Έλληνες Σολίστ στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος

Édua Zádory

aare Tammesalu

FraNZ sCHuBerT (1797-1828) Νυχτερινό με πιάνο σε μι ύφεση μείζονα, έργο 148 (d. 897)

FelIX meNdelssoHN (1809-1847) Τρίο με πιάνο αρ. 2 σε ντο ελάσσονα, έργο 66

• allegro energico e con fuoco

• andante espressivo

• scherzo: molto allegro quasi Presto

• Finale: allegro appassionato

JosePH HaydN (1732-1809) Τρίο με πιάνο αρ. 43 σε ντο μείζονα, Hob. XV:27

• allegro

• andante

• Finale. Presto

asTor PIa ZZolla (1921-1992) oblivion (εκδοχή για τρίο με πιάνο) Ιnvierno porteño (χειμώνας του Μπουένος

© Andres nAel studio seesee

© zac

Αν εξαιρέσει κανείς το Μέρος Σονάτας (sonatensatz) σε σι ύφεση μείζονα D. 28, που ο Σούμπερτ έγραψε για πιάνο, βιολί και βιολοντσέλο το 1812 (σε ηλικία 15 ετών), δεν ασχολήθηκε με τον παραπάνω συνδυασμό οργάνων παρά μόνο το 1827, έναν δηλαδή χρόνο πριν από το θάνατό του, οπότε και έγραψε τα δύο μεγαλειώδη Τρίο σε σι ύφεση και Τρίο σε μι ύφεση μείζονα. Εκείνη την εποχή γράφτηκε και το Adagio σε μι ύφεση μείζονα για πιάνο τρίο, πιθανότατα με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως αργό μέρος του Τρίο αρ. 1 σε σι ύφεση – ιδέα που ο συνθέτης εγκατέλειψε στην πορεία. χ ρόνια μετά το θάνατο του Σούμπερτ, ο Άντον Ντιαμπέλλι ανακάλυψε την παρτιτούρα του απορριφθέντος κομματιού και το εξέδωσε με τον τίτλο «Νυχτερινό» – έτσι έγινε γνωστό. Γραμμένο σε τριμερή μορφή, διακρίνεται για την αρμονική του στατικότητα, την οποία ο Σούμπερτ χειρίζεται ευφυώς για να δημιουργήσει μια τρυφερή ατμόσφαιρα νοσταλγικής αναπόλησης, που διαλύεται μόνο στην ενδιάμεση δραματική ενότητα. Το Δεύτερο τρίο με πιάνο του Μέντελσον γράφτηκε το 1845 και είναι το τελευταίο του έργο μουσικής δωματίου που τυπώθηκε όσο ο συνθέτης ζούσε. Το πρώτο μέρος βασίζεται μάλλον σε μια ενιαία μοτιβική ιδέα παρά σε δύο αντιθετικά θέματα. Το μοτίβο αυτό, σε μορφή αρπέζ, παρουσιάζεται με ρυθμικές παραλλαγές και γίνεται αντικείμενο ποικιλότροπης επεξεργασίας κατά την εξέλιξη της μουσικής. Το δεύτερο μέρος λειτουργεί ουσιαστικά ως αισθαντικό «τραγούδι χωρίς λόγια», θυμίζοντας τα ομώνυμα πιανιστικά κομμάτια του Μέντελσον. Το μέρος της φωνής ανατίθεται στο βιολί, ενώ το βιολοντσέλο κρατάει μια δευτερεύουσα μελωδική γραμμή, υπό τη συνοδεία του πιάνου. Το ενεργητικότατο Σκέρτσο που ακολουθεί έχει ανάλαφρη διάθεση και εξωστρέφεια, ανάλογη με το περίφημο Σκέρτσο από το Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας. Το πρώτο θέμα του φινάλε ανοίγει με ένα χαρακτηριστικό άλμα ένατης και όγδοα σε κατιούσα κίνηση (φαίνεται πως ο Μπραμς εμπνεύστηκε αργότερα το θέμα του Σκέρτσου της Τρίτης σονάτας για πιάνο από το θέμα αυτό), ενώ ακολουθείται από μια λυρικότερη δεύτερη μελωδία. Στην ανάπτυξη του ανωτέρου υλικού ο συνθέτης κάνει μια βαρυσήμαντη μουσική υπόμνηση στο χορικό του Μπαχ Gelobet seist Du, Jesu Christ (Ιησού χ ριστέ, δόξα Σοι), το οποίο θα επιστρέψει μεγαλεπήβολα στη

του, διακεκριμένη πιανίστα της εποχής, Tερέζε Γιάνσεν, που είχε μαθητεύσει κοντά στον μεγάλο Μούτσιο Κλεμέντι και είχε λαμπρή σταδιοδρομία με έδρα τη βρετανική πρωτεύουσα. Οι δεξιοτεχνικές της ικανότητες, σε συνδυασμό με τις αξιοσημείωτες εκφραστικές δυνατότητες των αγγλικών πιάνων της εποχής, ενέπνευσαν στον χάυντν ένα πλούσιο πιανιστικό μέρος με έντονες διακυμάνσεις της δυναμικής, πληθωρικά περάσματα και περίτεχνα ποικίλματα. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του πιά-

απολύτως τον αρχικό τίτλο των Τρίο: «Σονάτες για πιάνο με συνοδεία βιολιού και βιολοντσέλου». Παρόλο που το βιολοντσέλο περιορίζεται στον συνήθη ρόλο του, ταυτίζεται δηλαδή με την μπάσα γραμμή του πιάνου (αριστερό χέρι), ο ρόλος του βιολιού είναι, ωστόσο, σημαντικά πιο ανεξάρτητος απ’ ό,τι σε παρόμοια έργα· σε πολλές περιπτώσεις συνδιαλέγεται με τις μελωδικές γραμμές του πιάνου ως ισότιμος εταίρος στο ξετύλιγμα της πλούσιας μουσικής δράσης.

Ο αργεντινός συνθέτης Άστορ Πιατσόλα καθιερώθηκε με το πλούσιο έργο του ως ανανεωτής του τάνγκο, βγάζοντάς το από τα μπαρ και τους οίκους ανοχής του Μπουένος Άιρες και φέρνοντάς το στις μεγάλες αίθουσες συναυλιών. Το «νέο τάνγκο» (Nuevo Tango), όπως ονομάστηκε το πιο εκλεπτυσμένο και περίτεχνο τάνγκο που οραματίστηκε ο Πιατσόλα, κατόρθωσε να μιλήσει στις ψυχές του παγκόσμιου κοινού και ο συνθέτης αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ο πιο δημοφιλής εκπρόσωπος της λόγιας μουσικής της Λατινικής Αμερικής. Το έργο του Oblivion (Λήθη), η μελαγχολική μελωδία του οποίου είναι από τις δημοφιλέστερες του Πιατσόλα, γράφτηκε το 1984 ως μουσική για την ταινία Ερρίκος Δ’ του ιταλού Μάρκο Μπελόκιο. Το 1965 ο Πιατσόλα συνέθεσε το Καλοκαίρι του Μπουένος Άιρες ως μουσική για το θεατρικό έργο Melenita de oro (χ ρυσά μαλλιά) του a λμπέρτο Ροντρίγες Μουνιόθ. Ακολούθησε το Φθινόπωρο (1969) και οι υπόλοιπες δύο Εποχές (1970). Στα χνάρια του Πιατσόλα, ο συμπατριώτης του Σαούλ Κοσεντίνο υπηρέτησε κι εκείνος ως πιανίστας και συνθέτης το Nuevo Tango με επιτυχία, όπως αποδεικνύει το εκρηκτικό του έργο, Pandemonium.

Βέλγιο, Ιταλία, Τουρκία, Βραζιλία, Εσθονία και ΗΠΑ και επανειλημμένα

ΗΠΑ. Έχει ηχογραφήσει για την eΜΙ δύο δίσκους με έργα Σούμαν, Σούμπερτ, Μπραμς και Ραβέλ, που απέσπασαν εξαιρετικές κριτικές. Έχει πάρει μέρος σε πρωτότυπες παραστάσεις που συνδυάζουν το λόγο με τη μουσική, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γαλλία. Από το 2005 έχει δημιουργήσει και διευθύνει τον κύκλο συναυλιών «Γύρω από το πιάνο», στο πλαίσιο του οποίου δεκάδες νέοι σολίστ και μουσικοί διεθνούς κύρους από όλο τον κόσμο εμφανίζονται στην Αθήνα.

Édua Zádory

Η Έντουα Αμαρίλλα Ζάντορυ είναι αυστρο-ουγγαρέζα βιολονίστα με διεθνή καριέρα. Μεταξύ άλλων, μεγάλη επιρροή άσκησαν στη μουσική της προσωπικότητα ο Γεχούντι Μενουχίν, ο χάινριχ Σιφ, ο Ρούxα Ιστβάν, ο Τίμπορ Βάργκα και ο Γκύντερ Πίσλερ από το Κουαρτέτο Άλμπαν Μπεργκ. Ο τρόπος ερμηνείας της είναι μοναδικός και η προσωπική της σφραγίδα εμφανής σε κάθε εκτέλεση. Η δημιουργικότητα και το πάθος της καθιστούν το ύφος της απαράμιλλο. Έχει ηχογραφήσει τα άλμπουμ Pancho Vladigerov: Μουσική δωματίου, με τη Ραλούκα Στίρμπατ στο πιάνο και τον Ρούντολφ Λέοπολντ στο τσέλο (Hungaroton, 2006) From Jewish and Hungarian soul, με την Αναστασία Ντομπρόφσκα στο πιάνο (2012) το σόλο άλμπουμ Heavy, με έργα αφιερωμένα στην ίδια (Genuin, 2017)· και το πλέον πρόσφατο Neverland (2022), που ηχογραφήθηκε στο Μπουένος Άιρες, με τους πιανίστες Ρικάρντο Ντονάτι, Γκεράρντο Ντελγκάδο, χουάν Ουφόρ και χερνάν Κιντέλα. Ανήσυχο πνεύμα, ασχολείται με τη ζωγραφική και το σχέδιο, ενώ διδάσκει μουσική για να μοιραστεί τα καλλιτεχνικά της βιώματα και τις ιδέες της από τη Βιέννη έως το Μπουένος Άιρες, διαμέσου της Ιερουσαλήμ.

aare Tammesalu

Ο τσελίστας Άαρε Τάμμεσαλου ερμηνεύει κλασική και σύγχρονη μουσική. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη mουσική Ακαδημία της Εσθονίας και πήρε μαθήματα από τον καθηγητή mιχαήλ χομίτσερ στο Κρατικό Ωδείο της Μόσχας. Έχει εμφανιστεί ως σολίστ και μουσικός δωματίου στην Ευρώπη (φεστιβάλ της Κοιλάδας Γκλαμόργκαν, φεστιβάλ Εμίλια Ρομάνια κ.α.), στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στη Νότια Αμερική, στην Ιαπωνία και σε αίθουσες συναυλιών στη Ρωσία (Μεγάλη Αίθουσα του Ωδείου της Μόσχας, Αίθουσα της φιλαρμονικής της Αγίας Πετρούπολης). Το 2012, ο Άαρε Τάμμεσαλου τιμήθηκε με το Πολιτιστικό Βραβείο «Xέντρικ Κρουμ», και το 2019, με το Βραβείο του Μουσικού Συμβουλίου της Εσθονίας.

louIse FarreNC (1804-1875) Σεξτέτο για φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο, κόρνο, φαγκότο και πιάνο σε ντο ελάσσονα, έργο 40

• allegro

• andante sostenuto

• allegro vivace

darIus mIlHaud (1892-1974)

La cheminée du roi René (Η καμινάδα του βασιλιά Ρενέ), σουίτα για κουιντέτο ξύλινων πνευστών, έργο 205

• Cortège (Πομπή)

• aubade (Πρωινό τραγούδι)

• Jongleurs (Ζογκλέρ)

• l a maousinglade

• Joutes sur l’arc (Ιππικές μονομαχίες στον ποταμό Αρκ)

• Chasse à Valabre (Κυνήγι στο Βαλάμπρ)

• madrigal – Nocturne (Μαδριγάλι – Νυχτερινό)

FraNCIs PouleNC (1899-1963) Σεξτέτο για φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο,

Κατά τον 19ο αιώνα, εποχή που ο μουσικός κόσμος ανδροκρατείτο σχεδόν ολοκληρωτικά, η γαλλίδα πιανίστρια και συνθέτρια Λουίζ φαράνκ κατόρθωσε όχι μόνο να χτίσει λαμπρή σολιστική καριέρα αλλά και να γίνει η πρώτη γυναίκα που δίδαξε πιάνο στο Κονσερβατόριο του Παρισιού, γαλουχώντας μαθητές με εξαιρετικές επιδόσεις. Το συνθετικό της έργο, εστιασμένο στην οργανική μουσική, ξεχάστηκε μετά το θάνατό της, αλλά η πρόσφατη αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για τις γυναίκες μουσουργούς του παρελθόντος οδήγησε στην εκ νέου ανακάλυψη ορισμένων έργων της, όπως το Σεξτέτο για πιάνο και πνευστά, που γράφτηκε την περίοδο 1851-52 και αποτελεί το πρώτο έργο στη μουσική ιστορία γι’ αυτόν το συνδυασμό οργάνων. Με το πρώτο άκουσμα καθίσταται φανερή η επιρροή από τον Μότσαρτ και ειδικότερα από το Κουιντέτο για πνευστά και πιάνο σε μι ύφεση μείζονα, K. 452. Ως παλιά μαθήτρια του Ίγκνατς Μόσελες και του Γιόχαν Νέπομουκ χούμμελ, η φαράνκ αποδεικνύει στο Σεξτέτο της βαθιά εξοικείωση με το κλασικό και πρώιμο ρομαντικό στιλ, καθώς και αξιόλογες ενορχηστρωτικές αρετές. Η μουσική της ξετυλίγεται με διαύγεια και νηφαλιότητα, αν και χωρίς αρμονικές εκπλήξεις, ισορροπώντας αβίαστα ανάμεσα στο λυρισμό και τη δραματικότητα. Ουσιαστικά ανεπηρέαστος από τις ποικίλες εκφάνσεις του μουσικού μοντερνισμού στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, και διατηρώντας, παράλληλα, αποστάσεις από τη ρομαντική γλώσσα του 19ου, ο φρανσίς Πουλένκ αποτελεί μια από τις πιο προσωπικές συνθετικές φωνές της εποχής του. Επιφανές μέλος της Ομάδας των Έξι (les six), συνέθεσε μουσική ανάλαφρη αλλά όχι επιφανειακή, μεστή αλλά όχι βαρετή, πνευματώδη αλλά όχι εγκεφαλική· κινούμενος σε σαφώς τονικό πλαίσιο αλλά πάντα με περιπετειώδη διάθεση, πετύχαινε να αποδίδει λεπτές συναισθηματικές αποχρώσεις με ζηλευτή αμεσότητα. Το Σεξτέτο του για πνευστά και πιάνο γράφτηκε κατά τα έτη 1931-32, σε μια εποχή που η απήχηση του συνθέτη βρισκόταν στο ζενίθ (το διάσημο Κοντσέρτο για δύο πιάνα είναι επίσης έργο εκείνης της περιόδου). Η πρεμιέρα του Σεξτέτου δόθηκε το 1933, με τον ίδο τον Πουλένκ στο πιάνο, αλλά το έργο αναθεωρήθηκε εκτενώς το 1939, οπότε και έλαβε την οριστική του μορφή. Με νεοκλασική καθαρότητα στις μελωδικές γραμμές, διακρίνεται

ως Ρενέ του Ανζού), κάνοντας ένα λογοπαίγνιο για την αγάπη του στους περιπάτους στην Προβηγκία. Μιας και η μουσική του Μιγιώ επένδυσε την παλιότερη ερωτική ιστορία της ταινίας, ήταν εύλογο για εκείνον να υιοθετήσει μια γραφή απλή και λιτή, που αναδεικνύει τις μελωδικές ικανότητες και των πέντε πνευστών και έμμεσα παραπέμπει στο στιλ της παλαιάς μουσικής. Εξίσου αναμενόμενα, βέβαια, και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ύφους του Μιγιώ, όπως η εύθυμη μελωδικότητα και η χρήση της πολυτονικότητας (παράλληλη χρήση διαφορετικών τονικοτήτων).

Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, ο Ενδυμίωνας ήταν ένας πανέμορφος βοσκός που τον ερωτεύτηκε σφοδρά η Σελήνη και στον οποίο ο Δίας χάρισε το προνόμιο (;) να μένει αθάνατος και αγέραστος όσο κοιμάται. Αντλώντας την καταγωγή της από αυτόν το μύθο, η γαλλική έκφραση l’heure du berger σημαίνει, τώρα πια, την ώρα που πέφτει η νύχτα ή, αλλιώς, την αγαπημένη ώρα συνάντησης των ερωτευμένων. Δεν είναι ξεκάθαρο, βέβαια, αν ο Ζαν φρανσαί είχε αυτή την έννοια στο μυαλό του όταν συνέθετε το ομώνυμο έργο του για πνευστά και πιάνο (1947) ή αναφερόταν απλώς στο απεριτίφ berger. Σε κάθε περίπτωση, η φράση του συνθέτη για τη μουσική του –«σοβαρή αλλά χωρίς βάρος»– ταιριάζει απόλυτα στο ύφος τού εν λόγω έργου, που, αν και χαρακτηρίζεται από τον συνθέτη ως «μουσική ζυθεστιατορίου», έχει κατακτήσει σταθερή θέση στο συναυλιακό ρεπερτόριο. Με πικάντικο χιούμορ, το κάθε μέρος περιγράφει ένα είδος θαμώνων του εστιατορίου: τους γοητευτικούς μεσήλικες που αναπολούν την παλιά «αποτελεσματικότητα» της ομορφιάς τους, τα αισθησιακά κορίτσια που θα μπορούσαν να εικονίζονται σε πόστερ (φορώντας ελάχιστα ρούχα!) και τα άγουρα ακόμα αγόρια, που φλερτάρουν κάπως νευρικά και αδέξια...

Με καλλιτεχνική πορεία πενήντα χρόνων, η Δανάη Καρά έχει διακριθεί στη διεθνή μουσική σκηνή για την ερμηνευτική της τέχνη, έχει εμφανιστεί σε είκοσι τέσσερις χώρες δίνοντας ρεσιτάλ ως σολίστ, αλλά και συμπράττοντας με περισσότερες από τριάντα ορχήστρες σε σειρές συναυλιών και σε διεθνή φεστιβάλ. Η καλλιτεχνική της ταυτότητα προσδιορίζεται από την προσήλωσή της στην ανάδειξη σημαντικών έργων του μοντερνισμού του εικοστού αιώνα και στην αναβίωση έργων της κλασικής παράδοσης μέσα από πρωτοπόρες επιλογές, γεγονός που αποτυπώνεται στη δισκογραφία της όπου περιλαμβάνονται έξι κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα των Μέντελσον, Σισιλιάνου και Σκαλκώτα. Τιμήθηκε με το χρυσό Μετάλλιο Ι. & Α. Συγγρού του Ωδείου Αθηνών, με το Βραβείο Δισκογραφίας 2000 από την Ένωση Ελλήνων Κριτικών Θεάτρου και Μουσικής, και με το Ελληνικό Βραβείο Μουσικής 2003 από το Εθνικό Συμβούλιο Μουσικής, μέλος του ImC/uNesCo. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1953. Αποφοίτησε από το Ωδείο Αθηνών, και ολοκλήρωσε ανώτερο κύκλο σπουδών στη Σχολή Τζούλλιαρντ της Νέας Υόρκης.

Το Kουιντέτο ξύλινων πνευστών «Αίολος» ιδρύθηκε το 2009 στην Αθήνα από καταξιωμένους σολίστ πνευστών οργάνων, μέλη ελληνικών συμφωνικών ορχηστρών. Εϊναι αφοσιωμένο στην προβολή του διεθνούς και ελληνικού ρεπερτορίου που παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστο, στην ανάδειξη των ελλήνων συνθετών και στον εμπλουτισμό του ρεπερτορίου του με παραγγελίες νέων έργων. Το Κουιντέτο έχει οργανώσει εκπαιδευτικά προγράμματα και έχει συμπράξει με σύνολα εγχόρδων, χορωδίες και μονωδούς σε αυθεντικά έργα ή μεταγραφές που επιμελούνται τα ίδια τα μέλη του. Έχει εμφανιστεί σε σημαντικές αίθουσες συναυλιών (ΜΜΑ, ΕΛΣ, Ωδείο φίλιππος Νάκας, Ωδείο Αθηνών, Δημοτικό Θέατρο Κερκύρας κ.α.), και έχει ηχογραφήσει για την Ελληνική Ραδιοφωνία. Το ρεπερτόριό του, που ξεπερνά τα 130 έργα, καλύπτει όλο το εύρος της φιλολογίας του κουιντέτου πνευστών, καθώς και έργα για μεγαλύτερα σύνολα. Μεταξύ των καλλιτεχνών με τους οποίους έχει συνεργαστεί (παρακολούθηση σεμιναρίου ή σύμπραξη) είναι οι χανσγιόργκ Σέλλενμπεργκερ,

K arol sZ ymaNoWsKI (1882-1937)

Τρεις μύθοι για βιολί και πιάνο, έργο 30

• Η πηγή της Αρέθουσας (Poco allegro)

• Νάρκισσος (molto sostenuto – a tempo, più mosso, agitato)

• Δρυάδες και Παν (Poco animato – lento amoroso – molto sostenuto (con passione) – Tempo primo – adagio

maurICe raVel (1875-1937)

Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 2

• allegretto

• Blues. moderato

• Perpetuum mobile. allegro Δ

ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ (1904-1949)

Μικρή σουίτα αρ. 1 για βιολί και πιάνο (1946)

• χορευτικό πρελούδιο

• Λαϊκό τραγούδι (θεσσαλιώτικο). andante moderato • Σαν ένας χωριάτικος χορός. allegro vivace

JoHaNNes BraHms (1833-1897) Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 3 σε ρε ελάσσονα, έργο 108

• allegro

• adagio

• un poco presto e con sentimento

• Presto agitato

με

ήχους Οι Τρεις μύθοι για βιολί και πιάνο του πολωνού συνθέτη Κάρολ Συμανόφσκι γράφτηκαν το 1915 για τον σπουδαίο βιολιστή Πάβελ Κοτσάνσκι και είναι έργο της «ιμπρεσιονιστικής» δημιουργικής περιόδου του συνθέτη. Η θεματολογία τους προέρχεται από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Η Αρέθουσα ήταν νύμφη, που ερωτεύτηκε ο θεός των ποταμών, Αλφειός. Προκειμένου να του ξεφύγει, κατέφυγε στην Ορτυγία, όπου η θεά Άρτεμις τη μεταμόρφωσε σε πηγή. Αλλά ο Αλφειός μεταμορφώθηκε σε ποτάμι, ώστε να ενώσει τα νερά του με την Αρέθουσα. Στον αντίστοιχο πρώτο Μύθο, το πιάνο αποδίδει ηχητικά τη ροή του νερού στην πηγή, ενώ η μελωδική γραμμή του βιολιού υμνεί τον έρωτα του Αλφειού. Λεπτεπίλεπτες διακυμάνσεις στο τέμπο και στις δυναμικές ενισχύουν μια αίσθηση «υγρής» ρευστότητας και αισθησιασμού. Στον δεύτερο Μύθο, ο όμορφος Νάρκισσος, απορροφημένος από τον έρωτα για το είδωλό του στο νερό, δεν ανταποκρίθηκε στο ερωτικό κάλεσμα της νύμφης Ηχούς· τελικά, ο Νάρκισσος πέθανε από μαρασμό και στη θέση που καθόταν φύτρωσε το ομώνυμο άνθος. Το μουσικό υλικό συνίσταται σε δύο ευδιάκριτα θέματα, που αναπτύσσονται διεξοδικά και που στην πορεία της δραματικής κορύφωσης συνδυάζονται αντιστικτικά, ενώ βιολί και πιάνο αντιπαρατίθενται προς στιγμήν σε έναν αγωνιώδη κανόνα. Προς το τέλος, ο διάχυτος ερωτισμός υποχωρεί, για να μείνει η αίσθηση της απώλειας και της θλίψης. Ο τρίτος Μύθος είναι ένα σφριγηλό σκέρτσο. Ένας θερμός καλοκαιρινός άνεμος πνέει στο δάσος. Σταδιακά συγκεντρώνονται οι νύμφες Δρυάδες και αρχίζουν να χορεύουν ζωηρά. Μια καντέντσα του βιολιού αναπαριστά τον μακρινό ήχο από τον αυλό του τραγοπόδαρου Πάνα. Καθώς η διάθεσή του γίνεται όλο και πιο φλογερή, Πάνας και Δρυάδες επιδίδονται σε έναν οργιαστικό χορό. Ο Ραβέλ άρχισε να γράφει τη Δεύτερη σονάτα για βιολί και πιάνο (η πρώτη είναι ένα ημιτελές νεανικό έργο) το 1923, αλλά την ολοκλήρωσε τέσσερα χρόνια αργότερα, μιας και στο ενδιάμεσο ασχολήθηκε και με άλλα έργα (όπως η αριστουργηματική μονόπρακτη όπερα Το παιδί και τα μάγια και η Τσιγγάνα). Ο ίδιος ο συνθέτης συνόδευσε τον Ζωρζ Ενέσκου στην πρεμιέρα του έργου, το 1927 στην Αίθουσα Εράρ του Παρισιού. Η Σονάτα, υπερτονίζοντας συχνά τις μεταξύ των δύο οργάνων διαφορές, καταδεικνύει ανάγλυφα την ιδιαίτερη φύση του καθενός, παράλληλα όμως επιτυγχάνει και την

τρόπο έκφρασης, άλλοτε μένοντας πιο κοντά στις διδαχές του δασκάλου του, κι άλλοτε απομακρυνόμενος από αυτές. Η Πρώτη μικρή σουίτα για βιολί και πιάνο γράφτηκε το 1946 και, μαζί με τη Δεύτερη μικρή σουίτα, είναι τα μόνα μεταπολεμικά έργα του Σκαλκώτα για βιολί και πιάνο. Πρόκειται για έργο δωδεκαφθογγικό, που χρησιμοποιεί όμως ως πρωτογενές υλικό του ελληνικές παραδοσιακές μελωδίες (κάτι εντελώς αντίθετο με τις αισθητικές αρχές του Σαίνμπεργκ). Πέραν της ευφυούς και περίπλοκης γραφής αλλά και των υψηλών δεξιοτεχνικών απαιτήσεων για τα δύο όργανα, το πιο ενδιαφέρον και εντυπωσιακό στοιχείο είναι η σαφής πρόθεση του συνθέτη, εν προκειμένω, «να αποδοθεί ένα απλό και εύληπτο μουσικό περιεχόμενο με δωδεκαφθογγικά μέσα», όπως επισημαίνει εύστοχα ο δεινός μελετητής του Σκαλκώτα, Κωστής Δεμερτζής. Και φυσικά, ο χώρος της μουσικής δωματίου, από τη φύση του πιο ανοιχτός σε πειραματισμούς, ήταν ένα ιδανικό πεδίο για να υπηρετηθεί ο –αδίκως υποτιμημένος– σκοπός της ποιοτικής διασκέδασης. Το 1886 ήταν άκρως παραγωγική χρονιά για τον Γιοχάννες Μπραμς στον τομέα της μουσικής δωματίου και συνδέεται με τη γένεση της Δεύτερης σονάτας για βιολοντσέλο, της Δεύτερης σονάτας για βιολί, του Τρίτου τρίο με πιάνο, αλλά και με τα πρώτα σχεδιάσματα της Τρίτης σονάτας για βιολί σε ρε ελάσσονα, που ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα. Η Σονάτα είναι αφιερωμένη στον μεγάλο αρχιμουσικό και πιανίστα χανς φον Μπύλοβ, ενώ η πρεμιέρα της δόθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1888, στη Βουδαπέστη, από τον ούγγρο βιολονίστα Γένε χούμπαϋ, με τον συνθέτη στο πιάνο. Όταν σκεφτόμαστε τη μουσική του Μπραμς, τα πρώτα στοιχεία που έρχονται στο μυαλό μας είναι ένας ζεστός, βαθύς, μεστός ήχος, έντονα φορτισμένος αλλά πάντα ευγενής, καθώς και μια θαυμαστή εξισορρόπηση ανάμεσα στη στιβαρή, «συμφωνικών προδιαγραφών» διατύπωση των μουσικών φράσεων και μια πανταχού παρούσα ευαισθησία. Η μουσική του Μπραμς διαθέτει συγχρόνως την «αρρενωπή» θετικότητα μιας αρραγούς αρχιτεκτονικής και μια «θηλυκή» ευθραυστότητα, που την καθιστά τόσο ουσιαστικά συγκινητική. Η Τρίτη σονάτα διαθέτει, πραγματικά, στο έπακρο αυτά τα χαρακτηριστικά, και παράλληλα –όπως όλα τα έργα της ωριμότητας του συνθέτη– βασίζεται σε ιδέες εντυπωσιακά απλές και λιτές, που επιδέχο-

καλλιτέχνες, ενώ συνεργάζεται σε σταθερή βάση ως ντούο με τον βιολονίστα Γιώργο Ζαχαρία, τον πιανίστα Έντσο Ολίβα, και με το Trio mythos σε διεθνείς εμφανίσεις. Έχει αποφοιτήσει από τo Ωδείο Αθηνών, την Ακαδημία Αγίας Καικιλίας της Ρώμης, το Πανεπιστήμιο της Βιέννης και τη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου υπό την καθοδήγηση των Πάρρυ Δερέμπεη-Παπασταύρου, Σέρτζο Περτικαρόλι, Νοέλ φλόρες και Τατιάνας Σαρκισόβα. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα τελειο -

ποίησης με τον Άλντο Τσικολίνι, την Ελίσο Βιρσαλάντζε, τη Λίλια Τσίλμπερσταϊν κ.ά. Έχει αποσπάσει πολλά βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς πιάνου σε Ελλάδα, Ιταλία και Γαλλία. Η δισκογραφία του περιλαμβάνει ένα διπλό Cd με έργα Ροσσίνι (da Vinci classics, 2019), ένα με έργα Μπετόβεν (da Vinci classics, 2021) και ένα άλμπουμ μουσικής δωματίου με το Trio mythos, σε έργα ιταλών συνθετών του 20ού αιώνα (Brilliant classics, 2022).

Γιώργος Ζαχαρίας

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Διδάκτωρ της Βασιλικής Ακαδημίας Μουσικής του Λονδίνου (ram) και απόφοιτος του Ωδείου του Σύδνεϋ, του Βασιλικού Κολεγίου Μουσικής (rCm) και του Ωδείου Αθηνών. Ως σολίστ έχει εμφανιστεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, στη Βόρεια Αμερική, την Ιαπωνία και την Αυστραλία, αποσπώντας διθυραμβικά σχόλια. Έχει ηχογραφήσει έργα για σόλο βιολί και έχει βραβευτεί με το χ ρυσό Μετάλλιο του Strad, και με τον τίτλο Δίσκος του Μήνα του International Record Review. Το 2020 ηχογράφησε σε παγκόσμια πρώτη το Κοντσέρτο για βιολί και βιόλα του Νίκου Σκαλκώτα, με τη φιλαρμονική του Λονδίνου υπό τον Μάρτιν Μπράμπινς (βιόλα: Αλέξανδρος Κούστας), βασισμένο στην παγκόσμια πρώτη κριτική έκδοση του έργου την οποία ο ίδιος εξέδωσε (euterpe, 2020). Το 2022 ηχογράφησε και το Κοντσέρτο για σόλο βιολί του ίδιου, με τη φιλαρμονική του Λονδίνου υπό τον Μπράμπινς. Τα έργα θα κυκλοφορήσουν διεθνώς από την BIs (2/2023). Ως senior lecturer in music –κατά την ενδεκαετή σταδιοδρομία του στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του Λονδίνου, οι τάξεις και οι διαλέξεις του ψηφίζονταν κάθε χρόνο από τον φοιτητικό σύλλογο της Ακαδημίας ως οι κορυφαίες του Ιδρύματος, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο– συνεχίζει τη συνεργασία του με κορυφαία ιδρύματα μουσικής του Ηνωμένου Βασιλείου (rCm, Gsmd, ram) και των ΗΠΑ (Jacobs, raclin som).

Έφη Αγραφιώτη Γιώργος Κοντραφούρης

ale X aNder TsFasmaN (1906-1971) φαντασία πάνω στο «The Μan I love» του George Gershwin ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ (γενν. 1940) rondo for Τwo (α΄ παγκόσμια εκτέλεση)

asTor PIa ZZolla (1921-1992) milonga del angel [ Διασκευή: Pablo Ziegler ]

sCoTT JoPlIN (1868-1917) solace: a mexican serenade ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ (1943-2022) l a danse du feu (Ο χορός της φωτιάς), για την Έφη και τον Γιώργο [ Μεταγραφή για δύο πιάνα: s ylvain morizet ] Δ ΙΑΛΕΙΜΜΑ

GeorGe GersHWIN (1898-1937) Αυτοσχεδιασμός πάνω στο «summertime» από την όπερα

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν την τζαζ τη σημαντικότερη μουσική ανακάλυψη του 20ού αιώνα. Το φαινόμενο «τζαζ», με τη ραγδαία εξέλιξη και απήχησή του σε Αμερική και Ευρώπη από τη δεκαετία του ’20 και μετά, ήταν τόσο έντονο και από πολλές απόψεις επαναστατικό, που έμμεσα απαιτούσε να τηρήσει κανείς μια στάση απέναντί του, είτε θετική είτε αρνητική – πάντως σίγουρα όχι αδιάφορη. Η μουσική τζαζ γεννήθηκε στους κόλπους των αφροαμερικανικών κοινοτήτων των Ηνωμένων Πολιτειών και δεν άργησε να εξαπλωθεί, με κύρια «όπλα» της το έντονο ρυθμικό στοιχείο και τον καταιγιστικό, αρμονικό και μελωδικό αυτοσχεδιασμό. Έτσι, μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ήχοι που ως τότε ήταν συνδεδεμένοι με τις μπάντες της Νέας Ορλεάνης, αρχίζουν να κατακλύζουν την Αμερική και αργότερα την Ευρώπη. Ήδη από τη δεκαετία του ’20 γίνονται και οι πρώτες απόπειρες να συμπορευθεί στην πράξη η «νέα» αυτή μουσική με τη λόγια συμφωνική μουσική της Ευρώπης, που, αν και διαφορετικής αισθητικής, έχει αναμφίβολα το δικό της ένδοξο παρελθόν και παρόν. Έκτοτε, λόγια και τζαζ μουσική βρίσκονται σε διαρκή και «ανοιχτή» επικοινωνία. Πολλοί τζαζίστες μελετούν σε βάθος τη λόγια μουσική του παρελθόντος και του παρόντος, λατρεύουν τον Μπαχ και μεταπλάθουν τα έργα του με το δικό τους στιλ, ενώ δεν διστάζουν να ερμηνεύσουν ουκ ολίγες φορές και λόγια έργα που αγαπούν. Ο Αντρέ Πρεβέν αρχίζει από την τζαζ, για να μεταπηδήσει, με μέγιστη επιτυχία, στον κλασικό κόσμο, ενώ οι τζαζ αυτοσχεδιασμοί του Κηθ Τζάρρετ είναι εξίσου εντυπωσιακοί με τις ερμηνείες του στις φούγκες του Μπαχ ή του Σοστακόβιτς – για να αναφέρουμε μόνο δύο από τα πολλά σχετικά παραδείγματα. Αλλά και μουσικοί (συνθέτες και εκτελεστές) αφοσιωμένοι στη λόγια μουσική ερωτοτροπούν συστηματικά και με επιτυχία με τον κόσμο της τζαζ: ήδη την περίοδο 1923-27 ο Ραβέλ γράφει το δεύτερο μέρος της Σονάτας του για βιολί ως ένα μπλουζ, ο θρυλικός πιανίστας φρήντριχ Γκούλντα παραμερίζει μια τεράστια καριέρα κλασικού πιανίστα για να δοθεί ολοκληρωτικά στην τζαζ, ενώ ο Ιτζάκ Πέρλμαν συνεργάζεται με τον θρυλικό Όσκαρ Πήτερσον ηχογραφώντας το υπέροχο άλμπουμ Side by side (1994). Και κάποιοι συνθέτες, ακόμα τολμηρότερα, αξιοποιούν στοιχεία και των δύο κόσμων στη μουσική τους, όπως ο Τζωρτζ Γκέρσουιν στη δεκαετία του ’20 με τη Γαλάζια ραψωδία και το Κοντσέρτο για πιάνο, ο Λέοναρντ Μπέρνσταϊν στη μουσική για το West Side Story ή ο Νικολάι Καπούστιν, που στα έργα του ακολουθεί αρμονικά το ιδίωμα της

αιώνα μέχρι σήμερα. Κατά καιρούς, κορυφαίοι εκπρόσωποί της επηρεάστηκαν όχι μόνο από τη λόγια μουσική και τις εξελίξεις της (π.χ. από το μινιμαλισμό), αλλά και από άλλα δημοφιλή μουσικά ιδιώματα (σόουλ, φανκ, ροκ κ.ά.) δημιουργώντας πληθώρα τάσεων μέσα στους κόλπους της τζαζ. Το γεγονός αυτό ανέδειξε την τζαζ σε μια «ανοιχτή» μουσική, που μπορούσε και ήθελε να συνομιλεί με τα μουσικά ρεύματα του εκάστοτε περιβάλλοντός της – και το κατάφερνε με ιδιαίτερη επιτυχία. Παράλληλα, οι εκτελεστές της κλασικής μουσικής έβρισκαν πάντα στο χώρο της τζαζ στοιχεία γοητευτικά, που έλειπαν από τον δικό τους χώρο – και αντιστρόφως. Η χαρά, η ζωντάνια και η αμεσότητα του αυτοσχεδιασμού άσκησαν

και στο Ωδείο της Λωζάννης, και παρακολούθησε μαθήματα με διαπρεπείς σολίστ όπως ο Νικίτα Μαγκάλοφ και ο Γκιόργκι Σάντορ. Έζησε και εργάστηκε για πολλά χρόνια στη Γενεύη. Παράλληλα με τη μουσική σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Ιστορία Τέχνης. Στον συναυλιακό χώρο δραστηριοποιείται χωρίς διακοπή από το 1976 και οι συναυλίες την ταξίδεψαν από το Μεξικό μέχρι την Ισλανδία και το Τόκιο. Το ρεπερτόριό της, εκτός από γνωστές κλασικές δημιουργίες, περιλαμβάνει πολλές δεκάδες έργα ελλήνων συνθετών, άγνωστα έργα συνθετών από όλο τον κόσμο, συνθέσεις για αριστερό χέρι και περίπου 50 έργα συνθετριών. Δισκογράφησε τρεις δίσκους βινυλίου με έργα ελλήνων συνθετών από το 1979 μέχρι το 1982, και το πρώτο της Cd με ελληνική μουσική κυκλοφόρησε το 2001. Στη δισκογραφία επανήλθε με τo διπλό Cd Ελληνίδα Μούσα, το 2019. Ακολούθησαν τρία Cds τους τελευταίους 14 μήνες, με γενικό τίτλο Ήχοι από το συρτάρι (Irida Classical). Έχει συγγράψει δύο βιβλία για το πιάνο, δύο εκπαιδευτικά βιβλία, τη μονογραφία για τον Αριστοτέλη Κουντούρωφ και το βιβλίο Η Μουσική δεν είναι γένους θηλυκού;.

με τους μουσικούς: marc Johnson, arild andersen, markus stockhausen, louisiana red, Keith Copeland, andy sheppard, ralph Peterson Jr., Bob Brozman, Carla Cook, alvester Garnett, stjepko Gut, olivier Gatto, david liebman, Houston Person, eric alexander, david sills, lou donaldson, sam Newsome, Jamey Haddad, deborah davies, Benny Golson, Tim Hagans, Bob sheppard, Carmen lundy, sheila Jordan, Jukkis uotila, Wade mikkola, Τάκης Πατερέλης, Στράτος Βουγάς, Δήμος Δημητριάδης, lydia Filipovi , Theodosii spassov, ana Pacatius. Εχει πολλές δισκογραφικές παρουσίες – η πιο πρόσφατη ηχογράφησή του είναι ένα αφιέρωμα στον Μπιλ Έβανς (Irida Classical). Διδάσκει τζαζ πιάνο και όργανο στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ενώ έχει διδάξει στο Ωδείο athenaeum και στην Ακαδημία Σιμπέλιους. Έχει δώσει σεμινάρια σε σχολές στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ινδονησία και την Εσθονία.

alessaNdro ParIsoTTI (1853-1913) se tu m’ami (Αν μ’ αγαπάς)* [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: Κ. Βουγιούκα ]

aNToNIo CesTI (1623-1669) Intorno al idol mio (Γύρω από το είδωλό μου) [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: Κ. Βουγιούκα ]

maurICe raVel (1875-1937) Πέντε ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: T. Calvo & m reghezza ]

• le réveil de la mariée (ξύπνησε πετροπέρδικα)

• l à-bas vers l’église (Κάτω στον Άγιο Σίδερο)

• Quel galant m’est comparable (Ποιος ασίκης σαν κι εμένα)

• Chanson des cueilleuses de lentisques (Ω ν’ άντζελος είσαι, μάτια μου)

• Tout gai (Γιαρούμπι)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ ΓΟΥΡΖΗ (γενν. 1962) Το Υδραιόπουλο (2021) σε μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο (2022) (Απόσπασμα από τα τρία τραγούδια Ύδρα - Ο Βράχος της Ελευθερίας, 2021)

Από τη συλλογή Κλασικά ισπανικά τραγούδια • al amor (Στην αγάπη) [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: K. Pasciak ] • del cabello más sutil (Από τα πιο λεπτά μαλλιά) [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: Κ. Βουγιούκα ] • el vito [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: T. damas, Κ. Βουγιούκα ] Δ ΙΑΛΕΙΜΜΑ ΤΑΣΟΣ ΡΩΣΟΠΟΥΛΟΣ (γενν. 1974) Όταν κατά το μέρος σου γυρίσω [ Ποίηση ανώνυμου κύπριου ποιητή 16ου αι., σε ποιητικό μετασχηματισμό του Γιώργου Κοροπούλη ] Όνειρο [ Ποίηση ανώνυμου κύπριου ποιητή 16ου αι., σε ποιητικό μετασχηματισμό του Γιώργου Κοροπούλη ] Η φλαμουριά [ Ποίηση: Βίλχελμ Μύλλερ, απόδοση: Διονύσης Καψάλης ] ΝΕΣΤΩΡ ΤΑΙΗΛΟΡ (γενν. 1963) Ένα τραγούδι [ Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης, μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: Τ. Ρωσόπουλος ]

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΘΡΑΚΗΣ Βασιλκούδα [ Μεταγραφή για σόλο κιθάρα: Τ. Ρωσόπουλος ] ΑΝΤΙΟχΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ (1903-1981) Νανούρισμα [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο: Κ. Βουγιούκα ] Δικό μου ήταν το φταίξιμο [ Μεταγραφή για κιθάρα και σοπράνο:

Είναι αλήθεια ότι η ανθρώπινη φωνή αναγνωρίζεται ως το φυσικότερο και τελειότερο μουσικό «όργανο», ενώ από τη μεριά της η κιθάρα έχει αναδειχθεί, στο πέρασμα του χρόνου, σε έναν από τους πιο πιστούς συνοδοιπόρους της φωνής, ιδίως στο χώρο της μουσικής παράδοσης. Αυτός ο χώρος, ως πεδίο αυθεντικής, βιωματικής και άμεσης καλλιτεχνικής έκφρασης των ανθρώπινων συναισθημάτων, εμπεριέχει το δίχως άλλο αριστουργήματα – και αυτό ισχύει κατεξοχήν για την ποιητική και μουσική παράδοση των χωρών της Μεσογείου. Έτσι, η αποψινή συναυλία αποτελεί μια περιήγηση στην ποίηση και τη μουσική των χωρών που βρέχονται από τη «δική μας» θάλασσα, και πιο συγκεκριμένα της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Κύπρου. Τα έργα που παρουσιάζονται είναι άμεσα ή έμμεσα γεννήματα της μουσικής και ποιητικής παράδοσης των χωρών αυτών, σφραγισμένα βεβαίως από το ταλέντο επώνυμων δημιουργών, που είχαν την ευαισθησία και την ανάγκη να εμπνευστούν από την απέριττη ομορφιά των παραδόσεων. Σε πολλά από τα τραγούδια που ακούγονται, η προέλευση των ποιητικών κειμένων ανάγεται ξεκάθαρα στην παράδοση· την ισπανική (Ομπραντόρς και ντε φάλια) και την ελληνική (Ραβέλ, Ευαγγελάτος και Κωνσταντινίδης). Σε άλλες περιπτώσεις (Γουρζή και «φλαμουριά» του Ρωσόπουλου), το ποιητικό κείμενο υπογράφουν σημαίνοντες ποιητές που γνώριζαν, θαύμαζαν και εμπνέονταν από τη δημώδη ελληνική ποίηση, όπως ο σπουδαίος γερμανός ποιητής, και ένθερμος φιλέλληνας, Βίλχελμ Μύλλερ (σε ποίηση του οποίου βασίστηκαν οι μεγαλειώδεις φωνητικοί κύκλοι του Σούμπερτ Η ωραία μυλωνού και Χειμωνιάτικο ταξίδι) αλλά και ο Οδυσσέας Ελύτης (Ταίηλορ). Ειδική μνεία αξίζει να γίνει στα δύο τραγούδια του Τάσου Ρωσόπουλου «Όταν κατά το μέρος σου γυρίσω» και «Όνειρο». Σε ένα ανώνυμο και χωρίς τίτλο χειρόγραφο μιας ποιητικής ανθολογίας που ανήκει στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας και χρονολογείται μεταξύ 1546 και 1570, βρέθηκε ένας μεγάλος αριθμός ποιημάτων του Πετράρχη και άλλων ιταλών «πετραρχικών» ποιητών της εποχής. Τη συλλογή συνέταξε (πιθανώς) ένας ανώνυμος κύπριος ποιητής του 16ου αιώνα. Ο κύπριος ποιητής, μεταξύ των άλλων, μετέφρασε στα λόγια κυπριακά της εποχής πολλά ποιήματα της συλλογής και προσέθεσε και μερικά δικά του. Δύο από τα δικά του ποιήματα μελοποίησε ο Ρωσόπουλος, σε ποιητικό μετασχηματισμό του Γιώργου Κοροπούλη, ο οποίος δεν έμεινε στην κατά λέξη μετάφραση, αλλά αποτύπωσε τη δική του εκδοχή

αποτύπωσε τόσο τις παλιές αυτές μελωδίες όσο και τις οργανικές συνοδείες τους, δίνοντάς τους έναν τόνο σύμφωνο με το πνεύμα της εποχής του. [Κι αν σήμερα, που έχουμε πολύ πιο έγκυρες ιστορικές γνώσεις για το πώς γραφόταν και παιζόταν η παλιά μουσική, οι άριες του Παριζόττι έχουν απωλέσει μέρος της ιστορικής τους αξίας, σε καμία περίπτωση δεν έχουν απωλέσει ούτε ίχνος της καλλιτεχνικής τους αξίας και της συναισθηματικής τους ειλικρίνειας.] Αργότερα, στον 20ό πια αιώνα, ο Μωρίς Ραβέλ στη Γαλ-

μεταφέρουν

μελωδίες της παράδοσης με λιτότητα και ακρίβεια νεοκλασικών προδιαγραφών, ενώ αντίθετα, οι ισπανοί ομότεχνοί τους (Ομπραντόρς, Γρανάδος και ντε φάλια) γράφουν τραγούδια όπου κυριαρχεί το φλογερό ισπανικό πάθος, εκφραζόμενο μέσα από πληθωρικές αρμονίες, έντονους ρυθμικούς τονισμούς και, γενικά, μια χειμαρρώδη διάθεση. Η παράδοση συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς και για συνθέτες της εποχής μας, όπως ο Τάσος Ρωσόπουλος και η Κωνσταντία Γουρζή, καθώς στο παραδοσιακό ιδίωμα βρίσκουν στοιχεία που τους αγγίζουν και ενεργοποιούν τη δημιουργικότητά τους και που, εντέλει, προσφέρονται

στην Αθήνα, στο Εθνικό Ωδείο, και αργότερα στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου, απ’ όπου αποφοίτησε με μάστερ, με καθηγήτρια και μέντορα τη Δάφνη Ευαγγελάτου. Αμέσως μετά τη μεγάλη της επιτυχία στο αυστριακό φεστιβάλ του Μπρέγκεντς ως Μιμί στη Λα Μποέμ, έκανε το ντεμπούτο της στον ίδιο ρόλο στη Γενεύη και στο Μόναχο, αρχίζοντας τη διεθνή της καριέρα. Τον ίδιο ρόλο ερμήνευσε σε μεγάλα λυρικά θέατρα, μεταξύ άλλων, στο Βερολίνο, στο Σαν φρανσίσκο, στη Σκάλα και στη Βασιλική Όπερα του Κόβεν Γκάρντεν. Έχει ερμηνεύσει ρόλους στις όπερες Μαντάμα Μπαττερφλάι, Τόσκα, Μανόν, Άννα Μπολένα, Οθέλλος κ.ά. στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου, μεταξύ άλλων: Μόναχο, Ρώμη, Τορίνο, Σκάλα, Τουλούζη, Σαντιάγκο, χιλή, Βαλένθια, Λος Άντζελες, Σεούλ, Τόκιο και Σύδνεϋ. Στη δισκογραφία της περιλαμβάνεται ένα προσωπικό άλμπουμ με άριες, υπό τη μουσική διεύθυνση του Ν. Λουιζόττι, όπως και τα έργα Λα Μποέμ (φεστιβάλ Μπρέγκεντς), Η μεγαλοψυχία του Τίτου, Διάλογοι Καρμηλιτισσών (dVd Όπερα του Αμβούργου), Τουραντότ (dVd υπό τη μουσική διεύθυνση του Λόριν Μάαζελ), Καβαλερία ρουστικάνα (dVd Μουσικός φλωρεντινός Μάιος) και Φερνάντο Κορτές (dVd Μουσικός φλωρεντινός Μάιος). Έχει συνεργαστεί με τους μαέστρους: σερ Κόλλιν Ντέιβις, Ρικκάρντο Μούτι, Βέλσερ-Μαιστ, Λόριν Μάαζελ, Ζούμπιν Μέτα, Τζανλουίτζι Τζελμέττι, Γκουστάβο Ντουνταμέλ, Μαρτσέλλο Βιόττι και Κάρλο Ρίτσι.

Ghiglia), με υποτροφίες του ΙΚΥ και του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ωνάση. Κάτοχος διδακτορικού τίτλου από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, με θέμα τη σχέση της κιθάρας με τον υπόλοιπο μουσικό κόσμο στις αρχές του 19ου αιώνα, όπως αυτή καταγράφεται στα έργα για κιθάρα που σχετίζονται με την όπερα. Έχει δώσει συναυλίες σόλο και μουσικής δωματίου σε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Μ. Βρετανία, Αυστρία, Βέλγιο, Πολωνία, Τουρκία, ΗΠΑ, Λιβύη,

για το Γ΄ Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, την Ελληνική Τηλεόραση και για σάουντρακ του συνθέτη Τρέβορ Τζόουνς. Καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ Γ.Α. Παπαϊωάννου (2007, 2008, 2015, 2016), του φεστιβάλ Ε.Μ.Μ.Α. soundtrack (Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση - 2012) και, από το 2012, του Διεθνούς φεστιβάλ Κιθάρας «Αρίων» στον Μόλυβο. Από το 2007 διδάσκει κιθάρα στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου.

ma X BruCH (1838-1920)

Από τα Οκτώ κομμάτια για κλαρινέτο, βιόλα και πιάνο, έργο 83

• Αρ. 2 allegro con moto

• αρ. 5 Ρουμάνικη μελωδία. andante

• Αρ. 7 allegro vivace, ma non troppo

roBerT sCHumaNN (1810-1856)

φανταστικά κομμάτια για κλαρινέτο και πιάνο, έργο 73

• Zart und mit ausdruck (Τρυφερά και εκφραστικά)

• lebhaft, leicht (Ζωντανά, ανάλαφρα)

• rasch und mit Feuer (Γρήγορα και φλογερά)

ΣΕΡΓΚΕΪ ΠΡΟΚΟφΙΕφ (1891-1953)

Σήμερα, λιγοστά μόνο έργα του ρομαντικού Μαξ Μπρουχ είναι δημοφιλή, όμως στα τέλη του 19ου αιώνα ο Μπρουχ ήταν από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της γερμανικής μουσικής ζωής. Τα Κομμάτια για κλαρινέτο, βιόλα και πιάνο γράφτηκαν όταν ο συνθέτης ήταν εβδομήντα ετών (1908) για τον γιο του, Μαξ φέλιξ, ο οποίος ήταν κλαρινετίστας και τα παρουσίασε σε πρώτη εκτέλεση στην Κολωνία τον Ιανουάριο του 1909. Το έργο δεν είναι ενιαίος κύκλος, αλλά συλλογή. Γι’ αυτό και η συνήθης πρακτική σε συναυλίες είναι να παρουσιάζονται μερικά μόνο από τα κομμάτια. Προκειμένου να εξασφαλίσει μεγαλύτερη απήχηση του έργου, ο συνθέτης προσέφερε εναλλακτικές εκδοχές των κομματιών για βιολί (στη θέση του κλαρινέτου) και βιολοντσέλο (αντί της βιόλας). Το πιανιστικό μέρος λειτουργεί ως συνοδεία για τα δύο άλλα όργανα, που αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου την παρουσίαση των λυρικών θεμάτων. Κάθε κομμάτι είναι μια κομψή μινιατούρα, ένα τυπικό ρομαντικό «κομμάτι χαρακτήρα», που θυμίζει έντονα Μπραμς ή Σούμαν. Ο εμβληματικός συνθέτης του γερμανικού Ρομαντισμού, Ρόμπερτ Σούμαν, συνέθεσε τα Φανταστικά κομμάτια, έργο 73, μέσα σε δύο μόλις μέρες, τον φεβρουάριο του 1849. Η αρχική τους εκδοχή ήταν για κλαρινέτο και πιάνο, αλλά εκδόθηκαν σε παράλληλες εκδοχές για βιολί και για βιολοντσέλο. Τα τρία κομμάτια συνιστούν ένα ενιαίο έργο, γεγονός που γίνεται φανερό από το κοινό τονικό τους κέντρο: το πρώτο είναι γραμμένο σε λα ελάσσονα, ενώ τα δύο επόμενα σε λα μείζονα. Το βαθύ και ασυμβίβαστο συναισθηματικό πάθος που διαπνέει τα κομμάτια εκφέρεται με χειρονομίες λεπταίσθητες (ακόμα και στις πιο φλογερές στιγμές). Η έντονα ποιητική ατμόσφαιρα συνυπάρχει με μια αίσθηση τέρψης, καθιστώντας έτσι το έργο από τις γοητευτικότερες στιγμές της ρομαντικής φιλολογίας. Το 1934, τα Σοβιετικά Μπαλέτα του Λένινγκραντ (γνωστά σήμερα ως Μπαλέτα Μαριίνσκι) πρότειναν στον Σεργκέι Προκόφιεφ να γράψει μουσική για ένα μπαλέτο με θέμα τη σαιξπηρική ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, αλλά σύντομα απέσυραν την πρόταση. Ο Προκόφιεφ, αποφασισμένος ωστόσο να υλοποιήσει το μπαλέτο, συμφώνησε με τα Μπαλέτα Μπολσόι της Μόσχας να παρουσιάσουν το έργο. Την άνοιξη του 1935, η δημιουργία του μπαλέτου άρχισε με τη συνδρομή του ρώσου δραματουργού Αντριάν Πιοτρόφσκι, του χορογράφου Λεονίντ Λαβρόφσκι και του σκηνοθέτη Σεργκέι Ράντλοφ. Ο Προκόφιεφ

συνδυάζει αρμονικά

μουσικής

του Προκόφιεφ, όπως ο

το κλασικό, το μοντέρνο, το μηχανιστικό, το λυρικό

Η μεταγραφή αποσπασμάτων

μπαλέτου για βιόλα και πιάνο έγινε –με τη συγκατάθεση του συνθέτη– από τον ρώσο βιρτουόζο της βιόλας Βαντίμ Μπορισόφσκι (1900-1972), μέλος του Κουαρτέτου Μπετόβεν και άοκνο παιδαγωγό στο Ωδείο της Μόσχας. Τον φεβρουάριο του 1909 ο Ντεμπυσσύ έγινε μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ωδείου του Παρισιού, και την επόμενη χρονιά, στο πλαίσιο των καθηκόντων του, του ζητήθηκε να συνθέσει το υποχρεωτικό κομμάτι

που λάμβανε χώρα κάθε χρόνο στο Ωδείο. Έτσι γράφτηκε η Πρώτη ραψωδία για κλαρινέτο και πιάνο, που παίχτηκε για πρώτη φορά από έντεκα σπουδαστές στις 14 Ιουλίου 1910, τυγχάνοντας θερμής υποδοχής. Όπως συμβαίνει συνήθως σε έργα γραμμένα για διαγωνισμούς, η Ραψωδία αποτελείται από μια αρχική αργή ενότητα, προορισμένη να αναδείξει τις εκφραστικές ικανότητες του εκάστοτε ερμηνευτή, ενώ συνεχίζεται σε πιο γρήγορο τέμπο εστιάζοντας στο στοιχείο της δεξιοτεχνίας. Ο ίδιος ο συνθέτης, δίκαια, θεωρούσε τη Ραψωδία ως ένα από τα πιο γοητευτικά του έργα. Ο Ζαν φρανσαί υπήρξε ένας από τους πολλούς σπουδαίους μουσικούς που γαλουχήθηκαν από τη θρυλική παιδαγωγό Νάντια Μπουλανζέ – τον θεωρούσε τον πιο ταλαντούχο μαθητή της. Σε όλο τον δημιουργικό του βίο (που χρονικά ταυτίζεται με ολόκληρο σχεδόν τον 20ό αιώνα) παρέμεινε ακλόνητα πιστός στις αρχές του νεοκλασικισμού, αποφεύγοντας τις σειρήνες της μουσικής αβανγκάρντ. Το Τρίο για κλαρινέτο, βιόλα και πιάνο είναι από τα τελευταία του έργα, γραμμένο το 1990, προς τιμήν του κλαρινέτου, που γιόρταζε τότε τα 300 χρόνια από την είσοδό του στον μουσικό κόσμο. Κάλλιστα θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ακούγοντας το Τρίο ότι γράφτηκε κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, μιας και η μουσική είναι σαφώς τονική και σε αρκετές περιπτώσεις ανάλαφρη, παρόλο που δεν λείπουν εκκεντρικές αρμονικές επιλογές, γκροτέσκες ηχοχρωματικές συνηχήσεις και παιγνιώδη ρυθμικά σχήματα γεμάτα χάρη και χιούμορ. ΤΙΤΟΣ ΓΟΥΒΕΛΗΣ

Για τον Σπύρο Μουρίκη, το α΄ βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Καρλ Νήλσεν, το 1997, στάθηκε ουσιαστικό βήμα προς την καταξίωσή του εντός κι εκτός Ελλάδος. Ακολούθησαν συνεργασίες με σπουδαίες ορχήστρες και αρχιμουσικούς, καθώς και εμφανίσεις στις σημαντικότερες αίθουσες συναυλιών του κόσμου. Ο Σπύρος Μουρίκης, μετά τα πρώτα χρόνια μαθητείας του στην Κέρκυρα, σπούδασε κλαρινέτο στο Ωδείο Αθηνών στην τάξη του χ. φαραντάτου και με τον Μ. Αρρινιόν στο Κονσερβατουάρ

πρώτο κορυφαίο στις βιόλες της ΚΟΑ, Ηλία Λιβιεράτο, όταν αυτός τιμήθηκε με το σουηδικό βραβείο Γιαν Βαλάντερ 2022. Ο Ηλίας Λιβιεράτος γεννήθηκε το 1991. Μεγάλωσε στην Πρέβεζα. Σπούδασε στο Μοτσαρτέουμ του Ζάλτσμπουργκ (υπότροφος του Συλλόγου Οι φίλοι της Μουσικής), στο Μόναχο και στη Στοκχόλμη με τους C. Poppen, K. Flieder, G. Zhislin, m seiler (ιστορική ερμηνεία), e. Nisbeth κ.ά. Παράλληλα φοίτησε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, την οποία εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί στη μουσική. Διετέλεσε κορυφαίος στο βιολί και στη βιόλα στην Ορχήστρα της ΕΛΣ, ενώ εργάστηκε στη φιλαρμονική του Άουγκσμπουργκ και την Καμεράτα. Υπήρξε μέλος της Ευρωπαϊκής Ορχήστρας Νέων. Ως σολίστ έχει συνεργαστεί με τον Ρ. Γκαίμπελ και τον Γ. Πέτρου, και έχει ηχογραφήσει με την ΚΟΑ τη Συμφωνία κοντσερτάντε του Μότσαρτ. Toν Απρίλιο του 2022 συνέπραξε με τον Λεωνίδα Καβάκο σε κουαρτέτα Μπραμς, σε φιλανθρωπική συναυλία για την Ουκρανία. Tον Ιούνιο συνέπραξε μαζί του ως σολίστ στη Συμφωνία κοντσερτάντε, σε συναυλία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Παίζει σε βιόλα των Giuseppe, antonio & Giovanni Gagliano του 1800 (χορηγία της Handelsbanken sverige). Νεφέλη Μούσουρα Η Νεφέλη Μούσουρα γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε με τον Αναστάσιο Πάππας στο Ωδείο Κόνταλυ, και με τους rolf Plagge και Imre rohmann στο Μοτσαρτέουμ της Αυστρίας απ’ όπου απέκτησε τους τίτλους σπουδών Bachelor of arts και master of arts. Έχει τιμηθεί με υποτροφίες (Ίδρυμα Αλ. Ωνάσης, Σύλλογος Οι φίλοι της Μουσικής, Ίδρυμα Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, Σωματείο Gina Bachauer), έχει βραβευθεί σε διεθνείς και εθνικούς διαγωνισμούς, καθώς και από την Ακαδημία Αθηνών. Συμπράττει τακτικά με ορχήστρες στην Ελλάδα και την Ευρώπη, και εμφανίζεται ως σολίστ σε διεθνή φεστιβάλ, όπως το φεστιβάλ Σκριάμπιν στη Μόσχα, του Εϊλάτ στο Ισραήλ και του Ζάλτσμπουργκ. Έχει πραγματοποιήσει περιοδείες στην Κίνα και τη Νότια Κορέα, ενώ το 2022 έκανε το ντεμπούτο της στο Κοντσέρτχαους της Βιέννης. Έχει συνεργαστεί με περίφημους καλλιτέχνες, μεταξύ άλλων, με τον μαέστρο Κρίστοφ Έσενμπαχ, τον πιανίστα Μπόρις Μπερεζόφσκι και τον βιολονίστα Ίβρυ Γκίτλις. www.nefelimousoura.com