dat we iets verbloemen. Vanuit die behoefte aan moraliteit richten we ons ook steeds meer op maatschappelijk vastgoed. Daarbij kijken we niet hoofdzakelijk naar rendement, maar hoe we geld of vastgoed inzetten ten behoeve van geluk. Je spreekt dan niet meer over huurders van een pand, maar gebruikers. Het servicecentrum van Interzorg is daar een mooi voorbeeld van.

“

Ik ben trots op de integriteit binnen ons bedrijf.

- Willem Huisman, NTC Vastgoed

“

Dat klinkt interessant. Wat was de uitkomst van het onderzoek?

28

- Bert van der Beek, Duurzaamwonen

29

“

“

Ook als klein bedrijf kunnen we een bijdrage leveren aan de maatschappij.

30

Energie opwekken kan op verschillende manieren. Voor stroom en verwarming wordt vaak nog energie gebruikt dat afkomstig is uit fossiele bronnen. Fossiele brandstoffen, zoals kolen, worden hiervoor verbrand. Dit proces is vervuilend en er komt CO₂bij vrij. Erg schadelijk dus voor mens en milieu.

Duurzame energieopwekking Er zijn ook duurzame manieren om energie op te wekken. Denk bijvoorbeeld aan de windmolens in weilanden en wateren. Nu is het plaatsen van een windmolen natuurlijk niet altijd mogelijk en daarom zijn ze minder geschikt om een energieneutraal gebouw te realiseren.

Met zonnepanelen is dat wel mogelijk. Ieder gebouw en iedere woning die Duurzaamwonen oplevert heeft zonnepanelen om in zijn eigen energie te voorzien. De panelen bevatten zonnecellen die zonlicht omzetten in energie.

“

Op het dak van het servicecentrum liggen 550 zonnepanelen voor energieopwekking.

- Sander Robbe, Hercuton

“

Energie opwekken en besparen

Nul op de meter Een energieneutrale woning of gebouw heeft ‘nul op de meter’. Dat betekent dat er, over het hele jaar gerekend, minstens zoveel energie is opgewekt als verbruikt.

Energie besparen Zonnepanelen zijn onmisbaar voor een energieneutraal pand. Toch is er meer nodig.

Duurzaamwonen kijkt naar verschillende manieren om energie te besparen. Immers, hoe lager het energieverbruik, des te minder energieopwekking noodzakelijk is. Al in het ontwerp van de woning wordt hiervoor rekening gehouden met natuurlijke warmtebronnen en manieren om warmte te reguleren. Een goede isolatie draagt hieraan bij. De isolatie van een pand is te testen door de hoeveelheid luchtlekkage te meten met een blowerdoortest.

Ook is ventilatie belangrijk. Een goede ventilatie

31

voorkomt schimmels en is gezond voor de gebruikers of bewoners, maar het voorkomt ook dat er onnodig gelucht hoeft te worden waardoor de regulatie van warmte niet wordt verstoord.

Energieopwekking en -besparing in het servicecentrum Ook bij het servicecentrum is goed nagedacht over isolatie en ventilatie voor een prettig werkklimaat en minimaal energieverbruik. Op het dak van het complex zijn maar liefst 550 zonnepanelen geplaatst voor energieopwekking. Deze voorzien niet alleen in de energie die in het pand wordt verbruikt, maar ook voor de laadpalen op de parkeerplaats waardoor elektrisch vervoer wordt gestimuleerd.

32

33

Toekomst en zorg Net als de bouw verandert ook de zorg. Zorginstellingen moeten anticiperen op veranderend beleid en ook de maatschappij ziet er anders uit. Dat heeft effect op de zorgverlening en invloed op de huisvesting voor personen die zorg nodig hebben. Interzorg en Duurzaamwonen zagen dat ook in de bouwsector een andere manier van handelen nodig is om voorbereid te zijn op de toekomst en een bijdrage te leveren aan goede zorg.

34

Elly van der Woude is manager bij Interzorg en geeft leiding aan de afdeling INNService dat zorgdraagt voor alles wat te maken heeft met eten, drinken, schoonmaken, wasverzorging, ICT, inkoop en vastgoed.

In gesprek met Elly van der Woude Hoe ontstond de wens voor een eigen servicecentrum voor Interzorg?

In 2015 speelden er een aantal vraagstukken waar we mee aan de slag moesten. Toen hadden we nog er nog geen idee dat de oplossing lag in een servicecentrum dat nog helemaal gebouwd moest worden.

Eén van die vraagstukken was hoe we als INNService konden bijdragen in de veranderende zorgbehoefte. Bovendien was de werkdruk op zorgmedewerkers te hoog door werkzaamheden die niet direct met zorg te maken hadden. We vinden het belangrijk dat onze mensen het leuk vinden om bij Interzorg te werken, dus daar moesten we wat mee. Dat bleek het begin.

Een nieuw pand laten bouwen en dat vervolgens huren klinkt niet gebruikelijk.

Waarom deze keuze?

Als zorgorganisatie willen we de middelen die we hebben zoveel mogelijk inzetten om zorg te verbeteren. Op het moment dat je een gebouw koopt, zit het geld daarin vast en kun je het niet aan zorg besteden. Dat ontneemt ons een stukje vrijheid om in te spelen op veranderende behoeften in de zorg en dat is wel nodig. Eerder hadden we veel ouderen die nog best zelfstandig

35

waren. Omdat zij nu langer thuis blijven, komen bij ons meer mensen die intensieve zorg nodig hebben door bijvoorbeeld dementie. Daar wil je op in kunnen spelen en dat lukt niet als het geld in stenen zit. Huren vonden we daarom beter passen. We zijn gaan zoeken naar een passend gebouw en dat vonden we niet. Door de gesprekken die we hadden met Duurzaamwonen en anderen kwamen we op het idee om af te stappen van de traditionele manieren en alleen te betalen voor gebruik, zowel voor het pand als alle faciliteiten erin. Dat bood ineens de mogelijkheid om een nieuw gebouw te realiseren.

Betalen voor gebruik, hoe werkt dat precies?

Voor de realisatie van dit servicecentrum hebben wij geen investering hoeven doen. Voor het gebruik van het gebouw betalen we huur vanaf het moment dat we de sleutel kregen. Ook voor de wasserij en keuken betalen we alleen wat we gebruiken. Onze partners zorgen voor de faciliteiten en het onderhoud. Wij betalen per kilo was en per maaltijd. Daardoor lopen we weinig risico en zijn we pas gaan betalen toen alles operatief was. We hebben alles op maat, volledig afgestemd op de zorgwensen van nu, zonder

enige schuld en met de mogelijkheid om alles over 10 jaar helemaal anders te doen.

Dus jullie hebben nooit meebetaald aan de bouw?

Dat klopt. Zonder Duurzaamwonen hadden we dit nooit op deze manier kunnen doen. Hun vertrouwen en transparantie zijn onmisbaar geweest voor dit resultaat.

Was er ook weerstand?

Zeker aan de start was er niet direct enthousiasme en werden we regelmatig gewaarschuwd. Dat had er vooral mee te maken dat we afweken van de traditionele wijze die we gewend waren. Wat ons geholpen heeft, was de nieuwe visie waarover iedereen het eens was.

Dat gaf duidelijke doelen en kaders waardoor we keuzes goed konden uitleggen. We zijn daarin heel transparant geweest. Opvallend genoeg zagen we al tijdens de veranderingen dat medewerkers van INNservice meer plezier kregen in hun werk en dat het ziekteverzuim daalde.

- Elly van der Woude, Interzorg

“

“

Duurzaamwonen bood ons de kans om het echt anders te doen.

Wanneer wist je dat dit kans van slagen had?

Eerlijk gezegd heb ik mezelf ook weleens afgevraagd waar ik aan begonnen was, maar ik wist dat we goed bezig waren en heb me echt hierin vastgebeten.

We mochten een kijkje nemen bij Deloitte, die ook op deze manier werkt. Daardoor wisten we dat het kon. Helaas kregen wij als relatief kleine organisatie geen voet aan de grond bij de grotere aanbieders voor de wasserij en keuken. Pas toen we met de kleinere spelers om tafel gingen, voelde ik: ‘We gaan dit doen’.

36

Zorg en de bouw De zorg verandert. Vanuit de overheid worden we gestimuleerd om langer thuis te blijven wonen. In de woningbouw vraagt dat om aanpassingen die ervoor zorgen dat woningen voldoen aan veranderende woonbehoeften. Ook voor zorginstellingen, zoals Interzorg, zorgt dit voor andere vastgoedwensen.

In de zorg is de focus de laatste jaren steeds meer komen te liggen op zware en complexe zorg. Mensen wonen langer thuis en komen pas echt bij Interzorg als het thuis niet langer gaat. Dat varieert van mensen met dementie tot mensen met een of meerdere lichamelijke beperkingen, van mensen die tijdelijk moeten revalideren tot mensen met visuele beperkingen.

En vaak hebben zij meerdere zorgvragen tegelijk.

Ieder mens stelt andere eisen aan de ruimte waarin zij zich bewegen.

Interzorg streeft ernaar om al deze mensen in de zorglocaties te kunnen bedienen. Daardoor moet er anders gekeken worden naar het vastgoed. Elly van der Woude, manager bij Interzorg geeft hiervan een voorbeeld:

“Door de Wet zorg en dwang moeten deuren open blijven, zodat cliënten altijd de vrijheid hebben om zelf naar buiten te kunnen.

Wanneer je te maken hebt met dementie is dat niet altijd gemakkelijk.

De zorgmedewerkers moeten weten waar de cliënten ongeveer zijn om hulp te kunnen bieden als ze dat zelf niet meer weten. Daarom willen wij gebouwen met nog maar één in- en uitgang. Dat geeft ons de mogelijkheid om een gastvrouw in te zetten die een oogje in het zeil houdt en zorgt voor een warme ontvangst of een praatje.”

Duurzaamwonen is zich bewust van de relatie tussen zorg en wonen. Juist vanuit de visie dat duurzaam onder andere betekent dat woningen zo lang mogelijk moeten voldoen aan de woonbehoefte. Een andere kernwaarde van Duurzaamwonen gaat over het leveren van een bijdrage aan de maatschappij.

Ook daarin hebben ze aandacht voor de zorg. Door het realiseren van gebouwen die daarbij passen én door de mensen die zorg nodig hebben mogelijkheden te bieden om actief deel te nemen aan de maatschappij. Dat doen ze onder andere door middel van de werkafspraken met partners.

37

38

39

40

In gesprek met Oeke Hettinga Voor Interzorg betekent goede zorg dat in dat mensen zoveel mogelijk hun eigen leven kunnen voortzetten. Oeke Hettinga vertelt hoe kleine dingen invloed hadden op de bouw van het servicecentrum.

Interzorg wil mensen ondersteunen om hun eigen leven voort te zetten. Kun je daar een voorbeeld van geven?

Voor veel mensen voelt de overgang naar een zorginstelling als een afscheid van hun eigen leven. Dingen gaan ineens anders. Dat is niet zonder reden, maar we kunnen wel proberen om dat verschil zo klein mogelijk te maken. Zo waren we al een tijdje bezig om vanuit diëtetiek te kijken of we de inname van dieetvoeding konden verbeteren. Een groot aantal cliënten heeft extra supplementen nodig om op kracht te blijven of komen. De flesjes die we hiervoor van de apotheek kregen werden niet goed gedronken. Met een kok en voedingsdeskundige is gekeken hoe dit beter kon. Nu geven we verspreid over de dag kleine hapjes verrijkt met eiwitten. De hapjes passen bij het moment van de dag en sluiten daardoor beter aan bij het normale leven dat de bewoners gewend waren.

Welke invloed heeft deze verandering gehad op de komst van het servicecentrum?

Die invloed was er zeker. De hapjes en maaltijden maakten we voor bewoners die dat vanuit medisch oogpunt nodig hadden. Het was

41

succesvol en leidde tot de vraag waarom we dan niet iedereen lekker eten zouden aanbieden. Het voelde zo logisch dat mensen zelf kunnen kiezen wat ze eten en dat dit vers en met uiterste zorg is bereid. Als je maaltijden extern inkoopt, is dat niet altijd vanzelfsprekend.

Waar liepen jullie nog meer tegen aan?

Er waren twee dingen die we echt graag anders wilden: de was en de facilitaire/logistieke taken voor zorgmedewerkers. Zorgmedewerkers willen graag met de mensen bezig zijn. Daarin werden ze regelmatig afgeleid door andere taken zoals schoonmaken of logistiek, omdat leveranciers rechtstreeks bij de zorglocaties kwamen. Wij vinden het belangrijk dat zorg goed is én dat onze medewerkers hun werk echt leuk vinden.

Deze situatie ging ten koste van beiden, dus het moest echt anders.

Als projectleider binnen het team INNService van Interzorg is Oeke continu bezig met de vraag: hoe kan het beter? Voor cliënten, voor hun omgeving en voor medewerkers.

En wat moest er anders met de was?

Hoe biedt het servicecentrum hiervoor een oplossing?

In het servicecentrum is ruimte voor een wasserij, keuken, logistiek en kantoor. Op dit centrale punt werken alle medewerkers die geen directe zorg verlenen. De zorgmedewerkers

kunnen zich daardoor beter focussen op cliënten. In de wasserij wassen we zelf voor alle locaties. Ieder kledingstuk is voorzien van een chip die aangeeft van wie het is, hoe het gewassen moet worden, hoe vaak het gewassen is en zelfs of we het moeten strijken, vouwen of hangen. We kunnen nu ieder wasprogramma draaien, ook voor die zijden blouse. En er raakt niks meer kwijt. In de keuken maken we zelf verse, voedzame en echt lekkere maaltijden.

Voor iedereen. Omdat we alles nu zelf doen, hebben we meer vrijheid om een keer iets anders te doen. Daardoor kunnen we ook in maart nog stamppot eten als het weer nog winters is.

“

Een winterse week in maart? Dan kan er stamppot op het menu.

- Oeke Hettinga, Interzorg

“

Natuurlijk zorgen wij ervoor dat de was van onze cliënten wordt gedaan, maar dat ging niet altijd naar wens. De manier waarop we dit deden was per locatie verschillend en er raakte regelmatig een kledingstuk zoek. Bovendien konden we niet alle kleding wassen, omdat delicate stoffen zouden beschadigen of krimpen.

Daardoor konden cliënten niet vrij kiezen in hun garderobe. Veel mensen die bij ons wonen, leven de laatste fase van hun leven. Dan wil je toch gewoon die mooie zijden blouse aan kunnen? En, hoe vervelend is het als je kleding zoekraakt?

We hoorden regelmatig dat bewoners zich hier minder ‘mens’ door voelden, minder zichzelf.

Voor ons is dat reden voor verandering.

42

Duurzame kenmerken van het servicecentrum 550 zonnepanelen voor het opwekken van energie.

Maximaal afgestemd op de wensen van de huurder.

Zonnecollectoren ten behoeve van warm water.

Hoge isolatiewaarde.

Passieve zonwering.

Elektrische laadpalen voor auto’s en fietsen.

Onderhoudsarme gevel.

Hemelwaterinfiltratie via parkeerplaatsen.

Eigen waterbron voor proceswater.

Warmte terugwinning voor proceswater.

Ontwikkeld voor langdurig gebruik.

Kantoor opgebouwd uit circulaire scheidingswanden.

Het pand is volledig gasloos te gebruiken. Alleen in de wasserij is nog deels gekozen voor gas omdat dat op dit moment de meest duurzame oplossing is.

43

2015

begin 2016

medio 2017

Nieuwe facilitaire visie Interzorg

Eerste gesprekken tussen Duurzaamwonen en Interzorg

Ontwikkelingsovereenkomst afgesloten

Mijlpalen in het bouwproces

2017

zomer 2018

begin 2019

april 2019

mei 2020

Schetsontwerp en begroting van Hercuton

Bouwaanvraag ingediend

Alle partijen zetten hun handtekening

Start van de bouw

Oplevering gebouw

44

45

46

Ontwerp door Hercuton & impressies interieur door PET Projectinrichters.

47

De eerste schetsen en impressies

48

Februari 2020 Terwijl de bouw in volle gang is, krijgen medewerkers van Interzorg alvast een rondleiding door het pand.

49

50

51

Duurzaamwonen Duurzaamwonen is verantwoordelijk voor de bouw van het servicecentrum en eigenaar van het pand. Opvallend, omdat Duurzaamwonen zich met name richt op woningbouw. Om te begrijpen waarom dit project toch goed past bij Duurzaamwonen, geven we graag een kijkje achter de schermen.

52

Wij hebben er nooit over getwijfeld of dit te ver afweek van onze kernactiviteiten. Wij erkennen al langere tijd de relatie tussen zorg en wonen en zijn ons ervan bewust dat dit verder gaat dan alleen het realiseren van een woning. Bovendien is onze visie de drijfveer in wat we doen en Interzorg deelde die visie

Wat maakt dit project uniek?

Dat zijn echt de samenwerkingen binnen dit project. Niet alleen tussen Duurzaamwonen en Interzorg, maar ook met de andere partners. In Hercuton vonden we een partner waar we echt op konden bouwen, letterlijk. Rechtdoorzee en flexibel. Iedereen die met dit project te maken kreeg, was al heel vroeg in het project betrokken. Ook NTC Vastgoed, als beheerder van het pand. Dat zie je niet vaak. Er heerst soms angst om iedereen de mond te gunnen, maar als je volledig transparant naar elkaar bent en het proces goed bewaakt, leidt dat alleen maar tot groei.

53

“

Het gebouw is als een schoenendoos waarvan de inhoud kan veranderen als dat nodig is.

- Bert van der Beek, Duurzaamwonen

“

We kennen Duurzaamwonen vooral van woningbouw. In hoeverre past dit project met Interzorg bij jullie?

Als een gebruiker zoveel invloed heeft, hoe ga je dan te werk?

Het is belangrijk om een goede balans te vinden tussen datgene dat de gebruiker nodig heeft en duurzame keuzes voor het pand. We wilden niet dat het gebouw alleen voor Interzorg geschikt was, maar hun wensen waren natuurlijk wel heel specifiek. We hebben het pand vaak vergeleken met een schoenendoos en Duurzaamwonen geschetst als verhuisbedrijf. Ook zonder Interzorg als gebruiker moet het gebouw nog een functie hebben en die moet ook compleet anders kunnen zijn. Door de samenwerking met leasepartijen voor de wasserij, het kantoor en de keuken kon dat. In principe is het gebouw een huls waarbinnen van alles mogelijk is. Dat concept is steeds het uitgangspunt geweest. Er is ook geen externe architect bij betrokken. Het concept had de prioriteit en daaromheen is een omhulsel gemaakt.

In gesprek met Bert van der Beek Bert van der Beek is commercieel manager bij Duurzaamwonen. Denken in creatieve oplossingen is wat hij het liefste doet en daarom bleek hij voor Interzorg de ideale match.

54

Duurzame woningen Duurzaamwonen realiseert zowel particuliere woningen als projecten. Hiervoor hebben zij een eigen EcoLine-serie ontwikkeld. In deze serie bestaan drie typen woningen: de EcoSmart, EcoChoice en EcoFree. Het verschil zit in de keuzevrijheid: van staalconcept binnen vaste maatvoering en uitgangspunten tot een geheel eigen ontwerp van de woning.

Duurzaamwonen gelooft in een integrale aanpak waarbij zij alle disciplines, van projectontwikkeling en planning tot bewonersbegeleiding, op zich nemen. De woningen worden standaard opgeleverd met een materialenpaspoort en een onderhoudsaanbieding voor 10 jaar.

Kwaliteitsborging Om de duurzaamheid van de huizen en projecten in kaart te brengen werkt Duurzaamwonen met het GPR-systeem. Woningen worden op 5 factoren getoetst en ook de proceskwaliteit wordt in kaart gebracht. Het Bouwbesluit, zoals dat door de overheid is vastgesteld, geeft aan dat bouwprojecten een GPR-score van 6 moeten hebben. Duurzaamwonen streeft altijd naar een minimale score van 8. Dankzij de GPR-software kunnen ze dit ook voor hun klanten visueel en inzichtelijk maken.

De metingen volgens het GPR-systeem vinden plaats tijdens iedere fase van het bouwproces: bij beleid, ontwerp, realisatie en eventuele renovatie. Het complete woondossier dat op die manier ontstaat wordt bij oplevering digitaal meegeleverd. Hierin staan tevens resultaten van andere testen en bouwcontroles.

55

Sustainable Development Goals (SDG’s) Met het streven om de wereld een betere plek te maken hebben de Verenigde Naties 17 doelen ontwikkeld voor 2030. Duurzaamwonen draagt reeds bij aan 8 van deze doelen.

Met de duurzame woningen die Duurzaamwonen realiseert, werken ze aan een schonere en gezondere wereld. Daarnaast staan het welzijn en de veiligheid van medewerkers hoog in het vaandel.

Als duurzaam SBB-erkend leerbedrijf werkt Duurzaamwonen mee aan kwaliteitsonderwijs voor studenten in de bouw- en ontwerpsector.

Ze zorgen ervoor dat eigen medewerkers, maar ook partners in de bouw gebruik kunnen maken van schoon water en sanitair. Ook in de realisatie van gebouwen hebben ze hier aandacht voor met de ogen gericht op de toekomst.

De woningen die Duurzaamwonen realiseert hebben een lage EPC of ‘nul op de meter’. Met zonnepanelen wekken deze woningen eigen energie op.

Via onder andere samenwerkingen bied Duurzaamwonen kans op eerlijk werk en dragen zij bij aan economische groei.

Met energiezuinige of zelfs energieneutrale woningen draagt Duurzaamwonen bij aan duurzame steden en gemeenschappen.

De woningen van Duurzaamwonen worden op een verantwoorde en duurzame manier gerealiseerd en zijn duurzaam in de consumptie van energie.

Duurzaamwonen werkt samen met andere (lokale) bouwbedrijven om duurzame woningen te realiseren. Partnerschap om doelstellingen te bereiken is erg waardevol.

56

Circulair bouwen In september 2016 presenteerde het kabinet het rijksbrede programma ‘Nederland Circulair in 2050’. In het jaar daarop werden de ambities hiervoor verder omschreven. Voor de bouw zijn hierin de volgende doelen gesteld: Beperk het gebruik van grondstoffen.

Pas duurzame grondstoffen toe.

Ontwerp voor circulariteit.

Duurzaamwonen heeft een eigen circulaire visie ontwikkeld, waarin deze doelen als kaders zijn gebruikt om aan te geven hoe ver ze zijn en welke mogelijkheden zij nog zien. Een kleine samenvatting:

57

“

“

Door materialen simpelweg niet te gebruiken, hoef je ze ook niet te verduurzamen.

- Bert van der Beek, Duurzaamwonen

Beperk het gebruik van grondstoffen “Refuse”, “Rethink” en “Reduce” zijn belangrijke stappen om het gebruik van grondstoffen te verminderen. Door bepaalde materialen of grote hoeveelheden simpelweg niet te gebruiken, hoef je ze ook niet te verduurzamen. In de keuze voor materialen blijft Duurzaamwonen continu overwegen: hebben we dit nodig? Kan het slimmer? Is het toekomstgericht? Ook denken ze na hoe ze het gebruik van grondstoffen kunnen beperken, bijvoorbeeld door voorzieningen te delen.

Pas duurzame grondstoffen toe Waar het gebruik van materialen noodzakelijk is, maakt Duurzaamwonen duurzame keuzes.

Bestaande materialen, bijvoorbeeld uit sloop, proberen ze opnieuw te gebruiken. Het produceren van nieuwe materialen mag mens en milieu niet, of zo min mogelijk, schaden.

Ontwerp voor circulariteit De grootste uitdaging ligt in de ontwerpfase. Om circulariteit een grotere slaagkans te geven, kijkt Duurzaamwonen samen met de bewoners naar de woonbehoefte: voor nu en later. Omdat ze zeker willen zijn dat keuzes die ze nu maken ook op de lange termijn impact hebben.

In het ontwerp benut Duurzaamwonen de natuurlijke omgeving door gebruik te maken van aanwezige waterbronnen en warmte. Vanuit de woonbehoefte bepalen ze welke materialen ze weg kunnen laten; door bijvoorbeeld een bewegingssensor te plaatsen voor licht wordt een schakelaar en de voorziening ernaartoe overbodig.

58

59

Mens en bedrijf Duurzaamwonen wil met hun werkwijze een positieve impact hebben op de maatschappij. Dat doen ze door aandacht te hebben voor educatie, samenwerking en werkvoorziening.

Educatie Duurzaamwonen biedt altijd ruimte aan een stagiaire om praktijkervaring op te doen in de bouwsector of architectuur. Hiervoor zijn zij erkend als SBB-leerbedrijf. Dat betekent dat ze beoordeeld zijn door de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Jong talent krijgt de kans om zich te ontwikkelen en vakkennis wordt geborgd.

Samenwerking Duurzaamwonen werkt intensief samen met andere (lokale) partijen. Iedere samenwerking wordt benaderd als een partnerschap waarin iedereen gelijkwaardig is en van elkaar kan leren. De partnerschappen zijn gebaseerd op vertrouwen, waardoor er transparant gehandeld wordt en er ruimte is voor groei. Het denken in oplossingen kenmerkt de samenwerkingen van Duurzaamwonen en haar partners.

Werkvoorziening Wanneer Duurzaamwonen een nieuwe samenwerking aangaat worden er werkafspraken gemaakt. Die zijn praktisch, maar hierin wordt ook altijd een sociale component opgenomen. Die is er met name op gericht dat mensen met afstand tot de arbeidsmarkt kansen krijgen binnen het project dat wordt opgestart. Bij Interzorg werken bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke handicap in de wasserij die gerealiseerd is in het servicecentrum.

Eigen medewerkers Ook voor eigen medewerkers wil Duurzaamwonen een prettige werkomgeving creëren. Dat geldt voor de medewerkers van Duurzaamwonen zelf en, gedurende een project, ook voor hun partners.

60

61