Φεστιβάλ της Άνοιξης

ΜΕΓΑΡΟ

ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ 22–23

ΦΕΣΤΙΒΑΛ

MEΓΑΛΕΣ ΟΡΧΗΣΤΡΕΣ

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

ΑΙΘΟΥΣΑ ΧΡΗΣΤΟΣ Λ ΑΜπΡΑΚΗΣ

01.04.2023

SINFONIA VARSOVIA

RAFA ł BLECHACZ ALEKSANDAR MARΚOVIć

CARL MARIA VON WEBER (1786-1826)

Ο ελεύθερος σκοπευτής, Εισαγωγή

FRÉDÉRIC CHOPIN (1810-1849)

Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 2 σε φα ελάσσονα, έργο 21 [ Maestoso – Larghetto – Allegro vivace ]

Δ ΙΑΛΕΙΜΜΑ

KRZYSZTOF PENDERECKI (1933-2020)

Συμφωνία

π ΙΑΝΟ

Rafa ł Blechacz

Sinfonia Varsovia

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Aleksandar Marković

ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

Ινστιτούτο Adam Mickiewicz

Το Ινστιτούτο «Άνταμ Μιτσκέβιτς», κρατικό πολιτιστικό ίδρυμα, έχει σκοπό να κάνει γνωστό διεθνώς τον πολιτισμό της πολωνίας. Σε συνεργασία με ξένους εταίρους και σε διαρκή πολιτιστικό διάλογο μαζί τους, έχει ήδη πραγματοποιήσει πολιτιστικά προγράμματα σε 70 χώρες και 6 ηπείρους: Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ισραήλ, Γερμανία, Τουρκία, ΗπΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Μαρόκο, Ουκρανία, Λιθουανία, Λετονία, Κίνα, Ιαπωνία και Κορέα. Έως σήμερα, τα 38 προγράμματά του παρακολούθησαν 60 εκατομμύρια θεατές.

Χρηματοδοτείται από το Υπουργείο πολιτισμού και Εθνικής Κληρονομιάς της πολωνίας. Η ναυαρχίδα του, η ειδησεογραφική υπηρεσία CULTURE.PL, προβάλλει το πολιτιστικό γίγνεσθαι και τις ζυμώσεις που λαμβάνουν χώρα στην καλλιτεχνική σκηνή της πολωνίας, μέσα από άρθρα και

ειδήσεις στα πολωνικά, αγγλικά και ουκρανικά.

Για το πρότζεκτ του Ινστιτούτου Mickiewicz Διαδραστικός κήπος του Κρύστοφ Πεντερέτσκι, βλ. www.pendereckisgarden.pl/en

ΜΕ ΤΗΝ Υ π ΟΣΤΗΡΙΞΗ

της πρεσβείας της πολωνικής Δημοκρατίας στην Αθήνα

αρ. 2 «Των Χριστουγέννων»

CARL MARIA VON WEBER

Ο ελεύθερος σκοπευτής, Εισαγωγή

Η γένεση της γερμανικής ρομαντικής όπερας, ως «αντίπαλου δέους» προς

την κυρίαρχη ιταλική, ταυτίζεται με τη σύνθεση του Ελεύθερου σκοπευτή κατά την περίοδο 1817-1821. Η πρεμιέρα της, στις 18 Ιουνίου 1821 στο Βερολίνο, υπήρξε θριαμβευτική, ενώ με ταχύτατο ρυθμό το έργο παρουσιάστηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη και πέραν αυτής, συγκινώντας παντού το μουσικόφιλο κοινό. Σημαντικοί μεταγενέστεροι συνθέτες αναγνώρισαν τη μουσική του αξία, ενώ αποτέλεσε πρότυπο (ιδίως ως προς τη θεματολογία) για τα μουσικά δράματα του Ρίχαρντ Βάγκνερ.

Ο Βέμπερ βάσισε την υπόθεση της όπερας σε έναν θρύλο από το Βιβλίο των φαντασμάτων, τη συλλογή παραδοσιακών γερμανικών μύθων που ανθολόγησαν ο Γιόχαν Άουγκουστ Άπελ (Johann August Apel) και ο Φρήντριχ Λάουν (Friedrich Laun). Η ιστορία έχει ευδιάκριτες ομοιότητες με το μύθο του Φάουστ: ο νεαρός πρωταγωνιστής, ο Μαξ, πρέπει να κερδίσει ένα διαγωνισμό σκοποβολής για να μπορέσει να παντρευτεί την αγαπημένη του, Αγάθη.

Η ορχηστρική Εισαγωγή του Ελεύθερου σκοπευτή αρχίζει με μια δραματική και υποβλητική μουσική χειρονομία σε ταυτοφωνία, ακολουθούμενη από μια αισθαντική μελωδία των κόρνων, που εκφράζει τη γαλήνη και τη φυσική ομορφιά του γερμανικού δάσους. Μια ερεβώδης ενότητα, απόλυτα συναφής με τις «σκοτεινές» υπερφυσικές δυνάμεις που δρουν στην όπερα, δίνει τη θέση της στην κυρίως γρήγορη ενότητα της Εισαγωγής. Το πρώτο θέμα της, αγωνιώδες, στα όρια της απόγνωσης, προέρχεται από την άρια του Μαξ στην Α΄ πράξη, όπου ο ήρωας εκφράζει το φόβο του για τις δυνάμεις του

κακού που νιώθει να τον περιτριγυρίζουν. Εντελώς διαφορετικό, το δεύτερο

θέμα παρουσιάζεται από το κλαρινέτο και απεικονίζει μουσικά την αθώα Αγάθη. Ένα ορμητικό θέμα, στη συνέχεια, προοιωνίζει το αίσιο τέλος της ιστορίας. Αυτό το θέμα θα επιστρέψει προς το τέλος της Εισαγωγής για να προσδώσει στη σύνθεση το αναμενόμενα θριαμβικό της φινάλε.

FRÉDÉRIC CHOPIN

Δεύτερο κοντσέρτο

για πιάνο και ορχήστρα

Στα τέλη του 1829, ο Σοπέν –τελειόφοιτος σπουδαστής στο Ωδείο της Βαρσοβίας– καταπιάστηκε με τη σύνθεση του Κοντσέρτου για πιάνο σε φα ελάσσονα και την ολοκλήρωσε στις αρχές του 1830. παρόλο που το Κοντσέρτο σε φα ελάσσονα γράφτηκε πριν από το Κοντσέρτο σε μι ελάσσονα, είναι γνωστό ως Δεύτερο κοντσέρτο, καθώς τα δύο έργα εκδόθηκαν αντίστροφα προς τη χρονολογική σειρά σύνθεσής τους. Η πρώτη παρουσίαση του Κοντσέρτου σε φα ελάσσονα υπήρξε ιδιωτική: δόθηκε από τον Σοπέν στις 3 Μαρτίου 1830, στο σπίτι του, συνοδεία μικρού ορχηστρικού συνόλου, ενώ η δημόσια πρεμιέρα δόθηκε ξανά από τον ίδιο, δύο εβδομάδες αργότερα, στο Εθνικό Θέατρο της Βαρσοβίας υπό τον αρχιμουσικό και συνθέτη Κάρολ Κουρπίνσκι, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Εξίσου θριαμβική ήταν η υποδοχή του έργου στο παρίσι, όπου ο Σοπέν το παρουσίασε στις 26 Φεβρουαρίου 1832, ενώ ανάμεσα στους ακροατές ήταν ο Μέντελσον και ο Λιστ.

παρά την ευαίσθητη και μαζί λαμπερή πιανιστική γραφή και την αστείρευτη

μελωδικότητά του, το Κοντσέρτο αρ. 2 έχει επικριθεί (όπως και το αρ. 1) για την κάπως αμήχανη ενορχήστρωση και για το γεγονός ότι ο ρόλος της ορχήστρας είναι σχεδόν αδιάλειπτα συνοδευτικός. Με κυνισμό ο Μπερλιόζ σχολίαζε πως στα Κοντσέρτα του Σοπέν η ορχήστρα μοιάζει ανίκανη να παράγει

επαρκή ήχο στα tutti, ενώ, όταν συνοδεύει το πιάνο, οι ακροατές έχουν την αίσθηση ότι πρόκειται για μια μάλλον δυσάρεστη παρέμβαση. παρόμοια σχόλια έχουν, ωστόσο, αποκλειστικά ακαδημαϊκό ενδιαφέρον, καθώς τόσο

οι ερμηνευτές όσο και το κοινό αγάπησαν εξαρχής και αταλάντευτα τα έργα αυτά. Την καλύτερη απάντηση την έδωσε ο ίδιος ο συνθέτης (σε επιστολή

του 1834): «O Μότσαρτ καλύπτει όλο το φάσμα της μουσικής δημιουργίας,

ενώ εγώ στο φτωχό μυαλό μου έχω μόνο τα πλήκτρα του πιάνου. Γνωρίζω

τα όριά μου, θα γινόμουν περίγελος αν πάσχιζα να σκαρφαλώσω πιο ψηλά

απ’ όσο επιτρέπουν οι δυνάμεις μου. Με αρρωσταίνουν μέχρι θανάτου όσοι

με πιέζουν να γράψω συμφωνίες και όπερες και απαιτούν να είμαι πολλά

σε ένα: ένας πολωνός Ροσσίνι και Μότσαρτ και Μπετόβεν. Γελάω από μέσα

μου... Σκέφτομαι πως κανείς πρέπει να αρχίζει από τα μικρά πράγματα. Είμαι ένας πιανίστας και μόνο…».

KRZYSZTOF PENDERECKI Δεύτερη

συμφωνία

ποτέ άλλοτε στην ιστορία της μουσικής δύο διαδοχικές συμφωνίες του ίδιου συνθέτη δεν διέφεραν τόσο ριζικά όσο η Πρώτη και η Δεύτερη συμφωνία του Κρύστοφ πεντερέτσκι. Η πρωτοποριακή Συμφωνία αρ. 1 (197273), που ανέδειξε τον συνθέτη στο προσκήνιο της διεθνούς μουσικής πρωτοπορίας, διαθέτει όλα τα στοιχεία της πλέον αιχμηρής και ρηξικέλευθης μεταπολεμικής αβανγκάρντ και έχει αναγνωριστεί ως η κορωνίδα της πρώτης συνθετικής περιόδου του πεντερέτσκι (1958-1974). Ωστόσο, σημαντικά μεταγενέστερα έργα του, όπως το Πρώτο κοντσέρτο για βιολί (1976) και η όπερα Χαμένος παράδεισος (1978), σηματοδοτούν ξεκάθαρη υφολογική

στροφή προς ένα νεορομαντικό ιδίωμα, συγγενές με τον ύστερο ρομαντισμό των αρχών του 20ού αιώνα. προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η

Δεύτερη συμφωνία –γράφτηκε επτά χρόνια μετά την Πρώτη, το χειμώνα του 1979-80– για μεγάλη ορχήστρα, με έντονες επιρροές από τον Μπρούκνερ

και τον Σοστακόβιτς. Η πρεμιέρα της δόθηκε την πρωτομαγιά του 1980 από τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης υπό τον Ζούμπιν Μέτα.

«Στράφηκα στο είδος της συμφωνίας –με πλήρη επίγνωση των δυσκολιών που θα συναντούσα– προκειμένου να αφομοιώσω και να επεξεργαστώ τις εμπειρίες του αιώνα μας», δήλωνε ο πεντερέτσκι σε διάλεξή του, το 1996. Οι οκτώ συνολικά Συμφωνίες του, από τα πιο σημαντικά δείγματα αυτού του μουσικού είδους κατά τον τελευταίο μισό αιώνα, φανερώνουν ότι ο δημιουργός τους θεωρούσε τη συμφωνία φορέα ύψιστης νοητικής και συναισθηματικής βαρύτητας, στο πνεύμα της γνωστής αποστροφής του Μάλερ ότι «η συμφωνία πρέπει να είναι σαν τον κόσμο, να εμπεριέχει τα πάντα». Έτσι, η Δεύτερη γεννήθηκε, κατά τον συνθέτη, «από την ανάγκη εσωτερίκευσης και περιγραφής του υπαρξιακού δράματος του πάσχοντος ανθρώπου». πρόκειται για έργο μονομερές [Moderato – Allegretto – Lento – Tempo I – Allegretto], βασισμένο σε εκτενή φόρμα σονάτας (έκθεση – ανάπτυξη –επανέκθεση). Οι δύο λυρικές εναρκτήριες χειρονομίες (από τα βιολοντσέλα

και τα κοντραμπάσα, και από το κόρνο) αποτελούν όχι μόνο το βασικό υλικό της πρώτης θεματικής περιοχής αλλά και τη γενεσιουργό μήτρα σχεδόν όλου του θεματικού υλικού του έργου. Στη δεύτερη θεματική περιοχή ξεχωρίζει ένα μοτίβο τρίτης μικρής και οι τέσσερις πρώτες νότες από τη

χριστουγεννιάτικη «Άγια νύχτα», που έδωσαν στο έργο το διαδεδομένο –πλην ανεπίσημο και όχι χαρακτηριστικό– προσωνύμιο «Των Χριστουγέννων».

Η μακροσκελής κορύφωση της Συμφωνίας έρχεται με την ολοκλήρωση της επανέκθεσης και αποτελεί συγχρόνως την έναρξη της επιλογικής ενότητας, που κλείνει το έργο με χαμηλόφωνα σκοτεινά ηχοχρώματα, όμοια με αυτά που επικρατούν και στην αρχή του.

ΤΙΤΟΣ ΓΟΥΒΕΛΗΣ

Rafał Blechacz

Το 2005 υπήρξε ο νικητής του 15ου Διεθνούς διαγωνισμού πιάνου «Σοπέν»

στη Βαρσοβία. Έκτοτε, ο Ράφαλ Μπλέχατς, με τη διεισδυτική ερμηνεία και

τις μοναδικές δεξιοτεχνικές ικανότητες, αναγνωρίζεται διεθνώς ως ο καλύτερος ερμηνευτής Σοπέν της γενιάς του. Νικητής του Βραβείου Γκίλμορ το 2014, έχει συμπράξει με περίφημα σύνολα: Φιλαρμονική του Λονδίνου, Συμφωνική της πόλης του Μπέρμιγχαμ, Ορχήστρα του παρισιού, Γερμανική Συμφωνική του Βερολίνου, Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Φραγκφούρτης, Γερμανική Φιλαρμονική Δωματίου (Kammerphilharmonie) της Βρέμης, Ορχήστρα Δωματίου Μάλερ, Συμφωνική της Κρατικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (ORF) της Βιέννης, Καμεράτα του Ζάλτσμπουργκ, Φιλαρμονική του Ρόττερνταμ, Ορχήστρα της Ακαδημίας της Αγίας Καικιλίας, Τόνχαλλε της Ζυρίχης, Ορχήστρα της Μιννεσότας, Συμφωνική του Ντητρόιτ και Συμφωνική του Μοντρεάλ. Δίνει ρεσιτάλ στις μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών: Φιλαρμονικής του Βερολίνου, πρίντσρεγκεν του Μονάχου, Κονσέρτχαους του Ντόρτμουντ, πλεγέλ του παρισιού, Ουίγκμορ του Λονδίνου, Κονσέρτχεμπαου του Άμστερνταμ, Σκάλα του Μιλάνου, Κονσέρτχαους της Βιέννης και Μποζάρ των Βρυξελλών, στις ΗπΑ, στην Ασία κ.α. Αυτή την καλλιτεχνική περίοδο δίνει ρεσιτάλ στην Ιταλία, στο παρίσι και στις Βρυξέλλες, συμπράττει με τη Φιλαρμονική της Γερμανικής Ραδιοφωνίας, την Ορχήστρα της Ιταλόφωνης Ελβετίας, τη Sinfonia Varsovia, και με την Εθνική Λυρική Σκηνή και Ορχήστρα του Μάνχαϊμ. Ο Ράφαλ Μπλέχατς ηχογραφεί αποκλειστικά για την Deutsche Grammophon. Ο πρώτος του δίσκος με τα Πρελούδια του Σοπέν έγινε πλατινένιος στην πολωνία, ενώ βραβεύτηκε με ECHO Klassik και Diapason d’or. Για την ηχογράφηση δύο Κοντσέρτων του Σοπέν με την Ορχήστρα του Κονσέρτχεμπαου υπό τον Γέρζυ Σέμκοφ βραβεύτηκε

από την Ένωση Γερμανών Μουσικοκριτικών Δισκογραφίας. Το 2012 ο δίσκος

του με έργα Ντεμπυσσύ και Συμανόφσκι προτάθηκε ως Ηχογράφηση του

Μήνα από το Gramophone και Σόλο Ηχογράφηση της Χρονιάς από το ECHO

Klassik. Επίσης, έχει ηχογραφήσει Πολωνέζες του Σοπέν, έργα Μπαχ και ένα

άλμπουμ με τη νοτιοκορεάτισσα βιολονίστα Κιμ Μπομσόρι.

Γεννήθηκε το 1985. πέντε ετών άρχισε να ασχολείται με τη μουσική και σπούδασε πιάνο στο Κρατικό Ωδείο «Ρουμπινστάιν» στο Μπύντγκοστς. Το 2007 αποφοίτησε από τη Μουσική Ακαδημία «Φέλιξ Νοβοβιέισκι» στο Μπύντγκοστς (τάξη Katarzyna Popowa-Zydroń). Το 2016 έλαβε διδακτορικό δίπλωμα στη φιλοσοφία της μουσικής.

Sinfonia Varsovia

πρεσβευτής της πολωνικής μουσικής κουλτούρας, το σύνολο Σινφόνια της

Βαρσοβίας κερδίζει το φιλόμουσο κοινό τόσο στην πολωνία όσο και σε όλο τον κόσμο. Ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1984. Αρχικά γνωστή ως Ορχήστρα

Δωματίου της πολωνίας (PCO, έτος ίδρυσης 1972), χάρη στη συνεργασία της με τον βιολονίστα Γεχούντι Μενουχίν –ανέλαβε πρώτος προσκεκλημένος

μαέστρος της–¬ διευρύνθηκε σε συμφωνικό σύνολο. «Τόσο ως μαέστρος

όσο και ως σολίστ η συνεργασία μου με τη Σινφόνια της Βαρσοβίας ήταν η

πιο ικανοποιητική που είχα ποτέ», ανέφερε σε συνεντεύξεις του ο Μενουχίν.

Η Ορχήστρα έχει κάνει περιοδείες και έχει δώσει πάνω από 4.000 συναυλίες στις πιο διάσημες αίθουσες: Κάρνεγκι Χολ (Νέα Υόρκη), Θέατρο Ηλυσίων πεδίων (παρίσι), Μπάρμπικαν Σέντερ (Λονδίνο), Μουζίκφεραϊν της Βιέννης, Θέατρο Κολόν (Μπουένος Άιρες), Σαντόρι (Τόκιο) και Χέρκουλεζααλ (Μόναχο), υπό τη διεύθυνση σπουδαίων αρχιμουσικών: Κ. Αμπάντο, Β. Λουτοσλάφσκι, Λ. Μάαζελ, Ε. Κριβέν και Γ. Μαξίμιουκ, συμπράττοντας με σολίστ όπως: Μ. Ροστροπόβιτς, Μ. Άργκεριχ, Α.Ζ. Μούττερ, Α, Μπρέντελ και π. Αντερζέφσκι. Οι τριακόσιες και πλέον ηχογραφήσεις της για τις εταιρείες Decca, Deutsche Grammophon, Naxos, Sony και Warner περιλαμβάνουν έργα από τον 18ο αιώνα έως τις μέρες μας. Έχει ερμηνεύσει σε παγκόσμια πρώτη έργα Χένρυ Μικόλαϊ Γκουρέτσκι, πάβελ Μυκιέτυν και Κρύστοφ πεντερέτσκι. www.sinfoniavarsovia.org

Aleksandar Marković

Ο Αλεξάνταρ Μαρκόβιτς γεννήθηκε στο Βελιγράδι. Σπούδασε διεύθυνση

ορχήστρας με τον Λέοπολντ Χάγκερ στο πανεπιστήμιο Μουσικής και παραστατικών Τεχνών της Βιέννης, και παρακολούθησε μαθήματα τελειοποίησης στη Μουσική Ακαδημία Κιτζάνα της Σιένας (diploma d'onore). Υπήρξε υπότροφος του Ιδρύματος Κάραγιαν του Βερολίνου, και νικητής στον 7ο διεθνή διαγωνισμό μουσικής διεύθυνσης «Γκζέγκορζ Φίτελμπεργκ» στο Κατοβίτσε της πολωνίας. Διετέλεσε αρχιμουσικός στο Τυρολέζικο Κρατικό Θέατρο στο Ίνσμπρουκ, μουσικός διευθυντής και αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής του Μπρνο και μουσικός διευθυντής της Opera North. Την καλλιτεχνική περίοδο 2021-2022, ανέλαβε αρχιμουσικός της Συμφωνικής της Βοϊβοντίνας στο Νόβι Σαντ της Σερβίας. Το αμερικάνικο ντεμπούτο του έγινε στην Όπερα του Σηάτλ, όπου διηύθυνε Ευγένιο Ονέγκιν του Τσαϊκόφσκι (2020). Στην Εθνική Λυρική Σκηνή της Σλοβενίας διηύθυνε Οιδίποδα / Απόλλωνα μουσηγέτη του Στραβίνσκι (νέα παραγωγή, 2021) και Αριάδνη στη Νάξο του Στράους (2022). Έχει διευθύνει τα ορχηστρικά σύνολα: Βασιλική Φιλαρμονική του Λίβερπουλ, Συμφωνική της πόλης του Μπέρμιγχαμ, της Ιρλανδίας (RTÉ), Σκωτική του BBC, της Βιέννης, του Μοτσαρτέουμ στο Ζάλτσμπουργκ, της Ισπανικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης, του Μάλμε, του Σταβάνγκερ, του Όντενσε, της Ραδιοφωνίας της πράγας, του Κονσέρτχαους του Βερολίνου, DSO Βερολίνου, «Μπετόβεν» της Βόννης, Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας του Μονάχου, Φιλαρμονική της Δρέσδης, της Στουτγάρδης, του Κατάρ, «Γιάνατσεκ» της Οστράβας, της Σλοβενίας, της Σλοβακίας, Εθνική Ορχήστρα του Βελγίου, Kremerata Baltica, Ορχήστρα Δωματίου της Σκωτίας, της Λωζάννης, της Βιέννης κ.ά. Την τρέχουσα καλλιτεχνική περίοδο είναι κύριος προσκεκλημένος αρχιμουσικός της Sinfonia Varsovia. www.aleksandar-markovic.com

03.04.2023

VOx CLAMANTIS ARVO PÄRT: PASSIO

ARVO PÄRT (γενν. 1935)

Passio Domini nostri Jesu Christi secundum Joannem

[ Τα πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού κατά τον Ευαγγελιστή Ιωάννη για σολίστ, μικτή χορωδία, οργανικό σύνολο και εκκλησιαστικό όργανο ]

• Passio Domini Nostri Jesu Christi

[ Τα πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ]

• Haec cum dixisset Jesus

[ Αφού ο Ιησούς τα είπε αυτά ]

• Jesum Nazarenum

[ Τον Ιησού τον Ναζωραίο ]

• Quia expedit, unum hominem mori [ Συμφέρει να πεθάνει ένας άνθρωπος ]

• Numquid et tu ex discipulis ejus es? [ Μήπως είσαι κι εσύ από τους μαθητές του; ]

• …et vocavit Jesum, et dixit ei [ ...και φώναξε τον Ιησού και του είπε ]

• Crucifige, crucifige eum [ Σταύρωσέ τον, σταύρωσέ τον ]

• Erat autem Parasceve Paschae [ Ήταν παρασκευή του πάσχα ]

• Noli scribere, Rex Judaeorum [ Δεν πρέπει να γράφει: Ο βασιλιάς των Ιουδαίων ]

• Postea sciens Jesus quia omnia consummata sunt

[ Μετά από αυτά ο Ιησούς, ξέροντας ότι τα πάντα τελείωσαν ]

• Qui passus es pro nobis [ Εσύ, που για μας υπέφερες ]

ΙΗΣΟΥΣ Taniel Kirikal μπάσος

π ΟΝΤΙΟΣ π ΙΛΑΤΟΣ Valter Soosalu τενόρος

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ

Ene Salumäe

Ευαγγελιστές:

ΣΟ π ΡΑΝΟ

Jaanika Kuusik

ΑΛΤΟ

Susanna Paabumets

ΤΕΝΟΡΟΣ

Anto Õnnis

Μ π ΑΣΟΣ

Tõnis Kaumann

Φωνητικό

ΣΟ π ΡΑΝΟ

Mari-Liis Urb

Anna Mazurt š ak

Anete Peäske

ΑΛΤΟ Saale Kreen

Kadri Hunt

Merili Sarapuu

ΤΕΝΟΡΟΙ

Ryan Dean Adams

Sander Pehk

Μ π ΑΣΟΙ

Joosep Serva

Sakarias Jaan Leppik

Aare Külama

ΒΙΟΛΙ

Robert Traksmann

ΟΜ π ΟΕ

Riivo Kallasmaa

ΦΑΓΚΟΤΟ

Peeter Sarapuu

ΤΣΕΛΟ

Johannes Sarapuu

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Jaan-Eik Tulve

σύνολο Vox Clamantis:

ARVO PÄRT Passio

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ο εσθονός συνθέτης Άρβο παιρτ εργαζόταν στην εσθονική Ραδιοφωνία ως ηχολήπτης και παράλληλα συνέθετε μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Τα πρώτα του έργα επηρεάστηκαν, μεταξύ άλλων, από το δωδεκαφθογγισμό και τον σύγχρονο σειραϊσμό. Καθώς όμως αυτές οι τάσεις δεν ήταν συμβατές με τις επιταγές του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού», ο συνθέτης έπεσε στη δυσμένεια των σοβιετικών Αρχών. Το 1964 άρχισε να μελετάει επισταμένως τη μουσική του Μπαχ∙ έργα του εκείνης της εποχής, όπως το Κολάζ πάνω στο όνομα

του B-A-C-H (1964) και το Credo (1968) συνταιριάζουν σαφείς αναφορές

στο έργο του Μεγάλου Κάντορα με μοντέρνες συνθετικές τεχνικές. Το 1968, ωστόσο, το αδιέξοδο που βίωνε ο παιρτ ως προς την καλλιτεχνική του έκφραση τον ώθησε σε μια μακριά περίοδο ενδοσκόπησης, καλλιτεχνικής αμφισβήτησης και παντελούς αναστολής της συνθετικής του δραστηριότητας, η οποία έληξε το 1976, με ένα μικρό αλλά από πολλές απόψεις σημαντικό έργο, το πιανιστικό Für Alina [Για την Αλίνα].

Κατά τη διάρκεια των ετών αυτών, ο παιρτ ασπάστηκε την Ορθοδοξία (1972) και μελέτησε επισταμένως το γρηγοριανό μέλος και την παλαιά πολυφωνία του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Μέσα από αυτή την ενασχόληση επινόησε μια νέα συνθετική τεχνική, που την ονόμασε tintinnabuli (από το λατινικό tintinnabulum, μικρή καμπάνα, επειδή ο ήχος των φθόγγων μιας τρίφωνης συγχορδίας τού θύμιζε μικρές καμπάνες). Σύμφωνα με την τεχνική tintinnabuli, σε ένα δυαδικό σύστημα φωνών, η μία φωνή κινείται μελωδικά κάνοντας διατονικά βήματα από ή προς ένα δεδομένο τονικό κέντρο, ενώ η άλλη κινείται στους φθόγγους μιας τρίφωνης συγχορδίας. Έτσι, προκύπτει εναλλαγή μεταξύ σύμφωνων και διάφωνων συνηχήσεων. Βασισμένος σε αυτή τη συνθετική σύλληψη, ο παιρτ αντιμετώπισε τη μελωδία και τη «συνοδεία» ως ένα ενιαίο μουσικό κύτταρο: «Η μελωδία και η συνοδεία είναι ένα. Ένα συν ένα ίσον ένα, όχι δύο». Επίσης, η τεχνική αυτή επέτρεπε την οργανική σύνδεση της μελωδικής τροπικότητας (οι καταβολές της ανάγονται στους αρχαίους τρόπους) με την κατά πολύ μεταγενέστερη τονικότητα (τρίφωνη συγχορδία).

Το 1980, αξιοποιώντας τη δυνατότητα που είχαν δώσει οι σοβιετικές Αρχές στους εβραϊκής καταγωγής πολίτες της χώρας να περάσουν στη Δύση και από εκεί στο Ισραήλ, ο παιρτ ακολούθησε την εβραία σύζυγό του στη Βιέννη και κατόπιν στο Βερολίνο. Εκεί συνέθεσε το μεγαλειώδες έργο Passio [πάθος], που ολοκληρώθηκε το 1982 και αποτελεί το πρώτο μείζον φωνητικό έργο του γραμμένο με την τεχνική tintinnabuli. Η πρεμιέρα δόθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1982 στο Μόναχο, υπό τον Γκόρντον Κέμπερ. Το έργο – ο πλήρης τίτλος του οποίου είναι Passio Domini Nostri Jesu Christi secundum Joannem– εξιστορεί το Θείο πάθος όπως αυτό αποτυπώνεται στα κεφάλαια 18 και 19 του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, και αποτελεί συνέχεια της παμπάλαιας πρακτικής (από τον 4ο μ.Χ.) να αποδίδεται η αφήγηση

των παθών του Ιησού με μουσικό τρόπο, κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Οι βιβλικές περικοπές τραγουδιούνται στα λατινικά, ενώ προστίθενται μια

σύντομη εισαγωγή (Exordio) και ένας επίλογος (Conclusio). Ο ρόλος του

Ιησού αποδίδεται από τον βαθύφωνο και του πιλάτου από τον τενόρο, ενώ

και οι δύο συνοδεύονται από το εκκλησιαστικό όργανο. Η καινοτόμος επιλογή του συνθέτη, ωστόσο, είναι να αναθέσει το ρόλο του Ευαγγελιστή

όχι σε έναν αλλά σε τέσσερις σολίστ∙ μάλιστα, τους πλαισιώνει με τέσσερα όργανα: βιολί, όμποε, τσέλο και φαγκότο, που αναδεικνύονται εταίροι

ισότιμοι με τις τέσσερις φωνές. Η τετράφωνη μικρή χορωδία εκπροσωπεί το ανθρώπινο πλήθος. Η επιλογή τεσσάρων σολίστ και τεσσάρων οργάνων δεν είναι ασφαλώς τυχαία, αλλά συνδέεται συμβολικά με τις τέσσερις άκρες του Σταυρού.

Τόσο μουσικά όσο και μορφολογικά, τα Πάθη έχουν σχεδιαστεί περίτεχνα και αριστοτεχνικά, χωρίς περιθώριο παρεκκλίσεων. Ο Χριστός (βαθύφωνος) τραγουδά μια μελωδική γραμμή με τονικό κέντρο το μι, ενώ το εκκλησιαστικό όργανο ακολουθεί την «τιντιναμπουλική» γραμμή (ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός). Αντίστοιχα, ο πιλάτος (τενόρος) τραγουδά άλλοτε μελωδική γραμμή (με τονικό κέντρο το σι), και άλλοτε τιντιναμπουλική (με κέντρο το φα) – τα δύο αυτά τονικά κέντρα απέχουν μια τέταρτη αυξημένη, που στη δυτική παράδοση θεωρήθηκε ο «διάβολος στη μουσική».

Ούτε η διάρκεια των φθόγγων είναι τυχαία: Ο Ιησούς, π.χ., τραγουδά τις μακρότερες αξίες, ενώ ο πιλάτος, τις συντομότερες. Ακόμα και η διάρκεια των μουσικών παύσεων σχετίζεται απολύτως με το βιβλικό κείμενο, ακολουθώντας συνεπέστατα προκαθορισμένες επιλογές με βάση τα εκάστοτε σημεία στίξης του κειμένου. Εξίσου συγκεκριμένη είναι η δομή στα αφηγηματικά μέρη. Το κείμενο χωρίζεται από τον συνθέτη σε τέσσερις ισομερείς ενότητες. Κάθε ενότητα ανοίγει με μια σόλο φωνή (διαφορετική κάθε φορά), ενώ τα τέσσερα όργανα και οι υπόλοιπες τρεις φωνές κάνουν

σταδιακά την είσοδό τους βάσει προκαθορισμένου σχεδίου, έως ότου και οι οκτώ συνυπάρξουν. Από εκεί και ύστερα, η διαδικασία αντιστρέφεται:

φωνές και όργανα αποχωρούν σταδιακά, και η αρχική σόλο φωνή μένει στο τέλος μόνη της. Η άλτο, ο μπάσος, το όμποε και το φαγκότο αναλαμβάνουν την κύρια μελωδική γραμμή, ενώ η σοπράνο, ο τενόρος, το βιολί και το τσέλο, την τιντιναμπουλική «συνοδεία».

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο του έργου είναι η πρωτοκαθεδρία του κειμένου σε σχέση με τη μουσική, απόλυτα συνεπής με τις αισθητικές απόψεις του δημιουργού. Η μουσική λειτουργεί αποκλειστικά ως όχημα ανάδειξης του λόγου, κρατώντας συνειδητά απόσταση από οξείες αντιθέσεις δυναμικής ή εξωστρεφείς δραματικές «χειρονομίες». Σε αντίθεση με την ποικιλία χορωδιακών, αφηγηματικών μερών (ρετσιτατίβο), αριών και χορικών που έχουν τα αντίστοιχα Κατά Ιωάννην (ή τα Κατά Ματθαίον) Πάθη του Μπαχ, η μουσική του παιρτ είναι γραμμένη με πνεύμα στοχαστικής ουδετερότητας, ελαχιστοποιώντας τα περιθώρια ερμηνευτικών παρεμβάσεων που θα έστρεφαν την προσοχή από τον ίδιο το λόγο στη δραματουργία της μουσικής. Και αν αυτή η επιλογή φαντάζει προς στιγμή μονολιθική, αποδεικνύεται βαθιά υποβλητική και κατανυκτική. Υπό αυτό το πνεύμα, το Passio θυμίζει ως προς τις προθέσεις του τη βυζαντινή αγιογραφία: δεν

στοχεύει στην ικανοποίηση της τρυφηλότητας, των αισθήσεων, δεν θέλει να εγείρει επιδερμικά συναισθήματα, αλλά να αφυπνίσει την πνευματικότητα ωθώντας τη να προσπελάσει το άρρητο και το μεταφυσικό. Αυτό ακριβώς καθιστά την ακρόαση των Παθών μια ανεπανάληπτη εμπειρία, όχι μόνο μουσική αλλά πρωτίστως πνευματική.

ΤΙΤΟΣ ΓΟΥΒΕΛΗΣ

TΑ πΑΘΗ

EΙΣΑΓΩΓΗ

Τα πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού κατά τον Ευαγγελιστή Ιωάννη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18

Αφού ο Ιησούς τα είπε αυτά, βγήκε με τους μαθητές του πέρα από το χείμαρρο των Κέδρων, όπου ήταν κήπος, και μπήκε ο ίδιος και οι μαθητές του.

Και ο Ιούδας που τον παρέδωσε ήξερε το μέρος, γιατί πολλές φορές είχε

πάει εκεί ο Ιησούς με τους μαθητές του. Ο Ιούδας, λοιπόν, πήρε τη φρουρά

και μερικούς υπηρέτες από τους αρχιερείς και τους Φαρισαίους και πήγε

εκεί με φανάρια και δαδιά και όπλα. Ο Ιησούς, που ήξερε όλα όσα έρχονταν

απάνω του, βγήκε και τους λέει: ποιον γυρεύετε; Του αποκρίθηκαν: Ιησούν

τον Ναζωραίο. Τους λέει ο Ιησούς: Εγώ είμαι. Μαζί τους στεκόταν και ο Ιούδας, που τον παρέδωσε. Και καθώς τους είπε: Εγώ είμαι, οπισθοχώρησαν και έπεσαν χάμω. Και πάλι τους ρώτησε: ποιον γυρεύετε; Και εκείνοι είπαν: Ιησούν τον Ναζωραίο. Αποκρίθηκε ο Ιησούς: Σας είπα, εγώ είμαι. Εάν εμένα γυρεύετε, αφήστε αυτούς να φύγουν, για να εκπληρωθεί εκείνο που είχε πει: Από όσους μου έδωσες δεν έχασα κανέναν. Ο Σίμων πέτρος είχε μαχαίρι και το έβγαλε και χτύπησε τον δούλο του Αρχιερέα και του έκοψε το αυτί το δεξί. Το όνομα του δούλου ήταν Μάλχος. Ο Ιησούς είπε στον πέτρο: Βάλε το μαχαίρι στη θήκη. Το ποτήρι που μου έδωσε ο πατέρας δεν θα το πιω;

Η φρουρά και ο χιλίαρχος και οι υπηρέτες των Ιουδαίων συνέλαβαν τον

Ιησού και τον έδεσαν και τον πήγαν στον Άννα πρώτα. Ήταν ο πεθερός του

Καϊάφα, που ήταν αρχιερεύς το χρόνο εκείνο. Ο Καϊάφας ήταν εκείνος που είχε συμβουλεύσει τους Ιουδαίους ότι συμφέρει να πεθάνει ένας άνθρωπος για το λαό.

Ο Σίμων πέτρος ακολουθούσε τον Ιησού, καθώς κι ένας άλλος μαθητής. Ο μαθητής αυτός ήταν γνωστός του αρχιερέα και μπήκε μαζί με τον Ιησού στην αυλή του αρχιερέα. Ο πέτρος στεκόταν έξω, στην πόρτα. Βγήκε λοιπόν ο άλλος μαθητής, που ήταν γνωστός του αρχιερέα και μίλησε της θυρωρού και έβαλε τον πέτρο μέσα. Η νέα υπηρέτρια, η θυρωρός, λέει του πέτρου: Μήπως είσαι κι εσύ από τους μαθητές του ανθρώπου αυτού; Κι εκείνος λέει: Δεν είμαι. Οι δούλοι και οι υπηρέτες στέκονταν και είχαν κάνει θράκα, γιατί ήταν ψύχρα και ζεσταίνονταν. Μαζί τους ήταν και ο πέτρος, όρθιος και ζεσταινόταν.

Ο αρχιερεύς, λοιπόν, ρώτησε τον Ιησού για τους μαθητές του και για τη διδαχή του. Του αποκρίθηκε ο Ιησούς: Εγώ έχω μιλήσει φανερά στον κόσμο.

Εγώ πάντα δίδαξα μέσα σε συναγωγή και μέσα στο ναό όπου συγκεντρώ -

νονται όλοι οι Ιουδαίοι και δεν έχω πει τίποτε στα κρυφά. Γιατί με ρωτάς; Ρώτησε όσους με έχουν ακούσει, τι τους έχω πει. Να, αυτοί ξέρουν τα όσα είπα εγώ. Όταν τα είπε αυτά, ένας από τους υπηρέτες που ήταν εκεί χτύπησε τον Ιησού στο πρόσωπο, λέγοντας: Έτσι αποκρίνεσαι στον αρχιερέα; Tου αποκρίθηκε ο Ιησούς: Εάν είπα λόγια κακά, πες ποιο είναι το κακό. Αν όμως είπα λόγια καλά, γιατί με δέρνεις; Ο Άννας, λοιπόν, τον έστειλε δεμένο στον Καϊάφα, τον αρχιερέα.

Ο Σίμων πέτρος στεκόταν και ζεσταινόταν. Και του είπαν: Μήπως είσαι κι εσύ από τους μαθητές του; Εκείνος αρνήθηκε και είπε: Δεν είμαι. Του λέει

ένας από τους δούλους του αρχιερέα, που ήταν συγγενής εκείνου που ο

πέτρος του είχε κόψει το αυτί: Δεν σε είδα στον κήπο μαζί του; πάλι αρνήθηκε ο πέτρος και αμέσως λάλησε πετεινός.

Οδήγησαν, λοιπόν, τον Ιησού από τον Καϊάφα στο πραιτόριο. Ήταν πρωί και αυτοί δεν μπήκαν στο πραιτόριο για να μη μολυνθούν αλλά να φάγουν το πάσχα. Βγήκε, λοιπόν, ο πιλάτος έξω προς αυτούς και λέει: Για ποιαν αιτία κατηγορείτε τον άνθρωπο αυτόν; Αποκρίθηκαν και του είπαν: Εάν αυτός δεν ήταν κακοποιός, δεν θα σου τον είχαμε παραδώσει. Τους είπε ο πιλάτος: πάρετέ τον εσείς και δικάσετέ τον κατά τον δικό σας νόμο. Του είπαν οι Ιουδαίοι:

Εμείς δεν έχομε δικαίωμα να θανατώσομε κανέναν. Τούτο για να εκπληρωθεί

ο λόγος του Ιησού όταν προφήτεψε με ποιο τρόπο έμελλε να πεθάνει.

Μπήκε, λοιπόν, πάλι ο πιλάτος και φώναξε τον Ιησού και του είπε: Εσύ

είσαι ο βασιλιάς των Ιουδαίων; Ο Ιησούς αποκρίθηκε: Εσύ ο ίδιος το λες ή

άλλοι σου έχουν μιλήσει για μένα;

Aποκρίνεται ο πιλάτος: Μήπως εγώ είμαι Ιουδαίος; Οι ομόφυλοί σου και οι αρχιερείς σε παραδώσαν σ' εμένα. Τι έχεις κάνει; Αποκρίθηκε ο Ιησούς: Η βασιλεία μου δεν είναι του κόσμου τούτου. Αν η βασιλεία μου ήταν του κόσμου τούτου, οι υπηρέτες μου θα είχαν αγωνιστεί για να μην παραδοθώ στους Ιουδαίους. Αλλά η βασιλεία η δική μου δεν είναι εδώ. Του είπε λοιπόν ο πιλάτος: Είσαι, δηλαδή, βασιλιάς; Αποκρίθηκε ο Ιησούς: Εσύ λες ότι είμαι εγώ βασιλιάς. Εγώ γι’ αυτό γεννήθηκα και γι’ αυτό ήρθα στον κόσμο, για να μαρτυρήσω για την αλήθεια. Όποιος είναι από την αλήθεια, ακούει στη φωνή μου. Του λέει ο πιλάτος: Τι είναι αλήθεια;

Και αφού το είπε, βγήκε προς τους Ιουδαίους και τους λέει: Εγώ δεν βρίσκω καμιά κατηγορία εναντίον του. Αλλά, κατά συνήθεια δική σας, απολύω έναν από σας την εορτή του πάσχα. Θέλετε, λοιπόν, ν’ απολύσω τον βασιλέα των Ιουδαίων; Φώναξαν πάλι λέγοντας: Όχι αυτόν, αλλά τον Βαραββά. Ήταν ληστής ο Βαραββάς.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19

Τότε ο πιλάτος πήρε τον Ιησού και τον μαστίγωσε και οι στρατιώτες έπλεξαν στεφάνι από αγκάθια και του το φόρεσαν στο κεφάλι και τον έντυσαν

πορφυρό μανδύα. Και πήγαιναν κοντά του κι έλεγαν: Χαίρε, βασιλιά των Ιουδαίων, και τον χτυπούσαν στο πρόσωπο. Και βγήκε πάλι έξω ο πιλάτος και τους λέει: Να, σας τον φέρνω έξω για να μάθετε ότι δεν βρίσκω καμιά κατηγορία εναντίον του. Βγήκε ο Ιησούς έξω, φορώντας το στεφάνι από αγκάθια και τον πορφυρό μανδύα. Και τους λέει ο πιλάτος: Να ο άνθρωπος. Όταν τον είδαν οι αρχιερείς και οι υπηρέτες φώναξαν λέγοντας: Σταύρωσέ τον, σταύρωσέ τον. Τους λέει ο πιλάτος: πάρετέ τον εσείς και σταυρώστε τον, γιατί εγώ δεν βρίσκω καμιά κατηγορία εναντίον του. Του αποκρίθηκαν: Εμείς έχομε νόμο και κατά το νόμο πρέπει να πεθάνει, γιατί

έκανε τον εαυτό του υιό του Θεού. Όταν, λοιπόν, άκουσε ο πιλάτος το λόγο αυτό, φοβήθηκε πολύ και μπήκε πάλι στο πραιτόριο και λέει του Ιησού: Από πού έρχεσαι; Και ο Ιησούς δεν του έδωσε απόκριση. Του λέει ο πιλάτος: Σε μένα δε μιλάς; Δεν ξέρεις ότι έχω εξουσία να σε απολύσω και εξουσία να

σε σταυρώσω; Του αποκρίθηκε ο Ιησούς: Δεν θα είχες καμιά εξουσία επάνω μου, αν δεν σου είχε δοθεί από ψηλά. Γι’ αυτό εκείνος που με παρέδωσε σ’ εσένα έχει μεγαλύτερη αμαρτία. Από εκείνη τη στιγμή ο πιλάτος ζητούσε τρόπο να τον απολύσει. Οι Ιουδαίοι όμως φώναζαν λέγοντας: Εάν τον απολύσεις, δεν είσαι φίλος του Καίσαρα. Όποιος ανακηρύσσει τον εαυτό του βασιλέα, ορθώνεται εναντίον του Καίσαρα.

Όταν ο πιλάτος άκουσε τα λόγια αυτά, έφερε έξω τον Ιησού και κάθισε σε

έδρα στον τόπο που ονομάζεται Λιθόστρωτος, εβραϊκά Γαββαθά. Ήταν παρασκευή του πάσχα και ώρα έκτη περίπου. Και λέει στους Ιουδαίους: Να ο βασιλιάς σας. Εκείνοι φώναξαν: πάρε τον, σταύρωσέ τον. Και τους λέει ο πιλάτος: Τον βασιλιά σας να σταυρώσω; Οι αρχιερείς αποκρίθηκαν: Δεν

έχομε βασιλιά, παρά μόνο τον Καίσαρα. Τότε, λοιπόν, τους τον παρέδωσε

για να σταυρωθεί.

παρέλαβαν, λοιπόν, τον Ιησού που, βαστάζοντας το σταυρό του, βγήκε στον ονομαζόμενο Κρανίου τόπο που, εβραϊκά, λέγεται Γολγοθάς. Εκεί τον σταύρωσαν και μαζί τους άλλους δύο, από τη μια μεριά κι από την άλλη, και στη μέση ο Ιησούς. Ο πιλάτος είχε βάλει και μια επιγραφή επάνω στο σταυρό και

ήταν γραμμένο: ΙΗΣΟΥΣ ΝΑΖΩΡΑΙΟΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΙΟΥΔΑΙΩΝ. Αυτή την

επιγραφή την εδιάβασαν πολλοί Ιουδαίοι, γιατί ο τόπος όπου είχε σταυρωθεί

ο Ιησούς ήταν κοντά στην πολιτεία. Η επιγραφή ήταν γραμμένη εβραϊκά, ρωμαϊκά και ελληνικά. Έλεγαν οι αρχιερείς στον πιλάτο: Δεν πρέπει να γράφει: Ο βασιλιάς των Ιουδαίων, αλλά να γράφει ότι αυτός είπε: Εγώ είμαι ο βασιλιάς των Ιουδαίων. Αποκρίθηκε ο πιλάτος: Ό,τι έγραψα, έγραψα.

Οι στρατιώτες, λοιπόν, όταν σταύρωσαν τον Ιησού, πήραν τα ρούχα του και τα μοίρασαν στα τέσσερα, ένα για κάθε στρατιώτη, και το χιτώνα του. Ο χιτώνας ήταν άραφος, υφαντός από πάνω έως κάτω. Είπαν οι στρατιώτες

μεταξύ τους: Να μην σκίσομε το χιτώνα, αλλά να ρίξομε κλήρο σε ποιον

θα λάχει. Για να εκπληρωθεί η γραφή που λέει: Μοιράστηκαν τα ιμάτιά μου μεταξύ τους κι έβαλαν κλήρο στα ρούχα μου. Αυτά έκαναν οι στρατιώτες.

Κοντά στο σταυρό του Ιησού στέκονταν η μητέρα του και η αδελφή της

μητέρας του, η Μαρία του Κλωπά και η Μαρία η Μαγδαληνή. Ο Ιησούς, όταν είδε τη μητέρα του και κοντά της τον μαθητή που αγαπούσε, είπε στη

μητέρα του: Γυναίκα, να ο γιος σου. Ύστερα είπε στον μαθητή: Να η μητέρα σου. Και από τότε ο μαθητής την πήρε σπίτι του.

Μετά από αυτά ο Ιησούς, ξέροντας ότι τα πάντα τέλειωσαν, και για να

εκπληρωθεί η γραφή λέει: Διψώ. Βρισκόταν εκεί ένα δοχείο γεμάτο ξίδι.

Τύλιξαν σ’ ένα κλαρί από ύσσωπο ένα σφουγγάρι ποτισμένο ξίδι και το

πλησίασαν στο στόμα του. Όταν ο Ιησούς γεύτηκε το ξίδι είπε: Τετέλεσται. Έγειρε το κεφάλι και παρέδωσε το πνεύμα.

ΕπΙΛΟΓΟΣ

Εσύ, που για μας υπέφερες, σπλαχνίσου μας. Αμήν.

Από τα Ευαγγέλια, μετ. Άγγελος Σ. Βλάχος, Ίκαρος, Αθήνα 1980, σσ. 210-215.

Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Ίκαρος, που μας παραχώρησαν την άδεια να δημοσιεύσουμε το παραπάνω απόσπασμα.

Vox Clamantis

Το βραβευμένο με Grammy φωνητικό σύνολο από την Εσθονία αποτελείται από δώδεκα τραγουδιστές, με κοινό πάθος το γρηγοριανό μέλος, την πρώιμη πολυφωνία και τη σύγχρονη δημιουργία. Συστάθηκε το 1996 από τον μαέστρο Γιαν-Έικ Τούλβε και έχει αγαπηθεί από κοινό και κριτικούς για

τον μοναδικό του ήχο και το βάθος της ερμηνείας του. Ο τρόπος που τα

μέλη του αντιλαμβάνονται τη μουσική πράξη έλκει από την παράδοση της πρώιμης ευρωπαϊκής μουσικής. Ωστόσο, στο ρεπερτόριό τους οι σύγχρονες μουσικές συνθέσεις έχουν κι αυτές περίοπτη θέση: συνθέτες όπως ο Άρβο παιρτ, η Χελένα Τούλβε και ο Έρκι-Σβεν Τουρ έχουν γράψει και αφιερώσει έργα τους στο Σύνολο. Οι Vox Clamantis περιοδεύουν στην Ευρώπη, στο Ισραήλ, τον Καναδά, στις ΗπΑ, στην Κολομβία, και λαμβάνουν μέρος σε πολλά φεστιβάλ: Νάντης (La Folle Journée), Βαρσοβίας, Τόκιο, Κοιλάδας του Γκλαμόργκαν, Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας (πολιτιστικό Φεστιβάλ του Κόρβαϊ), RheinVokal, Φεστιβάλ Μουσικής του Σάαρ, πολιτιστικό Καλοκαίρι στη Ρηνανία-παλατινάτο, Βατάου (Φλάνδρα), Τρόντχαϊμ, Στάβανγκερ, Μίκκελι, Ναυπλίου, Σίδνεϋ, Χονγκ Κονγκ, και εμφανίσεις στο Klangvokal του Ντόρτμουντ, στην Μπρυζ και στην ελβετική πόλη Σιόν. Στα προσεχή τους σχέδια είναι η συμμετοχή στο Διεθνές Φεστιβάλ Εκκλησιαστικής Μουσικής του Όσλο, στο Flagey των Βρυξελλών, στο Κονσέρτχεμπαου της Μπρύγκε, στο MDR Musiksommer, στο Φεστιβάλ του Αβαείου της Νουαρλάκ κ.α.

Συμπράττει συχνά με γνωστούς καλλιτέχνες και ορχηστρικά σύνολα: Arianna Savall, Dhafer Youssef, Marco Ambrosini, Yair Dalal, Jean Claude Pennetier, Cello Octet Amsterdam, consort Hortus Musicus, NYDD Ensemble, Χορωδία Δωματίου της Φιλαρμονικής της Εσθονίας και Χορωδία της Ραδιοφωνίας της Λετονίας.

Στις ηχογραφήσεις τους περιλαμβάνονται πετυχημένα άλμπουμ: Cyrillus Kreek: The Suspended Harp of Babel, The Deer's Cry και Filia Sion (ECM Records), Sacrum Convivium καθώς και το Via crucis (Mirare) που τιμήθηκε με το Diapason d’or. Το άλμπουμ Adam's Lament του Άρβο παιρτ, όπου οι Vox Clamantis συνέπραξαν με τον Tõnu Kaljuste και τη Χορωδία της Ραδιοφωνίας της Λετονίας, πήρε βραβείο Grammy 2014. Ηχογράφησαν επίσης τη μουσική της βραβευμένης με Όσκαρ ταινίας La grande bellezza [Η τέλεια ομορφιά]. Φέτος κυκλοφορεί από την ECM Records άλμπουμ του

Συνόλου με έργα Χένρικ Έντεγκαρντ (Henrik Ødegaard).

Το 2011, οι Vox Clamantis και ο Γιαν-Έικ Τούλβε τιμήθηκαν από το Ίδρυμα πολιτισμού της Εσθονίας.

Jaan-Eik Tulve

Ο Γιαν-Έικ Τούλβε θεωρείται από τους πιο εμπνευσμένους μουσικούς στη

φωνητική μουσική σκηνή της Σκανδιναβίας. Αποφοίτησε από το Ωδείο του Ταλίν και στη συνέχεια σπούδασε γρηγοριανό μέλος στο Κονσερβατουάρ του παρισιού, απ’ όπου αποφοίτησε το 1993. Εργάστηκε στο Κονσερβατουάρ ως βοηθός του Louis-Marie Vigne, που επηρέασε καθοριστικά την

εξέλιξή του στη μουσική. Συνέχισε σπουδές με τον Daniel Saulnier από το Αβαείο του Αποστόλου πέτρου της Σολέμ. Το 1993 ίδρυσε στο παρίσι το σύνολο Lac et Mel, δίνοντας πολλές συναυλίες σε Ευρώπη και Λίβανο. Το 1994 οργάνωσε τμήμα γυναικείου τραγουδιού στη Γρηγοριανή Χορωδία στο παρίσι. Από το 1996 διδάσκει γρηγοριανό μέλος στη Μουσική Ακαδημία της Εσθονίας και σε σεμινάρια σε όλο τον κόσμο. Έχει λάβει το Μεγαλόσταυρο του Λευκού Αστέρα της Δημοκρατίας της Εσθονίας, το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Λεοπόλδου του Βελγίου και το παράσημο Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας. Το 2017 ανακηρύχθηκε Μουσικός της Χρονιάς από την Εσθονική Ραδιοφωνία.

JOHANNES BRAHMS (1833-1897)

Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 1 σε σολ μείζονα, έργο 78

• Vivace ma non troppo

• Adagio

• Allegro molto moderato

EDVARD GRIEG (1843-1907)

Από τα Λυρικά Κομμάτια για σόλο πιάνο:

• Arietta, έργο 12, αρ. 1

• Βαλς, έργο 12, αρ. 2

• Χορός των ξωτικών, έργο 12, αρ. 4

• πεταλούδα, έργο 43, αρ. 1

• πουλάκι, έργο 43, αρ. 4

• Στην άνοιξη, έργο 43, αρ. 6

• Εμβατήριο των νάνων, έργο 54, αρ. 3

Δ ΙΑΛΕΙΜΜΑ

Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 1, Sz. 75

• Allegro appassionato

• Adagio

• Allegro

ΒΙΟΛΙ

Vilde Frang

π ΙΑΝΟ

Denis Kozhukhin

Μ Ε ΤΗΝ Υ π ΟΣΤΗΡΙΞΗ

BÉLA BARTóK (1881-1945)

JOHANNES BRAHMS

Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ.1

σε σολ μείζονα, έργο 78

Ο Μπραμς πέρασε τους θερινούς μήνες του 1878 στην Καρινθία (νότια Αυστρία), όπου άρχισε να συνθέτει την Πρώτη Σονάτα για βιολί και πιάνο, για να την ολοκληρώσει το ερχόμενο καλοκαίρι (στο ίδιο μέρος). Μέχρι τότε, το μοναδικό τελεσφόρο εγχείρημά του να συνθέσει για βιολί και πιάνο ήταν ένα Σκέρτσο (1853) ενταγμένο ως τρίτο μέρος στη Σονάτα «F-A-E», που ο συνθέτης συνυπέγραψε μαζί με τον Ρόμπερτ Σούμαν και τον μαθητή του δεύτερου, Άλμπερτ Ντήτριχ. Με την Πρώτη Σονάτα για βιολί, ο

Μπραμς αποτόλμησε κάτι ανάλογο με αυτό που είχε κάνει ο Σούμπερτ στη

Φαντασία «του Οδοιπόρου» για πιάνο και στο Κουιντέτο «της Πέστροφας»,

δηλαδή να αξιοποιήσει θεματικό υλικό από ένα τραγούδι σε ένα αμιγώς

οργανικό και μη προγραμματικό έργο. Εν προκειμένω, το τραγούδι ήταν

το Regenlied [Τραγούδι της βροχής], έργο 59 αρ.3, που ο ίδιος είχε συνθέσει το 1873 σε ποίηση του Κλάους Γκροτ (Klaus Groth). Στους στίχους

του Γκροτ, οι σταγόνες της βροχής ξυπνούν στον ποιητή αναμνήσεις από

το δέος που ένιωθε παιδί μπροστά στην ομορφιά του φυσικού κόσμου.

Ανάλογα, η μουσική του τραγουδιού του Μπραμς έχει νοσταλγική και μελαγχολική διάθεση, η οποία πρυτανεύει και στη Σονάτα.

Το θέμα του τραγουδιού παρουσιάζεται από το βιολί, με την έναρξη του τρίτου μέρους. Οι τρεις πρώτες νότες του (τρία ρε) ακολουθούν το ρυθμικό μοτίβο «μακρό - βραχύ - μακρό», το οποίο δεσπόζει σε ολόκληρο το έργο. Διόλου τυχαία, με την έναρξη του πρώτου μέρους, το πρώτο θέμα (στο βιολί) ανοίγει με τις ίδιες ακριβώς νότες σε ανάλογο ρυθμικό σχήμα.

Από εκεί και ύστερα ξεδιπλώνεται μια τυπική φόρμα σονάτας, με ένα πιο παθιασμένο δεύτερο θέμα, και ένα τρίτο που θυμίζει τη νηφαλιότητα ενός χορικού, αλλά στην πορεία συσσωρεύει ένταση. Το πιάνο αναλαμβάνει να παρουσιάσει το υμνητικού χαρακτήρα κύριο θέμα στο αργό μέρος. Μια ακόλουθη ενότητα θυμίζει πένθιμο εμβατήριο και εκεί επανέρχεται ξεκάθαρα το κυρίαρχο ρυθμικό μοτίβο, που έχει παρουσιαστεί στο προηγούμενο μέρος. Η αρχική μελωδία επιστρέφει στη συνέχεια στο βιολί, ενώ το πιάνο συνοδεύει με περίτεχνο τρόπο. Το φινάλε οικοδομείται πάνω στη φόρμα του ροντό. Σε ένα κεντρικό επεισόδιο επιστρέφει προς στιγμήν το θέμα του αργού μέρους, φαινόμενο που καθιστά ακόμα πιο στενή τη συνάφεια των μερών μεταξύ τους.

EDVARD GRIEG

Από τα Λυρικά κομμάτια για σόλο πιάνο:

Arietta, έργο 12, αρ. 1 / Βαλς, έργο 12, αρ. 2 / Χορός των ξωτικών, έργο 12, αρ. 4 / πεταλούδα, έργο 43, αρ. 1 / πουλάκι, έργο 43, αρ. 4 / Στην άνοιξη, έργο 43, αρ. 6 / Εμβατήριο των νάνων, έργο 54, αρ. 3

πατριαρχική μορφή της Εθνικής Μουσικής Σχολής της Νορβηγίας, ο

Έντβαρντ Γκρηγκ ανήκει στους μεγάλους εκείνους σκανδιναβούς καλλιτέχνες (όπως οι Καρλ Νήλσεν, Γιαν Σιμπέλιους, Έντβαρντ Μουνκ, Ερρίκος Ίψεν και Aύγουστος Στρίντμπεργκ) που στο δεύτερο μισό του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα έφεραν τη βόρεια ευρωπαϊκή τέχνη στο διεθνές

καλλιτεχνικό προσκήνιο. Έχοντας λάβει στέρεες ακαδημαϊκές γνώσεις στο Κονσερβατόριο της Λιψίας, ως μαθητής του Ίγκνατς Μόσελες στο πιάνο και του Καρλ Ράινεκε στη σύνθεση, ο Γκρηγκ δεν επιδίωξε να συνθέσει

«γερμανική» μουσική, αλλά, εμφορούμενος από τα ιδεώδη του συμπατριώτη του, Ρίκαρντ Νούραακ (Rikard Nordraak, συνθέτης του νορβηγικού εθνικού ύμνου), άντλησε συνειδητά την έμπνευσή του από τη νορβηγική παράδοση. Τα Λυρικά του είναι μια συλλογή από 66 πιανιστικές μινιατούρες, που γράφτηκαν από το 1867 ως το 1901 και κατανεμήθηκαν σε δέκα

τόμους. Είναι σαφές ότι ο Γκρηγκ κινείτο με μεγαλύτερη άνεση στις μικρές

φόρμες – έλεγε μάλιστα χαρακτηριστικά: «Ο Μπαχ κι ο Μπετόβεν ανήγειραν ναούς στα ύψη. Εγώ το μόνο που θέλησα ήταν να φτιάξω σπιτάκια, στα οποία οι άνθρωποι να μπορούν να νιώθουν χαρούμενοι και στο σπίτι τους». Και πράγματι, τα Λυρικά κομμάτια είναι όχι μόνο από τα πιο εκλεκτά έργα του συνθέτη τους αλλά και από τα μικρά «διαμάντια» του ρομαντικού πιανιστικού ρεπερτορίου συνολικά, πλάι στα Τραγούδια χωρίς λόγια του

Μέντελσον ή τις Μαζούρκες και τα Βαλς του Σοπέν. Ο πρώτος τόμος των

Λυρικών κομματιών (έργο 12) εκδόθηκε το 1867, ο τρίτος (έργο 43) το 1887

και ο πέμπτος (έργο 54) το 1891. Τα κομμάτια που ακούγονται στην αποψινή

συναυλία προέρχονται από τους τρεις αυτούς τόμους και ανήκουν, μηδενός εξαιρουμένου, στα πιο αναγνωρίσιμα κομμάτια όλης της συλλογής.

BÉLA BARTóK

Η ουγγρικής καταγωγής βιολονίστα Γέλλυ ντ’ Άρανι (Jelly d’ Arányi) –η οποία είχε και συγγένεια με τον κορυφαίο βιολονίστα του 19ου αιώνα Γιόζεφ Γιόαχιμ (Joseph Joachim)– υπήρξε εξέχουσα μουσική φυσιογνωμία της εποχής της, όπως μαρτυρούν και τα έργα που γράφτηκαν ειδικά για εκείνη από σημαντικούς σύγχρονούς της συνθέτες. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται οι δύο Σονάτες για βιολί και πιάνο του συμπατριώτη της, Μπέλα Μπάρτοκ. Ο Μπάρτοκ γνώριζε την Άρανι ήδη από το 1902, όταν εκείνη ήταν 9 ετών, και την ξανασυνάντησε το 1921, μετά από χρόνια απουσίας της εκτός Ουγγαρίας. Επηρεασμένος βαθιά από το ώριμο παίξιμό της, έδωσε την τελική μορφή σε προϋπάρχοντα σχεδιάσματα, ολοκληρώνοντας την Πρώτη Σονάτα για βιολί και πιάνο μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες εκείνης της χρονιάς. Η πρώτη δημόσια εκτέλεση της Σονάτας δόθηκε στο Aeolian Hall του Λονδίνου από την Άρανι και τον ίδιο τον συνθέτη στο πιάνο, στις 24 Μαρτίου 1922. Το έργο δίχασε τους κριτικούς, καθώς κάποιοι το θεώρησαν «επιτομή της ασχήμιας και της ασυναρτησίας», ενώ άλλοι έκριναν πως οι ιδέες του ανήκουν «στα ωραιότερα πράγματα που κλήθηκε ποτέ η μουσική να εκφράσει». Ο χρόνος έμελλε να δικαιώσει περίτρανα τους δεύτερους.

Το πρώτο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι τα δύο όργανα –σε αντίθεση με την έως τότε συνήθη πρακτική– δεν μοιράζονται το ίδιο υλικό, αλλά καθ’

όλη τη διάρκεια της τριμερούς Σονάτας αναλαμβάνουν ριζικά διαφορετι-

κούς ρόλους: το βιολί, από τη φύση του, έχει ξεκάθαρα μελωδικό ρόλο, ενώ το πιάνο αναπτύσσει ως επί το πλείστον αρμονικές, συγχορδιακές δομές – με εξαιρετικά πληθωρικό και δεξιοτεχνικό τρόπο βεβαίως. Όπως

είναι λογικό, η συστηματική και σε βάθος μελέτη της παραδοσιακής μουσικής της Ουγγαρίας από τον Μπάρτοκ άφησε ένα ευδιάκριτο στίγμα στη

Σονάτα, ιδίως στον αυτοσχεδιαστικό, ραψωδικό χαρακτήρα κάποιων πα-

ραγράφων, στη ρυθμική της περιπλοκότητα και στην τροπικότητα των θεμάτων της. Οι πιο «σκληρές» αρμονικές συνηχήσεις βρίσκονται στο πρώτο μέρος, που δίνει τη θέση του σε ένα λυρικό δεύτερο μέρος, το κύριο θέμα του οποίου παρουσιάζεται από το βιολί, χωρίς συνοδεία πιάνου. Το ουγγρικό στοιχείο κυριαρχεί στο καταιγιστικό φινάλε, που απαιτεί και από τους δύο εκτελεστές να κινηθούν στα άκρα της δεξιοτεχνίας τους.

ΤΙΤΟΣ ΓΟΥΒΕΛΗΣ

Vilde Frang

Η μουσική δεξιοτεχνία και ο λυρισμός της Βίλντε Φρανγκ την έχουν αναδείξει σε μία από τις κορυφαίες βιολονίστες της γενιάς της. Το 2012 τής απονεμήθηκε ομόφωνα το Βραβείο Νέων Καλλιτεχνών της Credit Suisse

ακολούθησε το ντεμπούτο της με τη Φιλαρμονική της Βιέννης υπό τον

Μπέρναρντ Χάιτινκ, στο Φεστιβάλ της Λουκέρνης. Το 2016 έκανε το ντεμπούτο της με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου, υπό τον Σερ Σάιμον Ρατλ, αποσπώντας εγκωμιαστικές κριτικές, ενώ το 2017-18 εμφανίστηκε στην Αίθουσα της Φιλαρμονικής του Βερολίνου, σε συναυλίες για συνδρομητές, καθώς επίσης στο πασχαλινό Φεστιβάλ του Μπάντεν Μπάντεν, υπό τον Ιβάν Φίσερ. πρόσφατα συνέπραξε με τη Συμφωνική του Λονδίνου, την Κονσέρτχεμπαου, την Ορχήστρα του παρισιού, την Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Βουδαπέστης, τη Σταατσκαπέλλε της Δρέσδης, τη Φιλαρμονική

του Όσλο και την Γκεβάντχαους της Λιψίας, την Ορχήστρα του Κλήβελαντ και τη Συμφωνική του πίτσμπουργκ στο Φεστιβάλ Mostly Mozart (Λίνκολν Σέντερ της Νέας Υόρκης). Έχει επίσης εμφανιστεί με τη Συμφωνική της

Βιέννης στην αίθουσα Μουζίκφεραϊν (και σε περιοδεία), με την Ορχήστρα

Δωματίου της Ευρώπης, τη Σκωτική Ορχήστρα Δωματίου, τη Φιλαρμονική

της Γαλλικής Ραδιοφωνίας, την Deutsche Kammerphilharmonie της Βρέμης και τη Φιλαρμονική του Έλβα, ενώ έχει πραγματοποιήσει επανειλημμένες εμφανίσεις με τη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες και τη Συμφωνική του Σαν Φρανσίσκο.

Το 2021-22, focus artist της Ορχήστρας Τόνχαλλε της Ζυρίχης, καθώς και artist-in-residence της Βασιλικής Φιλαρμονικής της Στοκχόλμης, συνέπραξε με τον πιανίστα Ντένις Καζούχιν. Το 2022-23, θα συμπράξει και πάλι με

την Ορχήστρα του Κλήβελαντ, την Κονσέρτχεμπαου, τη Γερμανική Συμφωνική του Βερολίνου και τη Συμφωνική του Λονδίνου. Επίσης, θα περιοδεύσει με τη Συμφωνική της Ραδιοφωνίας του Βερολίνου, την Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Βουδαπέστης, τη Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Νοτιοδυτικής Γερμανίας υπό τον Θεόδωρο Κουρεντζή, και τη Συμφωνική της πόλης του Μπέρμινχαμ με μαέστρο την Μίργκα Γκραζινίτε-Τύλα. Το ίδιο διάστημα, ως artist-in-residence της Συμφωνικής της Βιέννης, θα πραγματοποιήσει εμφανίσεις στο Μουζίκφεραϊν με τη Συμφωνική της Βιέννης και στην αίθουσα Κονσέρτχαους της αυστριακής πρωτεύουσας.

Έχει συνεργαστεί με τους μαέστρους Σερ Σάιμον Ρατλ, Μπέρναρντ Χάιτινκ, Χέρμπερτ Μπλόμστεντ, Έσα-πέκκα Σαλόνεν, Μάρις Γιάνσονς, Βλαντιμίρ Ασκενάζι, Ιβάν Φίσερ, Σακάρι Οράμο, Γιάκουμπ Χρούσα, Βλαντιμίρ Γιουρόφσκι, Μάνφρεντ Χόνεκ, Μίργκα Γκραζινίτε-Τύλα, Ντάνιελ Χάρντινγκ,

Σεμιόν Μπίτσκοφ, Ντέιβιντ Ζίνμαν, Αντόνιο παπάνο, Λαχάβ Σανί, πάαβο Γέρβι και Γιούρι Τεμιρκάνοφ.

Εμφανίζεται τακτικά στο Φεστιβάλ της Λουκέρνης, στα BBC Proms του Λονδίνου, στο φεστιβάλ Βερμπιέ, Λοκενχάους, Ζορζ Ενέσκου, Ζάλτσμπουργκ και στο Ανοιξιάτικο Φεστιβάλ Μουσικής της πράγας. Από το 2020 είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Συμβουλίου του Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου του Όσλο. Δίνει ρεσιτάλ στο Κάρνεγκι Χολ, στις αίθουσες Κονσέρτχεμπαου, Μουζίκφεραϊν στη Βιέννη, Φιλαρμονικής στο Βερολίνο, Ουίγκμορ Χολ στο Λονδίνο, Τόνχαλλε στη Ζυρίχη και Μποζάρ στις Βρυξέλλες, καθώς και στη Β. Αμερική (Vancouver Recital Series, Boston Celebrity Series και San Francisco Performances).

Οι ηχογραφήσεις της, αποκλειστικά για την Warner Classics, έχουν αποσπάσει πολλά βραβεία: Edison Klassiek Award, Diapason d’or (Diapason), Deutsche Schallplattenpreis, Grand Prix du Disque, δύο Gramophone κ.ά. Γεννημένη στη Νορβηγία, προσκλήθηκε σε ηλικία δώδεκα ετών από τον Μάρις Γιάνσονς για να κάνει το ντεμπούτο της με τη Φιλαρμονική του Όσλο. Σπούδασε μουσική στο Barratt Due Musikkinstitutt του Όσλο, συνεχίζοντας σπουδές με τον Kolja Blacher στην Ανώτερη Σχολή Μουσικής του Αμβούργου και την Ana Humachenco στην Ακαδημία Κρόνμπεργκ.

Έχει συνεργαστεί με τη Μίτσουκο Ουτσίντα ως υπότροφος του Ιδρύματος

Borletti-Buitoni για το 2007, ενώ το 2003-2009 ήταν υπότροφος του Ιδρύματος Anne-Sophie Mutter. παίζει με βιολί Guarneri del Gesù του 1734, παραχώρηση ευρωπαίου συλλέκτη.

Denis Kozhukhin

Βραβευμένος με το πρώτο Βραβείο του διαγωνισμού Βασίλισσα Ελισάβετ 2010 στις Βρυξέλλες, ο βέλγος πιανίστας Ντενίς Καζούχιν (με καταγωγή από τη Ρωσία) έχει καθιερωθεί ως ένας από τους σπουδαιότερους πιανίστες της γενιάς του, για τις «καθηλωτικές», «επιβλητικές» και «σαγηνευτικές» ερμηνείες του. Βασισμένος στην άψογη τεχνική του, συνδυάζει τη

λαμπρότητα και τη δύναμη του παιξίματός του με μια απαράμιλλη αίσθηση της μουσικής φόρμας. Εμφανίζεται συχνά με κορυφαίες ορχήστρες: Κονσέρτχεμπαου, Συμφωνική του Λονδίνου, Στάατσκαπελλε του Βερολίνου, Φιλαρμονική του Ισραήλ, Συμφωνική του Σικάγου, της Φιλαδέλφειας, Συμφωνική του Σαν Φρανσίσκο, Φιλαρμονική του Ρόττερνταμ, Φιλαρμονική του Λονδίνου και Φιλαρμόνια. προσκαλείται τακτικά στα φεστιβάλ: Βερμπιέ, Γκστάαντ, Γκράφενεγκ, Δρέσδης, Τίβολι, Μουσικής Δωματίου της Ιερουσαλήμ, Intonations, Tsinandali και BBC Proms.

Το 2021-22 εμφανίστηκε στα BBC Proms ερμηνεύοντας το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2 του Ραχμάνινοφ, ενώ συνεργάστηκε με τη Φιλαρμόνια σε περιοδεία, τη Φιλαρμονική του Ισραήλ, του Όσλο, τη Βασιλική Φιλαρμονική

της Στοκχόλμης, τη Φιλαρμονική του Έλβα στο Αμβούργο, τη Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Δυτικής Γερμανίας στην Κολωνία, τη Συμφωνική της Ραδιοφωνίας MDR στη Λιψία, την Εθνική Συμφωνική της Ιρλανδίας και τη Βασιλική Φιλαρμονική της Λιέγης, καθώς και ως artist-in-residence της

Συμφωνικής της Βαρκελώνης, ερμηνεύοντας τα τέσσερα Κοντσέρτα για πιάνο του Ραχμάνινοφ. Έχει δώσει ρεσιτάλ στις αίθουσες Συμφωνικής του

Σικάγου και Μπουλέζ, ενώ ως ντούο με τον Γεργκ Βίντμαν (κλαρινέτο), τη

Βίλντε Φρανγκ (βιολί) και τη Ζανίν Γιάνσεν (βιολί) εμφανίστηκε στις αίθουσες: Κονσέρτχεμπαου, Μουζίκφεραϊν, Φιλαρμονικής του Βερολίνου, παλιά Όπερα στη Φραγκφούρτη, Τόνχαλλε στη Ζυρίχη και Μποζάρ στις Βρυξέλλες.

Για τo 2022-23, οι εμφανίσεις του περιλαμβάνουν συνεργασίες με την

Εθνική Ορχήστρα της Δανίας, τη Φιλαρμονική της Ραδιοφωνίας της Βορειοδυτικής Γερμανίας, τη Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Φραγκφούρτης, της Βιέννης, τη Συμφωνική του BBC Σκωτίας, την Γκιουλμπεκιάν, την Εθνική Συμφωνική του Βελγίου, τη Συμφωνική της Ινδιανάπολης και τη Φιλαρμονική Μπορουσάν της Τουρκίας. Θα εμφανιστεί επίσης στο Φεστιβάλ Tsinandali, στο Κάστρο Ελμάου και σε ρεσιτάλ στο Κάρνεγκι Χολ, το Κάντογκαν Χολ, το Διεθνές Κέντρο Τεχνών De Singel της Φλάνδρας και το Φεστιβάλ πιάνου της Λιλ.

πρόσφατα ηχογράφησε τις Συμφωνικές Παραλλαγές του Σεζάρ Φρανκ με τη Φιλαρμονική του Λουξεμβούργου υπό τον Γκουστάβο Χιμένο (2020). προηγούμενες ηχογραφήσεις: Τραγούδια χωρίς λόγια του Μέντελσον, Λυρικά Κομμάτια του Γκρηγκ, έργα Χάυντν, Μπραμς και προκόφιεφ, καθώς και κοντσέρτα για πιάνο των Τσαϊκόφσκι, Γκρηγκ, Ραβέλ και Γκέρσουιν. Ως μουσικός δωματίου συνεργάζεται με τους σολίστ Ζανίν Γιάνσεν, Γεργκ Βίντμαν, Τζούλιαν Ράχλιν, Βαντίμ Ρέπιν, Λεωνίδα Καβάκο, Μάικλ Μπάρενμποϊμ, Βίλντε Φρανγκ, Ρενώ και Γκωτιέ Καπυσόν, Έλενα Μπασκίροβα, Ράντοβαν Βλάτκοβιτς, Εμμανυέλ παΰντ, Αλίζα Βάιλερσταϊν, Τζούλιαν Στέκελ, πάμπλο Φερράντεζ και Αλεξάντρα Κονούνοβα, μεταξύ άλλων.

Σπούδασε στη Σχολή Μουσικής Βασίλισσα Σοφία της Μαδρίτης με τους Dmitri Bashkirov και Claudio Martinez-Mehner, ενώ ολοκλήρωσε σπουδές

στην Ακαδημία πιάνου της Λίμνης Κόμο, με τους Fou Ts’ong, Stanislav Yudenitch, Peter Frankl, Boris Berman, Charles Rosen και Andreas Staier,

καθώς και στη Στουτγάρδη με τον Kirill Gerstein.

Τα τελευταία χρόνια, μέντοράς του είναι ο μαέστρος Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ.

05.04.2023

JANINE JANSEN: ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΗ

Ντοκιμαντέρ της Αsterisk Films και της Foxy Films, σε συνεργασία με τη Sky Arts

ΒΙΟΛΙ

Janine Jansen

π ΙΑΝΟ

Antonio Pappano

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ

Gerald Fox

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ π ΑΡΑΓΩΓΗΣ

Justine Waddell

ΣΥΜ π ΑΡΑΓΩΓΟΙ

Gerald Fox, Anna Saldadze

π ΑΡΑΓΩΓΟΣ

Jack Oliver

ΜΟΝΤΑΖ

Una Burnand

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ

Douglas Hartington

Με ελληνικούς υπέρτιτλους

ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΡΑΝΤΙΒΑΡΙ

JANINE JANSEN Falling for Stradivari

Μια υπέροχη ταινία για τον κορυφαίο κατασκευαστή βιολιών Αντόνιο Στραντιβάρι.

Η διάσημη ολλανδή βιολονίστα Ζανίν Γιάνσεν έθεσε πρόσφατα μια ανεπανάληπτη πρόκληση στον εαυτό της: να ηχογραφήσει ένα άλμπουμ με

δώδεκα από τα καλύτερα βιολιά που κατασκευάστηκαν στο ατελιέ Στραντιβάρι. Έχοντας ελάχιστο χρόνο στη διάθεσή της για να δοκιμάσει και να εξοικειωθεί με τις ιδιαιτερότητες κάθε βιολιού, επέλεξε έργα που ταιριάζουν στο ιδιαίτερο ηχόχρωμά τους και τα ερμήνευσε με το αντίστοιχο

όργανο. Στο πιάνο, ο σερ Αντόνιο παππάνο, μουσικός διευθυντής της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου.

Η ταινία φωτίζει την ιστορία αυτών των σπάνιων οργάνων, που γνώρισαν

δόξα στα χέρια μεγάλων βιρτουόζων του 20ού αιώνα, όπως ο Φριτς Κράισλερ, ο Nάταν Μίλσταϊν, η Ίντα Χαίντελ κ.ά, ενώ άλλα διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, έχουν όμως να ακουστούν 200 και πλέον χρόνια. Μέσα

από το βλέμμα και το δοξάρι της Γιάνσεν, οι θεατές έχουν τη μοναδική

ευκαιρία να γνωρίσουν τα ιστορικά αυτά όργανα με τον αξεπέραστο ήχο

και, βέβαια, την αστρονομική τιμή!

Οι δύο αστέρες της διεθνούς μουσικής σκηνής ξεδιπλώνουν με όλη την

ενέργεια και την ευαισθησία που τους διακρίνει διαφορετικές πτυχές της

προσωπικότητάς τους, σε ένα ντοκιμαντέρ γεμάτο ένταση, πάθος, αλλά και χιούμορ, που υπογράφει ο βραβευμένος με BAFTA Τζέραλντ Φοξ.

RICHARD MORRISON [ THE TimES ]

Janine Jansen

Η βιολονίστα Ζανίν Γιάνσεν συνεργάζεται τακτικά και επί μακρώ με τις πιο διακεκριμένες ορχήστρες και τους πιο γνωστούς μαέστρους: Φιλαρμονική του Βερολίνου, Ορχήστρα της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας, Συμφωνική του Λονδίνου, Κονσέρτχεμπαου του Άμστερνταμ, Ορχήστρα Δωματίου της Ευρώπης, Συμφωνική της Ιαπωνίας NHK, Ορχήστρα της Ακαδημίας της Αγίας Καικιλίας, Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης. Ηχογραφεί αποκλειστικά για την Decca Classics. Στην τελευταία της ηχογράφηση, 12 Stradivari (2021), η Γιάνσεν «εξερευνά» δώδεκα σπουδαία βιολιά Stradivarius, τα οποία έχουν εμπνεύσει, κατά καιρούς, μοναδικά έργα σε μεγάλους συνθέτες. Το ρεπερτόριο της ηχογράφησης επιλέχθηκε ώστε να αναδεικνύει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε βιολιού. Η Γιάνσεν έχει ηχογραφήσει τις Τέσσερις εποχές του Βιβάλντι (2003), το Πρώτο κοντσέρτο για βιολί του Μπάρτοκ με τη Συμφωνική του Λονδίνου και το Κοντσέρτο για βιολί του Μπραμς με την Ορχήστρα της Ακαδημίας της Αγίας Καικιλίας υπό τον Σερ Αντόνιο παππάνο. Επίσης, έργα Μπετόβεν και Μπρίττεν με τον πάαβο Γαίρβι, έργα Μέντελσον και Μπρουχ με τον Ρικκάρντο Σαγύ, Τσαϊκόφσκι με τον Ντάνιελ Χάρντινγκ και το Δεύτερο κοντσέρτο του προκόφιεφ με τον Βλαντίμιρ Γιουρόφσκι, καθώς και δύο CD με έργα Μπαχ. Έχει συμμετάσχει σε δίσκους μουσικής δωματίου ηχογραφώντας, μεταξύ άλλων, το Κουιντέτο για έγχορδα του Σούμπερτ, την Εξαϋλωμένη νύχτα του Σαίνμπεργκ, καθώς και σονάτες

Ντεμπυσσύ, Ραβέλ και προκόφιεφ με τον πιανίστα Ίταμαρ Γκόλαν. Το 2003

ίδρυσε το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου Ουτρέχτης, του οποίου

είναι προσκεκλημένη καλλιτεχνική διευθύντρια. Από το 2009 διδάσκει βιολί

στην

έχει τιμηθεί πολλάκις, με βραβεία όπως: Κάραγιαν 2020, Βερμέερ 2018 (από

την ολλανδική κυβέρνηση), πέντε Edison Klassiek, της Ένωσης Γερμανών

Κριτικών Δίσκου, της Ραδιοφωνίας της Βόρειας Γερμανίας και της Κονσέρτχεμπαου. Της έχει απονεμηθεί το ολλανδικό βραβείο κλασικής μουσικής

VSCD και το βραβείο ερμηνευτή από τη Βασιλική Φιλαρμονική Εταιρεία. Το

Σεπτέμβριο του 2015 βραβεύτηκε με το Bremen MusikFest. Η Ζανίν Γιάνσεν σπούδασε με τους Coosje Wijzenbeek, Philipp Hirshhorn και Boris Belkin.

παίζει με Shumsky-Rode Stradivarius του 1715, γενναιόδωρη παραχώρηση ευρωπαίου ευεργέτη, που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Sir Antonio Pappano

Ο Σερ Αντόνιο παππάνο, από τους πιο περιζήτητους μαέστρους διεθνώς και γνωστός για τις εμπνευσμένες ερμηνείες του, είναι από το 2002 μουσικός διευθυντής της Βασιλικής Όπερας Κόβεν Γκάρντεν και από το 2005, της Ορχήστρας της Ακαδημίας της Αγίας Καικιλίας στη Ρώμη. Έχει διατελέσει διευθυντής της Όπερας της Νορβηγίας, του Βασιλικού Θεάτρου Μονναί των Βρυξελλών και της Φιλαρμονικής του Ισραήλ. Το 2023 θα γίνει ο κύριος αρχιμουσικός της Συμφωνικής του Λονδίνου, ενώ από το 2024

θα αναλάβει πλήρη καθήκοντα της θέσης αυτής. Ο παππάνο εμφανίζεται ως προσκεκλημένος μαέστρος με πολλές διάσημες ορχήστρες, σε διεθνή φεστιβάλ και λυρικά θέατρα: Φιλαρμονική του Βερολίνου και της Νέας Υόρκης, Βασιλική Ορχήστρα Κονσέρτχεμπαου και Ορχήστρα Δωματίου της Ευρώπης, Συμφωνική του Λονδίνου, του Σικάγου και της Βοστόνης, Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας και του Κλήβελαντ, στην Κρατική Όπερα της Βιέννης, στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης και στη Σκάλα του Μιλάνου, στο φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ και του Βερμπιέ, καθώς και στα BBC Proms. Από το 1995 ο παππάνο ηχογραφεί αποκλειστικά για τη Warner Classics (πρώην EMI Classics), ενώ συχνά προσκαλείται ως ομιλητής και παρουσιαστής σε μουσικές διοργανώσεις και έχει πρωταγωνιστήσει σε πολλά ντοκιμαντέρ της τηλεόρασης του BBC αποσπώντας άριστες κριτικές, μεταξύ άλλων: Οpera Italia, Pappano’s Essential Ring Cycle και Pappano’s Classical Voices. Ως πιανίστας συνοδεύει διάσημους τραγουδιστές σε ρεσιτάλ, όπως τους: Τζόυς ΝτιΝτονάτο, Ντιάνα Ντάμραου, Τζέραλντ Φίνλεϋ, Ματτίας Γκαίρνε, Γιόνας Κάουφμαν και Ίαν Μπόστριτζ.

Μεταξύ των βραβείων και των τιμητικών του διακρίσεων ξεχωρίζουν: «Καλλιτέχνης της χρονιάς 2000» της μουσικής έκδοσης Gramophone, «Ολίβιε 2003»

για εξαιρετικά επιτεύγματα στην όπερα, Βραβείο της Βασιλικής

Φιλαρμονικής Εταιρείας (2004) και Βραβείο «Μπρούνο Βάλτερ» από την Ακαδημία Λυρικού Δίσκου στο παρίσι. Το 2012 έλαβε το διάσημο του Ιππότη του Μεγαλόσταυρου (Cavaliere di Gran Croce) της Ιταλικής Δημοκρατίας και χρίστηκε Ιππότης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας για τις υπηρεσίες του στη μουσική, ενώ το 2015 υπήρξε ο 100ός αποδέκτης του Χρυσού Μεταλλίου της Βασιλικής Φιλαρμονικής Εταιρείας, που συνιστά τη μεγαλύτερη διάκριση αυτού του μουσικού οργανισμού.

06.04.2023

ENSEMBLE INTERCONTEMPORAIN

ΣΟΦΙΑ ΑΒΡΑΜΙΔΟΥ (γενν. 1988)

A hug to die, για οκτώ εκτελεστές

YAN MARESZ (γενν. 1966)

Entrelacs, για έξι όργανα

ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ (1922-2001)

Jalons, για δεκαπέντε εκτελεστές

GYÖRGY LIGETI (1923-2006)

Κοντσέρτο δωματίου, για δεκατρείς εκτελεστές

• Corrente

• Calmo, sostenuto

• Movimento preciso e meccanico

• Presto

Εnsemble Intercontemporain

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Dylan Corlay

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟπΟΥΛΟΣ

ΣΟΦΙΑ ΑΒΡΑΜΙΔΟΥ

A hug to die

Η σύνθεση A hug to die, για 8 μουσικούς, είναι εμπνευσμένη από το έργο The Pillowman [Ο πουπουλένιος], του ιρλανδού θεατρικού συγγραφέα Μάρτιν Μακντόνα. Το κομμάτι επικεντρώνεται στην εξερεύνηση του ηχοχρώματος και την ανάπτυξη διαφόρων ηχητικών υφών, πλαισιωμένων από μια δραματουργία έντονων αντιθέσεων και μεταβάσεων μεταξύ ισορροπίας και ανισορροπίας. Καθώς το κομμάτι αναπτύσσεται, αυτή η ομοιομορφία αντιπαρατίθεται με ατίθασες και ακανόνιστες δομές, που αποτελούνται από έντονους και επαναλαμβανόμενους ρυθμούς και δημιουργούν μια

αίσθηση αγωνίας και αναταραχής. Σε ποιητικό επίπεδο, το έργο εκθέτει τη βαθιά αλλοτρίωση των ανθρώπινων σχέσεων και τον κατακερματισμό της

παιδικής αθωότητας∙ πραγματεύεται τη

λογική αλλά και το παράλογο, το πραγματικό και το σουρεαλιστικό, το αγνό και το κυνικό, ταλαντευόμενο συνεχώς μεταξύ ονείρου και εφιάλτη.

YAN MARESZ

Entrelacs, για έξι όργανα

Ο γάλλος συνθέτης Γιαν Μαρέζ γεννήθηκε στο Μονακό. Άρχισε να μαθαίνει πιάνο και κρουστά στη γενέτειρά του και συνέχισε σπουδές στο Κολέγιο Μπέρκλη της Βοστόνης, στη Σχολή Τζούλλιαρντ της Νέας Υόρκης και στο Ινστιτούτο Έρευνας και Συνεργασίας Ακουστικής και Μουσικής (IRCAM) στο παρίσι. πολυβραβευμένος για το έργο του, διδάσκει από το 2006 ηλεκτρονική μουσική στο Ωδείο του παρισιού και διευθύνει τμήματα σύνθεσης στο IRCAM. Το έργο Entrelacs [Συνάψεις] γράφτηκε το 1998 κατόπιν παραγγελίας του Ensemble Intercontemporain, το οποίο και έκανε την πρεμιέρα του στις 14 Ιανουαρίου 1999 στο παρίσι, ενώ έναν χρόνο αργότερα το έργο χορογραφήθηκε και παρουσιάστηκε από τα Μπαλέτα του Μόντε Κάρλο. Στις Συνάψεις φανερώνεται η ιδιαίτερη αγάπη του συνθέτη για την έννοια της γραμμικότητας, των γεωμετρικών περιγραμμάτων και της κίνησης. Ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά: «πέρα από τα

διακοσμητικά μοτίβα με κανονικές γεωμετρικές φιγούρες, οι συνάψεις/ συνυφάνσεις συχνά αναπαριστούσαν στην αρχαία τέχνη τον κυματισμό και την επικάλυψη των κυμάτων ή τη δόνηση του αέρα. πιο πρόσφατα, έχουν χρησιμοποιηθεί για να σχηματοποιήσουν τις πολύπλοκες συνδέσεις και αλληλεπιδράσεις ενός επιπέδου πραγματικότητας, απρόσιτου από τις αισθήσεις μας (δίκτυο επικοινωνίας, νευροβιολογία, σωματιδιακή φυσική).

παραπέμπουν επίσης στην ένωση ανεξάρτητων στοιχείων που συνυπάρχουν αρμονικά. Στο έργο μου, η γραμμή ζωντανεύει από έναν εσωτερικό παλμό και αντιμετωπίζεται ως διάνυσμα. Μια δυναμική, ελαστική οντότητα ξετυλίγει ελικοειδείς συμμετρίες, υπόκειται σε ανατροπές και παραμορφώσεις μέχρι το σημείο διάλυσής της, όπου προσφέρεται εύκολα για εφήμερες χορογραφίες».

ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ

Jalons,

για

δεκαπέντε εκτελεστές

Το έργο Jalons [Ορόσημα, 1986] ήταν παραγγελία από το Ensemble Intercontemporain για τον εορτασμό των δέκα ετών από την ίδρυσή του (1976) και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Théâtre de la Ville του παρισιού στις 26 Ιανουαρίου 1987. Γράφτηκε για 15 εκτελεστές (πέντε ξύλινα πνευστά, τέσσερα χάλκινα, πέντε έγχορδα και άρπα), όσοι είναι και οι εκτελεστές της εμβληματικής για το μοντερνισμό Πρώτης Συμφωνίας Δωματίου [Kammersymphonie] του Άρνολντ Σαίνμπεργκ. Ωστόσο, η αξιοποίηση των οργάνων από τον Ξενάκη γίνεται με εντελώς προσωπικό και απροσδόκητο τρόπο, χωρίς να βασίζεται ούτε στο ελάχιστο στις καθιερωμένες αρχές ενορχήστρωσης. Το έργο αρθρώνεται σε έξι ενότητες διαφορετικής κάθε φορά ταχύτητας, των οποίων η διαδοχή καθορίζει (ως ορόσημο!) τη ροή της μουσικής εξέλιξης. Αξιοσημείωτη είναι η στενή μοτιβική

σχέση ανάμεσα στις ενότητες αυτές, καθότι χειρονομίες που φαίνονται

άσχετες μεταξύ τους αποτελούν στην ουσία μεταμορφώσεις σχημάτων

που έχουν παρουσιαστεί προηγουμένως. Η πρώτη ενότητα βασίζεται στη διαμόρφωση και διάλυση ηχητικών όγκων (που συνδέονται με οργανικές «γέφυρες») και κατόπιν στην υπέρθεση υψηλών τόνων στα ξύλινα πνευστά και σταδιακά γκλισάντι στα έγχορδα. Στη σύντομη δεύτερη ενότητα, η αντιπαράθεση των οργανικών ομάδων οδηγεί σε ένα ηχηρό τρέμολο του συνόλου, ενώ, στη συνέχεια, δύο πυκνά τμήματα που διστάζουν ανάμεσα στο συγχρονισμό και στις ρυθμικές αποκλίσεις πλαισιώνουν ένα τρίτο, πιο πολυφωνικό. Κατόπιν, η ηχοχρωματική και τονική αντίθεση ανάμεσα στα χαμηλότερα και υψηλότερα όργανα κυριαρχεί, για να οδηγήσει σε ένα νεφέλωμα μεμονωμένων κινήσεων που σταδιακά οργανώνεται. Στην καταληκτική ενότητα επιστρέφει τόσο το τέμπο της αρχής όσο και οι εναρκτήριοι ηχητικοί όγκοι.

Η αιματηρή καταστολή της εξέγερσης του ουγγρικού λαού από τα σοβιετικά στρατεύματα, τον Νοέμβριο του 1956, ανάγκασε τον Γκιέργκι Λίγκετι να εγκαταλείψει οριστικά τη χώρα του, αναζητώντας καταφύγιο στη Δύση.

Εκεί ήρθε άμεσα σε επαφή με τις ραγδαίες εξελίξεις της μουσικής πρωτοπορίας, διαμόρφωσε έναν προσωπικό τρόπο έκφρασης και σύντομα καταξιώθηκε ως ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες του δευτέρου μισού του 20ού αιώνα. Το Κοντσέρτο δωματίου γράφτηκε την περίοδο

1969-70 και η πρεμιέρα του δόθηκε στις 5 Απριλίου 1970 στη Βαλτιμόρη των ΗπΑ από το σύνολο Die reihe. Ο συνθέτης διευκρίνισε πως, εν προκειμένω, «δεν έχουμε να κάνουμε με ένα συνηθισμένο κοντσέρτο, όπου οι σολιστικές και ορχηστρικές παράγραφοι εναλλάσσονται, αλλά με ένα

κομμάτι για 13 σολίστ που αντιμετωπίζονται απολύτως ισότιμα». Το πρώτο μέρος του έργου είναι ένα τυπικό δείγμα της τεχνικής της «μικροπολυφωνίας», κατά την οποία κάθε μουσικός παίζει και ένα διαφορετικό φθόγγο ή

ρυθμικό σχήμα, συχνά μάλιστα σε διαφορετική ταχύτητα, με αποτέλεσμα

GYÖRGY LIGETI

Κοντσέρτο δωματίου, για δεκατρείς εκτελεστές

να δημιουργείται η αίσθηση πολλών επιμέρους ηχητικών στρωμάτων που κινούνται παράλληλα και από τη συνύπαρξή τους προκύπτει ένα ενιαίο «ηχητικό νεφέλωμα». Με την ίδια συνθετική τεχνική οικοδομείται και το αργό, δεύτερο μέρος, μόνο που εδώ η γενικότερη αίσθηση είναι πολύ πιο στατική, ενώ δεν λείπουν και σποραδικά μελωδικά ψήγματα στα πνευστά.

Στο τρίτο μέρος καθίσταται εμφανές το ενδιαφέρον του συνθέτη για καθετί μηχανικό, ιδίως για τους ωρολογιακούς μηχανισμούς. Κάθε μέλος του οργανικού συνόλου παίζει σχήματα από επαναλαμβανόμενες νότες σε διαφορετικές ταχύτητες, δημιουργώντας μια ερεθιστική αίσθηση χάους – αισθητικό πρότυπο του μέρους αυτού είναι το γνωστό εικονοκλαστικό

Συμφωνικό Ποίημα για εκατό μετρονόμους (1962) του Λίγκετι. Το φινάλε είναι ένα δεξιοτεχνικότατο Presto, στο οποίο μεμονωμένα όργανα ή ομάδες οργάνων αναπτύσσουν αλλεπάλληλους νευρώδεις «διαξιφισμούς».

Ωστόσο, μετά από μια οξεία νότα του όμποε, η κατάληξη είναι απρόσμενα χαμηλόφωνη και αινιγματική.

ΤΙΤΟΣ ΓΟΥΒΕΛΗΣ

Ensemble Intercontemporain

Το Ensemble Intercontemporain ιδρύθηκε το 1976 από τον πιερ Μπουλέζ σε συνεργασία με τον Νίκολας Σνόουμαν και με την υποστήριξη του τότε Υπουργού πολιτισμού της Γαλλίας, Μισέλ Γκυ. Οι 31 σολίστ του συνόλου μοιράζονται το ίδιο πάθος για τη μουσική του 20ού και 21ου αιώνα. Ως μόνιμα μέλη, υπηρετούν απερίσπαστοι τους στόχους του συνόλου, που περιλαμβάνουν συναυλίες, μουσική δημιουργία και εκπαιδευτικές δράσεις για νέους μουσικούς και για ευρύτερο κοινό. Υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Ματίας πίντσερ, συνεργάζονται στενά με συνθέτες, εξερευνώντας τις τεχνικές των μουσικών οργάνων και υλοποιώντας καλλιτεχνικά πρότζεκτ που συνδυάζουν μουσική, χορό, θέατρο, κινηματογράφο, βίντεο και εικαστικές τέχνες. Σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Έρευνας Μουσικής και Ακουστικής (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/ Musique), το Ensemble Intercontemporain δραστηριοποιείται επίσης στην παραγωγή συνθετικού ήχου.

Το σύνολο φημίζεται για την έμφαση που δίνει στη μουσική εκπαίδευση, διοργανώνοντας συναυλίες για παιδιά, δημιουργικά εργαστήρια για μαθητές, εκπαιδευτικά προγράμματα για μελλοντικούς ερμηνευτές, μαέστρους, συνθέτες κ.ά. Oρχήστρα in-residence της Φιλαρμονικής του παρισιού, εμφανίζεται και ηχογραφεί στη Γαλλία και στο εξωτερικό, συμμετέχοντας σε μεγάλα φεστιβάλ ανά τον κόσμο. Το 2022, το σύνολο τιμήθηκε με το Polar Music Prize. Χρηματοδοτείται από το Υπουργείο πολιτισμού της Γαλλίας, ενώ επίσης λαμβάνει πρόσθετη οικονομική υποστήριξη από το Δημοτικό Συμβούλιο του παρισιού.

Στην αποψινή συναυλία συμμετέχουν οι μουσικοί:

ΒΙΟΛΙ

Hae-Sun Kang

Jeanne-Marie Conquer

ΒΙΟΛΑ

Odile Auboin

ΒΙΟΛΟΝΤΣΕΛΟ

Renaud Déjardin

ΚΟΝΤΡΑΜ π ΑΣΟ

Nicolas Crosse

ΦΛΑΟΥΤΟ

Emmanuelle Ophèle

ΟΜ π ΟΕ

Coline Prouvost*

ΚΛΑΡΙΝΕΤΟ

Alain Billard

Jérôme Comte

ΦΑΓΚΟΤΟ

Paul Riveaux

ΚΟΡΝΟ

Jens McManama

ΤΡΟΜ π ΕΤΑ

Fabien Norbert

ΤΡΟΜ π ΟΝΙ

Lucas Ounissi*

ΤΟΥΜ π Α

Florian Wielgosik*

ΒΙΜ π ΡΑΦΩΝΟ

Gilles Durot

π ΙΑΝΟ

Sébastien Vichard

Hidéki Nagano

ΑΡ π Α

Valeria Kafelnikov

*προσκεκλημένοι μουσικοί

Dylan Corlay

Ο Ντύλαν Κόρλεϋ, που στέφθηκε παμψηφεί νικητής του 6ου Διεθνούς διαγωνισμού διεύθυνσης ορχήστρας «Γιόρμα πάνουλα» τον Νοέμβριο του 2015, είναι ένας δυναμικός, εμπνευσμένος μαέστρος, που έχει αποσπάσει επαίνους για την ακρίβεια και το βάθος των ερμηνειών του. Με ένα ευρύ ρεπερτόριο στο δυναμικό του, έχει γνωρίσει σημαντική επιτυχία ως συνθέτης, σκηνοθέτης και ερμηνευτής σύγχρονων και πολυθεματικών μουσικών παραγωγών, στις οποίες συμμετέχουν μουσικοί, χορευτές, ηθοποιοί και άλλοι καλλιτέχνες. Έχει λάβει εξίσου ενθουσιώδεις κριτικές για τις

ερμηνείες του σε έργα Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σούμαν και Ντεμπυσσύ. Το

2019 δόθηκε η πρεμιέρα του έργου του Pirate Concerto με την ορχήστρα

«Βίκτωρ Ουγκό» της Φρανς Κοντέ, σε συμπαραγωγή με τη Φιλαρμονική

της Γαλλικής Ραδιοφωνίας, την Εθνική Ορχήστρα της Μετς και την Εθνική

Ορχήστρα της περιοχής του Λίγηρα.

ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΚΟΑ / ΟΡΧΗΣΤΡΑ IN RESIDENCE ΤΟΥ MEΓΑΡΟΥ

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

ΑΙΘΟΥΣΑ

07.04.2023

150 χρόνια από τη γέννηση του Σεργκέι Ραχμάνινοφ

ΦΙΛΙππΟΣ ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ (γενν. 1969)

Ιουλιανή σουίτα για ορχήστρα, έργο 85 (α΄ πανελλήνια εκτέλεση)

PAUL HINDEMITH (1895-1963)

Συμφωνία «Ματθίας ο ζωγράφος»

ΣΕΡΓΚΕΪ ΡΑΧΜΑΝΙΝΟΦ (1873-1943)

Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 3 σε ρε ελάσσονα, έργο 30

π ΙΑΝΟ

Nικολάι Λουγκάνσκι

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Βασίλης Χριστόπουλος

19:30 Εισαγωγική ομιλία για τους κατόχους εισιτηρίων

Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. έντυπο πρόγραμμα της Κρατικής

Ορχήστρας Αθηνών.

Ο ΝΙΚΟΛΑΪ ΛΟΥΓΚΑΝΣΚΙ

ΣΤΟ 3o ΡΑΧΜΑΝΙΝΟΦ

08 & 10.04.2023

BALLET PRELJOCAJ

Έργο για 26 χορευτές (δημιουργία 2020)

x ΟΡΟΓΡΑΦΙΑ

Angelin Preljocaj

MΟΥΣΙΚΗ

πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι

79D Music Studio

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΒΙΝΤΕΟ

Boris Labbé

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΟΣΤΟΥΜΙΩΝ

Igor Chapurin

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥ

Éric Soyer

ΒΟΗΘΟΣ KAI ΑΝΑ π ΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ

Youri Aharon Van den Bosch

ΒΟΗΘΟΣ ΔΟΚΙΜΩΝ

Cécile Médour ΧΟΡΟΛΟΓΟΣ

Dany Lévêque

π ΑΡΑΓΩΓΗ

Ballet Preljocaj

ΣΥΜ π ΑΡΑΓΩΓΗ

Chaillot - Théâtre national de la Danse, Biennale de la danse de Lyon 2021 / Maison de la Danse, La Comédie de Clermont-Ferrand, Festspielhaus St

Pölten (Αυστρία), Les Théâtres - Grand Théâtre de Provence, Théâtres de Compiègne

Working residence: Grand Théâtre de Provence

Μετά τη Χιονάτη και το Ρωμαίος και Ιουλιέττα, ο Ανζελέν πρελζοκάζ επιστρέφει στο αφηγηματικό μπαλέτο και το πάθος του για τις ιστορίες. Συνδυάζοντας το μουσικό αριστούργημα του Τσαϊκόφσκι με πιο σύγχρονες

ενορχηστρώσεις –όπως του αρέσει να κάνει– οικειοποιείται τον μύθο του

κύκνου-χορευτή.

παραμένει πιστός στο πρωτότυπο έργο, ωστόσο μεταφέρει την ιστορία

της πριγκίπισσας των Κύκνων στο πλαίσιο της σημερινής κοινωνίας, στην καρδιά των θεμάτων που την ταλανίζουν.

OΡόθμπαρτ θέλει να εκμεταλλευτεί τα ορυκτά κοιτάσματα που βρίσκονται στην άκρη μιας λίμνης. Μια νεαρή κοπέλα, η Οντέτ, προσπαθεί να ματαιώσει τα σχέδιά του, κι έτσι εκείνος θα τη μεταμορφώσει σε κύκνο. Κατά τη διάρκεια ενός πάρτι, ο Ζήγκφρηντ συγκρούεται με τον πατέρα του, ο οποίος θέλει να συνεργαστεί με τον Ρόθμπαρτ για να χτίσουν μαζί ένα εργοστάσιο στις όχθες της Λίμνης των Κύκνων.

Ο ΑΝΖΕΛΕΝ πΡΕΛΖΟΚΑΖ

Σ ΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ AGNèS IZRINE (ΣΕπΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020)

Τι σημαίνει η Λίμνη των Κύκνων για εσάς, έναν σύγχρονο χορογράφο; Είναι ένα Έβερεστ, μια από τις μεγαλύτερες δημιουργίες όλων των εποχών. Είναι ήδη μια πρόκληση να αναλάβεις ένα τέτοιο αριστούργημα

και είναι ακόμη μεγαλύτερη η πρόκληση να το επιχειρήσεις εν μέσω της πανδημίας COVID. Υπάρχουν πολλές αναπάντεχες καθυστερήσεις, πράγμα που κάνει την κατάσταση ακόμα πιο αγχωτική απ’ ό,τι ήδη είναι.

Τι κρατήσατε από το αυθεντικό μπαλέτο των Μαριούς πετιπά και Λεφ Ιβάνοφ;

Κράτησα την αρχική ιστορία αγάπης και τη μαγευτική ιστορία μιας νεαρής γυναίκας που μεταμορφώνεται σε κύκνο. Αυτό που αλλάζω δραστικά είναι ο ρόλος των γονιών. Στις περισσότερες εκδοχές της Λίμνης των Κύκνων, είναι μάλλον αόρατοι. Δεν χορεύουν πολύ και έχουν στερεοτυπικούς ρόλους. Στη δική μου εκδοχή, γίνονται πολύ σημαντικοί. Χορεύουν συχνά, επειδή επηρεάζουν τις σχέσεις των πρωταγωνιστών.

πατέρας του Ζήγκφρηντ είναι ένας τύραννος, που καταχράται την εξουσία

του. Η μητέρα του είναι μάλλον προστατευτική, θυμίζει λίγο χαρακτήρα

του προυστ. Και είναι αστείο αν σκεφτεί κανείς ότι το Αναζητώντας τον

χαμένο χρόνο αφηγείται την ιστορία του Σουάν (swan = κύκνος) και της

ερωμένης του, Οντέτ! Φαντάζομαι πως ο προυστ αγαπούσε τη Λίμνη των

Κύκνων. Κράτησα επίσης το χαρακτήρα του Ρόθμπαρτ και τον έκανα διφορούμενο. Είναι ένας μάγος που χρησιμοποιεί τη μαγεία όταν τη χρειάζεται, έχει όμως και άλλες ιδιότητες: εκπροσωπεί τους επιχειρηματίες και

τους βιομήχανους, των οποίων οι δραστηριότητες μπορεί να είναι πολύ επιζήμιες για τις κοινωνίες μας. Ο πατέρας του Ζήγκφρηντ έχει παρόμοιο

προφίλ, αλλά δεν είναι μάγος και μοιάζει σαν αυτά τα δύο πρόσωπα να έχουν ένα κοινό σχέδιο.

ΓΙΑ ΤΗ «ΛΙΜΝΗ ΤΩΝ ΚΥΚΝΩΝ»

Βλέπετε μια μορφή εμπορευματοποίησης των σωμάτων σ’ αυτή την ιστορία; Γιατί, κατά κάποιον τρόπο, ο Ρόθμπαρτ ήδη χρησιμοποιεί την κόρη

του για ολέθριους σκοπούς στο αρχικό σενάριο.

Ακριβώς! Στην πραγματικότητα, ο πατέρας του Ζήγκφρηντ και ο Ρόθ -

μπαρτ συμφωνούν να παντρέψουν τα παιδιά τους μεταξύ τους, ώστε να μεγαλώσουν τις δικές τους περιουσίες.

Κρατήσατε τη μουσική του Τσαϊκόφσκι;

Στη δική μου εκδοχή της Λίμνης, το 90% της μουσικής είναι από τον Τσαϊκόφσκι και, από αυτό το 90%, το 90% προέρχεται από τη Λίμνη των Κύκνων ενώ το υπόλοιπο 10% από κάποια άλλα έργα του. Η αυθεντική μουσική διαρκεί τρεις ώρες, οπότε δεν την κράτησα ολόκληρη. Και, αφού θέλω η εκδοχή μου να λέει πράγματα που δεν είναι στο αρχικό σενάριο, έψαξα για άλλα μουσικά κομμάτια στο σύνολο του έργου του, γεγονός που με οδήγησε να ανακαλύψω ξανά τον Τσαϊκόφσκι. Ερεύνησα τις συμφωνίες του, τις ορχηστρικές συνθέσεις του. Μουσικό θεμέλιο παραμένει η μουσική που γράφτηκε για τη Λίμνη, με προσθήκη αποσπασμάτων από κοντσέρτα για βιολί, εισαγωγές ή συμφωνίες.

Υπάρχουν στοιχεία από τη χορογραφία των πετιπά και Ιβάνοφ; Σκέφτηκα ότι θα ήταν ενδιαφέρον να στηριχτώ σε μερικά από τα χορογραφικά χαρακτηριστικά της, όπως ένα παλίμψηστο. Σαν να έφτασα σε έναν αρχαίο κέλτικο οικισμό και να έχτισα μια νέα πόλη πάνω στα αρχαία θεμέλια. Υπάρχουν ορισμένα μέρη με τα οποία διασκέδασα πολύ, όπως στη Λευκή πράξη. Αυτές είναι στιγμές επίδειξης που είναι πραγματικά συναρπαστικές και τις κράτησα, μειώνοντας τον αριθμό των χορευτών, για να τις αναδημιουργήσω. Η αλήθεια είναι ότι η χορογραφία δεν ακολουθεί αυτήν του Μαριούς πετιπά, καθώς την ξαναέγραψα εξ ολοκλήρου. Δεν είναι μια δομική αναδιάταξη, είναι μια πρωτότυπη χορογραφία. Ο καλύτερος

τρόπος για να αποτίσουμε φόρο τιμής στον Μαριούς πετιπά είναι να επανασυνδεθούμε με τη δημιουργική του διαδικασία και να επανεφεύρουμε τα πράγματα.

Την Οντέτ και την Οντίλ, τον λευκό και τον μαύρο κύκνο, θα τις ερμηνεύσει η ίδια χορεύτρια, όπως συμβαίνει συνήθως στην κλασική εκδοχή; Ναι. Αλλά είναι ένας δύσκολος ρόλος, που απαιτεί αντίθετες μεταξύ τους ιδιότητες, από την άποψη της δεξιοτεχνίας και της ερμηνείας. Απαιτεί επίσης έντονη προετοιμασία για να βρεθεί η σωστή ισορροπία ανάμεσα στους δύο χαρακτήρες και να δικαιώσει τις υψηλές προσδοκίες του κοινού.

Angelin Preljocaj

Γεννημένος στο παρίσι, σπούδασε κλασικό χορό πριν στραφεί στο σύγχρονο χορό δίπλα στους Kαρίν Βένερ, Μερς Κάννιγχαμ κ.ά. Μέλος του σχήματος της Ντομινίκ Μπαγκουέ, ίδρυσε το 1984 τη δική του ομάδα. Συνεργάζεται με καλλιτέχνες από το χώρο της μουσικής, των εικαστικών, της μόδας, του κινηματογράφου, και συγγραφείς. Έργα του παρουσιάζονται ανά τον κόσμο, ενώ δέχεται συχνά παραγγελίες (Μπαλέτο της Νέας Υόρκης, της Εθνικής Όπερας του παρισιού, Κρατική Όπερα Bερολίνου κ.ά.). Έχει τιμηθεί με τα διεθνή βραβεία Benois de la danse (1995), Bessie Award και Les Victoires de la musique (1997), Globe de Cristal ( Χιονάτη, 2009), Samuel H. Scripps Price (2014) κ.ά. Από το 2019 διδάσκει στο τμήμα χορογραφίας της Ακαδημίας Καλών Τεχνών. Σημαντικά έργα του (συνολικά 55 χορογραφίες): Winterreise (στη Σκάλα), Soul Kitchen, Λίμνη των κύκνων, Deleuze/Hendrix (2021), όπερα Άττις του Λουλλύ (Μεγάλο Θέατρο Γενεύης), Μυθολογίες (Όπερα του Μπορντώ) κ.ά.

ΕΚΔΟΣΗ ΟΜΜΑ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ πΡΟΒΟΛΗΣ & ΕπΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΛΕΝΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΟΥ | ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΛΗΤΩ ΤΣΕΚΟΥΡΑ | ΕπΙΜΕΛΕΙΑ ΕΝΤΥπΟΥ ∆ΕΣΠΟΙΝΑ

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΛΛΗ ΠΕΤΡΑΝΤΗ | CREATIVE DIRECTOR k2design | ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΤΥπΟΥ ΜΑΡΙΑ ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗ | ΕΚΤΥπΩΣΗ PRinTFAiR