LISE DAVIDSEN ΓΚΑΛ Α ΌΠΕΡΑΣ ΜΕΓΑΡΌ ΜΌΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ 22–23 ΜΕ ΤΗΝ ΥΠ Ό ΣΤΗΡΙΞΗ Τ Ό Υ ΥΠ Ό ΥΡΓΕΙ Ό Υ Π Ό ΛΙΤΙΣΜ Ό Υ & ΑΘΛΗΤΙΣΜ Ό Υ
ΦΩΤΌΓΡΑΦΙA ΕΞΩΦΥΛΛΌΥ: © JAMES HOLE
Α
VERDI (1813-1901)
Maria”, άρια της
CARL MARIA VON WEBER (1786-1826)
leise, fromme Weise!”, άρια
ελεύθερος
ΑΙΘΌΥΣΑ ΧΡΗΣΤΌΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ ΜΕΓΑΛΌΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΕΣ 15.10.2022 LISE DAVIDSEN ΓΚΑΛ
ΌΠΕΡΑΣ GIUSEPPE
Όρχηστρική εισαγωγή από την όπερα Μάκβεθ “Ma dall’arido stelo divulsa”, άρια της Αμέλιας από την όπερα Χορός μεταμφιεσμένων “Tu che le vanità”, άρια της Ελισάβετ από την όπερα Ντον Κάρλο Όρχηστρική εισαγωγή της Γ΄ Πράξης από την όπερα Τραβιάτα “Ave
Δυσδαιμόνας από την όπερα Οθέλλος
Όρχηστρική εισαγωγή από την όπερα Ο ελεύθερος σκοπευτής “Leise,
της Αγάθης από την όπερα Ο
σκοπευτής RICHARD WAGNER (1813-1883) Όρχηστρικό πρελούδιο της Γ΄ Πράξης από την όπερα Λόενγκριν RICHARD STRAUSS (1864-1949) “Cäcilie”, για φωνή και ορχήστρα, έργο 27, αρ. 2 RICHARD WAGNER “Dich, teure Halle”, άρια της Ελίζαμπετ από την όπερα Ταγχόυζερ ΥΨ Ι ΦΩΝ Ό Σ Lise Davidsen Κρατική Όρχήστρα Αθηνών / Όρχήστρα in Residence του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών Μ Ό ΥΣΙΚ Η ΔΙΕ Υ ΘΥΝΣΗ Κορνήλιος Μιχαηλίδης
της
ο στρατηγός
συναντά τρεις
προφητεύουν ότι θα γίνει βασιλιάς. Ό Μάκβεθ αρχίζει να οραματίζεται την άνοδό του στο θρό νο· ο σπόρος της άμετρης φιλοδοξίας του γιγαντώνεται και, με την προτροπή της δαιμονικής Λαίδης Μάκβεθ, οπλίζει το χέρι του με το μαχαίρι που δολοφο νεί τον βασιλιά της Σκωτίας, Ντάνκαν. Ένας αδυσώπητος κύκλος αίματος θα φέρει τους δύο συνεργούς στο κατώφλι της τρέλας και του απόλυτου ηθικού εκμηδενισμού. Πάνω στην αριστουργηματική τραγωδία του Σαίξπηρ ο Βέρντι συνθέτει το 1847 για το Teatro della Pergola της Φλωρεντίας τη φερώνυμη, τετράπρακτη όπερά του, σε λιμπρέτο του Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε. Μετά την επιτυχία της πρεμιέρας στις 14 Μαρτίου 1847 η όπερα θα παραμείνει στο περιθώριο, για να επιστρέψει διθυραμβικά στη σκηνή της Σκάλας του Μιλάνου στις 7 Δεκεμβρίου 1952 –με τη Μαρία Κάλλας στο ρόλο της Λαίδης– και να
4 ΤΖΌΥΖΕΠΠΕ ΒΕΡΝΤΙ Όρχηστρική εισαγωγή από την όπερα Μάκβεθ «Η ζωή δεν είναι παρά ήσκιος διαβατάρικος, φτωχός θεατρίνος, που κορδώνεται κι αφρίζει στη σκηνή για τη λίγη του την ώρα, κ’ έπειτα κανείς δεν τον ακούει, είναι το παραμύθι που ένας βλάκας το λέει, γεμάτο λύσσα και φωνές, δίχως κανένα νόημα.» Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Μάκβεθ Μετάφραση K. Θεοτόκη, Ελευθερουδάκης 1923 Μια ιστορία εκδίκησης του 11ου αιώνα ενέπνευσε στον Σαίξπηρ την υπόθεση του Μάκβεθ, ενός δράματος που θέτει σε κίνηση τα γρανάζια της μοίρας και επιχειρεί να φωτίσει τις πλέον σκοτεινές περιοχές του ανθρώπινου ψυχισμού. Επιστρέφοντας από ηρωική νίκη ενάντια στους αντιπάλους του βασιλιά
Σκωτίας,
Μάκβεθ
μάγισσες που
καθιερωθεί πλέον στο ρεπερτόριο. Έργο βαθιά υπαρξιακό, συνδιαλέγεται με το υπερφυσικό στοιχείο – οι μάγισσες ως ενσάρκωση της δίψας για εξουσία, τα οράματα ως έκφραση της ενοχής· η διορατική μουσική του Βέρντι ανατέ μνει το παράλογο, θέτοντας στο επίκεντρο της πλοκής τη διαβρωτική δύνα μη του Κακού. Η συγκρουσιακή σχέση των χαρακτήρων με τη συνείδηση και το πεπρωμένο διαφαίνεται ανάγλυφα στην Εισαγωγή της ορχήστρας: η μου σική, αδρά υποβλητική, μοιάζει να προφητεύει εξαρχής τον τραγικό επίλογο. “Ma dall’arido stelo divulsa”, άρια της Αμέλιας από την όπερα Χορός μεταμφιεσμένων Η όπερα Χορός μεταμφιεσμένων, εικοστή τρίτη από τις συνολικά είκο σι οκτώ όπερες του Βέρντι, αντλεί την έμπνευσή της από ένα πραγματι κό επεισόδιο, τη δολοφονία του Γουστάβου Γ΄, βασιλιά της Σουηδίας, μέσα στη Βασιλική Όπερα της Στοκχόλμης, κατά τη διάρκεια ενός χορού μεταμ φιεσμένων το 1792. Το λιμπρέτο του Αντόνιο Σόμμα (Antonio Somma) είναι μια αναπροσαρμογή του λιμπρέτου που ο Εζέν Σκριμπ (Eugène Scribe)
μοναδικά
γαλλικής
οι πρωτα
δράματος σαιξ πηρικών διαστάσεων και την
γάμο της, καταφεύγει στη μάγισσα Όυλρίκα· εκείνη τη στέλνει να βρει το βοτάνι της λήθης που αναφύεται σε έναν τρομακτικό τόπο εκτέλεσης κατα δίκων. Στην άρια της Β΄ Πράξης, η Αμέλια εμφανίζεται διχασμένη μεταξύ του συζυγικού
5 διαμόρφωσε για την όπερα Γουστάβος Γ΄ του Ντανιέλ Ωμπέρ (Daniel Auber) το 1833. Η πρεμιέρα της όπερας, που έμελλε να γνωρίσει τη θερμότερη ανταπόκριση κοινού και κριτικής, έγινε στο Θέατρο Apollo της Ρώμης, στις 17 Φεβρουαρίου του 1859. Η ευαισθησία της εποχής σχετικά με τη δρα ματοποίηση της δολοφονίας ενός ευρωπαίου μονάρχη επέβαλε αλλαγές στον ιστορικό χώρο και στα πρόσωπα: προκειμένου να αντιμετωπίσει τις πιέσεις της λογοκρισίας, ο Βέρντι μεταφέρει τη δράση στη Βοστώνη της αποι κιοκρατούμενης Αμερικής του 17ου αιώνα και ο βασιλιάς Γουστάβος μετονο μάζεται σε κυβερνήτη Ρικκάρντο. Στο επίκεντρο αυτού του ώριμου ρομαντι κού έργου, που γεφυρώνει
την τραγικότητα ενός
ελαφρότητα της
μουσικής,
γωνιστές, Ρικκάρντο και Αμέλια, βιώνουν μια ιστορία απαγορευμένου έρω τα –καθώς η Αμέλια είναι παντρεμένη με τον Ρενάτο, φίλο και πιστό ακόλου θο του Ρικκάρντο– αιχμάλωτοι στη δίνη ενός πολιτικού δράματος. Κινητή ρια δύναμη της πλοκής, η σύγκρουση ανάμεσα στο κοινό συμφέρον, ύψιστο μέλημα του καλού κυβερνήτη, και στα προσωπικά αισθήματα. Η παραδοχή του πεπρωμένου, στην οποία ο Βέρντι διαρκώς επιστρέφει, τελειοποιώντας τη μουσική ενότητα μεταξύ των μερών της όπερας, φέρνει την Αμέλια αντι μέτωπη με καταστάσεις που την ξεπερνούν: προκειμένου να προστατεύσει το
καθήκοντός της απέναντι στον Ρενάτο και του ομολογημένου έρω τά της για τον Ρικκάρντο: «Όταν το βοτάνι αφανίσει μέσα μου την ουράνια εικόνα του, τι θα απομείνει σε σένα, φτωχή μου καρδιά…» “Tu che le vanità”, άρια της Ελισάβετ από την όπερα Ντον Κάρλο Η μεγάλη διάρκεια της όπερας στην πλήρη εκδοχή της και οι πολλαπλές αναθεωρήσεις του συνθέτη σε διάστημα είκοσι ετών –από την πρεμιέρα, το 1867 στο Παρίσι, σε γαλλικό λιμπρέτο μέχρι την εκδοχή της Μόντενας το 1886 στα ιταλικά– αναδεικνύουν τον Ντον Κάρλο ως ένα από τα αριστουρ γήματα της τέχνης του Βέρντι. Η πλοκή βασίζεται στο δράμα Δον Κάρ λος (1797) του γερμανού συγγραφέα και ποιητή Φρήντριχ Σίλλερ, το οποίο εκτυλίσσεται στην Ισπανία του 16ου αιώνα, την εποχή της Ιεράς Εξέτασης. Στο επίκεντρο της όπερας δεσπόζει η διαρκής απεγνωσμένη αναζήτηση να δοθεί απάντηση σε ένα ηθικό δίλημμα συνυφασμένο με τον δυτικό πολιτι σμό, ήδη από την Αντιγόνη του Σοφοκλή: τη διαμάχη ανάμεσα στο δημό σιο καθήκον και στην ατομική ελευθερία· το δίλημμα αυτό βασανίζει τον Σιμόνε Μποκκανέγκρα, τους ήρωες στη Δύναμη του πεπρωμένου, τον Ρικ κάρντο στο Χορό μεταμφιεσμένων. Η πυκνή δραματουργία της όπερας και η εκλεπτυσμένη σκιαγράφηση των χαρακτήρων που ταλανίζονται από τα πάθη τους καθιστούν ακόμα σαφέστερη την προσωπική εμπλοκή του Βέρ ντι στα γεγονότα που περιγράφει. Η δραματική κορύφωση επιτυγχάνεται μέσα από εντυπωσιακές άριες και πολυεπίπεδα σύνολα που θυμίζουν τις έντονες φωτοσκιάσεις πάνω σε σκούρο φόντο, το περίφημο κιαροσκούρο, στους πίνακες του Καραβάτζο ή του Βελάσκεθ. Προσωπικές αντιπαραθέ σεις, πολιτικές συγκρούσεις και θεολογικές διαμάχες θα οδηγήσουν τους πρωταγωνιστές ως το φινάλε της όπερας, σε έναν επίλογο που μάλλον πολ λαπλασιάζει τα ερωτήματα παρά προτάσσει τις απαντήσεις.
και ωθεί τον Βέρντι να συνθέσει
αριστούργημα με το οποίο ολοκληρώνεται –μετά τον Ριγκο λέττο
– η δημοφιλέστατη λαϊκή τριλογία του. Η τρίπρακτη όπερα παρουσιάζεται για πρώτη φορά στις 6 Μαρτίου 1853 στο φημισμένο θέατρο Λα Φενίτσε (La Fenice) της Βενετίας, σε λιμπρέτο του Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε, και καθιερώνεται ως κορυφαίο δημιούργημα
6 Η Γαλλία και η Ισπανία βρίσκονται σε πόλεμο. Ως αποτέλεσμα της συμφω νίας για ειρήνη μεταξύ των δύο κρατών, η γαλλίδα πριγκίπισσα Ελισάβετ ντι Βαλουά προορίζεται να παντρευτεί τον Ντον Κάρλο, γιο του βασιλιά Φιλίπ που Β΄ και διάδοχο του ισπανικού θρόνου. Αν και οι δυο τους ερωτεύονται σφοδρά, η ανατροπή δεν αργεί να έρθει: η Ελισάβετ οφείλει να παντρευτεί τον πατέρα του Κάρλο, Φίλιππο. Η προσωπική ευτυχία θυσιάζεται στις επιτα γές της συνείδησης και της πολιτικής αναγκαιότητας, και η Ελισάβετ απαρνεί ται τον έρωτά της προκειμένου να υπηρετήσει το συμφέρον των δύο λαών. Στην αρχή της Ε΄ (και τελευταίας) Πράξης, η Ελισάβετ γονατίζει στον τάφο του Κάρολου Ε΄ για να προσευχηθεί, στο μοναστήρι του Σαν Γιούστε. Η άρια διακρίνεται σε τρία μέρη: στο πρώτο, η Ελισάβετ αφήνει να φανεί η βαθιά της θλίψη, η απογοήτευσή της, που μόνο ο ίδιος ο θάνατος μπορεί να παρηγορήσει, μέσα από μια σπαρακτική λυρική γραμμή συγκινητικής ομορφιάς. Στη συνέ χεια παρεμβάλλεται ένα ρετσιτατίβο, που, μετά από μια παρατεταμένη παύ ση, οδηγεί στην αναπόληση της πατρίδας και την πικρή παραδοχή της ήττας, στην εγκατάλειψη κάθε ελπίδας για επίγεια ευτυχία με τον αγαπημένο της. Όρχηστρική εισαγωγή της Γ΄ Πράξης από την όπερα Τραβιάτα Παρίσι, 1848: ο παθιασμένος, αδιέξοδος έρωτας του Αλέξανδρου Δουμά υιού με τη Μαρί Ντυπλεσσί, μια εταίρα εκπάγλου ομορφιάς του 19ου αιώνα, απο τυπώνεται στο μυθιστόρημά του Η Κυρία με τις καμέλιες
το
και τον Τροβατόρε
του μπελκάντο, με τον ομώνυμο ρόλο να ερμηνεύεται από τις σπουδαιότερες ντίβες στην ιστορία του είδους. Ένα σύμπαν από ηθικά διλήμματα ενσαρκώνεται στα πρόσωπα του δράμα τος: το δικαίωμα στη διεκδίκηση της προσωπικής ευτυχίας συγκρούεται με τις κοινωνικές συμβάσεις, ο αγνός έρωτας στιγματίζεται από τις τύψεις, ο βιωμένος χρόνος εξυψώνεται μόνο μέσα από την εξιδανίκευση του θανάτου. Απέναντι στα θεμελιώδη υπαρξιακά ζητήματα, η μουσική του Βέρντι εξυφαί νει με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο τις ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηρώων. Στη Γ΄ Πράξη η φυματίωση έχει εξαντλήσει τη Βιολέτα και το τέλος πλησιά ζει: την κορύφωση του δράματος εισάγει η ορχήστρα, με τα βιολιά να επα ναφέρουν το θέμα του Πρελούδιου της όπερας μισό τόνο ψηλότερα, προ καλώντας ρίγη συγκίνησης: τα θρηνητικά κατιόντα ημιτόνια, που σβήνουν αργά μέσα στη σιωπή και το ημίφως του δωματίου όπου αναπαύεται η Βιο λέτα, εντείνουν τον αφηγηματικό χαρακτήρα της μουσικής και προεικονί ζουν τον τραγικό επίλογο. “Ave Maria”, άρια της Δυσδαιμόνας από την όπερα Οθέλλος Η προσευχή ως ιδιωτική στιγμή συντριβής, περισυλλογής και ανάτασης έχει ξεχωριστή θέση στα έργα του Βέρντι: ιδίως η προσευχή στην Παρθένο
7 θα εμπνεύσει στον συνθέτη έργα απαράμιλλης ομορφιάς, φανερώνο ντας τη σχέση του με τους μεγάλους δασκάλους της ιταλικής Αναγέννη σης και του Μπαρόκ, Παλεστρίνα, Λότι, Κερουμπίνι, Μπατσίνι: η προσευ χή “Salve Regina” της Α΄ Πράξης των Λομβαρδών στην πρώτη σταυροφο ρία (1843), το έργο για σοπράνο και έγχορδα με τίτλο Ave Maria su testo volgarizzato da Dante (1879-80), η προσευχή της Δυσδαιμόνας στη Δ΄ Πρά ξη του Οθέλλου (1887) και την επόμενη χρονιά το “Ave Maria su scala enigmatica armonizzata” για τέσσερις φωνές (1888). Τέσσερις λυρικές προ σευχές διαφορετικής ρητορικής ξετυλίγουν το λεπτό νήμα που ενώνει τον Βέρντι με την πνευματικότητα και τη γυναικεία της έκφραση, τη διάδοση της λατρείας της Παρθένου κατά τον 18ο αιώνα, την πληθώρα των αναφο ρών στη Θεοτόκο στη λογοτεχνία και το ρόλο της καθολικής πίστης στην αναγέννηση του έθνους. Βασισμένος στην ομώνυμη τραγωδία του Σαίξ πηρ, ο Οθέλλος παρουσιάζεται για πρώτη φορά στις 5 Φεβρουαρίου 1887 στη Σκάλα του Μιλάνου, σε λιμπρέτο του Αρίγκο Μπόιτο. Στο κατώφλι του θανάτου, η προσευχή της Δυσδαιμόνας δίνει μορφή στο όραμα του Βέρ ντι για την επίτευξη μιας μουσικής διαύγειας και απλότητας απαλλαγμένης από τα συμβατικά στοιχεία που συνδέονται με την εμφατική, μελοδραμα τική έκφραση των συναισθημάτων. ΚΑΡΛ ΜΑΡΙΑ ΦΌΝ ΒΕΜΠΕΡ Όρχηστρική εισαγωγή από την όπερα Ο ελεύθερος σκοπευτής “Leise, leise, fromme Weise!”, άρια της Αγάθης από τη Β΄ Πράξη Η γένεση της γερμανικής ρομαντικής όπερας, ως αντίπαλου δέους στην απόλυτη κυριαρχία της ιταλικής όπερας την εποχή του Ροσσίνι, συμπίπτει με τη σύνθεση του Ελεύθερου σκοπευτή κατά την περίοδο 1817-1821. Η πρε μιέρα πραγματοποιήθηκε στις 18 Ιουνίου 1821 στο Βερολίνο και αποτέλεσε ένα γεγονός με μεγάλη απήχηση σε όλη την Ευρώπη: σπουδαίοι μεταγενέ στεροι συνθέτες αναγνώρισαν τη μουσική της αξία, ενώ η θεματολογία της υπήρξε πρότυπο για τα μουσικά δράματα του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Ό Βέμπερ άντλησε την υπόθεση της όπερας από έναν θρύλο, όπως αυτός καταγρά φηκε στο Βιβλίο των φαντασμάτων, μια συλλογή παραδοσιακών γερμανι κών μύθων που ανθολόγησαν οι Γιόχαν Άουγκουστ Άπελ και Φρήντριχ Λάουν (1811-15). Προκειμένου να παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του, Αγάθη, ο νεαρός Μαξ καλείται να αποδείξει την αξία του κερδίζοντας έναν διαγω νισμό σκοποβολής. Απογοητευμένος από τις επιδόσεις του πριν τον διαγω νισμό, ο Μαξ κάνει συμφωνία με τον δόλιο Κάσπαρ για να αποκτήσει επτά μαγικές σφαίρες που βρίσκουν πάντα το στόχο τους. Μόνο που η έβδομη δεν υπακούει στον σκοπευτή αλλά στον διάβολο, με τον οποίο ο Κάσπαρ έχει κάνει συμφωνία – οι ομοιότητες με τον Φάουστ είναι προφανείς. Παρό λο που η τελευταία αυτή σφαίρα προορίζεται από το πνεύμα του Κακού για την Αγάθη, το Καλό υπερισχύει, η σφαίρα εξοστρακίζεται, οι αγαθές προ θέσεις του Μαξ αναγνωρίζονται, κι έτσι η ιστορία έχει αίσιο τέλος. Η ορχηστρική εισαγωγή της όπερας αρχίζει με μια δραματική ταυτοφωνία,
φορά στη Βαϊμάρη, στις 28 Αυγούστου 1850, με τον Φραντς Λιστ, θερμό υποστηρι κτή και φίλο του Βάγκνερ στο πόντιουμ και τον συνθέτη απόντα, πολιτικό πρόσφυγα στην Ελβετία, λόγω της ενεργού συμμετοχής του στην αποτυ χημένη εξέγερση της Δρέσδης τον Μάιο του 1849. Η υπόθεση της όπερας εμπνέεται από τα μεσαιωνικά ποιήματα του αρθουριανού κύκλου και θέτει στο επίκεντρο της πλοκής την άφιξη του ιππότη Λόενγκριν στο δουκάτο της Βραβάνδης, προκειμένου να σώσει την Έλσα από τη ψευδή κατηγορία της αδελφοκτονίας. Το λαμπερό, θριαμβευτικό Πρελούδιο της Γ΄ Πράξης προ ηγείται του περίφημου γαμήλιου εμβατηρίου που συνοδεύει την ένωση με τα δεσμά του γάμου του Λόενγκριν και της
8 μέσα από την οποία αναδύονται τα κόρνα, αποτυπώνοντας στην υποβλητι κή τους μελωδία τη φυσική ομορφιά του γερμανικού δάσους. Το μουσικό τοπίο σύντομα αλλάζει, οδηγώντας μας σε μια σκοτεινή καταβύθιση, συνυ φασμένη με το υπερφυσικό στοιχείο που χαρακτηρίζει την όπερα: το αγωνι ώδες πρώτο θέμα της προέρχεται από την άρια της Α΄ Πράξης, όπου ο Μαξ νιώθει τις δυνάμεις του Κακού να τον περικυκλώνουν, ενώ το δεύτερο θέμα από το κλαρινέτο συνδέεται με τη μορφή της αθώας Αγάθης. Η Εισαγωγή ολοκληρώνεται δυναμικά, προοιωνίζοντας την αίσια έκβαση της ιστορίας. Στην αρχή της Β΄ Πράξης, η Αγάθη, μέσα στη φεγγαρόλουστη νύχτα, ερμη νεύει με φωνή κρυστάλλινη και παλλόμενη από τη λαχτάρα της επικείμε νης συνάντησης μια εκστατική καντιλένα, που ολοκληρώνεται με τη θρι αμβική επιστροφή του Μαξ. ΡΙΧΑΡΝΤ ΒΑΓΚΝΕΡ Όρχηστρικό πρελούδιο της Γ΄ Πράξης από την όπερα Λόενγκριν Ό Βάγκνερ συνέθεσε το μεγαλύτερο μέρος του Λόενγκριν στη διάρκεια της θητείας του ως αρχιμουσικού (Kapellmeister) στη Δρέσδη: οι τρεις Πράξεις της όπερας, σε λιμπρέτο του ιδίου, παρουσιάστηκαν για πρώτη
Έλσας. Πρόκειται για ένα εξαι ρετικό δείγμα βαγκνερικής γραφής, στο οποίο οι απαστράπτουσες αρμονί ες των χάλκινων πνευστών αναδύονται μέσα από τους καταιγιστικούς στρο βιλισμούς των εγχόρδων. ΡΙΧΑΡΝΤ ΣΤΡΑΌΥΣ “Cäcilie”, για φωνή και ορχήστρα, έργο 27, αρ. 2 Σε όλη του τη ζωή ο Ρίχαρντ Στράους υπήρξε εραστής του λιντ: ο συνθέτης μετρά στο ενεργητικό του πάνω από 200 τραγούδια, τα περισσότερα για τη σύζυγό του, τη σοπράνο Παουλίνε ντε Άνα (Pauline de Ahna), την οποία συνόδευε ο ίδιος στο πιάνο ή διηύθυνε από το πόντιουμ της ορχήστρας. Ό Στράους έτρεφε βαθύ θαυμασμό για τον Βάγκνερ και, παρόλο που μπορού σε να γράψει ατονικά, επέστρεφε πάντοτε στη διατονική αρμονία, διευρύ νοντας τις χρωματικές αρμονίες του ύστερου Ρομαντισμού. Έμπλεα ερωτι κού πάθους και νεανικής ορμής τα τέσσερα τραγούδια, έργο 27, σε ποίηση
ερω τευμένου να εμπιστευτεί τα όνειρα, τους φόβους, την ίδια του τη ζωή στα χέρια της αγαπημένης του, καλώντας την
τον ακολουθήσει «στα ευλογη μένα ύψη […] πάνω στη γενεσιουργό ανάσα του Θεού». Η δυναμική ρητορι κή των τριών στροφών
στη Βιέννη το 1875. Η ιστορία και η μυθοπλασία εξυφαίνουν από κοινού το πλέγμα της υπόθεσης, που αντλεί στοιχεία από το βίο του τροβαδούρου Ταγχόυζερ, την μακραίωνη παράδοση ενός διαγω νισμού ποίησης μεταξύ των μεσαιωνικών βάρδων στην κοιλάδα της Βάρτμπουργκ και τη λαϊκή παραβολή του λόφου της Αφροδίτης, τόπου ακολα σίας και αχαλίνωτης σαρκικής ηδονής. Εγκαταλείποντας την Αυλή του κόμη της Θουριγγίας εξαιτίας μιας διαμάχης με τους άλλους ποιητές, ο Ταγχόυζερ καταφεύγει στο λόφο της Αφροδίτης· φεύγοντας από το λόφο συναντά τους παλιούς
9 του Χάινριχ Χαρτ (Heinrich Hart, 1855-1906), ήταν το γαμήλιο δώρο του προς τη μέλλουσα γυναίκα του. Στο δεύτερο τραγούδι του κύκλου, που φέρει τον τίτλο Καικιλία, το όνομα της συζύγου του ποιητή, ο Στράους, με αισθητικό του οδηγό τον λαμπερό ήχο της σοπράνο, μετουσιώνει σε εκστατική μουσική τη λαχτάρα του
να
του ποιήματος («Αν ήξερες, θα μου έδινες την καρ διά σου» / «Αν ήξερες, θα με ακολουθούσες» / «Αν ήξερες, θα ζούσες μαζί μου») βρίσκει στην παθιασμένη συνοδεία και τη διαρκώς ανιούσα φωνητική γραμμή την εξιδανικευμένη έκφραση μιας λυτρωτικής αγάπης. ΡΙΧΑΡΝΤ ΒΑΓΚΝΕΡ “Dich, teure Halle”, άρια της Ελίζαμπετ από την όπερα Ταγχόυζερ Η πρεμιέρα του Ταγχόυζερ δόθηκε στο βασιλικό θέατρο της Δρέσδης στις 19 Όκτωβρίου 1845, με τον Βάγκνερ στο πόντιουμ· ο συνθέτης συνέχισε να επεξεργάζεται το υλικό της όπερας ως την τελευταία αναθεωρημένη εκδο χή της, που παρουσιάστηκε
του συντρόφους, ανάμεσά τους και τον κόμη του πύργου όπου φιλοξενείται ο διαγωνισμός ποίησης. Ό κόμης αναφέρει στον Ταγχόυζερ ότι η κόρη του, Ελίζαμπετ, ζει απομονωμέ νη στον πύργο με τη σκέψη του. Στην αρχή της Β΄ Πράξης η Ελίζαμπετ, έχο ντας μόλις μάθει ότι ο Ταγχόυζερ θα επιστρέψει στο κάστρο για να πάρει μέρος στο διαγωνισμό, χαιρετίζει με ενθουσιασμό την περίφημη Αίθουσα των Τραγουδιστών, λαμπρό πεδίο δόξας για τον προικισμένο τροβαδούρο στο παρελθόν: «Εσένα, αγαπημένη Αίθουσα, χαιρετώ και πάλι… Εδώ αντη χούν τα τραγούδια του και με ξυπνούν από το λήθαργο…». ΜΑΪΡΑ ΜΗΛ Ό ΛΙΔΑΚΗ
Lise
Φιντέλιο υπό τον Ζούμπιν Μέτα. Έκανε επίσης το ντεμπούτο της στη Φιλαρμονική του Βερολίνου υπό τον Κιρίλ Πετρένκο με τη Λυρική Συμφωνία του Τσεμλίνσκι. Έδωσε επίσης πολλές συναυλίες, όπως με την Όρχήστρα του Παρισιού και τη Φιλαρμονική του Όσλο υπό τον Κλάους Μάκελα, ήταν Artist in Focus στο Μπάρ μπικαν, όπου συνέπραξε με τον πιανίστα Λάιφ Όουβε Άντσνες (Leif Ove Andsnes). Επίσης έδωσε ένα γκαλά με τον Φρέντι Ντε Τομμάσο και τον πιανίστα Τζέιμς Μπέιλλιου (James Baillieu), όπως και ένα μάστερκλας με σπουδαστές της Σχο λής Γκίλντχολ. Έκανε επίσης σόλο εμφανίσεις στην Όπερα του Αμβούργου, στο Φεστιβάλ Καστέλ
Ζηγκλίντε στην πολυα ναμενόμενη τετραλογία του Δαχτυλιδιού όσο κι ως Ελίζαμπετ στον Ταγχόυζερ Παρά την κρίση
10
Davidsen Η είσοδος της νορβηγίδας υψιφώνου στον κόσμο της όπερας έγινε το 2015 με τρόπο πραγματικά σαρωτικό, όταν κέρδισε τον σημαντικότατο διαγωνισμό Operalia. Έκτοτε, η επιτυχία της υπήρξε ιλιγγιώδης! Και οι πρώτες εμφανί σεις της στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου (Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, Σκάλα του Μιλάνου, Όπερα της Βιέννης, Κόβεν Γκάρντεν του Λονδίνου κτλ.) απέσπασαν διθυραμβικές κριτικές. Με την κυκλοφορία του πρώτου της άλμπουμ με Στράους και Βάγκνερ (Μάι ος 2019, Decca), που πέρασε αμέσως πρώτο στα UK Classical Charts, το περι οδικό Gramophone την ανέδειξε ως «μια από τις πιο σημαντικές φωνές των τελευταίων χρόνων, αν όχι των τελευταίων δεκαετιών». Έκτοτε ηχογράφησε δύο ακόμη άλμπουμ (με έργα Μπετόβεν, Βάγκνερ, Βέρ ντι, Γκρηγκ, Σιμπέλιους) με παρόμοια επιτυχία. Επίσης ηχογράφησε πλήρεις τις όπερες: Ο ελεύθερος σκοπευτής του Βέμπερ και Φιντέλιο. Πέρσι η Λίζε Ντάβιντσεν εμφανίστηκε, μεταξύ άλλων, στη Μετροπόλιταν Όπε ρα, ως Εύα στους Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης, Αριάδνη στην Αριάδνη στη Νάξο και Χρυσόθεμις στην Ηλέκτρα. Στην Κρατική Όπερα της Βιέννης, ως Έλλεν Όφορντ (με τον Γιόνας Κάουφμαν) στον Πήτερ Γκράιμς και Ζηγκλίντε στη Βαλκυρία. Στον Μουσικό Φλωρεντινό Μάιο, ως Λεονόρε στον
ντε Περαλάδα στην Ισπανία, στη Μόσχα, και φέτος το καλο καίρι επέστρεψε θριαμβευτικά στο Μπάυροϋτ τόσο ως
που προκάλεσε η πανδημία, η καλλιτεχνική πορεία της, τη διετία 2020-21, απογειώθηκε: εμφανίστηκε, μεταξύ άλλων, στο Met Stars Live in Concert, στη Σκάλα του Μιλάνου υπό τον Ρικκάρντο Σαγύ, στην Όπε ρα της Βαυαρίας με τον Γιόνας Κάουφμαν, την Deutsche Oper, την Όπερα του Παρισιού, στο Κοντσέρτχεμπαου, το Μπάυροϋτ, το Παλάτι των Τεχνών στη Βαλένσια, στην Όπερα του Μόντρεαλ (μαζί με τον Γιαννίκ Νεζέ Σεγκέν). Στις πιο πρόσφατες εμφανίσεις της συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων: τα BBC Proms με τη Φιλαρμονική του Λονδίνου και τoν Αντρές- Όρόσκο Εστράδα, την Όρχήστρα του Κόβεν Γκάρντεν υπό τον Αντόνιο Παππάνο, τη Συμφωνι κή της Δανίας υπό τον Φάμπιο Λουίζι, τη Φιλαρμόνια και τη Φιλαρμονική του Μπέργκεν υπό τον Έντουαρντ Γκάρντνερ. Αυτή την περίοδο εμφανίζεται ως Μαρσαλίν στον Ιππότη με το ρόδο στη Μετροπόλιταν, Ελιζαμπέτα στον Ντον Κάρλος και Ελίζαμπετ στον Ταγχόυ ζερ στη Βασιλική Όπερα του Κόβεν Γκάρντεν. Ταγχόυζερ θα ερμηνεύσει και στην Όπερα Unter den Linden του Βερολίνου. Η Ντάβιντσεν έχει επίσης κερδίσει πολλούς διαγωνισμούς, όπως της Βασί λισσας Σόνιας της Νορβηγίας, της Μπίργκιτ Νίλσον, τον τριπλό Hans Gabor Belvedere στο Άμστερνταμ, ενώ τιμήθηκε με το Gramophone Classical Music Award (Νέα Καλλιτέχνις της Χρονιάς), καθώς και με άλλα πολλά βραβεία. Τη Λίζε Ντάβιντσεν εκπροσωπεί το πρακτορείο MWA Management. Η καλλιτέχνις ηχογραφεί αποκλειστικά στην εταιρεία Decca (Λονδίνο).
© Ray Burmiston
Όρχήστρα
Μαρκέβιτς, Μάαζελ, Κρά ους, Τεμιρκάνοφ, Πλασόν, Ασκενάζυ, Φεντοσέγιεφ και κορυφαίοι σολίστ, όπως ενδεικτικά οι Ρούμπινσταϊν, Κεμπφ, Κορτώ, Κράισλερ, Τιμπώ, Καζάλς, Ρέπιν, Κρέμερ, Ροστροπόβιτς, Μπρέντελ, Μπάρενμποϊμ, Άργκεριχ, Λεόν σκαγια και Καβάκος έχουν συμπράξει με την Όρχήστρα κατά την πολύχρο νη ιστορία της. Διευθυντές της Όρχήστρας έχουν διατελέσει κατά το παρελθόν οι Φιλοκτή της Όικονομίδης, Θεόδωρος Βαβαγιάννης, Ανδρέας Παρίδης, Μάνος Χατζιδά κις, Γιάννης Ιωαννίδης, Αλέξανδρος Συμεωνίδης, Άρης Γαρουφαλής, Βύρων Φιδετζής, Βασίλης Χριστόπουλος και Στέφανος Τσιαλής. Από τον Ό κτώβριο του 2020, Διευθυντής της ΚΌΑ είναι
Λουκάς Καρυτινός.
12 Κρατική
Αθηνών Το αρχαιότερο ορχηστρικό μουσικό σύνολο στην Ελλάδα. Δημιουργήθη κε στα τέλη του 19ου αιώνα ως Συμφωνική Όρχήστρα του Ωδείου Αθηνών και έκτοτε πέρασε από διάφορα στάδια, τόσο ως προς την ονομασία όσο και ως προς τον τρόπο λειτουργίας της. Η πρώτη συναυλία της ως Κρατική Όρχήστρα Αθηνών δόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1943. Από την ίδρυσή της έως σήμερα, η ΚΌΑ προσφέρει στους Έλληνες τη δυνα τότητα επικοινωνίας με τα αριστουργήματα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, ενώ ταυτόχρονα είναι ο κορυφαίος εκφραστής της εγχώριας συνθετικής παραγωγής. Έχει σταθερή παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα πραγματοποι ώντας πάνω από πενήντα συναυλίες ετησίως. Εκτός από την Αθήνα, εμφα νίζεται τακτικά σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, καθώς και σε σημαντικές αίθουσες και φεστιβάλ του εξωτερικού. Σημαντικότατο είναι το εκπαιδευ τικό και κοινωνικό έργο που επιτελεί εντός Αθηνών καθώς και σε πολλές πόλεις της ελληνικής περιφέρειας. Εξέχοντες αρχιμουσικοί, ανάμεσά τους οι Ρίχαρντ Στράους, Βάινγκαρτνερ, Κνάπερτσμπους, Βάλτερ, Μητρόπουλος, Γιόχουμ,
ο
Κορνήλιος Μιχαηλίδης Ανερχόμενος αρχιμουσικός της γενιάς του, εδραιώνει την παρουσία του διεθνώς τόσο στο συμφωνικό όσο και στο οπερατικό ρεπερτόριο, έχοντας μόλις ολοκληρώσει τη θητεία του ως Conductor in Residence της Συμφωνι κής Όρχήστρας της Ισλανδίας. Διετέλεσε βοηθός αρχιμουσικός στη Φιλαρ μονική της Γαλλικής Ραδιοφωνίας (2018-20) και στη Συμφωνική της Φιλαν δικής Ραδιοφωνίας (2016-17). Ως βοηθός αρχιμουσικός, συνεργάστηκε με την Όπερα του Παρισιού, το Θέατρο Ρεάλ και την Όπερα του Αμβούργου. Ως προσκεκλημένος αρχιμουσικός συνεργάζεται τακτικά με τη Φιλαρ μονική της Γαλλικής Ραδιοφωνίας, τη Συμφωνική της Ισλανδίας, την Εθνι κή Όρχήστρα της Ρωσίας κ.ά., καθώς επίσης με την Εθνική Συμφωνική της ΕΡΤ, την ΚΌΑ και την ΚΌΘ. Έχει διευθύνει Φάλσταφ και Μεγαλοψυχία του Τίτου στο Ελσίνκι, ενώ προ ετοίμασε τις όπερες Only the Sound Remains της Kάια Σάαριαχο και Ιδομε νέας του Μότσαρτ στην Όπερα του Παρισιού, καθώς και στο Θέατρο Ρεάλ, όπου το 2020 έκανε το ντεμπούτο του ως προσκεκλημένος αρχιμουσικός διευθύνοντας Μαγικό αυλό. Το 2022 στο Φεστιβάλ Σκριάμπιν διηύθυνε την Εθνική Όρχήστρα της Ρωσί ας στη Μεγάλη Αίθουσα του Ωδείου της Μόσχας. Σπούδασε στην École normale de musique του Παρισιού και στο Πανεπιστήμιο
13 της Ιντιάνα (Jacobs School of Music) των ΗΠΑ, και αποφοίτησε το 2018 από την Ακαδημία Σιμπέλιους στο Ελσίνκι με μάστερ στη διεύθυνση ορχήστρας. Έχει πραγματοποιήσει εμφανίσεις σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ισραήλ, καθώς και σειρά ρεσιτάλ με σονάτες Μπετόβεν και έργα Σκριάμπιν, ενώ συνεργάστη κε με την ΚΌΑ και τον Γιούραϊ Βάλτσουχα, καθώς και τον βιολονίστα Σερ γέι Κρίλοφ. Από το 2016 μέχρι το 2020 ίδρυσε και διηύθυνε την Όρχήστρα Δωματίου Beethoven Now! της Φιλανδίας, ένα σύνολο με καινοτόμες και ιστορικά τεκμηριωμένες ερμηνείες πάνω στο έργο του μεγάλου μουσουργού. Από το 2016 είναι ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κλασι κής Μουσικής Κουφονησίων. Εκτός από μουσικός, ο Κορνήλιος είναι ενερ γός πιλότος. © Javier del Real
14
15 ΕΚΔΌΣΗ ΟΜΜΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΌΒΌΛΗΣ & ΕΠΙΚΌΙΝΩΝΙΑΣ ΕΛΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ | ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΌΣΕΩΝ ΛΗΤΩ ΤΣΕΚΟΥΡΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΝΤΥΠΌΥ ΕΛΛΗ ΠΕΤΡΑΝΤΗ | CREATIVE DIRECTOR K2DESIGN | ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ ΕΝΤΥΠΌΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΑΧΑΙΡΑ, ΠΑΝΟΣ ΚΑΣΙΑΡΗΣ | ΕΚΤΥΠΩΣΗ PRINTFAIR
ΧΌΡΗΓΌΙ ΕΠΙΚΌΙΝΩΝΙΑΣ ΧΌΡΗΓΌΣ ΦΙΛΌΞΕΝΙΑΣ ΥΠΌΣΤΗΡΙΚΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΌΣ ΧΌΡΗΓΌΣ ΑΕΡΌΜΕΤΑΦΌΡΩΝ