Σε όλη την ιστορική της πορεία, η τζαζ, αντί να ορίζει όλο και πιο ξεκάθαρα τη θέση και τη φύση της ως μουσικό «ιδίωμα», επιτείνει την εγγενή της απροσδιοριστία μέσα από ποικίλες φόρμες που κερδίζουν εκ των πραγμά των –αλλά και μέσα από συνεχείς αγώνες– την αισθητική τους νομιμότητα. Ήδη από πολύ παλιά, ο πρωτοπόρος για την εποχή του Louis Armstrong μας είχε προειδοποιήσει ότι ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ορίσουμε ή να κατανοήσουμε την τζαζ· μόνο να τη βιώσουμε.
Μάλλον ο “Satchmo” είχε δίκιο, κι εμείς, σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, μπορούσαμε να βιώνουμε και να μελετάμε παράλληλα τα επιμέ ρους στιλ αυτής της μουσικής, έχοντας πάντα σαν βαθύτερο στόχο την αισθητική μας απόλαυση και συγκίνηση αλλά και τη διεύρυνση των καλλι τεχνικών –ή άλλων– εμπειριών μας. Έτσι τώρα, δύο δεκαετίες μέσα στον 21ο αιώνα, οι αβεβαιότητες και οι απροσδιοριστίες που μας απασχολούν δεν είναι πια καλλιτεχνικού ή αισθητικού χαρακτήρα, και ο όρος «τζαζ» τείνει να παίρνει πάντα μια πιο εύπλαστη θέση. Ένα φεστιβάλ –γιατί φεστι βάλ είναι στην ουσία η σειρά συναυλιών jazz@megaron– αποκαλύπτει την πολλαπλότητα και την ευρύτητα της μουσικής στον κόσμο μας, και μάλιστα σε μερικές από τις καλύτερές της στιγμές.
Η τζαζ μάς ταξιδεύει στην κινηματογραφική μαγεία ή στο βιωμένο μπλουζ της ζωής μας, αγγίζει τη σύγχρονη τεχνολογία που είναι πια εντελώς popular ή μας δίνει τον κλασικισμό που χαρακτηρίζει την τζαζική Ευρώπη, μπαίνει στα βάθη μιας ξεκάθαρης free ποιητικής ή ακολουθεί τα χνάρια ενός σύγχρονου «τρίτου ρεύματος». τέλος, εξακολουθεί να ιχνογραφεί την ανθρώπινη ευαισθησία και τη συγκίνηση μέσα από καθημερινές ποι ητικές εικόνες ή μέσα από το διαχρονικό έργο μεγάλων προσωπικοτήτων. Και κάτι ακόμα. Σταματάμε να μιλάμε για «ελληνική» τζαζ, καθώς η τέχνη των συμμετεχόντων καλλιτεχνών, μουσικών και φίλων, Ελλήνων κατά πλει ονότητα, στο jazz@megaron είναι πια μέρος της παγκοσμιότητας της τζαζ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΡΩΝΙτΗΣ
Stefano Di Battista
Ο σαξοφωνίστας Stefano Di Battista, από τους εξέχοντες μουσικούς της σύγχρονης ιταλικής και ευρωπαϊκής τζαζ σκηνής, σε ένα ιδιαίτερο αφιέρω μα στον θρυλικό συνθέτη κινηματογραφικής (και όχι μόνο) μουσικής Ennio Morricone: επιλογές από όλη σχεδόν τη δημιουργική του πορεία, διεθνείς επιτυχίες από ταινίες όπως Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος, Κάποτε στην Αμερική, Η Αποστολή, 1900 κ.ά., αλλά και πιο ιδιαίτερες κινηματογραφι κές στιγμές, που όμως φέρουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα του. Είναι τέτοια η μουσική / συνθετική πολυπραγμοσύνη του Μορρικόνε, που παρέχει ευ ρύτατο πεδίο για διασκευές, ανασυνθέσεις και επαναδημιουργίες σε έναν δημιουργικό μουσικό όπως ο Στέφανο Ντι Μπαττίστα. Και όπως συμβαίνει πάντα με τη μεγάλη μουσική σύνθεση, είναι απαραίτητη, από την πλευρά του «τζαζοποιητή» αυτοσχεδιαστή, η πλήρης κατανόηση της ηχορυθμικής δόμησης και, κυρίως, ο απόλυτος σεβασμός της μελοτροπικής ποιότητας της αρχικής σύνθεσης που, στην περίπτωση του Μορρικόνε, πρέπει να τη ρείται απαράβατα. Έτσι, το Ennio Stories, που η δισκογραφική του έκδοση το 2021 ήρθε ένα χρόνο μετά το θάνατο του μεγάλου συνθέτη, αποτέλεσε παράλληλα και μια από τις πιο αξιόλογες δημιουργίες στον τομέα της ευ ρωπαϊκής τζαζ
από τα κύρια χαρακτηριστικά της μουσικής παρουσίας και πορείας του Θάνου Μικρούτσικου ήταν, από την πρώτη στιγμή, η διεύρυνση των ορίων και των εκφραστικών δυνατοτήτων της τέχνης του. Ήδη με την επί σημη εμφάνισή του στη δισκογραφία το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’70, οι σύγχρονες μουσικές τάσεις είναι σαφώς ευδιάκριτες στη συνθετική του πράξη και την τραγουδοποιία του, γεγονός που δεν θα σταματήσει να επεκ τείνεται και να εξελίσσεται στην πορεία. Και στο γύρισμα της δεκαε τίας του ’80 η τζαζ αρχίζει να γίνεται έντονα παρούσα ως δομικό στοιχείο αλλά και εκφραστική δυναμική στη μουσική
στο άλμπουμ Γραμμές των οριζό ντων (1991) και σε μεταγενέστερες μουσικές του πράξεις. Η τζαζ και το μπλουζ, ως τεχνοτροπίες αλλά και ως ατμόσφαιρες, απο τελούν μια βασική παράμετρο της μουσικής τέχνης του Θάνου Μικρού τσικου, και τις ιδιαίτερες διαστάσεις της έρχονται να «αποκαλύψουν» οι στενοί μουσικοί συνεργάτες – με επικεφαλής το δημιουργικό μουσικό του «alter ego», τον Θύμιο παπαδόπουλο, για τον οποίο ο ίδιος ο Θάνος συ νήθιζε να λέει «Είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει τη μουσική μου καλύτερα
από εμένα!». Και ο Χρήστος Θηβαίος, με το ιδιαίτερο blues feeling της φωνής του, έρχεται να αποδώσει κλασικό πια Νίκο Καββαδία (με τραγού δια όπως «Ο λύχνος του Αλαδίνου», «Ένα μαχαίρι», «William George Allum» κ.ά.), μπρεχτικές συνθέσεις, πασίγνωστα τραγούδια του Κώστα τριπολίτη («Μπουμ», «Ένα μπλουζ η αγάπη μου πένθιμο»), Κωνσταντίνο π. Καβάφη, Μάνο Ελευθερίου («Άμλετ») κ.ά., αποδεικνύοντας ότι η αισθητική της τζαζ και του μπλουζ υπάρχει εγγενώς μέσα στη γενικότερη αισθητική της μου σικής του Θάνου Μικρούτσικου.
και συνόλων δεδομένων. παρουσιάζει έννοιες που αφορούν την αλληλεπίδραση ανθρώπου/μηχανής και το μέλλον της τεχνη τής νοημοσύνης, της ρομποτικής και των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης. • Στρογγυλό τραπέζι, με συντονιστή τον Δημήτρη Βασιλάκη, για τη συμ μετοχή της τεχνητής νοημοσύνης στις τέχνες και τις ανθρωπιστικές επι στήμες, την ανάπτυξη της ρομποτικής, τις πιθανές χρήσεις της και την αλληλεπίδραση με την ανθρωπότητα. Στο πάνελ, επιστήμονες, ερευνητές και μεταπτυχιακοί φοιτητές φιλοσοφίας, τεχνητής νοημοσύνης, τεχνολο γίας, προγραμματισμού, ρομποτικής και μουσικής από ιδρύματα όπως το Εθνικό και Καποδιστριακό πανεπιστήμιο Αθηνών, το ΕΚΕφΕ «Δημόκριτος», το Εθνικό Μετσόβιο πολυτεχνείο και το Georgia Tech. ■
πράγμα
στα άλμπουμ Secret Path, Daedalus Project – Labyrinth, Parallel Lines, Across the Universe, που κυκλοφορούν από την ιστορική τζαζ ετικέτα candid, ο Δημήτρης Βασιλάκης, σαξοφωνίστας, συνθέτης, εκπαι δευτικός αλλά και καλλιτεχνικός διευθυντής τζαζ φεστιβάλ, παρουσιάζει εδώ ένα εντελώς ιδιαίτερο πρότζεκτ, με το οποίο ασχολείται ως συνεργά της ερευνητής για την τζαζ και την τεχνητή νοημοσύνη και ρομποτική στο τεχνολογικό Ινστιτούτο της τζώρτζιας, αλλά και στο Εθνικό Καποδιστρια κό πανεπιστήμιο Αθηνών. το πρότζεκτ αυτό περιλαμβάνει συνθέσεις ειδικά γραμμένες για το Shimon Robot από τον δημιουργό του, Γκιλ Γουάινμπεργκ, και από τον Δημήτρη Βασιλάκη, με ένα σχήμα που περιλαμβάνει σαξόφωνο, τρομπέτα, πιάνο, μπάσο, τύμπανα, κιθάρα και laptop. το ρομπότ Σιμόν, ως μέ λος του συνόλου, συνοδεύει και αυτοσχεδιάζει στην μαρίμπα και στη φωνή. Η συναυλία / παρουσίαση είναι μια μοναδική ευκαιρία για το ευρύ κοινό και τους μουσικούς, φοιτητές, μαθητές και ακαδημαϊκούς ερευνητές να έρθουν σε επαφή με την τελευταία λέξη της τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής και το συνδυασμό της με την τέχνη. Η έρευνα του Δημήτρη Βασιλάκη «Jazz Mapping» πάνω στη χαρτογράφηση της γλώσσας της τζαζ, πέραν του εκπαιδευτικού της χαρακτήρα και της δημιουργίας μιας τζαζ βάσης δεδομένων, στοχεύει στον αφηγηματικό χαρακτήρα της τζαζ με τέτοιον τρόπο που η τεχνητή νοημοσύνη να μπορέσει να αντιληφθεί τη διαδικασία μάθησης αυτής της μουσικής γλώσσας ώστε να παραγάγει καλ λιτεχνικό ή νοητικό έργο πιο κοντά στο ανθρώπινο μοντέλο. Η συναυλία αυτή αποτελεί την αρχή του οράματος για την ανάπτυξη πο λυεπίπεδων δεξιοτήτων στην τεχνητή νοημοσύνη, με πολλαπλές εφαρμο γές, πέραν των smart συσκευών, πολύ σημαντικές για την ανθρωπότητα. το κοινό έχει τη δυνατότητα να βιώσει μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική διαδικασία στην εξέλιξη και τελειοποίηση του διαλόγου με την τεχνητή νοημοσύνη.
τόσο στη νορβηγική τζαζ σκηνή όσο και διεθνώς. Ως έμπειρος μουσικός, γνωρίζει πολύ καλά την ιστορία της εξέλιξης του τζαζ πιάνο τρίο, αφιερώνοντας μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής του πορείας στην ανάπτυξη αυτής της μορφής, με τους επίσης αξιόλογους και ξεχωρι στούς συνεργάτες του. το Espen Berg Trio ακολουθεί την πλούσια σκανδι ναβική τζαζ παράδοση, εμπλέκοντάς την με οτιδήποτε θεωρείται μοντέρ νο και προοδευτικό στη διεθνή τζαζ σκηνή και κυρίως με τις εξελίξεις που αφορούν την τέχνη του πιάνο τρίο – ακολουθώντας την ευρεία εκφραστι
δίσκος του Espen Berg Trio, με τίτλο Bolge, κυκλοφόρησε το 2018 από την ιαπωνική εταιρία Blue Gleam αρχικά και, στη συνέχεια, διεθνώς από την Odin Records. Είναι ένα άλμπουμ που δείχνει ανάγλυφα τις μουσικές και δημιουργικές αρε τές του Espen Berg Trio. Ο τρίτος δίσκος του γκρουπ, Free to Play (2019), θεωρήθηκε από τους κριτικούς του περιοδικού “Down Beat” από τους καλύ τερους της χρονιάς, ενώ ο πιο πρόσφατος, Flaere (2022), δημιουργήθηκε στη διάρκεια της πανδημικής καραντίνας και εκφράζει περισσότερο από οποιον δήποτε άλλον τις αρετές της συντροφικότητας και της φιλίας που συνδέουν τους μουσικούς. Όλες οι συνθέσεις είναι του πιανίστα Espen Berg.
όνομά
συνδεδεμένο, ποικιλοτρόπως και παντοιοτρόπως, με την εξέλιξη της σύγχρονης τζαζ στη χώρα μας. Γεννημένος το 1940 στην Καβάλα αλλά μεγαλωμένος στη Θεσσαλονίκη, από τις αρχές της δεκαετί ας του ’60, ως πιανίστας αλλά και ως συγγραφέας (με τα βιβλία του Εισα γωγή στην τζαζ και, αργότερα, Θέματα και πρόσωπα της σύγχρονης τζαζ ) έθεσε τις βάσεις για μια δημιουργική τζαζ σκηνή που καρποφόρησε στη δεκαετία του ’70. παράλληλα με τις θρυλικές εκπομπές του στη δημόσια ραδιοφωνία, που οδήγησε πλήθος μουσικόφιλους στη σωστή και ουσια στική ενημέρωση για όλες τις μορφές και περιόδους της τζαζ, ο Σάκης παπαδημητρίου ανέπτυξε την πιανιστική του τέχνη και τεχνική σε τέτοιο βαθμό ώστε κυριολεκτικά να ανοίξει δρόμους στη σύγχρονη αυτοσχεδια στική πράξη και μουσική έκφραση. ξεκινώντας από τον ιστορικό δίσκο Αυτοσχεδιάζοντας στου Μπαράκου (σε συνεργασία με τον σαξοφωνίστα φλώρο φλωρίδη), που συνέβαλε στη δη μιουργική ανάπτυξη της σύγχρονης ελληνικής τζαζ σκηνής, ο Σάκης παπα δημητρίου, μέσα από πλήθος συνεργασίες (live και δισκογραφικές) με ξέ νους και έλληνες μουσικούς, αλλά κυρίως μέσα από τις σόλο πιανιστικές παρουσιάσεις του, μας παρουσίασε έναν πραγματικά καινούργιο, πλούσιο κόσμο σε ό,τι αφορά τις εκφραστικές δυνατότητες του οργάνου. Οι δίσκοι Πιανοεπαφές, Piano Plays, First Move, Piano Oracles, Piano Cellules, αλλά και οι πιο πρόσφατοι
από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Με τρόπο πρωτογενή αρχικά, όπου συνθέτες της κλασι κής μουσικής χρησιμοποιούν στοιχεία της πρώιμης τζαζ ή με συνειδητούς τρόπους «τζαζοποίησης» των κλασικών αργότερα, μέχρι πιο συνειδητές προσπάθειες σύνθεσης έργων «τρίτου ρεύματος» (που αναπτύσσονται ιδι αιτέρως στο γύρισμα της δεκαετίας ’50 προς ’60), η fusion ανάμεσα στην κλασική μουσική και την τζαζ αποτελεί πλέον έναν πολύ ενδιαφέροντα τομέα δράσης και ανάπτυξης της σύγχρονης μουσικής πράξης. Σ’ αυτό τον τομέα ξεχωρίζει με την παρουσία του ένας ούτως ή άλλως δεξιοτέχνης της κλασικής σκηνής, ο πιανίστας Αναστάσιος πάππας. Με ανώτερες μουσικές σπουδές στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του λονδί νου, ο πάππας έχει διακριθεί διεθνώς ως σολίστ αλλά και μέσα από σπου δαίες συνεργασίες και ηχογραφήσεις. Διατηρώντας μια σταθερή σχέση με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έχει πραγματοποιήσει εδώ πολλές παρου σιάσεις του σύγχρονου πιανιστικού ρεπερτορίου. Ωστόσο, μέσα από την ιδιαίτερη έλξη που του ασκεί η τζαζ, βρίσκει τρόπους να ανανεώνει την τέχνη του και να αποκαλύπτει νέες ερμηνευτικές προσεγγίσεις σε έργα που φλερτάρουν με το ιδίωμα της τζαζ και αφήνουν μια νέα αισθητική επίγευση. Η αποψινή βραδιά δίνει μουσικές διττής προέλευσης και έμπνευσης: η κλασική αισθητική ακρίβεια έρχεται να συναντήσει την αυτοσχεδιαστική ζωντάνια της τζαζ.
και κάθε έργο του αφήνει κάποιο αποτύπωμα στο μουσικό μας γίγνεσθαι. Η μουσική του Σταύρου λάντσια είναι μελωδική, ποιητική, δημιουργεί εικό νες, περιγράφει συναισθήματα και δράσεις, απευθύνεται εξίσου στο μυα λό και στην καρδιά. Κινείται συνήθως έξω από όρια και δεν απαιτεί κάποια ιδιωματική καταγραφή ή περιγραφή. Είναι τζαζ, και δεν είναι – σίγουρα όμως είναι μουσική που πάντα φέρει συγκίνηση. Ο Σταύρος λάντσιας έχει κάνει εξαιρετικές μουσικές σπουδές σε Κύπρο και Ηνωμένες πολιτείες (στο φημισμένο μουσικό κολέγιο Μπέρκλη της Βοστώνης), διαθέτει σημαντική προσωπική δισκογραφία (Επιστροφή, Το ταξίδι μιας νότας, Ημερολόγιο ονείρων, Trio Live at St. Paul’s Anglican
ισορροπεί ανάμεσα στη λεπτό τητα της σύνθεσης και την ευκρίνεια του αυτοσχεδιασμού, με μόνο οδηγό το συναίσθημα. Με τη μουσική του ο Σταύρος λάντσιας κινείται έξοχα ανά μεσα στην τζαζ, την κλασική αλλά και την κινηματογραφικών διαστάσεων και παραμέτρων μουσική, αφήνοντας ένα προσωπικό δημιουργικό στίγμα τολμηρό, στιβαρό αλλά και ευαίσθητο.
και τον βρίσκουμε πάντα πίσω από το ντραμ σετ, ο Αλέξανδρος Δρά κος Κτιστάκης, πέρα από σημαντικότατος ντράμερ και τζάζμαν της σκηνής μας, έχει ξεχωριστή θέση ως ενορχηστρωτής σε ποικίλα σχήματα (συνερ γάζεται, φερ΄ειπείν, μόνιμα με την Ελευθερία Αρβανιτάκη τα τελευταία χρόνια, ενώ ενορχήστρωσε προσφάτως τη μουσική παράσταση του δημο φιλούς ιάπωνα συνθέτη Σιγκέρου Ουμεμπαγιάσι στο Ηρώδειο) και έχει να επιδείξει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα δουλειά ως συνθέτης, όπως δείχνουν οι
του, που εδώ συνεργάζεται με την ταλα ντούχα
πολέμη, παρουσιάζοντας ένα πρόγραμμα με συνθέσεις
δύο προσωπικούς του δίσκους, Tora (2015) και Κύ κλοι (2021), αλλά και νέο ακυκλοφόρητο υλικό.
άλμπουμ Tora είναι δίσκος του Alex Drakos Trio –πολύ πέρα από τα συνήθη πρότυπα που θέτει ένα τζαζ τρίο– με σπουδαίες original, ως επί το πλείστον, συνθέσεις που αποτελούν τη βάση για δημιουργική εξερεύ νηση πολλαπλών διαστάσεων, ενώ το άλμπουμ Κύκλοι εξισορροπεί την ορχηστρική μουσική με το σύγχρονο τραγούδι (σε στίχους Ελένης φωτάκη και λήδας Ρουμάνη). Και οι δύο δίσκοι έχουν δοκιμαστεί σε πολλά live, αναδεικνύοντας έτσι ακόμα περισσότερο την ομορφιά των συνθέσεων του
πιανίστας, συνθέτης και ενορχηστρωτής Δημήτρης Καλαντζής, πέρα από εξέχουσα παρουσία της εγχώριας τζαζ σκηνής, έχει πετύχει μέσα από τους προσωπικούς του δίσκους και τα ιδιαίτερα πρότζεκτ του να επαναδια μορφώσει με όρους των jazz standards ένα μέρος του ελληνικού τραγου δοποιητικού ρεπερτορίου, που και πασίγνωστο είναι και δημοφιλέστατο και αποτελεί ισχυρό μέρος του εθνικού πολιτισμικού μας κορμού. Μιλάμε κυρίως για τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη, στα οποία ο Δημήτρης Καλαντζής έχει αποκαλύψει ιδιαίτερες και ξεχωρι στές διαστάσεις που τα φέρνουν κοντά στη σύγχρονη τζαζ, εμπλουτίζο ντας αμφίδρομα τις αρετές και του popular τραγουδιού μας αλλά και της σύγχρονης τζαζ.
Έτσι, με τα άλμπουμ του Mano’s – A Jazz Tribute to Manos Hadjidakis (2012) και Modes and Moods (2014) μπόρεσε να «δέσει» με τρόπο ουσια στικό και λίαν εκφραστικό τον Miles με τον Μάνο και τον coltrane με τον Μίκη ενώ, κάνοντας ακόμα ένα βήμα πιο πέρα, με το άλμπουμ Χθες το βράδυ, ανέδειξε τις αυθεντικές τζαζ ποιότητες παλιών ελλήνων συνθετών
του Δημήτρη Καλαντζή έχει ο σπουδαίος γάλλος συνθέτης Michel Legrand. Ο θρυλικός αυτός συνθέτης (αλλά και ενορχηστρωτής, διευθυντής ορχήστρας και τζαζ πιανίστας), που μας έχει δώσει μέσω του σινεμά πάμπολλες διαχρονικές επιτυχίες (“The Windmills of your Mind”, “What Are you Doing the Rest of your Life”, “i Will Wait For you” κ.ά.), είχε πάντα την καρδιά του στην τζαζ –και οι στενοί φί λοι και συνεργάτες του ήταν οι μουσικοί Bill Evans, Miles Davis, Stan Getz, quincy Jones κ.ά.– γράφοντας το δικό του κεφάλαιο στην ιστορία της, από τη δεκαετία του ’50 ως τις μέρες μας. Η μουσική του, μελωδική και ονειρι κή, ανθρώπινη και συγκινητική, θα κυκλοφορεί πάντα ανάμεσά μας.
