Les Arts F Loriss A nts Wi LL i A m Christie o m ολιέρος και οι μου ςικές του μέΓαρο μουςικΗς αΘΗΝΩΝ 22–23 μ έ τ ΗΝ υπο ς τ Η ριξ Η του υπουρ Γέ ιου πολιτι ς μου & αΘ λ Η τι ς μου
φΩτοΓραφιA έξΩφυλλου: © VinCent Pontet
το 2022 συμπληρώνονται τετρακόσια χρόνια από τη γέννηση του μολιέ ρου (1622-1673). παθιασμένοι ερμηνευτές των τεχνών του μεγάλου αιώνα (17ος), το οργανικό σύνολο ανθούσες τέχνες (Arts Florissants) και ο ουίλ λιαμ κ ρίστη (William Christie) συμμετέχουν στις εορταστικές εκδηλώσεις για τον μεγάλο γάλλο δημιουργό με ένα πρωτότυπο θέαμα που συνδυάζει μουσική, χορό και, φυσικά, θέατρο, ανθολογώντας τις καλύτερες κωμωδί ες-μπαλέτα του μολιέρου. ο Ζαν-μπατίστ ποκλέν (μολιέρος) ανήκει στις πιο λαμπερές μορφές της γαλλικής λογοτεχνίας, όμως η θέση της μουσι κής στο έργο του παραμένει σε μεγάλο βαθμό υποτιμημένη –και λησμο νημένη– παρά την οργανική της σύνδεση με αυτό, όπως αποδεικνύουν οι συνεργασίες του μολιέρου με τον λουλλύ και τον ςαρπαντιέ, διάσημους σύγχρονούς του συνθέτες, που συνέβαλαν μουσικά σε πολλές θεατρικές του επιτυχίες. από τη δεκαετία του 1980, οι Arts Florissants αφοσιώθηκαν στη δημιουργία
αυτών των πρωτότυπων μικτών θεαμάτων και έκαναν γνω στά στο ευρύτερο κοινό τον θεατρικό και μουσικό τους πλούτο. Για να τιμή σει τον μολιέρο το ςύνολο, υπό τον ουίλλιαμ κ ρίστη, έφτιαξε ένα μουσικό παστίς (pasticcio) που ταξιδεύει τον θεατή στα πιο διάσημα θεατρικά του μεγάλου γάλλου συγγραφέα, και σε μερικά λιγότερο γνωστά. αυτό το πα στίς βασίζεται σε μια ιστορία ειδικά σχεδιασμένη για την παράσταση από τον δραματουργό Βενσάν μπουσσάρ, με τον οποίο οι Arts Florissants είχαν συνεργαστεί και στην παράσταση Διδώ και Αινείας, το 2000. Η σκηνοθέτις μαρί λαμπέρ-λε μπιάν και ο χορογράφος υμπέρ αζμπρούκ ερεύνησαν ενδελεχώς αρχεία της έθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας και της Όπερας του παρισιού, για να αναδημιουργήσουν την ατμόσφαιρα που είχαν οι πα ραστάσεις της εποχής του μολιέρου. Για να φωτιστεί καλύτερα το έργο, σολίστ από την ακαδημία Le Jardin des Voix συνεργάζονται επί σκηνής με έναν ηθοποιό, γνώστη της μολιερικής γλώσσας, και τέσσερις χορευτές του θιάσου Les Corps Éloquents, σε ένα ενδιαφέρον πάντρεμα φωνητικής και υποκριτικής τέχνης. Ένα θέαμα με χρώματα από πολλές τέχνες, που μας καλεί να ανακαλύψουμε ξανά τον κόσμο των comédies-ballets, όπου το θέατρο βρίσκει στη μουσική τον καλύτερό του σύμμαχο!
Jean-Baptiste Lully marc-Antoine Charpentier
μουςικ Η Δ ιέυ Θ υ Ν ς Η - τςέμπαλο William Christie κέιμέ Ν α molière μουςικ Η
ςκ ΗΝ ο Θ έςια marie Lambert-Le Bihan Χορο Γ ραφ ι α hubert hazebroucq έ πιλο ΓΗ κ έ ιμέ ΝΩΝ και Δ ραματουρ Γι α Vincent Boussard ΗΘ οποι ο ς stéphane Facco ς οπρ αΝ ο emmanuelle De negri * Claire Debono * κο Ν τρατ έΝο ρος Cyril Auvity Β αρ υ το Ν ος marc mauillon * μπ ας ος Cyril Costanzo Χορ έ υτές του Θ ι ας ου L es C or P s ÉL o QU ents : hubert hazebroucq Antonin Pinget Guillaume Jablonka marius Lamothe * παλιοί απόφοιτοι της α καδημίας Le Jardin des Voix των Arts Florissants 2.10.22 Les Arts FLorissAnts WiLLiAm Christie o mολιέρος και οι μουςικές του Ημισκηνοθετημένο μουσικό θέαμα – με ελληνικούς υπέρτιτλους αιΘους α ΧρΗςτος λ αμπρακΗς meΓαλές ορΧΗςτρές / μέΓαλοι μαέςτροι
ςύνολο:
maud Gnidzaz
Juliette Perret (σολίστ)
Virginie thomas (σολίστ)
David tricou (σολίστ) renaud tripathi
Bastien rimondi (σολίστ) Jean-Yves ravoux
michael Loughlin smith edouard hazebrouck
matthieu Walendzik
Julien neyer
οργανικό ςύνολο:
(σολίστ)
ο ρ Γ α Ν ικ ο και φ ΩΝΗ τικ ο ςυΝ ολο Les Arts F L oriss A nts φωνητικό
ς οπρ αΝ ο
κοΝ τρα τ έΝο ροι
τέΝο ροι
Βαρ υ το Ν ος
*
μ π ας ος
Βιολ ι emmanuel resche tami troman α λτο Β ι ο λα μichèle sauvé Βι ο λα τ έΝο ρο sophie de Bardonneche Βι ο λα πέμπτ Η ς simon heyerick Βι ο λα Ν τα Γ κ α μπα myriam rignol Βι ο λα μπ ας ο Cyril Poulet φ λ α ουτο μ έ ρ α μφος sébastien marq ο μπο έ Pier Luigi Fabretti φ α Γ κ ο το evolène Kiener α ρ Χ ιλαο υ το thomas Dunford κ ρου ς τ α marie-Ange Petit το ςύνολο Les Arts Florissants έχει την κρατική υποστήριξη από την πε ριφερειακή Διεύθυνση πολιτιστικών υποθέσεων (DrAC) της περιοχής του λίγηρα, το Διοικητικό Διαμέρισμα του Βαντέ και την περιφέρεια της περιοχής του λίγηρα. το Ίδρυμα La selz Foundation είναι ο μεγάλος Χορηγός του ςυνόλου. Βασικοί υποστηρικτές του είναι η Aline ForielDestezet και οι American Friends of Les Arts Florissants. από το 2015, οι Les Arts Florissants είναι in residence στη φιλαρμονική του παρισιού.
LULLY (1632-1687)
Ο Ζωρζ Νταντέν, LWV 38
• έισαγωγή
mArC-Antoine ChArPentier (1643-1704)
Ο κατά φαντασίαν ασθενής, h.495: πρόλογος
• έισαγωγή (απόσπασμα)
• έιδύλλιο «Quittez vos troupeaux»
• «Berger, laissons là»
• ριτορνέλο
• «Quelle nouvelle parmi nous»
• «Vos vœux sont exaucés»
• Χορωδιακό «Ah, quelle douce nouvelle»
• ροντό [Η χαρά των βοσκών]
• «mon jeune amant»
• Η μάχη
• «Quand la neige fondue»
• μπουρέ
• «Le foudre menaçant»
• ριτορνέλο / Γκαβότα
• έπανάληψη της άριας της μάχης
• «Bien que pour étaler»
• οι Ζέφυροι
• «Joignons tous dans ces bois»
Je An-BAPtiste LULLY
Ποιμενική κωμωδία, LWV 33
• έίσοδος των μάγων
• τρεις μάγισσες «Déesse des appas»
• ςακόν των μάγων (β΄ είσοδος)
• τρεις μάγισσες «Ah! qu’il est beau, le jouvenceau»
O αρχοντοχωριάτης, LWV 43
• μαρς της Γιορτής για τους τούρκους
• «Alli, Alla, Alli ekber»
• «se ti sabir»
• «Dice, mi turque»
• «mahometta per Giourdina»
• «star bon turqua Giourdina»
• Δεύτερη άρια
• «ti non star furba?»
• τρίτη άρια
• «ti star nobilé»
• τέταρτη άρια
• «Dara, dara, bastonara»
• τρίτη άρια (da capo)
• «non tener honta»
• Δεύτερη άρια (da capo)
• «star bon turqua Giourdina?»
Je An-BAPtiste
Δι α λ έ ιμμα
• μαρς
• Χορωδιακό «Bene respondere»
• κείμενο
• Άρια της ρεβεράντζας
• Χορωδιακό «Vivat»
• Χειρουργοί και φαρμακοποιοί
• Άρια «Puisse-t-il voir»
• Χορωδιακό «Vivat»
• Άρια «Puissent toti anni»
• Χειρουργοί και φαρμακοποιοί
• Χορωδιακό «Vivat»
Je An-BAPtiste LULLY
Με το ζόρι παντρειά, LWV 20: Η σκηνή του μάγου (δεύτερο ιντερμέδιο)
• Διάλογος: «holà, qui va là?»
• έίσοδος των Δαιμόνων
mArC-Antoine ChArPentier
Νέα ιντερμέδια στο έργο Με το ζόρι παντρειά, h. 494
• Άρια «Belle ou laide»
Je An-BAPtiste LULLY
Με το ζόρι παντρειά, LWV 20: Η σκηνή του μάγου (δεύτερο ιντερμέδιο)
• Γκαβότα για τέσσερις γαλαζοαίματος που καλοπιάνουν τη γυναίκα
ςγκαναρέλ
Ζωρζ Νταντέν, LWV
το παράπονο του Ζωρζ Νταντέν «o
mArC-Antoine ChArPentier Ο κατά φαντασίαν ασθενής, h.495 (τρίτο ιντερμέδιο)
του
Ο
38 •
mortelle douleur» O αρχοντοχωριάτης, LWV 43 • πρώτη άρια των ισπανών Ο κύριος ντε Πουρσωνιάκ, LWV 80 • Άρια «sortez de ces lieux» mArC-Antoine ChArPentier Νέα ιντερμέδια στο έργο Με το ζόρι παντρειά, h.494 • τρίο «La la la» • οι γκροτέσκοι • τρίο «Ô la belle symphonie» • Χορωδιακό «Ô le joli concert» Je An-BAPtiste LULLY Οι υπέροχοι εραστές (τα πύθια), LWV 42 • μενουέτο για τους φαύνους και τις Δρυάδες • ριτορνέλο για τα φλάουτα των πυθίων • Ντουέτο «Jouissons des plaisirs innocents» Ο κύριος ντε Πουρσωνιάκ, LWV 80 • Χορωδιακό «sus, sus, chantons tous ensemble»
τον μολιέρο…
ςτο σχολείο και στο κολέγιο μάθαινα γαλλικά. Ήδη, βέβαια, με είχε κερδί σει η γαλλική μουσική. ςταδιακά άρχισε να με ελκύει και η γαλλική γλώσ σα. Η ιδιαιτερότητά μου ως μουσικού οφείλεται σίγουρα στην έλξη που μου άσκησε η γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία, και στο γεγονός ότι βρίσκω πολύ σημαντική τη γλώσσα στη μουσική. Ως φοιτητής γνώριζα τα έργα του κορνέιγ και του ρακίνα, μπορούσα να απαγγέλνω ουγκό, να αναγνωρίζω ένα γράμμα της μαντάμ ντε ςεβινιέ ή ένα απόφθεγμα του λα ροσφουκώ. Όμως με κανέναν γάλλο λογοτέχνη δεν είχα τόση άνεση όση με τον μο λιέρο. και μπορεί να είχα διαβάσει πολλές φορές τα πιο δημοφιλή έργα του, δεν είχα ωστόσο ακούσει καμία από τις μουσικές που οι σύγχρονοί του συνθέτες είχαν γράψει για τις κωμωδίες-μπαλέτα του. Δεν υπήρχαν ηχογραφήσεις αυτής της μουσικής. τούτη η πλευρά της μολιερικής τέχνης έμενε ξεχασμένη, περιφρονημένη ακόμα και στη Γαλλία. Έφτασα στο παρίσι το 1970, και καθώς ένιωθα να βρίσκομαι στην πηγή των ενδιαφερόντων μου, το φιλοπερίεργο πνεύμα μου δεν έβρισκε ησυχία! Δη μιούργησα το σύνολο Les Arts Florissants (οι ανθούσες τέχνες) ακριβώς επειδή ήθελα να διερευνήσω τη σχέση μουσικής και γλώσσας. έπιθυμία κάπως ασυνήθιστη, αφού αντέβαινε τα ειωθότα στους ευρωπαϊκούς μου σικούς κύκλους. τότε, οι παραγωγές κωμωδιών-μπαλέτων του μολιέρου με μουσική λουλλύ ή ςαρπαντιέ σχολιάζονταν υποτιμητικά. Για πολλούς γνωστούς μου, η μουσική ήταν πολύ λιγότερο ενδιαφέρουσα και ουσιαστι κή απ’ ό,τι το κείμενο. έγώ, αντίθετα, πίστευα και πιστεύω ότι ο μολιέρος πρόσεχε ιδιαίτερα τη μουσική στα έργα του. με τους Arts Florissants δου λέψαμε κάπως σαν αρχαιολόγοι: μεγάλο μέρος αυτής της μουσικής είχε δημοσιευθεί από τον μουσικολόγο ανρί πρυνιέρ (Ηenry Prunières 18861942), τον οποίον όμως ούτε οι σκηνοθέτες ούτε οι ηθοποιοί δεν τον συμ βουλεύονταν στο ανέβασμα των μολιερικών έργων. κι ωστόσο, τι θησαυ ρός το έργο του και πόσο σημαντικός ο ίδιος! από τις κωμωδίες-μπαλέτα του
ασθενής και Ο αρχοντοχωριάτης
λίγα λόγια για
του WiLLiAm Christie
μολιέρου μόνο Ο κατά φαντασίαν
παρουσιάζονταν στις σύγχρονες σκηνές, όμως η μουσική του ςαρπαντιέ και του λουλλύ σπάνια περιλαμβανόταν σε αυτές τις παραγωγές. προκειμένου να αναβιώσουμε τη μουσική για τα μολιερικά έργα χρειαζόμα σταν έναν γνώστη του θεατρικού σύμπαντος: αυτός ήταν ο Ζαν-μαρί Βιλ λεζιέ. Έγινε ο σύμβουλός μου, η έμπνευσή μου, μια καταλυτική παρουσία, καθώς βυθιζόμουν στη μελέτη της σχέσης λόγου και μουσικής. περάσαμε μαζί χρόνια ανακαλύψεων και νέων παραγωγών. το πιο θεαματικό απότοκο της συνεργασίας μας ήταν σίγουρα η παραγωγή Άτυς, όπου δουλέψαμε με τη φρανσίν λανσλό, ιστορικό χορού και χορογράφο. ακολούθησαν οι πα ραγωγές: Ο κατά φαντασίαν ασθενής στο ςατλέ, Ο Σικελός και Ο έρωτας γιατρός στην κομεντί φρανσαίζ, Ο κύριος ντε Πουρσωνιάκ (Γουρουνάκης) στο μπουφ ντυ Νορ. τι περίεργο! Έπρεπε να φτάσουμε στο τέλος του 20ού αιώνα, ώστε οι Γάλλοι –που με τόση ζέση στηρίζουν τη λογοτεχνική τους κληρονομιά– να ανακαλύψουν εκ νέου μια μουσική κληρονομιά στενά συν δεδεμένη με έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς τους: τον μολιέρο! έίναι εντυπωσιακά πολλές οι παραστάσεις των κωμωδιών-μπαλέτων του μολιέρου που έχουμε στο ενεργητικό μας: σαράντα με τον Κατά φαντα8
του 17ου αιώνα, η ευφυΐα του και ταυτόχρονα η μεγάλη ανθρωπιά του. α λλά και κάτι πιο βασικό – η μουσικότητα της γλώσσας του. πολλοί σύγχρονοι κωμικοί αγνοούν αυτό το χαρακτηριστικό των μολιερικών κει μένων, ενώ οι παλαιότεροι εκπαιδεύονταν στην εκφορά του αφηγηματι κού λόγου, περίπου σαν τους ιεροκήρυκες ή σαν τους τραγουδιστές. πώς τοποθετείται η φωνή; πώς χρησιμοποιείται η αναπνοή; ο σεβασμός στη σύνταξη, η εμμονή στο ρυθμό όπου εναλλάσσονται μακρές, βραχείες και ημι-βραχείες συλλαβές, ή ο κανόνας της οκτάβας, ο οποίος τοποθετούσε συγκεκριμένες συλλαβές σε συγκεκριμένες νότες. Όλοι αυτοί οι κανόνες απαγγελίας έχουν εγκαταλειφθεί σήμερα, ενώ κάποτε αποτελούσαν ανα πόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης κάθε ερμηνευτή. ας πούμε, η φωνή της ςάρας μπερνάρ στις πρώτες ραδιοφωνικές της ηχογραφήσεις μαρτυράει αυτή την τέχνη της εκφοράς του λόγου, που παρέμενε αμετάβλητη από τον 17ο αιώνα, σε αντίθεση με τα μονότονα γαλλικά που ακούμε σήμερα. ο ηθοποιός τραγουδούσε τις ατάκες του και φρόντιζε να μην υπάρχουν απότομες διακοπές μεταξύ της απαγγελίας και του τραγουδιού. με το τραγούδι έδινε έμφαση στις λέξεις, θεωρώντας τες εξίσου σημαντικές με τη μελωδική γραμμή, και τόνιζε τη μουσικότητά τους. το αποτέλεσμα ήταν, και είναι στα θεάματα που παρουσιάζουμε, ένας ομοιογενής καμβάς, πολύ ενδιαφέρων στο αυτί. ςτα τέλη του 17ου αιώνα, δύο μεγάλοι συνθέτες έγραψαν σπουδαίες θεα τρικές μουσικές: ο λουλλύ και ο Χένρυ πέρσελ. Βρίσκω καταπληκτικό το πώς η κληρονομιά αυτών των δύο μεγάλων καλλιτεχνών αντιμετωπίστηκε αντεστραμμένα στις δύο χώρες. Η μεγάλη αγγλική παράδοση διατήρησε τη μουσική του πέρσελ χωρίς να δώσει καμία σημασία στα θεατρικά έργα που τη συνόδευαν και στους συγγραφείς που τα έγραψαν. αντίθετα, στη Γαλλία προστατεύτηκε το θέατρο του μολιέρου, ενώ οι μουσικοί συνερ γάτες του ξεχάστηκαν.
σίαν ασθενή, ογδόντα με τον Σικελό και τον Έρωτα γιατρό και εκατό με τον Κύριο ντε Πουρσωνιάκ σε Γαλλία, έυρώπη, Ηπα και αυστραλία. ρεκόρ, ακόμα και για τους Arts Florissants, που συνήθως οργώνουν όλη την υφήλιο! ποιο στοιχείο ήταν το πιο σημαντικό όσο δούλευα με τους ηθοποιούς και τους μουσικούς αυτά τα έργα του μολιέρου; ςίγουρα το νεανικό ζωηρό πνεύμα ενός από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς και θεατρικούς συγγρα φείς
μαζί με τους Arts Florissants προσπαθήσαμε να αποκαταστήσουμε το θεατρικό μέρος της μουσικής του πέρσελ, και να αποδώσουμε στα έργα του μολιέρου τη μουσική με την οποία παρουσιά στηκαν. ο μολιέρος είναι μέγιστος δημιουργός και το σύχρονο κοινό δεί χνει αμείωτο ενδιαφέρον για τα έργα του. έίναι κρίμα που η μουσική των έργων αυτών, αν και πολύ αγαπητή στον συγγραφέα, έμεινε ξεχασμένη για τόσο καιρό! 9
μολιέρος ή το πάθος για το θέατρο Θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός, θιασάρχης, δάσκαλος ηθοποιών και σκη νοθέτης (πριν επινοηθεί η λέξη), ο μολιέρος είναι ο ορισμός του ανθρώπου του θεάτρου. ο κορυφαίος γάλλος δραματουργός, που ανύψωσε την κωμω δία σε βάθρο ισότιμο με την τραγωδία, εκφράζει την εποχή του μέσα από τη δική του «υποκειμενική εσωτερικότητα» και το δαιμόνιο ταλέντο του, ενώ ταυτόχρονα όψεις της προσωπικής μυθολογίας του αντικαθρεφτίζονται στα έργα του. Η πραγματικότητα και η ψευδαίσθηση, η ζωή και η τέχνη δημιουρ γούν ένα συναρπαστικό παιχνίδι αντανακλάσεων: είναι, άραγε, o δραματι κός ήρωας που πρωτοερμήνευσε στο σανίδι ο ίδιος ο μολιέρος το είδωλο του συγγραφέα, ή ο συγγραφέας-θεατρίνος είναι το είδωλο του ήρωά του; Γεννημένος στο παρίσι πριν από τετρακόσια χρόνια, τον ιανουάριο του 1622, ο Ζαν-μπατίστ ποκλέν (Jean-Baptiste Poquelin), πρωτότοκος γιος
ενός εύπορου αστού, εμπόρου υφασμάτων με μόνιμη θέση διακοσμητήταπετσιέρη στο παλάτι, θα φοιτήσει στο ιησουιτικό κολέγιο του κ λερμόν και θα αποκτήσει πτυχίο νομικής στην ορλεάνη, αλλά θα εγκαταλείψει την προοπτική της δικηγορικής καριέρας, ενώ παράλληλα θα αρνηθεί τη θέση στη βασιλική αυλή, που του κληροδότησε ο πατέρας του, για να ριχτεί ολόψυχα στην περιπέτεια του θεάτρου. το πάθος για τη σκηνή είχε αρχίσει να καλλιεργείται παιδιόθεν, όταν ο ορ φανός από μητέρα Ζαν-μπατίστ γνώρισε τη μαγεία του θεάτρου παρακο λουθώντας μαζί με τον παππού του παραστάσεις στο ο τέλ ντε μπουργκόν –όπου στεγαζόταν ο «Θίασος του Βασιλέως», ένας από τους δύο μόνιμους θιάσους της εποχής–, αλλά και πλανόδιους σαλτιμπάγκους. καθοριστικό ρόλο στην απόφασή του αυτή θα πρέπει, πάντως, να έπαιξαν δυο σημαδι ακές συναντήσεις: η γνωριμία του με τον ιταλό ηθοποιό τιμπέριο φιορίλλι (tiberio Fiorilli), τον θρυλικό ςκαραμούς (scaramouche), και η προσωπική και επαγγελματική σχέση του με την ηθοποιό μαντλέν μπεζάρ (madeleine Béjart). © VinCent Pontet
θιάσου· στα είκοσι τρία, ύστερα από την εμπορική αποτυχία των παραστάσεων, φυλακίζεται για λίγες μέρες στο ςατλέ για χρέη και μετά την αποφυλάκισή του εγκαταλείπει, μαζί με τους μπεζάρ, το παρίσι. Θα περιπλανηθεί στη γαλλική επαρχία, αρχικά ως μέλος ενός περιοδεύοντος θιάσου και στη συνέχεια με το δικό του σχήμα, που κατά καιρούς υιοθετεί τον τίτλο του εκάστοτε άρχοντα-προστάτη του. Για δεκατρία χρόνια δια σχίζουν τη μια πόλη μετά την άλλη μέσα σε αντίξοες συνθήκες, καθώς στο μεταξύ έχουν ξεσπάσει οι εξεγέρσεις της «ςφενδόνης» (La Fronde), που προκαλούν τριγμούς στη μοναρχική εξουσία. ςυν τω χρόνω, ο ηθοποιός μολιέρος μεταμορφώνεται σε συγγραφέα-ηθο ποιό. α ρχίζει να γράφει μονόπρακτες φάρσες, που τις εντάσσει στην πα ράσταση μετά το τέλος της τραγωδίας. ςτα τριάντα τρία του υπογράφει την πρώτη κωμωδία του, O ασυλλόγιστος ή οι αναποδιές (L’Étourdi ou les Contretemps), βασισμένη σε ένα ιταλικό έργο. ο ηθοποιός που μέχρι τώρα έδρεπε δάφνες στους τραγικούς ρόλους ενθουσιάζει με το κωμικό ταλέ ντο του και τη φυσικότητα της ερμηνείας του. «Ήταν ηθοποιός από την κορ φή ως τα νύχια», έγραφε γι’ αυτόν ο Ντοννώ ντε Βιζέ (Donneau de Visé): «το καθετί επάνω του μιλούσε. με ένα βήμα, με ένα χαμόγελο, ένα νεύμα και μια κίνηση του κεφαλιού μπορούσε να εκφράσει ό,τι ένας μεγάλος ομι λητής θα έλεγε σε μία ώρα». μέσα από τη θεατρική πράξη και την πείρα του στο σανίδι, εμπνέεται τους χαρακτήρες των έργων του και τη ζωντάνια του διαλόγου τους. αφετηρία για τον κωμικό ηθοποιό μολιέρο αλλά και για το χτίσιμο του μολιερικού δραματικού προσώπου είναι οι περίφημοι «ιταλοί ηθοποιοί», όπως ο ςκαραμούς, που μεταφέρουν το στιλιζαρισμένο παίξιμο της κομέντια ντελ άρτε και τον αυτοσχεδιαστικό οίστρο τους στη Γαλλία του 17ου αιώνα, καθώς και οι παλαίμαχοι μάστορες της φάρσας όπως ο Ζο ντλέ (Jodelet). με την πάροδο του χρόνου, ο μολιέρος εντάσσει σε μια νέα προοπτική στοιχεία που αντλεί από τον δημιουργικό διάλογο με την ιταλική κωμωδία, τη φάρσα, τις λατινικές κωμωδίες του πλαύτου και του τερέντιου και
του, κορνέιγ.
1658, ο Θίασος του μολιέρου
12 ςτη συνέχεια, τα πράγματα εξελίσσονται ραγδαία: το 1643, στα είκοσι ένα του χρόνια, ιδρύει, από κοινού με την μπεζάρ, τα αδέρφια της, Ζοζέφ και Ζενεβιέβ, και έξι ακόμη ηθοποιούς, το έπιφανές Θέατρο (illustre théâtre)· στα είκοσι δύο υιοθετεί το ψευδώνυμο μολιέρος και αναλαμβάνει τη διεύ θυνση του
τις ιλαροτραγωδίες του, σύγχρονού
έπιστρέφοντας στο παρίσι, το
θα προσκλη θεί στο παλάτι του λούβρου για να παίξει μπροστά στη βασιλομήτορα και τον εικοσάχρονο λουδοβίκο iΔ΄, που δεν εκτελεί ακόμη τα βασιλικά του κα θήκοντα. με τη φάρσα Ο ερωτευμένος γιατρός (Le docteur amoureux), ο θίασος με τους διδαγμένους από τον μολιέρο λαμπρούς ηθοποιούς κερδί ζει τη βασιλική εύνοια. το 1661, με το θάνατο του καρδινάλιου μαζαρέν, ο λουδοβίκος ιΔ΄ αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση του γαλλικού βασιλείου και, προκειμένου να προστατεύσει το κύρος του θρόνου, επιβάλλει το θεσμό της απόλυτης μοναρχίας συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες στο πρό σωπό του. o Βασιλιάς Ήλιος, που στην εφηβεία του είχε ερμηνεύσει τον θεό απόλλωνα στο βασιλικό Μπαλέτο της νύχτας (Ballet royal de la nuit), έχει υιοθετήσει ως έμβλημα έναν ήλιο, και σαν σύγχρονος απόλλων του φωτός επενδύει στην προστασία των τεχνών. την ίδια χρονιά, ο συνθέτης Zαν μπατίστ λουλλύ αναβαθμίζεται σε «αρχιεπιμελητή της μουσικής του βασιλέως», ενώ ο θίασος του μολιέρου μετονομάζεται σε «Θίασο του κυ ρίου» (troupe de monsieur, δηλ. του αδελφού του βασιλιά), μια τετραετία πριν αποκτήσει τον τίτλο του «Θιάσου του Βασιλέως».
© VinCent Pontet
© VinCent Pontet
τον αύγουστο του 1661, ο μολιέρος γίνεται εισηγητής ενός νέου είδους, που συνδυάζει το θεατρικό κείμενο με μουσικά και χορευτικά ιντερμέδια, και παρουσιάζει, προς τιμήν του βασιλιά, την πρώτη κωμωδία-μπαλέτο (comédie-ballet), τους Ενοχλητικούς (Les Fâcheux), σε μουσική και χο ρογραφία μπωσάν (Beauchamp). Θα ακολουθήσει μια σειρά από κωμω δίες-μπαλέτα, τα οποία θα παρουσιάσει με τον λουλλύ στη μουσική και τον μπωσάν στη χορογραφία, με αποκορύφωμα τον Αρχοντοχωριάτη (Le Bourgeois gentilhomme). οι παραστάσεις παίζονται προς τιμήν της αυ τού μεγαλειότητας σε ανάκτορα και πύργους και καθρεφτίζουν τη μεγα λοπρέπεια της βασιλικής ζωής, ενώ ο βασιλιάς δεν διστάζει να ανέβει ως χορευτής στη σκηνή· στη συνέχεια, μεταφέρονται για το κοινό στη στέγη του μολιέρου, στο παλαί ρουαγιάλ. το 1672 ο μολιέρος έρχεται σε ρή ξη με τον λουλλύ, βαθιά απογοητευμένος από το γεγονός ότι ο ιταλός μουσικός, θέλοντας να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο της νεοσύστατης μουσικής α καδημίας, έπεισε τον βασιλιά να του παραχωρήσει την Όπερα των παρισίων και την αποκλειστική παρουσίαση έργων με τραγούδι και χορό. τον επόμενο χρόνο, ο μολιέρος στρέφεται στον συνθέτη μαρκαντουάν ςαρπαντιέ (m arc-Antoine Charpentier) για τη μουσική του έργου
Κατά φαντασίαν ασθενής (Le Malade imaginaire)· η παράσταση πραγμα τοποιήθηκε χάρη σε ειδική βασιλική άδεια, με την οποία ο συγγραφέας μπόρεσε να ενσωματώσει στο κείμενο μουσικές και χορογραφημένες σκηνές. o ακαταπόνητος μολιέρος συνεχίζει να γράφει, να σκηνοθετεί και να κρατάει έναν βασικό ρόλο ηθοποιού στις παραστάσεις του. ςυνδυάζο ντας με τον δικό του μοναδικό τρόπο το φαρσικό στοιχείο με την κοινω νική σάτιρα, την κωμωδία χαρακτήρων και ηθών, αλλά και την κωμω δίαμπαλέτο και τη σοβαρή κωμωδία, ανανεώνει τον κώδικα της κωμωδίας. ςατιρίζει ανελέητα τα ελαττώματα και τις εμμονές και βάζει στο στόχα στρο τη ζήλεια, την απιστία και εν γένει τα ανθρώπινα πάθη. ςτόχος του είναι να διδάξει μέσα από το γέλιο, περιγράφοντας τον άνθρωπο του αιώ να του, ενώ ταυτόχρονα θέτει διαχρονικά ερωτήματα. κινούμενος στο περιβάλλον της αυλής, γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα και δεν διστάζει να διακωμωδήσει την κοσμική ζωή και τα σαλόνια του καιρού του, βγάζο ντας τη μάσκα από τους υποκριτές και τους θεοσεβούμενους, ενώ πλεο νεκτική θέση στο πάνθεον των ηρώων του επιφυλάσσει στην ανερχόμενη © VinCent Pontet
πανδαισία (Dom Juan, ou le festin de pierre, 1665), O μισάνθρωπος ή ο χολερικός ερωτευμένος (Le Misanthrope ou l’atrabilaire amoureux, 1666). Η επιτυχία του και, παράλληλα, η εύνοια του βασιλιά δημιουργούν αντι ζηλίες και φθόνο, ενώ τα θέματα των έργων του, που θίγουν θαρραλέα τα κακώς κείμενα, προκαλούν θυελλώδεις αντιδράσεις. Δέχεται επιθέσεις, χτυπήματα κάτω από τη μέση. κατηγορείται ως και για αιμομιξία, επειδή παντρεύτηκε την κατά είκοσι χρόνια νεότερή του α ρμάντ, αδερφή ή κόρη (αγνώστου πατρός) της φίλης του, μαντλέν μπεζάρ. Ήδη το Σχολείο των γυναικών, με τον ηλικιωμένο ζηλιάρη α ρνόλφ, που επιδιώκει να παντρευ τεί τη νεαρή προστατευόμενή του αγνή, είχε θεωρηθεί ανήθικο και είχε ξεσηκώσει θύελλα διαμαρτυριών, παρά τη θερμή υποδοχή του κοινού. τό τε, πολλοί ταύτισαν τον μολιέρο με τον ήρωά του. ο ίδιος απάντησε επί σκηνής με την Κριτική του Σχολείου των γυναικών (La Critique de l’École des femmes), σατιρίζοντας τους επικριτές του. α λλά η «Διαμάχη του ςχο λείου των Γυναικών» (La querelle de l’École des femmes) συνεχίστηκε με το Πορτρέτο του ζωγράφου ή Αντι-κριτική στο Σχολείο των γυναικών (Le Portrait du Peintre ou la Contre-Critique de l’École des femmes) του έντμ μπουρσώ (edme Boursault), που παρουσιάστηκε στο αντίπαλο θέατρο ο τέλ ντε μπουργκόν. ο μολιέρος σήκωσε το γάντι και παρουσίασε, σε ένα ακόμη θέατρο εν θεάτρω, το μονόπρακτο Ο Αυτοσχεδιασμός των Βερσαλλιών (L’Impromptu de Versailles), όπου εν είδει δραματοποιημέ νης πρόβας διακωμωδούσε το Θίασο του ο τέλ ντε μπουργκόν και τον στερεότυπο και στομφώδη τρόπο παιξίματός του, εστιάζοντας στον ηθο ποιό μονφλερύ (m ontfleury). ο θιγείς ηθοποιός ισχυρίστηκε σε επιστολή του στον βασιλιά ότι ο μολιέρος παντρεύτηκε την κόρη του· όμως, όπως παρατήρησε ο ρακίνας, «η αυλή δεν ακούει τον μονφλερύ». έξαιρετικά ακανθώδης αποδείχτηκε και η «υπόθεση ταρτούφος», που κινητοποίη σε τους πιο συντηρητικούς
16 αστική τάξη, με πρώτο ολοκληρωμένο αστό τον α ρνόλφ (Arnolphe), στο Σχολείο των γυναικών (L’École des femmes, 1662). Διατηρεί τον κλασικό κανόνα των τριών ενοτήτων, αλλά εμβαθύνοντας το κωμικό ως τα όρια του τραγικού γράφει με την ολοζώντανη ποιητική του γλώσσα τις μ εγά λες κωμωδίες του, που με την τολμηρή θεματική τους έμελλε να ενι σχύσουν την εναντίον του πολεμική: Ταρτούφος ή ο Υποκριτής (Tartuffe ou l’Hypocrite, 1664), Δον Ζουάν ή η πέτρινη
κύκλους της αυλής και της έκκλησίας, με αποτέλεσμα να απαγορευτεί η παρουσίαση του έργου και να περάσουν πέντε χρόνια ώσπου το αριστούργημα του μολιέρου να δει το φως της σκηνής στην τελική του μορφή (Ταρτούφος ή ο Απατεώνας - Tartuffe ou L’Imposteur, 1669), ενώ νέα μέτωπα άνοιξαν με τον Μισάνθρωπο και τον Δον Ζουάν. Η πολυτάραχη καθημερινότητα έφθειρε την υγεία του μολιέρου. παρά τις αλλεπάλληλες αιμοπτύσεις κατά τη διάρκεια των πρώτων παραστά σεων του έργου Ο κατά φαντασίαν ασθενής, ο αμετανόητος θεατρίνος δεν πτοήθηκε. έντέλει, πέθανε στο σπίτι του, λίγες ώρες μετά την αυλαία της τέταρτης παράστασης, στις 17 ςεπτεμβρίου 1673. αφορισμένος από την έκκλησία, αφού κανένας ιερέας δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα για εξομολόγηση, αποποίηση του αμαρτωλού επαγγέλματος του ηθοποιού και μετάληψη των αχράντων μυστηρίων, ο μολιέρος έμεινε άταφος για τέσ σερις μέρες, ώσπου ο λουδοβίκος ιΔ΄ εδέησε να επέμβει και να επιβάλει τη θρησκευτική ταφή τού «ηθοποιού του βασιλιά με τους μπρούτζινους φιόγκους στα παπούτσια».
ςτο αφιέρωμα για την επέτειο των 400 χρόνων από τη γέννηση του μολιέ ρου, οι Arts Florissants αναδεικνύουν τη μουσική, το χορό και το θέατρο, μέσα από σπαράγματα που επιλέγονται κυρίως από κωμωδίες-μπαλέτα. ταυτόχρονα αποτίνουν φόρο τιμής στον μολιέρο-άνθρωπο του θεάτρου και στους μακρινούς συνεργάτες του: έίναι η πανέμορφη Δεσποινίς Ντυ παρκ (mlle Du Parc), που πέθανε νεότατη, 35 χρονών, στο απόγειο της δόξας της. hθοποιός με υποκριτικές και χορευτικές ικανότητες, παντρεύτηκε τον ονο μαστό συνάδελφό της Ντυ παρκ ή Χοντρο-ρενέ (Gros-rené) και συνέδε σε το όνομά της με τους τρεις μεγάλους του γαλλικού κλασικού θεάτρου: υμνήθηκε από τον κορνέιγ,
και ο λα Γκρανζ (La Grange), πιστός ηθοποιός του μολιέρου, που μετά το θάνατο του δραματουργού ανέλαβε τη διεύθυνση του
το ημερολόγιο του θιάσου, προσφέροντας ένα σπάνιο τεκμήριο για τη θεατρική ζωή των χρόνων του.
παρούσα και η α ρμάντ μπεζάρ ή Δεσποινίς μολιέρου, που με την τραγική και κωμική στόφα της έπαιξε κορυφαίους ρόλους: έ λβίρα στον Ταρτούφο, ςελιμέν στον Μισάνθρωπο.
έκεί και η παλαίμαχη αδερφή της, Ζενεβιέβ μπεζάρ, ιδρυτικό μέλος του έπιφανούς Θεάτρου, που συστήνεται και με άλλα σκηνικά ονόματα: Δε σποινίς έρβέ (mlle hervé), Δεσποινίς Βιλωμπρέν (mlle Villaubrun), Δεσποι νίς Ωμπρύ (mlle Aubry)·
και η Δεσποινίς ντε μπρη (mlle de Brie), η αγνή του Σχολείου των γυναικών και τόσων άλλων πρωταγωνιστικών ρόλων·
du Croisy), που έκανε την πρώτη της
πατέρας της,
17 με μουσικές…
έπαιξε με τον μολιέρο, έγινε μούσα του ρακίνα (μετά το θάνατο του συζύγου της) και αποθεώθηκε ως ανδρομάχη. ςτη σκηνή
Θιάσου του Βασιλιά. έρμήνευσε τον Δον Ζουάν και άλλους σημαντικούς μολιε ρικούς ρόλους, ενώ επί δεκαετίες κρατούσε
και η Δεσποινίς Ντυ κ ρουαζύ (melle
εμφάνιση δεκατριών ετών. παρών και ο
Ντυ κ ρουαζύ, που έπαιξε τον ταρτούφο· και ο μπρεκούρ (Brécourt), που, όπως έλεγε ο βασι λιάς, μπορούσε να κάνει ακόμη και μια πέτρα να γελάσει. μαζί με τις ξεχωριστές μουσικές που συνέθεσαν ο Ζαν-μπατίστ λουλλύ και ο μαρκ-αντουάν ςαρπαντιέ, στην παράσταση γίνονται αναφορές σε επτά μολιερικά έργα: Με το ζόρι παντρειά (Le Mariage forcé, 1664), τρίπρακτη κωμωδία-μπα λέτο σε πρόζα, που σηματοδοτεί την πρώτη συνεργασία του μολιέρου με τον λουλλύ. μετά τη μεταξύ τους ρήξη, θα παιχτεί τον ιούλιο του 1672, με νέα ιντερμέδια του ςαρπαντιέ. ο πλούσιος πενηντατριάχρονος ςγκανα ρέλ (sganarelle) επιθυμεί διακαώς να παντρευτεί, αλλά η νέα και όμορφη εκλεκτή της καρδιάς του αποδέχεται την πρόταση γάμου μόνο για τα λε φτά, και μάλιστα λέει στον εραστή της –αγνοώντας ότι ο ςγκαναρέλ την ακούει– ότι υπολογίζει σε έξι μήνες να μείνει χήρα. ματαίως ο ςγκαναρέλ θα θελήσει, μετά από αυτό, να πάρει πίσω την πρόταση γάμου: προσβεβλη μένος, ο αδελφός της νεαρής τον καλεί σε μονομαχία, και η παντρειά με το στανιό είναι η μόνη λύση.
κωμωδία (Pastorale comique, 1667), έργο αφιερωμένο στη μού σα της κωμωδίας, Θάλεια. Διαδραματίζεται στη Θεσσαλία και αφηγείται την ερωτική απογοήτευση δύο πλούσιων βοσκών, ερωτευμένων με μια βοσκο πούλα που έχει δώσει σε άλλον την καρδιά της. αποτελείτο από δεκατρείς σκηνές, εκ των οποίων οι οκτώ ήταν μελοποιημένες, αλλά έχουν διασωθεί μερικά μόνο μουσικά μέρη και μια σύντομη περιγραφή των σκηνών πρόζας. Ο Ζωρζ Νταντέν ή ο αμήχανος σύζυγος (George Dandin ou le Mari confondu, 1668), τρίπρακτη κωμωδία-μπαλέτο, αποτελεί σύμφωνα με τον μπερνάρ Ντορτ ένα από τα τελειότερα έργα του μολιέρου, με φόρμα που θυμίζει μπρεχτικό «διδακτικό» έργο. Ένας νεόπλουτος αγρότης ανταλλάσσει την περιουσία του με τον αριστοκρατικό τίτλο «George de la Dandinière» και με το χέρι μιας νέας κι όμορφης κόρης καταχρεωμένων αριστοκρατών. α λλά η νεαρή σύζυγος τον απατά, τον περιπαίζει και τον παραδίδει στη χλεύη και τη δεσποτική συμπεριφορά των πεθερικών. παρά τον κοινωνικό σχολιασμό του, το έργο έκανε πρεμιέρα ως ποιμενική όπερα, στο πλαίσιο μιας αγροτικής γιορτής, με χορούς και τραγούδια από βοσκούς και βοσκοπούλες. Ο Κύριος ντε Πουρσωνιάκ (Monsieur de Pourceaugnac, 1669), τρίπρακτη κωμωδία-μπαλέτο σε πρόζα, γράφτηκε με αφορμή έναν αγενή θεατή από τη λιμόζ. αναφέρεται σε ένα ερωτευμένο ζευγάρι στο παρίσι, που συνα ντιούνται κρυφά, από φόβο μήπως ο πατέρας της κοπέλας ανακαλύψει τη σχέση τους, καθώς έχει τάξει το χέρι της σε κάποιον πουρσωνιάκ: έναν αστό από τη λιμόζ, που διακωμωδείται αλύπητα.
Ο αρχοντοχωριάτης (Le Bourgeois gentilhomme, 1670), κορυφαία κωμω δία-μπαλέτο, αρχικά τρίπρακτη και ύστερα πεντάπρακτη, σε πεζό, εκτός από τις εισόδους του μπαλέτου που είναι σε στίχο. ο μολιέρος σατιρίζει έναν πλούσιο αστό που θέλει να μιμηθεί τη συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής των ευγενών. αφορμή για το έργο έδωσε το σκάνδαλο που προκά λεσε ένας τούρκος πρέσβης, ο οποίος δεν μπόρεσε να εκτιμήσει τη δι αμαντένια ενδυμασία του Βασιλιά Ήλιου. ςτην επιτυχία της παράστασης συνέβαλαν οι εξωτικές οριεντάλ πινελιές, που κίνησαν το ενδιαφέρον των θεατών. τα τρία παραπάνω έργα φέρνουν αντιμέτωπους δυο κόσμους και
18 Ποιμενική
εικονογραφούν αυτό που εύστοχα ονομάστηκε «ταξικός ρατσισμός». Η κωμωδία-μπαλέτο Οι υπέροχοι εραστές (Les Amants magnifique, 1670), σε μουσική του λουλλύ, διατηρεί μια έμμεση σατιρική διάθεση, αν και γράφτηκε πάνω σε θέμα υπαγορευμένο από τον βασιλιά: Δύο αντίζηλοι πρίγκιπες διεκ δικούν μια νεαρή πριγκίπισσα, ατυχώς όμως, καθώς εκείνη είναι ερωτευμένη με έναν κοινό θνητό, έναν γενναίο στρατιώτη που της σώζει τη ζωή. Ο κατά φαντασίαν ασθενής, κύκνειο άσμα του μολιέρου, είναι μια κωμωδίαμπαλέτο σε τρεις πράξεις και πρόζα, που παρουσιάστηκε στις 10 φεβρουα ρίου 1673, με μουσική του ςαρπαντιέ και χορογραφία του μπωσάν. το έργο σατιρίζει το προσφιλές από τον μεσαίωνα θέμα των γιατρών, αλλά και το φόβο του ανθρώπου απέναντι στο θάνατο. ο αργκάν προσποιείται τον άρρω στο για να καταλάβει τα αληθινά συναισθήματα των δικών του και τις βλέψεις τους, αλλά ο μολιέρος, που τον πρωτοερμήνευσε, αρρώστησε πραγματικά! Ένας ορατός-αόρατος θίασος περνά «με μουσικές εξαίσιες, με φωνές»… ΔΗΩ καΓΓέλαρΗ
© VinCent Pontet
© VinCent Pontet
και δάσκαλος
περιπέτεια: την εκ νέου ανακάλυψη της μπαρόκ μουσικής. Γεννήθηκε στο μπάφαλο. ςπούδασε στο Χάρβαρντ και το Γέιλ, και από το 1971 μένει στη Γαλλία. το 1979 ίδρυσε το σύνολο Les Arts Florissants. Ως διευθυντής του φωνητικού και οργανικού αυτού συνόλου, ο ουίλλιαμ κ ρίστη παρουσίασε στο κοινό το εν πολλοίς παραμελημένο ή και λησμονημένο
απόλυτα προσωπικό στιλ ως ερμηνευτής και σκηνοθέτης παραγωγών για τις αίθουσες συναυλιών και για τις οπερα τικές
μέντορας πολλών τραγουδιστών
του στη δύναμη της εκπαίδευσης, ίδρυσε μαζί με τους Arts Florissant, το 2002, την μπαρόκ α καδημία Le Jardin des Voix, διετή σχολή για νέους τραγουδιστές. από το 2007 ο κ ρίστη συνεργάζεται με τη ςχολή τζούλλιαρντ της Νέας υόρκης, όπου παραδίδει μαθήματα τε λειοποίησης δύο φορές το χρόνο. το 2012 δημιούργησε το φεστιβάλ Dans les Jardins de William Christie στους προσωπικούς του κήπους στο τιρέ (το κτήμα αυτό συγκαταλέγεται στα ιστορικά μνημεία της Γαλλίας), και κάθε καλοκαίρι ο ίδιος και τα μέλη του ςυνόλου υποδέχονται εκεί νέους και νέες μουσικούς από τη ςχολή τζούλλιαρντ και από το Jardin des Voix. Έχει κληροδοτήσει την περιουσία του στο Ίδρυμα Les Arts Florissants-William Christie, που συστάθηκε το 2018, με έδρα το τιρέ.
μουσικών.
Les Arts Florissants
to περίφημο οργανικό και φωνητικό σύνολο οι ανθούσες τέχνες (Les Arts Florissants) ιδρύθηκε
1979
και έχει διαδραματίσει ιδιαίτερο
τον ουίλλιαμ κ ρίστη. έιδικεύεται στη μουσική
William Christie ιΔρυτΗς του ς υΝολου Les Arts FLorissAnts και μου ςικος ς υΝ Διέ υΘυΝτΗς του ο τσεμπαλίστας, μαέστρος, μουσικολόγος
ουίλλιαμ κ ρίστη έχει ριχτεί, εδώ και σαράντα χρόνια, σε μια συναρπαστική καλλιτεχνική
γαλλικό ρεπερ τόριο του 17ου και 18ου αιώνα. ανανέωσε πλήρως την ερμηνεία του μπαρόκ ρεπερτορίου επιβάλλοντας ένα
σκηνές. υπήρξε δάσκαλος και
και
λόγω της πίστης
το
από
μπαρόκ σε όργανα εποχής
ρόλο στην αναβίωση του ευρωπαϊκού μπαρόκ ρεπερτορίου του 17ου και 18ου αιώνα. υπό τη διεύθυνση του κ ρίστη και του πωλ Άγκνιου (μουσι κού συν-διευθυντή του ςυνόλου από το 2020), δίνει κάθε χρόνο περίπου εκατό παραστάσεις στη Γαλλία και σε όλο τον κόσμο: όπερες, συναυλίες με χορωδία και ορχήστρα, μουσική δωματίου, ημι-σκηνοθετημένες συναυ λίες. τα τελευταία χρόνια, οι Arts Florissants οργανώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα για νέους καλλιτέχνες στο πλαίσιο της ακαδημίας Le Jardin des Voix και του προγράμματος Arts Flo Juniors, καθώς και μέσα από τη συνεργασία τους με τη μουσική ςχολή τζούλλιαρντ της Νέας υόρκης. έπι πλέον, οργανώνουν μαθήματα τελειοποίησης στο τιρέ (περιοχή του λίγη ρα). τέλος, στοχεύοντας να δημιουργήσουν ένα νέο ακροατήριο οργανώ νουν εκδηλώσεις για παιδιά, ενήλικες, ερασιτέχνες μουσικούς, αλλά και για όσους δεν γνωρίζουν μουσική. τα πολυάριθμα μουσικά άλμπουμ και βίντεο του ςυνόλου ξεπερνούν τα 100 CD και DVD, ενώ, σε συνεργασία με τη harmonia mundi, έχουν τη δική τους συλλογή ηχογραφήσεων. το 2012, δημιούργησαν το φεστιβάλ Dans les Jardins de William Christie, σε συνεργασία με το δημοτικό συμβούλιο της Βαντέ. το 2017 το φεστιβάλ αναγνωρίστηκε από το γαλλικό υππο ως Centre culturel de rencontre (κέ20
© osCAr orteGA
© mAthiAs BorD
© DiDier GoUPY/siGnAtUres
στη ςκάλα του μιλάνου. Έχει συνεργαστεί στενά με τον πιέρο φατζόνι και τον Ντέιβιντ μακΒίκαρ, και έχει σκηνοθετήσει, μεταξύ άλλων: Τραβιάτα του Βέρντι, Η με γαλοψυχία του Τίτου του μότσαρτ, Οι αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης
του Γκαίτεμποργκ, λισέου της Βαρκελώνης και κόβεν Γκάρντεν του λονδίνου, καθώς και στο φεστιβάλ του Γκλάιντμπορν. υπήρξε βοηθός των σκηνοθετών λιλιάνα καβάνι, α λφρέντο αρίας, έλάιτζα μοσίνσκυ, μίσα φαν Χούκε κ.ά. Έχει εργαστεί στη ςκάλα, στην κρατική Όπερα της Βιέννης, στα θέατρα του ςατλέ και των Ηλυσίων πεδίων, στο φεστιβάλ αιξ-αν-προβάνς, στο ςτρασβούργο, τη λίλη, το τόκιο, το τορίνο, τη Γένοβα και το μονπελλιέ. Ως μεταφράστρια και δραματουργός συμμετείχε στις παραγωγές Vent du soir του Όφενμπαχ και L’uomo in bivio του τζαννεττίνι με τον κοντρατενόρο πωλίν μπυντγκέν και το ensemble Céladon. πρόσφατες συνεργασίες της περιλαμβάνουν το Eden με την τζόυς ΝτιΝτονάτο, σκηνοθεσία και φωτισμούς στην όπερα Mon amant de SaintJean με τη ςτεφανί Ντ’ουστράκ και το σύνολο Poème harmonique, φωτι σμούς στο έργο Το σπίτι της Μπερνάρντας Άλμπα του λόρκα, και σκηνοθεσία της όπερας Ζαζά του λεονκαβάλλο στην Όπερα Χόλλαντ παρκ.
23 ντρο πολιτιστικών συναντήσεων, που συνδέει τη δημιουργία, την πολιτιστι κή κληρονομιά και τη μετάδοσή της). την ίδια χρονιά, το ςύνολο ίδρυσε το ανοιξιάτικο Festival de Printemps - Les Arts Florissants. το 2018 συστάθηκε το Ίδρυμα Les Arts Florissants-William Christie. marie Lambert-Le Bihan Η μαρί λαμπέρ-λε μπιάν σκηνοθετεί παραστάσεις όπερας και σχεδιάζει φωτισμούς. μεγάλωσε στο παρίσι και στην αγγλία. ςπούδασε λογοτεχνία και θέατρο στο παρίσι και στην μπολόνια, και εκπαιδεύτηκε
του Βάγκνερ, Κάρμεν του μπιζέ και Αντρέα Σενιέ του τζορντάνο στα λυρι κά θέατρα του ςικάγου, του ςαν φρανσίσκο,
hubert hazebroucq ο Yμπέρ αζμπρούκ είναι χορευτής, χορογράφος, ερευνητής και δάσκαλος με ειδίκευση στο χορό του 15ου-18ου αιώνα. Έχει συνεργαστεί με γνω στούς μπαρόκ θιάσους: L’Éclat des muses και την κ ριστίν μπέυλ, L’Éventail και τη μαρί-Ζενεβιέβ μασσέ. με την ομάδα του, Les Corps Éloquents, που ιδρύθηκε το 2008, οργανώνει θεάματα χορού, συχνά με συνοδεία ζωντα νής μουσικής. Έχει δημιουργήσει πολλές χορογραφίες, π.χ. για τη μονό πρακτη όπερα Ο μάντης του χωριού του ρουσσώ και τα Divertissements de la comédie italienne του μουρέ. ςε διεθνή φεστιβάλ έχει χορογραφήσει τα μπαρόκ έργα: Le bal des diplomates της irène Feste (Άνοιξη των τεχνών στη Νάντη, 2013), Dancing for the Duke of Montagu (mπόουτον Χάους, ουτρέχτη, 2015) κ.ά. ςτο πλαίσιο των εορτασμών για το Έτος τέλεμαν 2017 δημιούργησε το σόλο La flûte d’arlequin, με τον φλαουτίστα Zυλιέν μαρ τέν, πάνω στις Φαντασίες για σόλο φλάουτο του τέλεμαν. Ως προσκεκλη μένος χορογράφος συνεργάζεται με διάσημα μουσικά σύνολα και δίνει μαθήματα τελειοποίησης σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια. από το 2021 διδάσκει παλαιούς χορούς στο Conservatoire à rayonnement régional de Paris.
Vincent Boussard
2000,
κομεντί φρανσαίζ από το 1996 έως
σκηνοθέτησε, ύστερα από πρόσκληση του
το 2010: Ακταίων
πέρσελ. ακολούθησαν πολυάριθ μες συνεργασίες με το ςύνολο, και τα πρώτα φεστιβάλ της ακαδημίας Le Jardin des Voix. Έχει σκηνοθετήσει περισσότερες από πενήντα όπερες, μεταξύ άλλων, στο λισέου της Βαρκελώνης, στην κ ρατική Όπερα του Βερολίνου ούντερ ντεν λίντεν, στο θέατρο μονναί των Βρυξελλών, στη ςέμπεροπερ της Δρέσδης, στο λυρικό Θέατρο του Έσσεν, στη φραγκφούρτη, στην κ ρατική Όπερα του αμβούργου, στη Χάλλε, τη λωζάννη, τη λιέγη (Βασιλική Όπερα της Βαλλονίας), τη μασσαλία, την κ ρατική Βαυαρική Όπερα του μονάχου, την ακαδημία μουσικής του μπρούκλυν, την Όπερα της λετονίας, στο ςαν Γκάλλεν, στο ςαν φρανσίσκο, στη Βασιλική Όπερα της ςτοκχόλμης, την έθνική Όπερα του ρήνου στο ςτρασβούργο, στο έθνικό Θέατρο του τόκιο, στο καπιτώλιο της τουλούζης, στο Θέατρο αν ντερ Βην της Βιέννης, στην έθνική Όπερα της κορέας στη ςεούλ, την Όπερα της λιθουανίας στο Βίλ νιους κ.α. Έχει συνεργαστεί με τα φεστιβάλ της αιξ-αν-προβάνς, παλαιάς μουσικής στο Ίνσμπρουκ, Amazonas στο μανάους, πασχαλινό φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ, φεστιβάλ των Δύο κόσμων στο ςπολέττο κ.α. την προηγούμενη καλλιτεχνική περίοδο σκηνοθέτησε Μινιόν στη Βασιλική Όπερα της Βαλλονίας, στη λιέγη, και Βέρθερο στην Όπερα της λωζάννης. ςτα προσεχή του σχέδια, τα Παραμύθια του Χόφμαν του Όφενμπαχ, Κα ντίντ του λ μπέρνσταϊν, Ο Ιούλιος Καίσαρας στην Αίγυπτο του Χαίντελ, Αντριάνα Λεκουβρέρ του τσιλέα και Τόσκα του πουτσίνι.
stéphane Facco
με τον ουίλλιαμ
25
Έχοντας διευθύνει το ςτούντιο της
το
ο Βενσάν μπουσσάρ
ουίλλιαμ κ ρίστη, πρώτη φορά για τους Arts Florissants
του ςαρπαντιέ και Διδώ και Αινείας του
ο ηθοποιός ςτεφάν φακκό συνεργάζεται
κ ρίστη και τους Arts Florissants στην παράσταση Ο κύριος ντε Πουρσωνιάκ (μολιέρος / λουλλύ), που έχει παρουσιαστεί πάνω από εκατό φορές σε Γαλλία, κίνα, έ λβετία, ισπανία κ.α. Έχει συμμετάσχει σε πολλές θεατρικές παραγωγές: Le dernier testament (Η τελική διαθήκη) του τζέιμς φρέυ στο έθνικό Θέ ατρο του ςαγιό, Ο γιος του φλοριάν Ζελέρ, Ο βασιλιάς διασκεδάζει του Β. ουγκό και Γυάλινος κόσμος του τ ουίλλιαμς στο κοινοτικό Θέατρο του Ωμπερβιγιέ. έίναι συνιδρυτικό μέλος της θεατρικής κολεκτίβας Drao, όπου παίζει και σκηνοθετεί: Derniers remords avant l’oubli του Ζαν-λυκ λαγκάρς, Petites histoires de la folie ordinaire του πετρ Ζελένκα κ.ά. ςτην τηλεόραση έχει συνεργαστεί με τους σκηνοθέτες αντουάν Γκαρσώ, υβάν καλμπεράκ, Ζαν κ ριστόφ Ντελπιά κ.ά. με το θίασο Compagnie des Petits Champs συνεργάστηκε πρόσφατα στο ανέβασμα του έργου του Γκολντόνι Το τέλος του Καρναβαλιού, στο Θέατρο μπουφ ντυ Νορ, και τιμήθηκε με το μεγάλο Βραβείο των κ ριτικών. το 2022 εμφανίζεται στο Θέατρο ντε λα κολλίν, στο νέο ανέβασμα του Thiaroye (tιαρουά) της Alexandra Badea.
© CLÉmenCe Demesme
emmanuelle de negri
έκανε μαθήματα τσέλου, όμως γρήγορα στράφηκε στο
σπουδάζοντας πρώτα στο Ωδείο της Νιμ και μετά στο κον σερβατουάρ του παρισιού. Έκανε το ντεμπούτο της ως υνιόλντ στο Πελλέ ας και Μελισσάνθη, και ερμήνευσε τον επώνυμο ρόλο στο ορατόριο Αγία Αγνή του πασκουίνι, στο φεστιβάλ του Ίνσμπρουκ. Ύστερα από πρόσκληση του κ ρίστη μπήκε, το 2011, στην α καδημία Le Jardin des Voix. Έκτοτε συ
α λμιρένα στον Ρινάλντο του Χαίντελ για την Όπερα της ρεν. έκτός από την παράσταση Ο Μολιέρος και η μουσική
και τους Arts Florissants στο Airs sérieux
και στην πολυαναμενόμενη αναβίω ση της όπερας Τιθωνός και Ηώς του Ζαν-Ζοζέφ μοντονβίλ, στη Βασιλική Όπερα των Βερσαλλιών. Claire Debono
Η σοπράνο κ λαιρ Ντεμπονό γεννήθηκε στη μάλτα. απόφοιτη της ςχο λής Γκίλντχολ, έχει ερμηνεύσει τους οπερατικούς ρόλους: αν τρούλαβ στη Ζωή ενός ακόλαστου του ςτραβίνσκι στο Βασιλικό Θέατρο ντε λα μονναί· Ίλια στον Ιδομενέα του μότσαρτ με τους Arts Florissants στο λίνκολν ςέ ντερ, στο Θέατρο των Ηλυσίων πεδίων, στο φεστιβάλ της περαλάδας και στο Θέατρο της φιλαρμονικής της Βερόνας μπαρμπαρίνα στους Γά μους του Φίγκαρο του μότσαρτ. Βραβευμένη απόφοιτος της ακαδημίας Le Jardin des Voix,
27
Η έμμανυέλ ντε Νεγκρί
τραγούδι
νεργάζεται στενά με το σύνολο Les Arts Florissants. Έχει εμφανιστεί μαζί τους στις όπερες του πέρσελ Νεράιδα βασίλισσα, Ινδή βασίλισσα και Διδώ και Αινείας, σε άριες της γαλλικής αυλής και στη θρησκευτική σύνθεση του μοντεβέρντι Selva morale e spirituale. ςυνεργάζεται με τα γαλλικά σύνολα Pulcinella, Les Folies Françoises, Les enfants d’Apollo κ.ά. Διεθνώς αναγνωρισμένη για την ερμηνεία της στο μπαρόκ ρεπερτόριο, ερμηνεύει εξίσου καλά τον Ορφέα στον Άδη του Όφενμπαχ και όπερες του 20ού αιώνα: Το στρίψιμο της βίδας του μπρίττεν, Πελλέας και Μελισάνθη του Ντεμπυσσύ, Η Αριάδνη και ο Κυανοπώγωνας του πωλ Ντυκά κ.ά. αυτή την καλλιτεχνική περίοδο τραγουδάει
του, συνεργάζεται με τον κ ρίστη
et à boire του πιερ Γκεντρόν, καθώς
τραγούδησε άριες ςαρπαντιέ, λουλλύ, μοντονβίλ και πέρσελ σε συναυλίες με τον κ ρίστη και τους Arts Florissants στο κάρ νεγκι Χολ της Νέας υόρκης, στο μπάρμπικαν ςέντερ του λονδίνου, στο φεστιβάλ αμπροναί και στο Βασιλικό παρεκκλήσι των Βερσαλλιών. Έχει επίσης εμφανιστεί στο φεστιβάλ της αιξ-αν-προβάνς, έχει τραγουδήσει τα Cantatrix Sopranica της ουνσούκ τσιν, με τη ςινφονιέττα του λονδίνου, για το φεστιβάλ settembre musica στο μιλάνο και στο τορίνο, έχει πάρει μέρος στο ορατόριο του Χαίντελ Ισραήλ στην Αίγυπτο υπό την έμμανυ έλ Χαΐμ στο Διεθνές φεστιβάλ του έδιμβούργου, και στη Λειτουργία σε ντο ελάσσονα του μότσαρτ με την ορχήστρα του παρισιού. Η πλούσια δισκογραφία της περιλαμβάνει το Divine Hymns του πέρσελ (emi/Virgin Classics), την όπερα Διδώ του φ καβάλλι (opus Arte), την Επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα του μοντεβέρντι (Dynamic) και την Αρμίντα του λουλλύ σε DVD (Fr A musica).
© inAnis © LinA KheZZAr
ρος κ.ά. ςυνεργάζεται τακτικά με τον Kριστόφ ρουσσέ και με το σχήμα Les talens Lyriques: Νεράιδα βασίλισσα του πέρσελ, Πλάταια του
Banquet Céleste υπό τον Νταμιέν Γκυγιόν και την αν-λωρ λιεζουά και Ορφέας του μοντεβέρντι (στον επώνυμο ρόλο) σε περιοδεία με τους Arts Florissants υπό τον πωλ Άγκνιου.
marc mauillon
έίτε ως βαρύτονος είτε ως τενόρος, ο μαρκ μωγιόν είναι μια ιδιαίτερη παρουσία στη σύγχρονη σκηνή της όπερας. μεταξύ άλλων, έχει ερμηνεύ σει τους ρόλους: έρμής στον Ορφέα στον Άδη του Όφενμπαχ, μοναχός στον Βασιλιά Αρθούρο του πέρσελ, μώμος στον Ορφέα του λουίτζι ρόσ σι, καθώς και μανία του μίσους στην Αρμίντα του λουλλύ, τισιφόνη στον Ιππόλυτο και Αρικία του ραμώ κ.ά. ςε συναυλίες, ερμηνεύει με το ίδιο πά θος άριες της αυλής (λαμπέρ, ςαρπαντιέ, μπασιγύ), μοτέτα (ςαρπαντιέ, λουλλύ, ραμώ, Ντεμαρέ, καμπρά, κουπρέν), θρησκευτικές
29 Cyril Auvity ο κοντρατενόρος ςυρίλ Ωβιτύ έκανε το ντεμπούτο του υπό τον ουίλλιαμ κ ρίστη στο φεστιβάλ της αιξ-αν-προβάνς το 2000, ως τηλέμαχος στην όπερα του μοντεβέρντι Η επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα έιδι κεύεται στην παλαιά μουσική, και το ευρύ φάσμα του ρεπερτορίου του κυμαίνεται από τον Περσέα και τον Θησέα του λουλλύ στον Πυγμαλίωνα του ραμώ, και στα έργα του πέρσελ Διδώ και Αινείας, Ο βασιλιάς Αρθού
ραμώ (Θέσπις και έρμής) για την έθνική Όπερα του ρήνου, Καλιστώ του καβάλλι, Ερωτικές Ινδίες του ραμώ στο καπιτώλιο της τουλούζης, καθώς και στην ηχογράφηση του Βελλεροφόντη του λουλλύ. έξίσου αφοσιωμένος στο σύγχρονο ρεπερτόριο, ξεχώρισε ως Διευθυντής καμπαρέ στην παράστα ση του φιλίπ μπουσμάν Πινόκιο, για την Όπερα του μπορντώ. Έχει πάρει Diapason d’or για την ηχογράφηση των Stances du Cid του ςαρπαντιέ. Έχει επίσης ηχογραφήσει την Κάθοδο του Ορφέα στον Άδη του ςαρπαντιέ και έργα του συνθέτη κωνσταντέν Χόυχενς. Έχει λάβει μέρος σε πολλές οπερατικές παραγωγές: Πλάταια με τον ουίλλιαμ κ ρίστη και τον ρόμπερτ κάρσεν στο τεάτρ αν ντερ Βην, Άκις και Γαλάτεια του πέρσελ με τους Le
και κοσμικές καντάτες (μπαχ, Χαίντελ, Βιβάλντι) και μεσαιωνική ή αναγεννησιακή μου σική. απόφοιτος της ακαδημίας Le Jardin des Voix το 2002, συνεργάζεται έκτοτε στενά με τον ουίλλιαμ κ ρίστη και τους Arts Florissants, καθώς και με τους μαέστρους: μαρκ μινκοφσκί, ραφαέλ πισόν, κ ριστόφ ρουσσέ, α λαίν α λτινογκλύ κ.ά. το 2016 ηχογράφησε το Songline, ένα ρεσιτάλ ακα πέλα, και το 2021 το Je m’abandonne à vous, σε ποίηση ανριέτ ντε κολινί, με την ανζελίκ μωγιόν και τη μυριάμ ρινιόλ. αυτή την καλλιτεχνική περί οδο ερμηνεύει μπομπινέ στην Παριζιάνικη ζωή του Όφενμπαχ στη ρουέν και στο παρίσι, πελλέα στο έργο Πελλέας και Μελισάνθη του Ντεμπυσσύ στο μονπελλιέ, και μώμο στην Πλάταια του ραμώ στην έθνική Όπερα του παρισιού.
έκ ΔοςΗ ομμα ΔιέυΘυΝςΗ προΒολΗς & έπικοιΝΩΝιας ΕΛΕΝΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΟΥ | τμΗμα έκ ΔοςέΩΝ ΛΗΤΩ ΤΣΕΚΟΥΡΑ | έπιμέλέια έΝτυπου ∆ΕΣΠΟΙΝΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ | Cre AtiVe DireCtor k2design | ς ΧέΔιαςμος έΝτυπου ΜΑΡΙΑ ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗ | έκτυπΩςΗ PRinTFAiR © CeCiLiA montesinos Cyril Costanzo ο μπάσος ςυρίλ κοστανζό παρακαλούθησε μαθήματα τραγουδιού στο Ωδείο της τουλόνης. το 2013 εντάχθηκε στην α καδημία Le Jardin des Voix, και ολοκληρώνοντας τη μαθητεία του συμμετείχε σε διεθνή περιοδεία με τους Arts Florissants υπό τον κ ρίστη και τον πωλ Άγκνιου. έμφανίζεται συχνά με το ςύνολο σε ποικίλα προγράμματα: μαδριγάλια του μοντε βέρντι (Μοντεβέρντι: Κρεμόνα, Μάντοβα και Βενετία, harmonia mundi), μοτέτα και Τα κατά Ιωάννην Πάθη του μπαχ με τον πωλ Άγκνιου, μοτέ τα των ραμώ και μοντονβίλ, του ςαρπαντιέ, το Selva morale e spirituale του μοντεβέρντι κ.ά. ςυμμετείχε επίσης στις θεατρικές παραγωγές Ο κύριος ντε Πουρσωνιάκ υπό τον κ ρίστη, σε περιοδεία από το 2016 έως το 2018, και Ορφέας (του μοντεβέρντι) με τον πωλ Άγκνιου το 2017 και το 2018. Έχει συνεργαστεί με πολλά σύνολα και τους μαέστρους τους: Aedes και mathieu romano, stradivaria και Daniel Cuiller, sagittarius και michel Laplenie, Gilles Binchois και Dominique Vellard, marguerite Louise και Gaëtan Jarry, Perspective και Geoffroy heurard, καθώς και με τους Lyric&co. από το 2017 συνεργάζεται με τους θεατρικούς θιάσους Les Anonymes tP (Φαλακρή τραγουδίστρια του ιονέσκο) και D911 (Κοντά στην άγρια καρδιά της κ λαρίς λισπέκτορ).
YποςτΗρικτΗς ΧορΗΓοi έπικοιΝΩΝιας έπιςΗμος ΧορΗΓος αέρομέταφορΩΝ
