BEETHOVEN
12.4.2023 BEETHOVEN: MISSA SOLEMNIS
LUDWIG VAN BEETHOVEN (1770-1827)
Missa Solemnis σε ρε μείζονα, έργο 123
για ορχήστρα, σολίστ και μικτή χορωδία
Kyrie Ι Gloria Ι Credo Ι Sanctus / Benedictus Ι
Agnus Dei / Dona nobis pacem
YΨΙΦΩΝΟΣ
Karen Leiber
ΜΕΣΟΦΩΝΟΣ Ingeborg Danz
ΤΕΝΟΡΟΣ
Jenish Ysmanov
ΒΑΘΥΦΩΝΟΣ
Πέτρος Μαγουλάς
Χορωδία της ΕΡΤ
ΔΙΕ Υ ΘΥΝΣΗ, ΔΙΔΑΣΚΑΛ Ι Α
Μιχάλης Παπαπέτρου
Χορωδία του Δήμου Αθηναίων
ΔΙΕ Υ ΘΥΝΣΗ, ΔΙΔΑΣΚΑΛ Ι Α
Σταύρος Μπερής
Kρατική Ορχήστρα Αθηνών
Ορχήστρα in Residence του Μεγάρου
ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Christoph Poppen
ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
19:30 Δωρεάν εισαγωγική ομιλία
για τους κατόχους εισιτηρίων
Με ελληνικούς υπέρτιτλους
KYRIE
(Assai sostenuto. Mit Andacht) Kyrie eleison.
(Andante assai ben marcato) Christe eleison.
(Tempo I) Kyrie eleison.
GLORIA
(Allegro vivace)
Gloria in excelsis Deo. Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te. Benedicimus te. Adoramus te. Glorificamus te.
(Meno Allegro)
Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.
(Tempo I)
Domine Deus, Rex coelestis, Deus Pater omnipotens.
Jesu Christe.
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.
(Larghetto)
Qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
(Allegro maestoso)
Quoniam tu solus Sanctus.
Quoniam tu solus Dominus. Quoniam tu solus Altissimus, Jesu Christe.
Cum sancto Spiritu in gloria Dei Patris, Amen.
ΚΥΡΙΕ
Κύριε ελέησον.
Χριστέ ελέησον.
Κύριε ελέησον.
ΔΟΞΑ
Δόξα εν υψίστοις Θεώ
και επί γης ειρήνη
εν ανθρώποις ευδοκία.
Υμνούμεν Σε
ευλογούμεν Σε
προσκυνούμεν Σε
δοξολογούμεν Σε
ευχαριστούμεν Σοι
διά την μεγάλην Σου δόξαν.
Κύριε Βασιλεύ, επουράνιε Θεέ
Πάτερ παντοκράτορ·
Ιησού Χριστέ.
Κύριε ο Θεός, ο Αμνός του Θεού
ο Υιός του Πατρός
ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου
ελέησον ημάς
ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου.
Πρόσδεξαι την δέησιν ημών
ο καθήμενος εν δεξιά του Πατρός,
και ελέησον ημάς.
Ότι Συ ει μόνος Άγιος
Συ ει μόνος Κύριος
Συ ει μόνος Ύψιστος
Ιησούς Χριστός.
Μετά του Αγίου Πνεύματος
εις δόξαν Θεού Πατρός. Αμήν.
(Allegro ma non troppo e ben marcato)
Cum sancto Spiritu in gloria Dei Patris, Amen.
(Poco più Allegro)
Quoniam tu solus Sanctus. Quoniam tu solus Dominus. Quoniam tu solus Altissimus, Jesu Christe, cum sancto Spiritu in gloria Dei Patris, Amen.
(Presto)
Gloria in excelsis Deo.
CREDO
(Allegro ma non troppo) Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem coeli et terrae, visibilium omnium, et invisibilium.
Credo in unum Dominum
Jesum Christum, Filium Dei unigenitum, et ex Patre natum ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum, non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostram salutem descendit de coelis.
(Adagio)
Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine.
(Andante)
Et homo factus est.
Ότι Συ ει μόνος Άγιος
Συ ει μόνος Κύριος
Συ ει μόνος Ύψιστος
Ιησούς Χριστός
μετά του Αγίου Πνεύματος
εις δόξαν Θεού Πατρός.
Αμήν.
Δόξα εν Υψίστοις Θεώ.
ΠΙΣΤΕΥΩ
Πιστεύω εις ένα Θεόν
Πατέρα, παντοκράτορα
ποιητήν ουρανού και γης
ορατών τε πάντων και αοράτων.
Και εις έναν Κύριον
Ιησούν Χριστόν
τον Υιόν του Θεού τον Μονογενή
τον εκ του Πατρός γεννηθέντα
προ πάντων των αιώνων.
Φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν
εκ Θεού αληθινού
γεννηθέντα, ου ποιηθέντα
ομοούσιον τω Πατρί
δι’ ου τα πάντα εγένετο.
Τον δι’ ημάς τους ανθρώπους
και διά την ημετέραν σωτηρίαν
κατελθόντα εκ των ουρανών
και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος Αγίου
και Μαρίας της Παρθένου
και ενανθρωπήσαντα.
(Adagio espressivo)
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato: passus, et sepultus est.
(Allegro)
Et resurrexit tertia die, secundum Scripturas.
(Allegro molto)
Et ascendit in cœlum: sedet ad dexteram Patris.
Et iterum venturus est cum gloria, judicare vivos et mortuos: cujus regni non erit finis.
(Allegro ma non troppo)
Credo in Spiritum Sanctum, Dominum, et vivificantem: qui ex Patre Filioque procedit.
Qui cum Patre, et Filio simul adoratur et conglorificatur: qui locutus est per Prophetas.
Credo in unam sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et exspecto resurrectionem mortuorum.
Et vitam venturi saeculi. Amen.
(Allegretto ma non troppo)
Et vitam venturi saeculi. Amen.
(Allegro con moto)
Et vitam venturi saeculi. Amen.
(Grave)
Et vitam venturi saeculi. Amen.
Σταυρωθέντα τε υπέρ ημών
επί Ποντίου Πιλάτου
και παθόντα και ταφέντα.
Και αναστάντα την τρίτη ημέρα
κατά τας Γραφάς.
Και ανελθόντα εις τους ουρανούς
και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός.
Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης
κρίναι ζώντας και νεκρούς
ου της Βασιλείας ουκ έσται τέλος.
Και εις το Πνεύμα το Άγιον
το κύριον, το ζωοποιόν
το εκ του Πατρός και του Υιού
εκπορευόμενον
το συν Πατρί και Υιώ
συμπροσκυνούμενον και
συνδοξαζόμενον
το λαλήσαν διά των Προφητών.
Εις μίαν, αγίαν, καθολικήν
και αποστολικήν Εκκλησίαν.
Ομολογώ έν βάπτισμα
εις άφεσιν αμαρτιών.
Προσδοκώ ανάστασιν
νεκρών.
Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος.
Αμήν.
Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος. Αμήν.
SANCTUS [BENEDICTUS]
(Adagio. Mit Andacht) Domine Deus Sabaoth,
(Allegro pesante) pleni sunt cœli et terra gloria tua.
Osanna in excelsis!
(Presto) Osanna in excelsis!
Preludium: sostenuto ma non troppo
(Andante molto cantabile e non troppo mosso) Benedictus qui venit in nomine Domini. Osanna in excelsis!
AGNUS DEI
(Adagio)
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
(Allegretto vivace) Bitte um inneren und äußeren Frieden Dona nobis pacem.
(Allegro assai)
Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος.
Αμήν.
Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος. Αμήν.
Recit.: timidamente/ängstlich Agnus Dei, miserere nobis.
(Tempo I - Presto - Tempo I) Dona nobis pacem.
ΑΓΙΟΣ [ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΣ]
Κύριος
Σαβαώθ·
πλήρης ο ουρανός και η γη
της δόξης Σου.
Ωσαννά εν τοις υψίστοις.
Ωσαννά εν τοις υψίστοις.
[σόλο βιολί]
Ευλογημένος ο ερχόμενος
εν ονόματι Κυρίου.
Ωσαννά εν τοις υψίστοις.
Ο ΑΜΝΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ο Αμνός του Θεού, ο αίρων
την αμαρτίαν του κόσμου
ελέησον ημάς.
Ο Αμνός του Θεού, ο αίρων
τας αμαρτίας του κόσμου
ελέησον ημάς.
Παράκληση για ειρήνη της ψυχής
και όλου του κόσμου
Δος ημίν ειρήνην.
με δέος
Ο Αμνός του Θεού, ελέησον ημάς.
Δος ημίν ειρήνην.
Missa solemnis, έργο 123
Αν και στις μέρες μας η Missa solemnis τείνει να ταυτιστεί με την ομώνυμη σύνθεση του Μπετόβεν, στην πραγματικότητα ο όρος δηλώνει ένα είδος έργων. Πρόκειται για την «Πανηγυρική [θεία] Λειτουργία» της ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας, η οποία τελείται σε ιδιαίτερες εορταστικές περιστάσεις, αντίθετα με τη Missa brevis, την καθημερινή «σύντομη [θεία] Λειτουργία». Προτού
αφήσει το μεγαλειώδες αποτύπωμά του στο είδος αυτό, ο Μπετόβεν είχε
μελετήσει κριτικά τις Λειτουργίες, και γενικότερα τα θρησκευτικά έργα, των
Παλεστρίνα, Μπαχ, Χαίντελ, Χάυντν, Μότσαρτ, Χούμελ και Κερουμπίνι.
Στη Βιέννη της εποχής του συνθέτη, η Missa brevis επενδυόταν ορχηστρικά
από το λεγόμενο εκκλησιαστικό τρίο: συνήθως δύο βιολιά και τσέλο ή εκ-
κλησιαστικό όργανο. Στη δε Missa solemnis, που είχε μεγαλύτερη διάρκεια, προστίθεντο από χάλκινα πνευστά και τύμπανα έως και ολόκληρη ορχήστρα.
Και στις δύο περιπτώσεις μελοποιείτο το Ordinarium, το μέρος της καθολικής Λειτουργίας που, σε αντίθεση με το Proprium, παρέμενε σταθερό καθ’ όλη τη διάρκεια του εκκλησιαστικού έτους. Μέρη του Ordinarium, μετά τη Σύνοδο του Τριδέντου, είχαν οριστεί τα: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei (Κύριε, Δόξα, Πιστεύω, Άγιος, Αμνός του Θεού).
Η μνημειώδης Missa solemnis κατέχει αινιγματική θέση στη ζωή και στο έργο του Μπετόβεν. Σε κανένα άλλο έργο του δεν αφιέρωσε τόσο χρόνο για την επεξεργασία του. Για κανένα άλλο έργο δεν άφησε τόσα προσχέδια και τόσες σημειώσεις. Κανένα άλλο έργο του δεν έχει τόσο μεγάλη διάρκεια, λίγο μεγαλύτερη και από την περίφημη Ενάτη συμφωνία και σχεδόν διπλάσια από τη συνήθη των πανηγυρικών Λειτουργιών. Επιπλέον, στη Missa solemnis απουσιάζει η διεξοδική θεματική, μοτιβική και αρμονική ανάπτυξη, καθώς και η δομική ενότητα που χαρακτηρίζει εμβληματικά το όψιμο ύφος του συνθέτη! Το γεγονός αυτό προβλημάτιζε ιδιαίτερα τον φιλόσοφο Τέοντορ Αντόρνο, που θεωρούσε το ύφος της συγκεκριμένης Λειτουργίας «αρχαϊκό» και «αποξενωμένο» από την πρωτοποριακή υποκειμενικότητα με
την οποία έχει ταυτιστεί ο δημιουργός της Ενάτης. Γιατί άραγε ο Μπετόβεν
αφιέρωσε τόσο χρόνο και κόπο για να συνθέσει μια «αποξενωμένη» και μαζί
μεγαλειώδη θεία Λειτουργία, δεδομένου ότι οι σχέσεις του με την Εκκλησία δεν ήταν καν τυπικές;
Αφορμή για τη δημιουργία της Missa solemnis υπήρξε η χειροτονία του Αρχιδούκα Ροδόλφου, μικρότερου γιου του αυτοκράτορα της Αυστρίας, ως αρχιεπισκόπου. Ο Ροδόλφος ―σπουδαίος μαθητής, φίλος και χορηγός του Μπετόβεν, στον οποίον ο τελευταίος αφιέρωσε σημαντικά έργα― ενδεχομένως από τη νέα του θέση να έχριζε τον συνθέτη αρχιμουσικό του. Ο Μπετόβεν άρχισε λοιπόν να συνθέτει τη Λειτουργία το 1819 ωστόσο σύντομα φάνηκε ότι οι φιλοδοξίες του υπερέβαιναν τις ανάγκες της περίστασης. Συνειδητά αμέλησε να τηρήσει τις προθεσμίες, ολοκληρώνοντάς την κυριολεκτικά κατόπιν εορτής, τέσσερα έτη αργότερα, το 1823. Για την ιστορία, η χειροτονία τελέστηκε υπό τους ήχους της Λειτουργίας σε σι ύφεση μείζονα, έργο 77 του Γιόχαν Νέπομουκ Χούμελ, ενώ η Missa solemnis δεν ακούστηκε
ποτέ ολόκληρη στη Βιέννη όσο ζούσε ο Μπετόβεν. Παραδόξως η παγκόσμια
πρώτη της εκτέλεση, στις 7 Απριλίου 1824, δεν έγινε
καν σε καθολική χώρα, αλλά σε μια αίθουσα συναυλιών στην Αγία Πετρούπολη της ορθόδοξης Ρωσίας, χάρη στην προσωπική φροντίδα του Πρίγκιπα Γκαλίτσιν. Ένα μήνα αργότερα, στις 7 Μαΐου 1824, έγινε η βιεννέζικη
έργο 125. Επειδή στην καθολική Αυστρία απαγορευόταν να ακουστεί η θεία Λειτουργία εκτός ναού, τα Kyrie, Credo και Agnus Dei που εκτελέστηκαν εκείνη τη βραδιά μασκαρεύτηκαν
ως «Τρεις μεγάλοι ύμνοι», ενώ οι λατινικοί τους στίχοι αντικαταστάθηκαν
από γερμανικούς.
Το μυστήριο όμως παραμένει! Γιατί μια αρχική παραγγελία μετεξελίχθηκε
σε κάτι τόσο σημαντικό για τον Μπετόβεν και τι επεδίωξε τελικά ο συνθέ-
της με αυτό; Ο πολιτισμολόγος Γιαν Άσσμαν θεωρεί ότι στη Missa solemnis
συμπυκνώνεται η πορεία της απελευθέρωσης της δυτικής τέχνης από τη
θρησκεία, παραπέμποντας στη θέση του Νίτσε για τη γένεση της αρχαίας τραγωδίας μέσα από την αυτονόμησή της από τις διονυσιακές εορτές. Δεν πρόκειται απλώς για μια θρησκευτικού περιεχομένου σύνθεση αλλά για την ίδια τη θεία Λειτουργία, που ο Μπετόβεν την επανεπινόησε ώστε να ξεπεράσει τα χρονικά όρια της εκκλησιαστικής τελετουργίας και τα τοπικά όρια του εκκλησιαστικού χώρου δείχνοντας το δρόμο για την Kunstreligion, την εκκοσμικευμένη «θρησκεία της τέχνης», που θα χαρακτήριζε την περίοδο του Ρομαντισμού. Η επαναστατική υποκειμενικότητα, για τον Άσσμαν, δεν εντοπίζεται στην ύφανση της μουσικής αλλά στην ερμηνεία των κειμένων της θείας Λειτουργίας. Ο Μπετόβεν θυσίασε τη δομική ενότητα προκειμένου να αποδώσει το νόημα κάθε λέξης ξεχωριστά. Ο τρόπος μελοποίησης
του Ordinarium αναδεικνύει την προσωπική αίσθηση θρησκευτικότητας του
Μπετόβεν, που δεν εκπορευόταν τόσο από το δόγμα της καθολικής Εκκλησίας όσο από τα ουμανιστικά ιδεώδη του Διαφωτισμού.
Από τα πέντε μέρη του Ordinarium, τα Kyrie και Gloria είναι πιο συμβατικά.
Ωστόσο ο Άσσμαν θεωρεί ότι τα έντονα sforzandi και τα fortissimi στο Gloria
είναι ένα είδος μουσικών θαυμαστικών που παραπέμπουν στην ιδιόχειρη
σημείωση του Μπετόβεν: «Ο ηθικός νόμος είναι μέσα μας και ο έναστρος ουρανός πάνω μας. Καντ!!!». Η τονική αστάθεια, η πολυπλοκότητα του φουγκάτου και η σιγή των σολίστ σε σημαντικά σημεία του Credo έχει αποδοθεί στη δυσφορία που ένιωθε ο Μπετόβεν για το δογματισμό. Αντίθετα από την παράδοση, στο Sanctus κυριαρχούν οι φωνές των σολίστ, ενώ εμφανίζεται για μία και μοναδική φορά το σόλο ενός μουσικού οργάνου, του βιολιού. Στο Agnus Dei το ασυνήθιστα μακροσκελές Dona nobis pacem (Δος ημίν ειρήνην) συνοδεύεται από την υποσημείωση «παράκληση για ειρήνη της ψυχής και όλου του κόσμου».
Παρά την ενδεχομένως «βλάσφημη» υποκειμενικότητα του Μπετόβεν, οι προθέσεις του ήταν πέρα για πέρα ευλαβικές καθώς, σύμφωνα με όσα
αναφέρει σε γράμμα του, πρόθεσή του ήταν να «αφυπνίσει διά παντός το θρησκευτικό συναίσθημα τόσο των τραγουδιστών όσο και των ακροατών» ή, όπως αποτυπώθηκε στο κείμενο της αφιέρωσης: «από καρδιάς … ας πάει πάλι στις καρδιές».
ΠΑΡΙΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ
Karen Leiber
Η Κάρεν Λάιμπερ είναι περιζήτητη ερμηνεύτρια δραματικών ρόλων του οπερατικού ρεπερτορίου του 19ου και του 20ού αιώνα. Έχει ερμηνεύσει, μεταξύ άλλων: Λεονόρα (Φιντέλιο), Μαρί (Βότσεκ), Σαλώμη, Μαρσαλίν (Ο ιππότης με το ρόδο) και Ιουδήθ (Το κάστρο του Κυανοπώγωνα). Επίσης, ερμηνεύει Τουραντότ, Τόσκα, Λαίδη Μακμπέθ (Μακμπέθ του Βέρντι), Μανταλένα στον Αντρέα Σενιέ, Ζελίκα (Η Αφρικάνα) και Βαλεντίνη (Ουγενότοι) του Τζάκομο Μάιερμπεερ. Ειδικεύεται σε βαγκνερικούς ρόλους: Κούντρυ (Πάρσιφαλ), Αφροδίτη (Ταγχώυζερ) και Ζηγκλίντε (Βαλκυρία).
Έχει εμφανιστεί από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έως το Μπούνκα Καϊκάν του Τόκιο, καθώς και στην Ευρώπη: Εθνική Όπερα του Ρήνου στο Στρασβούργο, Τεάτρ ντε λ’ Ατενέ στο Παρίσι, λυρικά θέατρα της Λωζάννης, του Λιντς και του Πόζναν, κρατικά θέατρα της Νυρεμβέργης, του Μπράουνσβαϊγκ και του Μάιντς, και στις όπερες της Βαϊμάρης, του Μαγδεμβούργου, του Χάλλε και του Έρφουρτ.
Ενδιαφέρεται εξίσου έντονα για τη σύγχρονη μουσική δημιουργία και οι ερμηνείες της στα σύγχρονα έργα έχουν ηχογραφηθεί και μεταδοθεί από τη-
λεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς: Arte, 3Sat και Deutschlandradio Kultur, France Musique, Radio de la Suisse Romande και NHK Japan. Συμ-
μετείχε στα οπερατικά φωνητικά σύνολα του Mainfranken Theater του Βύρτσμπουργκ και του Κρατικού Θεάτρου του Μεκλεμβούργου στο Σβερίν (2017-18), όπου και τραγούδησε Τόσκα, Μαρσαλίν, Δεισδαιμόνα (Οθέλλος) και Μανταλένα (Αντρέα Σενιέ).
Τη φετινή καλλιτεχνική περίοδο ερμηνεύει θρησκευτική μουσική, εμφανίζεται σε οπερατικά γκαλά και δίνει ρεσιτάλ λιντ. Τέλος, συμμετέχει στις παγκόσμιες πρεμιέρες οπερών του Πωλ Χάιντς Ντίττριχ και του Βόλφγκανγκ Μπαίμερ, ενώ ερμηνεύει συνθέσεις του Βίκτορ Ούλμαν με μουσικούς της Κρατικής Φιλαρμονικής Ρηνανίας-Παλατινάτου.
Ingeborg Danz
Η Ίνγκεμποργκ Νταντς γεννήθηκε στο Βίττεν αν ντερ Ρουρ. Σπούδασε μουσική στο Πανεπιστήμιο Μουσικής του Ντέτμολντ, και στη συνέχεια με τον Χάινερ Έκελς αποφοιτώντας με διάκριση. Έχει λάβει πολυάριθμα βραβεία και υποτροφίες από το Συμβούλιο Μουσικής της Γερμανίας και την Εταιρεία Ρ. Βάγκνερ.
Έχει εμφανιστεί σε πολλά θέατρα, όπως η Κρατική Όπερα του Αμβούργου, το ενδιαφέρον της ωστόσο επικεντρώνεται στο συναυλιακό τραγούδι και στα ρεσιτάλ τραγουδιού. Συνεργάζεται τακτικά με τη Διεθνή Ακαδημία Μπαχ της Στουτγάρδης και τον Χέλμουτ Ρίλλινγκ, με τον Φιλίπ Χέρρεβεχε και το Collegium Vocale Gent, καθώς και με διεθνείς ορχήστρες υπό τη διεύθυνση των αρχιμουσικών Ρικκάρντο Μούτι, Χέρμπερτ Μπλόμστεντ, Μάνφρεντ Χόνεκ, Κρίστοφερ Χόγκγουντ, Φιλίπ Χέρρεβεχε, Ρικκάρντο Σαγύ, Χάιντς Χόλλιγκερ, Χέλμουτ Ρίλλινγκ, Ιβάν Φίσερ, Ίνγκο Μέτσμαχερ και Σεμιόν Μπυτσκόφ στη Σκάλα του Μιλάνου, στα Φεστιβάλ της Λουκέρνης, του Ζάλτσμπουργκ κ.α.
Στα συχνά ρεσιτάλ της η Ίνγκεμποργκ Νταντς συνοδεύεται από τους
πιανίστες Michael Gees και Daniel Heide. Το ευρύ ρεπερτόριό της έχει αποτυπωθεί σε πολλά CD: Mozart Masses υπό τον Νίκολαους Αρνονκούρ (Teldec), ηχογραφήσεις υπό τον Φιλίπ Χέρρεβεχε (Harmonia Mundi), λιντ του Μπραμς (hänssler) καθώς και με την Aκαδημία Μπαχ της Στουτγάδης υπό τον Ρίλλινγκ, μεταξύ άλλων, στα δύο Πάθη του Μπαχ, στη Λειτουργία σε σι ελάσσονα και στο Ορατόριο των Χριστουγέννων (Hänssler). Στην έκ-
δοση των απάντων του Μπραμς από την Brilliant Classics συμπεριλαμβά-
νεται ένα CD με λιντ που ερμηνεύει η Νταντς, με συνοδό της στο πιάνο τον Χέλμουτ Ντόυτς.
Jenish Ysmanov
Ο Γενίς Ισμάνοφ σπούδασε μουσική στο Εθνικό Ωδείο Κιργιζίας στη γενέτειρά του, το Μπισκέκ. Συνέχισε μαθήματα στην Ακαδημία Πλάθιντο Ντομίνγκο στη Βαλένθια. Το 2023 έκανε με επιτυχία το ντεμπούτο του ως Δον Χοσέ στην Κάρμεν του Μπιζέ στην Όπερα της Βάδης στην Καρλσρούη και ως Πρίγκιπας στη Ρούσαλκα του Ντβόρζακ στην Όπερα του Φράιμπουργκ.
Έχει εμφανιστεί σε πολλά λυρικά θέατρα σε Λιουμπλιάνα, Βουκουρέστι, Μπακού, Μπισκέκ, Ρώμη, Κάλιαρι, Πιατσέντζα, Βενετία, Γένοβα και Ταλίν, καθώς και στα φεστιβάλ Μπρέγκεντς, Ίμλινγκ, Μπουσσέτο και Λεχ αμ Άρλμπεργκ. Συμμετέχει επίσης σε πολλά γκαλά και συναυλίες: Γκαλά στην Αρένα της Βερόνας (2013), συναυλία στη μνήμη του Καρούζο στην Αγία Πετρούπολη (2013), Γκαλά στη Μόντενα υπό τον Ρικκάρντο Μούτι στη μνήμη του Παβαρόττι (2015) και Μουσικός Φλωρεντινός Μάιος (Ρέκβιεμ του Μότσαρτ, 2016). Ο Ισμάνοφ είναι κάτοχος πολλών βραβείων σε διεθνείς διαγωνισμούς: α΄ βραβείο στο Διαγωνισμό Shabyt 2006 στην Αστάνα (Καζακστάν), α΄ βραβείο στο διαγωνισμό «Μπιμπιγκούλ Τμπέλνοβα» 2007 στο Αλμάτι (Καζακστάν), νικητής στο Διαγωνισμό «Ρίμσκι-Κόρσακοφ» 2008 στην Αγία Πετρούπολη, α΄ βραβείο στο Διαγωνισμό «Παβαρόττι» στην Αγία Πετρούπολη και β΄βραβείο στο Διαγωνισμό «Λεονίντ Σόμπινοφ» στο Σαράτοφ της Ρωσίας. Το 2012 έλαβε το ειδικό βραβείο musicaRivaFestival στον Διεθνή Διαγωνισμό «Ρικκάρντο Τζαντονάι» στη Ρίβα ντελ Γκάρντα και το 2017, γ΄ βραβείο στο Διαγωνισμό «Σαλβατόρε Λιτσίτρα» στο Μιλάνο.
Πέτρος Μαγούλας
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά και μονωδία με τους Φραγκίσκο Βουτσίνο, Κώστα Πασχάλη και Άρη Χριστοφέλλη. Από το 2010 έως το 2013 υπήρξε μέλος του Ensemble της Όπερας του Κιέλου και από το 2013, μέλος του Ensemble της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Έχει πρωταγωνιστήσει σε πολλές παραγωγές όπερας στην ΕΛΣ, την Όπερα του Κιέλου, την Εθνική Όπερα της Ουαλίας, στο ΜΜΘ, το ΜΜΑ, το Φεστιβάλ Αθηνών, στην Όπερα Θεσσαλονίκης κ.α. Μεταξύ των πολλών ρόλων του:
Ζαράστρο στον Μαγικό αυλό, Οσμίν στην Απαγωγή από το σεράι, ο επώνυμος ρόλος στον Ντον Τζοβάννι και Ντον Αλφόνσο στο Έτσι κάνουν όλες του Μότσαρτ, Βασιλιάς Χάινριχ στον Λόενγκριν και Ντάλαντ στον Ιπτάμενο Ολλανδό του Βάγκνερ, Μπάνκο στον Μακμπέθ, Παγκάνο στους Λομβαρδούς στην Πρώτη Σταυροφορία και Σπαραφουτσίλε στον Ριγκολέττο του Βέρντι, Ξωτικό του νερού στη Ρούσαλκα του Ντβόρζακ, Ντον Μπαζίλιο στον Κουρέα της Σεβίλλης του Ροσσίνι, Αλιντόρο στη Σταχτοπούτα του Ροσσίνι, Κόμης ντε Γκριέ στη Μανόν του Μασνέ και Κολλίν στην Μποέμ του Πουτσίνι.
Έχει επίσης ερμηνεύσει τα σολιστικά μέρη στα έργα: Ρέκβιεμ του Βέρντι και του Μότσαρτ, Μεσσίας του Χαίντελ, Ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν, Λειτουργία σε σι ελάσσονα και Κατά Ιωάννην Πάθη του Μπαχ, 14η Συμφωνία του Σοστακόβιτς, A Child of our Time του Τίππετ, Stabat Mater και Οι επτά λόγοι του Χριστού στο σταυρό του Χάυντν κ.ά. Οι ηχογραφήσεις του περιλαμβάνουν βραβευμένες διεθνείς εκδόσεις έργων του Χαίντελ: Ορέστης, Αριάδνη στην Κρήτη, Ταμερλάνος, Ιούλιος Καίσαρας, Αλέξανδρος
Σεβήρος για τη MDG, ενώ πρόσφατα συμμετείχε στην ηχογράφηση της όπερας Αρμίνιος για την DECCA Classics.
Xορωδία της ΕΡΤ
Ιδρύθηκε το 1977 από τον Μάνο Χατζιδάκι, διευθυντή τότε του Τρίτου Προγράμματος της Ραδιοφωνίας, ως Χορωδία του Τρίτου, σε συνεργασία με τον Αντώνη Κοντογεωργίου που υπήρξε οργανωτής και βασικός διευθυντής της. Σύντομα αναδείχθηκε σε ένα από τα καλύτερα χορωδιακά σύνολα της χώρας. Στη διαμόρφωση του ρεπερτορίου της, που περιλαμβάνει
πάνω από χίλιες συνθέσεις από όλες τις περιόδους της χορωδιακής δημιουργίας, έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα σε πρώτες εκτελέσεις ελληνικών έργων (240 έργα για χορωδία και ορχήστρα, και χορωδιακά ακαπέλα). Στο ρεπερτόριό της ανήκουν επίσης και πολλές όπερες. Επί γενικής διεύθυνσης Μίκη Θεοδωράκη το Σύνολο έδωσε πληθώρα συναυλιών σε Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Τυνησία, ΗΠΑ, Καναδά, Φινλανδία κ.α. Το 2004 έλαβε
μέρος στις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθή-
νας και το 2007 εμφανίστηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, στην Alter Oper της Φραγκφούρτης και στο Polytheater του Πεκίνου, όπου έδωσε την εναρκτήρια συναυλία στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Έτους της Ελλάδας
στην Κίνα. Έχει συμπράξει με σημαντικές ελληνικές και διάσημες ξένες
ορχήστρες: Συμφωνική Βερολίνου, Νυρεμβέργης, Φιλαρμονική Λονδίνου, Καπιτωλίου Τουλoύζης κ.ά., καθώς και με καταξιωμένους έλληνες και ξένους μαέστρους: Μαζούρ, Μενουχίν, Ασκενάζυ, Φίσερ, Ρίλλινγκ, Μάρρινερ κ.ά.
ΣΟΠΡΑΝΟ
Αναστασία Αγγελοπούλου, Δέσποινα Βαφέα, Σταυρούλα Γιαννακοπούλου, Μαρία Ζαβίτσα, Χιαν Οκ Λη, Σοφία Λεκατσά, Έλλη Μουχτάρη, Μαρία Γουγούση, Πένη Δεληγιάννη, Μαρίνα Ρετσκάλοβα
ΑΛΤΟ
Κλεονίκη Δεμίρη, Σοφία Πετρίδη, Εύα Ρεβίδη, Μαρία Τανάγια, Αντωνία Τζίτζικα, Κυριακή Τροχάνη, Άννα Φιλανδριανού
ΤΕΝΟΡΟΙ
Κώστας Ζαμπούνης, Γιώργος Κυριαζής, Λουκάς Πανουργιάς, Γιάννης Φίνας, Παναγιώτης Φίνας, Γιάννης Κάβουρας, Στέλιος Σκιαδάς
ΜΠΑΣΟΙ
Παναγιώτης Ζαβίτσας, Ιωσήφ Κετεντζιάν, Κώστας Μαυρογένης, Ηλίας Ροδέ, Λευτέρης Τουμαράς, Ηλίας Αλγκάερ, Χρήστος Ραμμόπουλος
Μαέστρος, κορεπετίτορας και ενορχηστρωτής. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε πιάνο και ανώτερα θεωρητικά στο Ελληνικό Ωδείο, και μουσικολογία στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ολοκλήρωσε σπουδές στην Ανώτατη Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου του Μονάχου (τάξη διεύθυνσης ορχήστρας των B. Weil και K.v. Wildemann).
Έχει διευθύνει τη Συμφωνική του Μονάχου, τη Φιλαρμονική του Μπαντ Ράιχενχολ, την Ορχήστρα Εγχόρδων του Ίνγκολστατ, την Ορχήστρα Εγχόρδων της Χάιλμπρον, τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΡΤ, την Ορχήστρα της ΕΛΣ, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, τη Συμφωνική του Δήμου Αθηναίων κ.ά. Επιπλέον, συνεργάστηκε με τη Βαυαρική Ακαδημία Θεάτρου, το A*DEvantgarde-Festival του Μονάχου, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Όπερας (European Opera Centre), την Εθνική Λυρική Σκηνή, το Φεστιβάλ Αθηνών, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, την Armonia Atenea, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, τα Μουσικά Σύνολα του Δήμου Αθηναίων κ.ά. ως μαέστρος, κορεπετίτορας και ενορχηστρωτής. Από τον Ιανουάριο του 2023 είναι μουσικός διευθυντής της Χορωδίας της ΕΡΤ.
Μιχάλης Παπαπέτρου
Χορωδία του Δήμου Αθηναίων
Φιλοδοξώντας να γεφυρώσει το αμιγώς λυρικό ή συμφωνικό ρεπερτόριο, την αθηναϊκή πολυφωνική παράδοση και τη σύγχρονη λόγια δημιουργία, η Χορωδία του Δήμου Αθηναίων ιδρύεται το 1999 ως η τρίτη ιστορικά ελληνική επαγγελματική χορωδία και ένα από τα τέσσερα αυτοδύναμα Μουσικά
Σύνολα του Δήμου Αθηναίων.
Με μέλη επαγγελματίες τραγουδιστές με κλασικές σπουδές και πλούσια
πείρα από άλλους μουσικούς χώρους, η Χορωδία παίζει σημαντικό ρόλο
στην πολιτιστική ζωή της πρωτεύουσας παρουσιάζοντας όλα τα είδη της φωνητικής μουσικής. Λόγω των διευρυμένων δυνατοτήτων της, είναι περιζήτητη από συνθέτες και αρχιμουσικούς και συνεργάζεται τακτικά με τα
μεγάλα μουσικά σύνολα της χώρας και με φορείς όπως το ΜΜΑ, το ΜΜΘ, το Φεστιβάλ Αθηνών, το Μουσείο Μπενάκη, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και η Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, υπό την μπαγκέτα καταξιωμένων αρχιμουσικών: Στέφαν Λάνο, Λουκάς Καρυτινός, Νίκος Αθηναίος, Βύρων Φιδετζής, Μύρων Μιχαηλίδης, Σταύρος Ξαρχάκος, Μίλτος Λογιάδης, Άλκης Μπαλτάς, Αλέξανδρος Μυράτ, Γιώργος Πέτρου, Άντζελο Καβαλλάρο κ.ά. Ξεχωριστές στιγμές στην πορεία της Χορωδίας αποτέλεσαν οι διεθνείς συνεργασίες με τον Ζαν Μισέλ Ζαρ και τον Έννιο Μορρικόνε στο Ηρώδειο, και οι εμφανίσεις στο Πασχαλινό Φεστιβάλ της Μόσχας «Βαλέρι Γκέργκεφ», στο Διεθνές Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης με την Ορέστεια του Ξενάκη υπό τον Γκυρέρ Αϋκάλ, και στο Φεστιβάλ της Ραβέννας με την Ενάτη του Μπετόβεν υπό τον Ρικκάρντο Μούτι.
Παράλληλα επιτελεί αξιόλογο κοινωνικό έργο παρουσιάζοντας ειδικά προγράμματα φωνητικής μουσικής σε σχολεία, λέσχες φιλίας, γηροκομεία και απομακρυσμένες γειτονιές της πόλης, ενώ συχνά συμμετέχει σε εκδηλώσεις κοινωφελών και φιλανθρωπικών οργανώσεων.
Τη Χορωδία του Δήμου Αθηναίων διευθύνει, από την ίδρυσή της, ο Σταύρος Μπερής.
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική κιθάρα, κλασικό τραγούδι και ανώτερα θεωρητικά. Με υποτροφία της Μουσικής Σχολής Γκίλντχολ του Λονδίνου ειδικεύτηκε στο μεταπτυχιακό τμήμα Παλιάς Μουσικής. Έχει εμφανιστεί στο Λονδίνο με πολλά σύνολα παλιάς μουσικής και έχει συνεργαστεί με τον David Roblou σε μπαρόκ όπερες των M. Λοκ, Τ. Μπλόου, Κ. Μοντεβέρντι. Τα τελευταία είκοσι εννέα χρόνια έχει έντονη καλλιτεχνική δραστηριότητα ως μαέστρος χορωδιών. Από τον Σεπτέμβριο του 1993 αναλαμβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση της Χορωδίας Εμπορικής Τράπεζας πραγματοποιώντας 500 και πλέον συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από τον Σεπτέμβριο του 1994 έως και τον Ιούνιο του 2007 διηύθυνε τη χορωδία του Αμερικάνικου Κολεγίου Ελλάδος (Deree College). Από τον
Νοέμβριο του 1997 αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Μικτής Χορωδίας Δήμου Παπάγου-Χολαργού, και παράλληλα την καλλιτεχνική διεύθυνση του
Χορωδιακού Φεστιβάλ Δήμου Παπάγου. Τέλος, από το 1999 διευθύνει τη Χορωδία του Δήμου Αθηναίων, όπου έχει διδάξει τα σημαντικότερα έργα του χορωδιακού ρεπερτορίου των συνθετών Βιβάλντι, Χαίντελ, Μπαχ, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Ροσσίνι, Μπραμς, Βάγκνερ, Μάλερ, Βέρντι, Φωρέ, Κερουμπίνι, Μπρούκνερ, Καρρέρ, Σαμάρα, Ορφ, Ρούττερ, Ξενάκη, Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Μαρκόπουλου, Ξαρχάκου κ.ά.
Σταύρος Μπερής
YΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ
ΧΟΡΗΓΟI ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΕΚΔΟΣΗ ΟΜΜΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΒΟΛΗΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΛΕΝΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΟΥ | ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΛΗΤΩ ΤΣΕΚΟΥΡΑ
|
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΝΤΥΠΟΥ ∆ΕΣΠΟΙΝΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ | CREATIVE DIRECTOR K2DESIGN | ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ A4DESIGN | ΕΚΤΥΠΩΣΗ PRINTFAIR
