Thorax Centrum Twente - Jaarverslag 2017 by Medisch Spectrum Twente

JAARVERSLAG 2017

Inhoudsopgave Inleiding

1. Organisatiestructuur

3. Opleiding 29

1.1 Bestuur Thorax Centrum Twente 1.2 Medische staf 1.3 Fellows 1.4 AIOS Cardiologie 1.5 AIOS Cardio-thoracale Chirurgie 1.6 Teamhoofden

7 7 7 7 7 7

3.1 Opleiding Cardiologie 3.2 Opleiding Cardio-thoracale Chirurgie 3.3 Opleiding Technische Geneeskunde 3.4 Vasoview trainingen 3.5 Events, nascholingen en congressen Thorax Centrum Twente

29 29 29 29 30

2. Patiëntenzorg 2.1 Transparantie van resultaten TCT 2.2 Opnamen Cardiologie 2.3 Beeldvorming 2.4 Interventies Electrofysiologie 2.5 Interventies Interventiecardiologie 2.5.1 PCI 2.5.2 Coronairlijden 2.5.3 TAVI 2.5.4 Mitraclip 2.5.5 Atriumfibrilleren 2.6 Aantallen Cardio-thoracale Chirurgie 2.6.1 Verwachte versus opgetreden mortaliteit 2.6.2 Aortakleplijden 2.6.3 Gecombineerd coronair- en aortakleplijden 2.6.4 Coronairlijden 2.6.5 Uitkomst mitraalkleplijden 2.6.6 Borstwandcorrecties 2.6.7 Aantallen longchirurgie 2.7 Kliniek Thorax Centrum Twente 2.7.1 Eerste Hart Hulp (EHH) / Cardio Care Unit (CCU) 2.7.2 OK Centrum 2.7.3 Verpleegunit Cardiologie en Cardio-thoracale Chirurgie 2.7.4 Cardiovasculair Interventie Centrum 2.7.5 Poliklinieken Cardiologie Enschede en Oldenzaal 2.8 Digitale patiëntenvoorlichting 2.9 Patiëntgerichtheid 2.10 Maatschappelijke betrokkenheid 2.10.1 Medische Publieksacademie Twente 2.10.2 Twents Hartteam naar Egypte 2.10.3 Hospitality in het Thorax Centrum Twente

9 9 10 10 11 11 11 12 14 14 15 16 17 17 18 18 19 19 20 21 21 21 22 23 24 24 25 26 26 26 26

4. Wetenschap 33

4.1 Promoties in 2017 33 4.2 Wetenschappelijke voordrachten Cardiologie 34 4.3 Wetenschappelijke publicaties Cardiologie 34 4.4 Lopende onderzoeken Cardiologie 36 4.5 Awards 37 4.6 Wetenschappelijke voordrachten Cardio-thoracale Chirurgie 37 4.7 Wetenschappelijke publicaties Cardio-thoracale Chirurgie 38 4.8 Lopende onderzoeken Cardio-thoracale Chirurgie 39 4.9 Awards 39

Inleiding Voor u ligt het jaarverslag 2017 van het Thorax Centrum Twente. Het Thorax Centrum Twente (TCT) is in september 2004 binnen Medisch Spectrum Twente (STZ Ziekenhuis) opgericht. Met de oprichting zijn de maatschappen van de Cardiologie en de Cardio-thoracale Chirurgie samengevoegd tot één multidisciplinaire Coöperatie Thorax Centrum Twente. De cardiologen en thoraxchirurgen van het Thorax Centrum onderzoeken en behandelen in principe alle voorkomende hartaandoeningen, met uitzondering van transplantaties en kinderhartchirurgie. De afgelopen jaren is er door alle medewerkers hard en vol enthousiasme gewerkt om de hartzorg binnen Twente op een hoog niveau te brengen en te houden. Daarnaast vervult het Thorax Centrum Twente een supraregionale functie voor de behandeling van een aantal hartaandoeningen. Om de bovenregionale zorg adequaat te kunnen verlenen, werken wij nauw samen met onze verwijzers. Niet alleen medisch inhoudelijk door dagelijkse hartteam besprekingen (teleconferenties), maar ook door een goede samenwerking met de verwijzende centra in de zorg na een behandeling en eventueel behandelde patiënten terug te plaatsen naar hun eigen ziekenhuis. Ook het optimaliseren van de serviceverlening aan patiënten is een belangrijk item voor het TCT. Bijvoorbeeld door het opzetten van een fast-track poli (‘one stop shop’) of door het ter beschikking stellen van appartementen aan familie van patiënten die een hartoperatie moeten ondergaan. De behandelingen worden in ons, in 2016 nieuw opgeleverde ziekenhuis, verricht. Daarnaast kunnen poliklinische patiënten ook terecht in de poliklinieken Oldenzaal en Haaksbergen. Op deze wijze verwacht het TCT kwalitatief hoogwaardige zorg, laagdrempelig en patiëntvriendelijk aan te bieden. Voor onze zorg hanteren wij de principes van first time right en Value Based Health Care, dat wil zeggen dat de behandelingen relevant zijn voor de patiënt en er sprake is van zinnige zorg. De uitkomst van onze behandelingen vergelijken wij met de andere hartcentra (16) in Nederland en evalueren deze jaarlijks. Deze uitkomsten gebruiken wij als basis om de kwaliteit van zorg voor patiënten verder te kunnen optimaliseren. Het TCT streeft ernaar om voor alle behandelingen tot de top 5 van Nederland te behoren. Ook patiënttevredenheid is een centraal thema voor het TCT. Het TCT scoort daarin hoog, zoals gemeten wordt in een nationale CQ-index. Het Thorax Centrum Twente werkt nauw samen met de Universiteit Twente (UT). Zowel de afdeling Cardiologie als de afdeling Thoraxchirurgie heeft een leerstoel aan de UT en er is een intensieve samenwerking met de opleiding Technische Geneeskunde. Daarnaast biedt deze samenwerking grote mogelijkheden op het gebied van het ontwikkelen van medische innovaties. Een mooie vorm van kruisbestuiving. Wij wensen u veel plezier met het lezen van dit jaarverslag. Namens het bestuur van het Thorax Centrum Twente

Ab Hensens cardio-thoracaal chirurg

Marcoen Scholten Hans Krijgsman cardioloog / bedrijfskundig electrofysioloog manager

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

1. Organisatiestructuur 1.1 Bestuur Thorax Centrum Twente

1.3 Fellows

Het bestuur van het Thorax Centrum Twente wordt gevormd door: • A.G. Hensens, cardio-thoracaal chirurg (voorzitter) • H. Krijgsman, bedrijfskundig manager • dr. M.F. Scholten, cardioloog (lid)

N. Habib, Fellow Interventiecardiologie mevr. dr. K. Kraaier, Fellow Electrofysiologie mevr. S. Mariani, Fellow Cardio-thoracale Chirurgie mevr. S. van der Veen, Fellow Beeldvorming

1.4 AIOS Cardiologie Elk onderdeel van het Thorax Centrum Twente kent een eigen aansturing in de vorm van een teamhoofd in combinatie met een medicus (cardioloog of thoraxchirurg). Deze vormen samen het zogenaamde WPM* (werkplekmanagement) en genieten een zekere mate van autonomie.

1.2 Medische staf Cardiologie Deelgroep Beeldvorming mevr. P.J.A. Keulen dr. M.F.L. Meijs dr. P.M.J. Verhorst, opleider Cardiologie* dr. L.J. Wagenaar mevr. E.M.C.J. Wajon Deelgroep Electrofysiologie dr. P.F.H.M. van Dessel dr. J.M. van Opstal* dr. M.F. Scholten, waarnemend opleider Cardiologie Y.J. Stevenhagen* Deelgroep Interventiecardiologie prof. dr. C. von Birgelen dr. M. Hartmann* K.G. van Houwelingen* J.W. Louwerenburg* dr. F.H.A.F. de Man* dr. M.G. Stoel Cardio-thoracale Chirurgie prof. dr. J.G. Grandjean, opleider Cardio-thoracale Chirurgie A.G. Hensens W. Lynch dr. R.G.H. Speekenbrink, waarnemend opleider Cardio-thoracale Chirurgie* mevr. M. ter Weeme*

mevr. F. Akdag M. de Bie (per 01.10.2017 uit dienst) L. Bouhuijzen mevr. L. Buikema F. Erdal mevr. J. Florial mevr. L. van der Heijden T. Hesselink mevr. J. Huisman (per 01.02.2017 uit dienst) mevr. D. Jitta (per 31.12.2017 uit dienst) J.J.D. de Jong G. Kapel mevr. R. Kort T. Meijneke J. Merza V. van der Pas dr. K. Roos E. Semedo mevr. H. Sen R. Slenter mevr. C. Spruijt dr. K. Tandjung C. Verhulst (per 31.12.2017 uit dienst)

1.5 AIOS Cardio-thoracale Chirurgie Op 9 november 2017 heeft de RGS de opleiding Cardiothoracale Chirurgie toegekend aan Medisch Spectrum Twente. Op 1 februari 2018 start mevr. Cheheili Sobbi als eerste AIOS cardio-thoracale chirurgie in het TCT.

1.6 Teamhoofden Polikliniek Cardiologie en Hartfunctie mevr. W. Alblas-Pegman Eerste Hart Hulp / Cardio Care Unit dhr. P. Siteur Cardiologisch Interventie Centrum mevr. B. Aalbers-Koning Thorax Operatiekamers mevr. I. Compaan Verpleegunit Cardiologie en Cardio-thoracale Chirurgie mevr. C. van Goor Hartrevalidatie en planningsbureaus dhr. W. Marsman Cardio Research Enschede mevr. M. Löwik

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2. PatiĂŤntenzorg 2.1

Transparantie van resultaten TCT

Meetbaar Beter maakt de kwaliteit van zorg in hartcentra in Nederland transparant en draagt zo bij aan verdere verbetering van de kwaliteit van zorg. Meetbaar Beter is per 1 september 2017 samen met de NCDR en BHN gefuseerd tot de NHR (Nederlandse Hart Registratie). Volgende publicaties zullen vanuit de NHR komen. Het Thorax Centrum Twente neemt deel in het programma coronairlijden, aortakleplijden, gecombineerd coronair- en aortakleplijden, atriumfibrilleren en mitraliskleplijden. Een overzicht van alle deelnemende centra en compleetheid van data-aanlevering staat in onderstaande figuur. Alle figuren uit dit hoofdstuk zijn met toestemming van de NHR gebruikt voor dit jaarboek en te vinden op www. nederlandsehartregistratie.nl. Hieronder is een selectie van uitkomsten uit dit jaarboek, met interventiedatum van 1 januari 2012 tot 1 januari 2017 weergegeven.

Overzicht van alle deelnemende hartcentra en interventiecentra zonder hartchirurgie (IZC) aan het Meetbaar Beter Boek 2017 en compleetheid van data-aanlevering

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.2

Opnamen Cardiologie

Het aantal opnamen groeit licht. Mede door de technische ontwikkelingen binnen de hartcatherisatiekamers is een duidelijke verschuiving van klinische opname naar dagbehandeling waarneembaar.

Opnamen Cardiologie 2015-2017 7.000

6.330

6.257

6.119

6.000 4.692

5.000

3.976

4.000 3.000 2.000

3.833

Klinische opnamen

2.497

2.281

Dagbehandeling

Totaal

1.427

1.000 -

2.3

2015

2016

2017

Beeldvorming

Het aantal trans thoracale echo’s (TTE’s) is in 2017 vrijwel gelijk gebleven, namelijk 11.384 in 2017 ten opzichte van 11.189 TTE’s in 2016. Er is een stijging van het aantal trans oesphageale echo’s van 506 in 2016 naar 567 in 2017, mogelijk deels verklaarbaar vanuit een verbeterde registratie. Het aantal MRI scans is in 2017 licht gegroeid van 550 in 2016 naar 587 in 2017. De wachttijd is acceptabel. Dit jaar is een extra spoedplek op vrijdag gecreëerd, wat de wachttijd voor klinische patiënten belangrijk heeft verminderd. Het aantal CT’s is in 2017 gestegen van 686 in 2016 naar 717 in 2017, vooral door het stijgende aandeel van de CT scans voorafgaand aan een Transcatheter Aortic Valve Implantation (TAVI). In 2017 zijn wij gestart met het maken van CT-scans van kunstkleppen waarbij een goed reslutaat is behaald.

Aantal beeldvorming 2015-2017

2.4

Interventies Electrofysiologie

Het aantal interventies voor pacemakers en ICD is de afgelopen jaren gestabiliseerd. Het aantal ablaties neemt af. Met de inrichting van de AF poli en bovenregionale verwijzingen tracht het TCT deze trend om te buigen. Daarbij worden wij gesteund door de goede resultaten van onze interventies.

Interventies electrofysiologie 2015-2017 700

630

604

600

594

500 400

351

306

300

298

Ablaties

362

343

288

Pacemakers ICD

200 100 0

2.5

2015

2016

2017

Interventies Interventiecardiologie

2.5.1 PCI De behandeling van patiënten met meer complex coronarialijden zoals meertakslijden, hoog risico PCI’s en chronische totale occlusies (CTO) behoren tot de speerpunten van ons Thoraxcentrum. Enkele interventiecardiologen hebben zich toegelegd op het behandelen van CTO’s. Tot voor kort werd dit weinig gedaan en was de succeskans circa 50%. De laatste jaren zijn de behandelingstechnieken van CTO’s sterk verbeterd. Dit heeft enerzijds te maken met de stormachtige ontwikkeling van het materiaal (zoals microcatheters, speciale PCI draden voor het passeren van collateralen en dissectie re-entry devices). En anderzijds is er grote vooruitgang geboekt in strategie. De oude manier van antegrade passage van occlusie van true-naar-true bleek vaak, met name bij langere occlusies, niet mogelijk. Daarbij wordt tegenwoordig vaak overgegaan naar een retrograde techniek of dissectie re-entry strategie (waarbij bewust gebruik gemaakt wordt van de subintimale ruimte om binnen de structuur van het vat te blijven). De succeskans bij het >

Interventies interventiecardiologie 2015-2017 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 -

1.734

1.664

1.627

PCI 874

844

Intracoronair fysiologisch onderzoek

763

Tavi Mitraclip

58 2015

71 2016

114

2017

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

> behandelen van een CTO door een dedicated team van twee interventiecardiologen bedraagt op dit moment 80-90%. Er wordt één dag per maand ingeroosterd voor dit programma. Voor spoedzorg bij het acute hartinfarct heeft de afdeling interventiecardiologie van het Thorax Centrum Twente een 24/7 PCI service voor de hele regio en ook, in beperkte mate, voor de grensoverschrijdende acute zorg.

2.5.2 Coronairlijden De behandeling van coronairlijden omvat de omleidingsoperatie van de kransslagaderen (CABG) en het dotteren van de kransslagaderen (PCI). Het TCT heeft significant minder reïnterventies in een kransslagader na een PCI dan andere centra Ook heeft het TCT een lagere 30- en 120 dagen mortaliteit en optreden van myocardinfarct binnen 30 dagen dan gemiddeld. Dit is niet significant lager dan gemiddeld. Dit figuur laat zien hoe de waargenomen uitkomst zich verhoudt tot de voorspelde uitkomst als deze gecorrigeerd wordt voor verzwarende omstandigheden zoals COPD, Diabetes Mellitus en een hoge EuroScore. Ziekenhuizen boven de stippellijn doen het slechter dan voorspeld; onder de stippellijn is beter dan voorspeld. Als een centrum zich buiten de groene/oranje lijn bevindt, presteert een centrum significant beter/slechter dan andere centra; binnen de lijnen kan het resultaat worden verklaard door natuurlijke variatie.

Coronairlijden / PCI / optreden TVR binnen 1 jaar

Medisch Spectrum Twente

Funnelplot PCI t.a.v. reïnterventies (Target Vessel Revascularisation) binnen 1 jaar. Het TCT heeft significant minder reïnterventies binnen 1 jaar in een kransslagader na een PCI dan andere centra. Ook heeft het TCT een lagere 30- en 120 dagen mortaliteit en optreden van myocardinfarct binnen 30 dagen dan gemiddeld. Dit is niet significant lager dan gemiddeld.

Coronairlijden / PCI / 1-jaars mortaliteit

Medisch Spectrum Twente

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.5.3 TAVI Zowel de behandeling van degeneratief natief aortakleplijden als ook behandeling van gedegenereerde biokleppen met een valve-in-valve TAVI procedure wordt aangeboden. Patiënten en familie worden uitgebreid voorgelicht op een speciale TAVI-poli en krijgen een ‘TAVI screening op maat’. Elke week vinden multidisciplinaire klepbesprekingen en de TAVI behandelingen plaats. De uitstekende samenwerking tussen interventiecardiologen en thoraxchirurgen als TAVI team is de basis voor de goede kwaliteit en biedt grote flexibiliteit en controle van de toegangsweg. Daarnaast is het percentage CVA na AVR laag en behoort het Thorax Centrum Twente tot de centra met de minste bloedtransfusies na aortaklepvervangingen. Minder bloedtransfusies zijn gerelateerd aan een lagere 120 dagen mortaliteit als ook aan een lagere mortaliteit op lange termijn. Voor TAVI-patiënten zien we naast significant minder pacemakerimplantaties ook significant minder vasculaire complicaties en een lage procedurele mortaliteit.

Aortakleplijden / TAVI / implantatie nieuwe permanente pacemaker binnen 30 dagen

Medisch Spectrum Twente

2.5.4 Mitraclip Het Thorax Centrum Twente legt zich steeds meer toe op het verrichten van minimaal invasieve ingrepen, ook bij geconstateerde hartklepproblemen. Voor ernstige lekkage van de mitraalklep is tot nu toe reparatie van de klep door middel van een chirurgische ingreep de gouden standaard. In ons ziekenhuis zijn de hartchirurgen zeer bedreven in deze techniek. Deze open hartoperatie is niet bij iedereen mogelijk door bijvoorbeeld een te hoog risico. Sinds enkele jaren is het ook mogelijk om de mitraalklep lekkage te beperken door het plaatsen van een (of meerdere) Mitraclip(s). >

> Door het aan elkaar ‘hechten’ van de twee mitraalklepbladen kan de lekkage worden verminderd en in sommige gevallen soms volledig worden verholpen. De ingreep wordt verricht onder geleide van driedimensionale oesophagus echografie op de hybride OK. Doordat er alleen een klein sneetje in de lies gemaakt wordt, kan de patiënt al na enkele dagen worden ontslagen. Een verdere verbetering van mogelijkheden tot reparatie van de mitraalklep wordt gevormd door de introductie van de zogenaamde ‘CardioBand’. Deze techniek zal naar verwachting vanaf medio 2018 in MST beschikbaar zijn. 2.5.5 Atriumfibrilleren De behandeling van atriumfibrilleren in de Meetbaar Beter set bestaat uit de cardiologische- en de chirurgische behandeling van atriumfibrilleren door middel van Pulmonaal Vene Isolatie (PVI). Als patiënten een succesvolle PVIbehandeling hebben gehad, hoeven er geen Anti Arrhythmic Drugs (AAD) meer gegeven te worden. In het TCT kan deze medicatie significant vaker worden geschrapt omdat patiënten klachtenvrij zijn in vergelijking met andere centra De cardiologische behandeling in het TCT heeft weinig trombo-embolische complicaties. De follow-up van patiënten wordt gedaan met hoogwaardige metingen zoals event-recorders en reveal implantaties. De chirurgische behandeling van atriumfibrilleren (VATS-PVI) kent weinig bloedingscomplicaties en een goed succes van de behandeling.

Atriumfibrilleren / Katheterablatie / gebruik AAD na 1 jaar

Medisch Spectrum Twente

Gebruik van Anti-Arrhythmic Drugs (AAD) na 1 jaar na cardiologische behandeling met PVI. Het TCT heeft significant minder patiënten die AAD gebruiken na een succesvolle PVI-behandeling.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.6

Aantallen Cardio-thoracale Chirurgie

2015

2016

2017

CABG

529

501

520

AVR

135

121

106

Mitraalklep chirurgie

Aorta chirurgie

Gecombineerd

308

295

241

1108

1043

988

Totaal open hartoperaties

2.6.1 Verwachte versus opgetreden mortaliteit Een manier voor het uitdrukken van kwaliteit is de CUSUM-systematiek waarbij de gemeten mortaliteit wordt verrekend met de verwachte mortaliteit op basis van de EuroScore I en de verbeterde EuroScore II. Bij beide versies van de EuroScore wordt een stijgende lijn van de grafiek gezien hetgeen betekent dat de gemeten prestatie beter is dan de verwachte prestatie.

2.6.2 Aortakleplijden De behandeling van aortakleplijden omvat chirurgische (AVR) en transcatheter (TAVI) vervanging van de aortaklep. In ons centrum komen weinig pacemakerimplantaties voor, binnen 30 dagen na AVR en TAVI. Bij TAVI-patiĂŤnten is dit significant lager dan het gemiddelde in Nederland.

Aortakleplijden / AVR / implantatie nieuwe permanente pacemaker binnen 30 dagen

Medisch Spectrum Twente

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.6.3 Gecombineerd coronair- en aortakleplijden In het TCT is de 30- en 120 dagen mortaliteit zoals het gemiddelde in Nederland. Het TCT kent een progressief reëxploratie beleid, waarbij liever te vroeg wordt gekeken of er bloedingen zijn, dan in een later stadium waarbij bloedtransfusies nodig zijn. Hierdoor is dit bij het TCT hoger dan gemiddeld voor de AVR+CABG groep. Het MST heeft relatief weinig bloedtransfusies na deze ingreep. De lange termijnuitkomsten met matige hoeveelheid bloedtransfusie van alle hartcentra in Nederland zijn beter dan patiënten met een grote hoeveelheid bloedtransfusie.

Gecombineerd aortakleplijden en coronairlijden / AVR+CABG / 120-daagse moraliteit

Medisch Spectrum Twente

2.6.4 Coronairlijden Het Thorax Centrum Twente heeft met 80% het hoogst percentage kloppende hart bypasschirurgie (off-pump CABG) in Nederland. Het uitvoeren van off-pump CABG leidt tot minder CVA’s, waardoor het Thorax Centrum minder dan gemiddeld CVA’s heeft dan mag worden verwacht. Ook heeft slechts 10% van de patiënten een bloedtransfusie nodig.

Gecombineerd aortakleplijden en coronairlijden / AVR+CABG / Lange-termijn overleving / bloedtransfusie nodig / max. 5-jaars follow-up 5-jaarsoverleving van CABG+AVR patiënten is significant beter met een matige hoeveelheid bloedtransfusie (≤2 transfusies, grijs) dan met een grote hoeveelheid bloedtransfusie (>2 transfusies, blauw)

Risico-gecorrigeerd voor: chronische longziekte, diabetes mellitus, eerdere cardiochirurgie, geslacht, leeftijd, linkerventrikelfunctie, meervatslijden, nierinsufficiëntie, recent myocardinfarct, interventiejaar en centrum. Patiënten die een grote hoeveelheid bloedtransfusies nodig hebben gehad (>2 RBC) verschillen significant (p< 0,001) in ‘langere termijn overleving’ van patiënten die een matige hoeveelheid bloedtransfusie (≤ 2 RBC) nodig hebben gehad.

Gecombineerd aortakleplijden en coronairlijden / AVR + CABG / bloedtransfusie nodig (>2 RBC)

2.6.5 Uitkomst mitraalkleplijden De chirurgische behandeling van mitraalkleplijden omvat reparatie (MVP) of vervanging (MVR) van de mitraalklep. Het TCT kent het hoogste percentage reparaties ten opzichte van andere centra. Dit is gerelateerd aan een lagere 120 dagen mortaliteit en succes van de behandeling. Ook hier heeft het TCT weinig bloedtransfusies t.o.v. andere hartcentra.

2.6.6 Borstwandcorrecties Het Thorax Centrum Twente is expertisecentrum op het gebied van thoraxwandafwijkingen. Patiënten worden vanuit heel Nederland verwezen voor advies en eventueel een correctie. Onder thoraxwandafwijkingen vallen in principe alle vormafwijkingen van de borstkas, zowel aangeboren als verkregen. De meest voorkomende borstkasafwijking zoals die zich presenteert is de trechterborst ofwel pectus excavatum. Hierbij staat het borstbeen naar binnen gericht. Deze borstkasafwijking kan bij jonge mensen worden gecorrigeerd door middel van implantatie van een zogenaamde Nuss bar. Indien de patiënt ouder is (dan 25-30 jaar) is de flexibiliteit/vervormbaarheid van de borstkas al zodanig verminderd dat een correctie met een Nuss bar bij deze categorie patiënten vaak niet meer mogelijk blijkt. In dat geval wordt een correctie volgens Ravitch verricht. Bij kippenborsten is er sprake van een naar voren staand borstbeen. Ook deze afwijking kan worden gecorrigeerd met een operatietechniek volgens Ravitch. In 2017 zijn er in totaal 49 borstwand gerelateerde ingrepen verricht. Trechterborstafwijkingen waren de meest gediagnostiseerde die gecorrigeerd werden met implantatie van een Nuss bar in het merendeel van de gevallen. Bij 9 patiënten werd de correctie uitgevoerd met de Ravitch techniek. Kippenborsten (8) werden allen gecorrigeerd met de Ravitch techniek. Een restgroep van 3 patiënten hadden een borstwandmisvorming die met maatwerkchirurgie werden behandeld. In totaal werden in 2017 ruim 150 patiënten poliklinisch gezien. Bij een aanzienlijk deel van de patiënten ging het om een second opinion.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.6.7 Aantallen Longchirurgie

2015

2016

2017

Pneumonectomie

Bilobectomie

Segmentresectie

Wigexcisie

Proefthoracotomie

Mediastinoscopie

Metastasectomie

Aantal VATS

67%

74%

78%

Lobectomie

%VATS (m.u.v. pneumonectomie)

Minimaal-invasieve longchirurgie (VATS)

NB: Geconverteerde VATS is als VATS weergegeven

2.7

Kliniek Thorax Centrum Twente

2.7.1 Eerste Hart Hulp / Cardio Care Unit In 2017 is een voorzichtig begin gemaakt met de uitwisseling van verpleegkundigen tussen de verpleegunit, het Cardiovasculair Interventiecentrum en de EHH. Het streven is deze uitwisseling verder vorm te geven in 2018. Daarmee verhogen we in het Thorax Centrum Twente onze flexibele schil en bieden we personeel de mogelijkheid op een andere afdeling te kijken. Er is goed gekeken naar een zo efficiënt mogelijk gebruik van de CCU bedden. Er is besloten deze bedden te gaan gebruiken voor de Medium Care patiënten. In 2017 is een start gemaakt met de ontwikkeling van scholing voor verpleegkundigen binnen de Hartbewaking om deze categorie patiënten te kunnen ontvangen. In 2018 zal de scholing plaatsvinden en zullen de eerste Medium Care patiënten ontvangen worden op de Hartbewaking. 2.7.2 OK Centrum Het Thorax Centrum Twente beschikt over een dedicated Thorax OK met 19 operatieassistenten en 13 anesthesiemedewerkers die worden aangestuurd door een teamhoofd. Er zijn 9 klinisch perfusionisten werkzaam. Het TCT beschikt over 3 Thorax OK’s en 1 Hybride OK waar o.a. de TAVI’s worden uitgevoerd. Er zijn korte lijnen met de Thorax Intensive Care.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.7.3 Verpleegunit Cardiologie en Cardio-thoracale Chirurgie De verpleegunit Thorax Centrum Twente heeft 56 bedden. Onderverdeeld in 22 bedden Cardiochirurgie en 34 bedden Cardiologie. Op deze afdeling werken 1 teamhoofd, 10 verpleegkundig specialisten, 1 verpleegkundig specialist in opleiding, 65 verpleegkundigen, 6 fysiotherapeuten, 16 roomservice medewerkers en 5 secretaresses. Onderzoek en opleiding verpleegkundigen In 2017 hebben 11 verpleegkundigen het certificaat voor de scholing Cardio-thoracale Chirurgie ontvangen. Er is met succes een BPU project uitgevoerd over patiëntenparticipatie in het primaire zorgproces. Aanbevelingen voor de kliniek in TCT zullen daar nog uit voortvloeien. Binnen de kliniek hebben acht roomservice medewerkers de opleiding Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen afgerond. Vanuit vier stromingen: Fysiotherapie, Verpleegkunde, Technische Geneeskunde en Cardio-thoracale Chirurgie is een onderzoek uitgevoerd met een zeer praktisch resultaat: De poster ‘Bewegen = Herstellen’ waarmee patiënten worden gemotiveerd om actief bij te dragen aan hun eigen herstel. De poster hangt in alle patiëntenkamers in de kliniek.

AF-poli In december zijn twee verpleegkundigen in samenwerking met de elektrofysiologen en een physician assistant, gestart met de AF (Atrium Fibrilleren) poli. Nieuwe patiënten met AF, patiënten die in aanmerking komen voor een PVI (cryo/RF) en patiënten met problematisch AF krijgen hier voorlichting, begeleiding en behandeling. Doordat er nog efficiënter en doelmatiger wordt gewerkt, kan er eerder een bewuste en verstandige keuze gemaakt worden tussen ‘rate’ of ‘rhytm’ control. Predocs spreekuur Er zijn in 2017 369 patiënten van 65 jaar en ouder gezien op het Predocs spreekuur door de Predocs verpleegkundigen. De eerste voorzichtige resultaten zijn hoopgevend. Het verpleegkundig Predocs spreekuur, bestaat uit 4 onderdelen: • Het geven van informatie over de procedure en het afnemen van de anamnese. • Het screenen van de patiënt op een verhoogd risico (delier, decubitus, depressie en infecties). • Het eventueel inplannen van een hoog risico patiënt op de PPOS bij de anesthesioloog. • Het voorlichten van de patiënt over preventieve maatregelen bij een verhoogd risico en wat de patiënt hier zelf aan kan doen. 2.7.4 Cardiovasculair Interventie Centrum Het Cardiovasculair Interventie Centrum (CIC) bestaat uit verschillende organisatorische onderdelen waaronder: • Angiokamers Cardiologie, opgedeeld in twee kamers t.b.v. interventiecardiologie en twee kamers t.b.v. elektrofysiologie; • Dagbehandeling/verkoever/lounge en polikliniek elektrofysiologie. In de angiokamers van het CIC werken medewerkers met een speciale opleiding in de interventiecardiologie en elektrofysiologie. Zij assisteren bij alle ingrepen in en aan het hart. Ook in de dienst zorgen zij 24 uur per dag, 7 dagen per week, voor de beste expertise in dit vakgebied. De dagbehandeling biedt ruimte aan 19 bedden waaronder 12 electieve bedden, 2 transitiebedden en 5 intensieve bedden. Alle vormen van zorg en zorgzwaarte worden gefaciliteerd, onder andere intensieve zorg na TAVI of Mitraclip procedures en overige cardiologische ingrepen, alsook invasieve onderzoeken als bijvoorbeeld TEE’s en ECV. Daarnaast vindt nazorg plaats bij longpatiënten, die een invasief onderzoek hebben ondergaan en patiënten die een radiologische interventie hebben ondergaan. De verpleegkundigen op deze afdeling zijn met verschillende

topmodules specifiek opgeleid voor het vereiste kennis niveau en bijbehorende competenties. Patiëntveiligheid Patiëntveiligheid rondom de zorg voor, tijdens en na de ingrepen, is een zeer belangrijke onderwerp. Dit wordt continue geëvalueerd en geoptimaliseerd. De uitkomsten van de verschillende in- en externe audits, complicatiebesprekingen en dergelijke worden nauwlettend gemonitord en in verbeteracties uitgezet. Door de verhuizing naar de nieuwbouw in januari 2016, beschikt het CIC over de meest geavanceerde technische mogelijkheden om de zorg voor onze patiënten zo veilig, accuraat en efficiënt mogelijk uit te voeren. Door het realiseren van verschillende voorzieningen, bijvoorbeeld de introductie van pendels waaraan apparatuur is bevestigd, blijft de vloer vrij van kabels en apparatuur en draagt dit bij aan een hogere mate van hygiëne en een optimalere en veiliger vloer lay-out. Daarnaast is veel aandacht besteed aan het ontwerp van de technische infrastructuur. Door computers te verplaatsen naar de technische ruimtes, is er meer overzicht en rust in de ruimte en reduceert dit tevens de warmtelast. Door de kamers van de beide disciplines identiek uit te rusten en de (complexe) apparatuur volledig in de infrastructuur te integreren, bevorderd dit de bedrijfsvoering en logistiek in de dagelijkse praktijkvoering. Na ruim 2 jaar ervaring kunnen we concluderen dat dit naar volle tevredenheid tot uitvoer is gebracht. Speerpunt Speerpunt van 2017 is de procesoptimalisatie rondom middelen en materialen. Door continue te sturen op verbetering van logistiek, inkoopvoordeel, waste levels en bijstellen van decentrale voorraden en assortimentsbeheer, hebben we in 2017 de status van Best Practice bereikt. Naast procesoptimalisatie heeft dit ook geleid tot een fors, structureel financieel rendementsvoordeel. Naast multidisciplinair te blijven werken aan een eenduidige organisatiestructuur en optimale procesinrichting is het zo mogelijk nog belangrijker te blijven investeren in een cultuur en voorwaarden, waarbij alle kwaliteiten van de medewerkers volledig tot hun recht komen. Op deze manier kunnen we voortdurend excelleren om de allerbeste zorg te leveren.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.7.5 Poliklinieken Cardiologie Enschede en Oldenzaal In Enschede is een aantal gespecialiseerde spreekuren: kinder- en congenitale poli, AF (atrium fibrilleren) poli, hartfalenpoli, hartrevalidatiepoli, pacemaker- en ICD poli, wondpoli, preoperatieve poli, pectus poli en daarnaast een volledige hartfunctieafdeling. Wat betreft de congenitale poli wordt nauw samengewerkt met het Academisch Medisch Centrum Amsterdam. Er is een gezamenlijke poliklinische voorziening ingericht waarbij patiënten eens per zes weken de poli bezoeken en waarbij tevens een dedicated verpleegkundige aanwezig is uit het AMC. Tijdens deze polibezoeken krijgen patiënten uitleg over genetisch onderzoek en de eventuele gevolgen voor familieleden. Met de buitenpoliklinieken in Oldenzaal en Haaksbergen is het TCT geëquipeerd om aan de steeds complexere (boven)regionale zorgvraag van de patiënten te voldoen. In 2017 hebben bijna 30.000 patiënten het Thorax Centrum Twente bezocht voor een bezoek aan de cardioloog. Van deze 30.000 patiënten waren ruim 5000 nieuwe verwijzingen (via de huisarts of een andere medisch specialist). Nieuwe patiënten In 2017 is gestart met Zorgdomein. Steeds meer eerste-lijn verwijzers verwijzen via Zorgdomein hun patiënten digitaal naar het Thorax Centrum Twente. Een verwijsbrief wordt na binnenkomst altijd gescreend door een cardioloog waarbij zoveel mogelijk voorafgaande aan het polikliniekbezoek, functieonderzoek plaatsvindt. Mogelijkheden voor het starten van een fast-track-poli (onderzoek, polikliniekbezoek en uitslag op 1 dagdeel) zijn onderzocht en worden verder geïmplementeerd.

Wachttijden De wachttijden voor functieonderzoek zijn fors gereduceerd. Deels komt dit door een andere manier van werken en plannen, deels door personele inzet. Tevens is er veel aandacht geweest voor de wachtlijsten van controlepatiënten per cardioloog. Waar nodig is een aantal patiënten herverdeeld en zijn er extra spreekuren ingezet. Dit laatste zal ook in 2018 gecontinueerd worden. Patiëntervaringsonderzoek / CQ-index Patiënten zijn over het algemeen erg tevreden over de polikliniek en functieafdeling. Gemiddeld scoort de polikliniek Thorax Centrum Twente een 8.3. Door middel van patiëntenenquêtes die 2 x per jaar worden afgenomen, kan er per afdeling en onderdeel gekeken worden waar de verbeterpunten liggen. Eventuele klachten en signalen worden altijd besproken in werkoverleggen met de betreffende medewerkers. Het Thorax Centrum Twente vindt het belangrijk om op dit onderwerp continue te verbeteren.

2.8

Digitale patiëntenvoorlichting

Het Thorax Centrum Twente is eind 2017 gestart met digitale voorlichting aan patiënten via Medify. Voor een aantal behandelingen / onderzoeken is het proces digitaal in beeld gebracht: • Diagnostiek polikliniek (voor alle nieuwe patiënten; met allerlei onderzoeken die plaatsvinden op de polikliniek) • TEE (met en zonder narcose) • CAG / PCI • Pacemaker / ICD (met en zonder narcose) • Boezemfibrilleren • Electrofysiologie / Ablatie zonder narcose • CABG • TAVI

De patiënt krijgt een link toegestuurd waarin de hele procedure in beeld, geluid en tekst wordt uitgelegd. Daarna volgt een vragenlijst waarbij naar de medische geschiedenis, medicatie, Informed Consent, behandelbeperking, MRSA en kwaliteit van leven wordt gevraagd. Voor het verzamelen en digitaal beschikbaar maken van de vragenlijsten in DSV (Digitale Status Voering) en MCS (het elektronisch patiëntendossier) moet nog wel een koppeling met Medify worden gerealiseerd. Patiënten ervaren hierdoor minder angst, met als gevolg een verkorte opnametijd en snellere doorlooptijd. Patiënten krijgen tevens beter inzicht in de risico’s en opbrengsten van de behandeling (empowerment) en kunnen zo beter samen beslissingen nemen (shared decision making). Door het gebruik van deze tool hoeven patiënten minder vaak en korter in het ziekenhuis te zijn en wordt de wachttijd flink gereduceerd. Voordeel voor de zorgverlener is dat de intake (medisch en verpleegkundig) digitaal is en dus minder administratieve rompslomp met zich meebrengt. Er is meer focus op de patiënt en op inhoudelijke vragen. De data is aanwezig nog voordat de patiënt in het ziekenhuis is, dus de zorgverlener is beter voorbereid. Uiteindelijk zijn er minder contactmomenten die niet (meer) bijdragen aan de zorg en er is een zuivere databank voor research (mogelijkheden om een vragenlijst op te sturen na 30 of 360 dagen).

2.9

Patiëntgerichtheid

CQ-index Om de patiënttevredenheid in kaart te brengen, hanteert het Thoraxcentrum de Consumer Quality Index (CQi). De CQ-index wordt één keer per jaar gemeten. Hiervoor is in Santeonverband een online CQ vragenlijst ontwikkeld die patiënten anoniem kunnen invullen. Op basis van de uitkomsten heeft het Thoraxcentrum vier verbeteracties opgesteld die opgenomen zijn in het jaarplan van 2018. Een voorbeeld van een verbeteractie is de implementatie van de digitale voorlichting via Medify.

Patiënten die een polikliniek hebben bezocht waren het meest positief over de bejegening door de zorgverleners, communicatie door de arts en ontvangst op de poli. Zij gaven verder aan dat de inspraak van de patiënt en informatie over medicatie voor verbetering vatbaar is. Patiënten die opgenomen zijn geweest, gaven aan het meest tevreden te zijn over ontvangst op de afdeling en de samenwerking. Zij gaven ook aan dat de inhoud van het opnamegesprek, en de communicatie rond medicatie voor verbetering vatbaar zijn. De verpleegunits en poliklinieken gaan met de verbeterpunten aan de slag. Kort cyclisch meten In 2017 is gestart met kort cyclisch meten van patiëntervaringen in de kliniek. Het doel van het kort cyclisch meten is om eerder in te spelen op de ervaringen van de patiënt om zo het zorgbehandelplan zo goed mogelijk bij de wensen van de patiënt aan te laten sluiten. Daarnaast kunnen eventuele klachten/ onvrede in een eerder stadium aan het licht komen, waardoor er eerder actie ondernomen kan worden. In totaal zijn 1169 evaluaties ingevuld, patiënten scoorden gemiddeld een 8,4. Spiegelbijeenkomst In 2017 heeft het Thorax Centrum Twente een spiegelgesprek gehouden met patiënten die een open hartoperatie hebben ondergaan. Tijdens deze bijeenkomst spreekt een groep patiënten onder leiding van twee onafhankelijke gespreksleiders over hun ervaringen in MST. Betrokken zorgverleners zijn als toehoorders aanwezig en mogen aan het einde slechts vragen ter verduidelijking stellen. Een doorgevoerd verbeterpunt naar aanleiding van dit spiegelgesprek is het aanbieden van een gesprek met een pastoraal medewerker na de operatie. Tevens zijn er uit het gesprek ook veel complimenten naar voren gekomen die zijn gedeeld met de medewerkers van de afdeling.

In 2017 hebben patiënten het Thoraxcentrum poliklinisch een 8,3 als rapportcijfer gegeven en klinisch een 8,7. Op de Netto Promotor Score (NPS) behaalde de polikliniek een score van 47,9% en de kliniek een score van 55,9%. De NPS is een maat voor het meten van de loyaliteit/tevredenheid van de patiënt. Met de behaalde score scoort het Thorax Centrum Twente poliklinisch gemiddeld en klinisch significant beter dan de benchmark.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

2.10

Maatschappelijke betrokkenheid

2.10.1 Medische Publieksacademie Twente In 2017 is MST gestart met de Medische Publieksacademie Twente. Het doel is de gezondheid in de regio te bevorderen en patiënten, maar ook niet-patiënten, (verder) kennis te laten maken met de zorg die in ons ziekenhuis geboden wordt. Een van de avonden werd verzorgd door het Thorax Centrum Twente met presentaties over boezemfibrilleren en hartklepafwijkingen. Er was veel belangstelling en de avond werd goed beoordeeld. Ook de regionale media besteedde uitgebreid aandacht aan dit actuele gezondheidsthema.

2.10.2 Twents Hartteam naar Egypte Bijna 10 jaar geleden is een team cardiologen en hartchirurgen uit MST en ZGT (Ziekenhuis Groep Twente) in Egypte geweest. Samen met OK-assistenten, anesthesiemedewerkers en vaatkamerlaboranten zijn destijds openhartoperaties, dotterprocedures en andere ingrepen uitgevoerd. In 2017 is opnieuw een missie georganiseerd. Het team van zorgverleners van MST en ZGT vloog in oktober naar Luxor. Met eigen meegebrachte materialen zijn wederom diverse ingrepen en procedures uitgevoerd. Tevens is het personeel van South Valley University getraind.

2.10.3 Hospitality in het Thorax Centrum Twente Bij de start van het Thorax Centrum Twente in 2004 bleek dat er, door de vele verwijzingen van patiënten buiten de regio, behoefte was aan logeerruimte voor de familie van patiënten. Door de (toen nog) maatschap Cardio-thoracale Chirurgie is een appartement gekocht dat voor een klein bedrag per nacht gehuurd kan worden door familie. Al snel bleek dat het appartement continue was volgeboekt en is in 2011 besloten om een tweede appartement te kopen. Uit de reacties van familieleden blijkt dat zij het erg prettig vinden om bij hun dierbaren in de buurt te zijn en de privacy te hebben van een eigen appartement op loopafstand van het ziekenhuis. Een tekst die is achtergelaten in het gastenboek van één van de appartementen:

ar Emmen was “Op-en-neer rijden na deze ernstige in voor ons geen optie m is het heel aro en emotionele tijd. Da partement ap rij fijn om in zo’n gastv e eerste All n. te kunnen verblijve . Mijn man zig we aan benodigdheden zijn bypass gekregen. heeft een 3-voudige chter HARTELIJK Ook namens onze do als “thuis.” eld DANK . Dit huis vo e

30 november 2017

Het hart, de motor van je lichaam Het hart stond centraal tijdens de bijeenkomst van de Medische Publieksacademie Twente van MST op 30 november. Specialisten gaven een inkijkje in de nieuwste technieken, onderzoeken, behandelingen én de rol van preventie. Hoe herken je probleemsignalen en wat kun je zelf doen om het hart gezond te houden?

Aandachtsgebieden • Boezemfibrilleren • Afwijking aan de mitralisklep

Risicofactoren • Hoge bloeddruk • Overgewicht • Weinig bewegen

Behandelingen • Boezemfibrilleren: medicatie, antistollingsmedicijnen of ablatie • Mitralisklepafwijking: reparatie (mitraclip) of vervangen mitralisklep

Cijfers en feiten over het hart 1 op de 16 Nederlanders is hartpatiënt

De eerste 6 minuten zijn bij een hartstilstand cruciaal

Ongeveer 200.000 mensen in Nederland weten dat ze boezemfibrilleren hebben. Nog eens zo’n 100.000 hebben ook boezemfibrilleren, maar weten dit niet.

Jaarlijks zien specialisten MST 3.500 mensen met boezemfibrilleren

350

ablaties per jaar in MST

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

3. Opleiding 3.1

Opleiding Cardiologie

Binnen het Thorax Centrum Twente kunnen ieder jaar vier artsen starten met de opleiding tot cardioloog. De opleiding bestaat uit twee jaar interne geneeskunde en vier jaar cardiologie. Eén jaar van de cardiologie wordt uitgevoerd in één van de aangesloten B- klinieken (Gelre Ziekenhuizen, Deventer Ziekenhuis en Treant, locatie Scheper Ziekenhuis). De vier jarige opleiding cardiologie is ingedeeld in een basisblok van 3 jaar dat voor alle AIOS gemeenschappelijk is en het zesde jaar is een differentiatiejaar. In 2017 waren er in totaal 13 AIOS werkzaam in het TCT waarvan 4 AIOS zijn afgestudeerd. In 2017 waren 16 ANIOS werkzaam in het TCT.

3.2

Opleiding Cardio-thoracale Chirurgie

In november 2017 heeft MST de erkenning voor de opleiding tot Cardio-thoracaal Chirurg verkregen. In februari 2018 is de eerste opleidings-assistent daadwerkelijk gestart.

3.3

Opleiding Technische Geneeskunde (TG)

In 2017 hebben twee bachelor studenten TG stage gelopen in het Thoraxcentrum, vier studenten hebben hun bachelor opdracht in het TCT gedaan en er zijn vier studenten TG die hun 10-weekse klinische stage in het TCT hebben gedaan.

Twee TG’ers zijn afgestudeerd in het Thorax Centrum Twente: • Pien Spoor (maart 2017): Competitive Flow in the Left Internal Mammary Artery after Off-Pump Coronary Artery Bypass Grafting • Karlijn Aarnink (oktober 2017): Electro-mechanical resynchronisation therapy with a smart material in patients with heart failure: an experimental study Binnen de opleiding Technische Geneeskunde aan de Universiteit Twente zijn prof. dr. J.G. Grandjean en drs. F.R. Halfwerk (hoofd)docenten bij het vak Surgical Skills.

3.4

Vasoview trainingen

Het TCT is expertisecentrum voor het geven van Vasoview trainingen. Bij deze techniek wordt door OACV-ers (Operatie Assistenten met Chirurgische Vaardigheden) de slagader uit de arm van de patiënt genomen waarbij maar een klein sneetje in de pols nodig is. De hele slagader wordt met behulp van een camera en speciale instrumenten uit de arm gehaald. Vervolgens wordt de slagader bewerkt om deze zo optimaal mogelijk te prepareren voor de bypass operatie. Het TCT geeft deze Vasoview trainingen aan cardio-thoracaal chirurgen (in opleiding) die vanuit de hele wereld naar Enschede komen om deze techniek te leren. In 2017 is 19 keer de Vasoview training gegeven aan binnen- en buitenlandse artsen.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

3.5

Events, nascholingen en congressen Thorax Centrum Twente

15 februari 2017 Bijeenkomst Stichting Hartcentrum Twente “Hart voor de zaak” Een informatieve bijeenkomst voor bestaande en mogelijke nieuwe sponsoren van de Stichting over de prestaties en ambities van het TCT en met presentaties door prof. dr. C. von Birgelen, cardioloog en prof. dr. J.G. Grandjean, cardio-thoracaal chirurg over de nieuwe ontwikkelingen binnen hun vakgebied. De speerpunten van de Stichting zijn onder andere de financiële ondersteuning van de inmiddels gerealiseerde leerstoelen van bovengenoemde hoogleraren binnen de Universiteit Twente.

13 april 2017 Verwijzersbijeenkomst Tweejaarlijks wordt voor de verwijzend cardiologen van het TCT een minisymposium georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst werden presentaties gehouden over het nieuw op te zetten Endocarditis Hartteam (door Marlon Keulen, cardioloog MST en Rogier Nijhuis, cardioloog ZGT), over ‘TAVI, een reguliere behandeling voor de juiste patiënt’ (door Martin Stoel, cardioloog MST) en over VATS PVI (door Mimi ter Weeme, cardio-thoracaal chirurg). Het was een geslaagde avond met cardiologen uit de ziekenhuizen in Assen, Stadskanaal, Hardenberg, Almelo, Winterswijk en Apeldoorn.

20 april 2017 Scholing Cardiologie verpleegkundigen van verwijzende ziekenhuizen Sinds 2012 organiseert het TCT jaarlijks een bijscholing voor Cardiologie verpleegkundigen van externe, regionale ziekenhuizen. Dit jaar met presentaties over nieuwe ontwikkelingen binnen Cardiologie en Thoraxchirurgie en een snijcollege waarbij de verpleegkundigen zelf een varkenshart ontleedden om meer inzicht te krijgen in de anatomie van het hart. Jaarlijks nemen ongeveer 50 externe Cardiologie verpleegkundigen deel aan deze scholing. In 2017 hebben tevens 96 HBO-V verpleegkundigen, in opleiding bij Hogeschool Saxion in Enschede, deelgenomen.

22 t/m 24 juni 2017 Cardiac MRI in clinical practice Het TCT organiseerde voor de 2e keer de cursus MRI in clinical practice. Deze cursus is door de CVOI erkend als landelijke opleidingscursus. Het is een hands-on cursus om praktische basiskennis op te kunnen doen (of uit te breiden) op het gebied van klinische cardiale MRI. Aan de hand van een korte uitleg van MRI en cardiale pathologie konden de deelnemers voor ongeveer 100 casussen de uitwerking- en MRI beelden beoordelen. Deze cursus is opgezet en tot stand gekomen door dr. L. Wagenaar, cardioloog MST, dr. R. de Nooijer, cardioloog ZGT, dr. D. Bouman, radioloog MST en dr. J. Op den Akker, radioloog UMC Groningen.

24 november 2017 Cursus Electrogram Analysis for Electrophysiologists In samenwerking met Boston Scientific werd in MST een cursus georganiseerd voor electrofysiologen in Nederland. Aan de cursus hebben 49 electrofysiologen deelgenomen uit het OLVG, UMC Utrecht, VU Amsterdam, UMC Groningen, Catharina Ziekenhuis Eindhoven, AMC en Antonius Ziekenhuis Nieuwegein.

12 mei 2017 Symposium Verpleegkundig Specialisten Thoraxcentra Nederland Ruim 30 verpleegkundig specialisten en enkele Physician Assistants uit zes verschillende Thoraxcentra in Nederland kwamen bij elkaar voor de jaarlijkse “Thorax-meeting” met als doel om in elkaars keuken te kijken, onderzoek uit te wisselen en kritisch te zijn in het zorgbeleid van onze centra. Er waren onder andere presentaties over “Graft patency en flow measurements during CABG”, sternumcomplicaties, atriumfibrilleren, “rate versus rhythm control” postoperatief en “zinloze rituelen binnen de hartchirurgie”.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

Het hart, de motor van je lichaam Medische Publieksacademie Twente

MST maakt zich hard voor het hart Cijfers en feiten over het hart Als het hart hapert Interviews met specialisten

MST17457-MAG-HARTRITMESTOORNISSEN-DEF nw.indd 1

16-11-17 14:23

4. Wetenschap Wetenschappelijk onderzoek vormt een belangrijk onderdeel van de opleiding cardiologie binnen het Thorax Centrum Twente. Voor de AIOS cardiologie bestaat voldoende mogelijkheid om te participeren in het wetenschappelijke onderzoek. Enerzijds wordt oorspronkelijk onderzoek uitgevoerd en anderzijds wordt “contractresearch” (vaak via de WCN) verricht, beiden onder de vlag van de “Cardio Research Enschede BV” (CRE). In het kader van bovenstaande is cardioloog prof. dr. C. von Birgelen aangesteld als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Twente te Enschede. Hij draagt er zorg voor dat de AIOS cardiologie gedurende de opleiding aan onderstaande opleidingseisen voldoen: • • • • •

minimaal 1x eigen publicatie in toonaangevend cardiologisch tijdschrift minimaal 1x presentatie op (inter-)nationaal congres (oral of poster) jaarlijks bezoek aan vergadering/bijeenkomst NVVC minimaal 1x CVOI symposium Tour d ’horizon minimaal 1x CVOI Academy (deelname buitenlands congres)

De opleider en plaatsvervangend opleider zijn verantwoordelijk voor de wetenschappelijke output van de AIOS cardiologie. Alle leden van de opleidingsgroep die wetenschappelijk onderzoek verrichten dragen bij aan dit wetenschappelijk klimaat. Binnen de opleidingsgroep bestaat een wetenschapscommissie die zich bezig houdt met het opzetten en coördineren van eigen origineel wetenschappelijk onderzoek. Deze wetenschapscommissie wordt voorgezeten door een lid van de opleidingsgroep, die tevens als hoogleraar verbonden is aan de Universiteit Twente te Enschede.

4.1

Promoties in 2017

6 december 2017 Jasveen Kandhai Promotor: prof. dr. C. von Birgelen co-promotor: Carine Doggen Bij patiënten met bekende cardiovasculaire risicofactoren of milde atherosclerotische aandoeningen is de relevantie van het detecteren van endotheliale dysfunctie voor risicobeoordeling aangetoond. Het was echter onduidelijk of kennis over de endotheel functie nuttig is bij patiënten die al een STEMI hebben gehad. Gegevens ontbraken over zowel het beloop van de endotheel functie als de relatie tussen de endotheel functie en klinische uitkomsten op de langere termijn. Dit leidde tot de volgende onderzoeksvragen:

1) Is er een verband tussen endotheel functie en het wel of niet aantreffen van een open aangedane kransslagader ten tijde van de initiële coronaire angiografie bij patiënten met een hartinfarct? 2) Is er een verband tussen endotheel functie en markers voor vaatontsteking? 3) Is er een verbetering van endotheel functie na een verband tussen endotheel functie na een STEMI en het optreden van cardiovasculaire aandoeningen op lange termijn? Dit proefschrift geeft de resultaten van het antwoord op bovenstaande onderzoeksvragen weer. 6 december 2017 Liefke van der Heijden Promotor: prof. dr. C. von Birgelen Co-promotor: Carine Doggen Medicijn-afgevende stents (drugeluting; DES) zijn onmisbaar geworden voor de behandeling van coronair lijden. Er vinden continu ontwikkelingen plaats om de veiligheid en effectiviteit van deze stents te optimaliseren. De tweede generatie DES zijn ten opzichte van de eerste generatie DES verbeterd op het gebied van bio-compatibiliteit, waardoor zij minder invloed hebben op de inductie van een inflammatoire respons in de vaatwand. Bij de nieuwe generatie stents is de flexibiliteit van de stent platforms verbeterd, waardoor de plaatsbaarheid en de hechting van de stents aan de vaatwand aanzienlijk is verbeterd. Dit kan voornamelijk van voordeel zijn bij de behandeling van coronair lijden waarbij er sprake is van een uitdagende anatomie en/ of complexe laesies. Terwijl de korte-termijn followup van tweede- en nieuwe generatie stents goed zijn onderzocht in gerandomiseerde studies in een brede groep van patiënten, is er nog onvoldoende informatie beschikbaar over de lange termijn veiligheid en effectiviteit van deze stents. Daarnaast is er nog weinig bekend over de prestaties van nieuwe-generatie DES bij patiënten met complexe laesies. Dit proefschrift evalueert de impact van verschillende stents op de klinische uitkomst in zowel een algemene patiënten populatie als in patiënten die complexe laesies hebben. Daarnaast zullen nieuwe types stents, zoals stents met biologisch afbreekbare polymeren, geheel oplosbare scaffolds en de COMBO stent die van een nieuwe soort technologie gebruikt maakt worden bediscussieerd.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

4.2

Wetenschappelijke voordrachten Cardiologie

Euro PCR 2017 OCT assessment of second-generation drug-eluting aborbable metal scaffold (DREAMS 2G): insights from the BIOSOLVE-II first-in-man trial – Moderated poster Von Birgelen C. BIO-RESORT silent diabetes substudy – Impact of silent diabetes on clinical outcome – Late breaking presentatie Von Birgelen C. ESC 2017 Four-year clinical outcome following randomised use of zotarolimus-eluting stents versus everolimus-eluting stents in allcomers: insights from the DUTCH PEERS trial – Von Birgelen C. Clopidogrel or Ticagrelor in Acute Coronary Syndrome Patients Treated With Newer-Generation Drug-Eluting Stents: CHANGE DAPT – Von Birgelen C. TCT 2017 Are all contemporary DES comparable? Lessons from the TWENTE Trials - Von Birgelen C. Should pre-diabetes affect revascularization decisions? – Von Birgelen C. The orsiro sirolimus-eluting stent: outcomes from the BIOFLOW and BIORESORT trial – Von Birgelen C. Abnormal glucose metabolism and adverse event rates 12 months after treatment with contemporary drug eluting stents: insights from the BIO-RESORT silent diabetes study – moderated poster Kok M. CHANGE DAPT: clopidogrel or ticagrelor in acute coronary syndrome patients treated with newer-generation drug-eluting stents – Zocca G. Oosters Cardiologen Genootschap 29-9-2017 DAPT: tijd voor verandering? – Zocca G. Wetenschapssymposium MST Clopidogrel or ticagrelor in acute coronary syndrome patients treated with newer-generation drug-eluting stents: CHANGE DAPT – Van der Heijden L. NVVC najaarscongres 1-2-3 Studie – Molenaar M. CHANGE DAPT – Van der Heijden L.

4.3

Wetenschappelijke publicaties Cardiologie

Wajon E co-auteur: “Incidence, risk factors, and predictors of infective endocarditis in adult congenital heart disease: focus on the use of prosthetic material. European Heart Journal Von Birgelen C et al: Five-year outcome after implantation of Zotarolimus- and Everolimus-eluting stents in randomized trial participants and nonenrolled eligible patients: a secondary analysis of a randomized clinical trial. JAMA Cardiology Oude Velthuis B, Molenaar M, Dorman HG, Stevenhagen JY, Scholten MF, Van der Palen J, Van Opstal JM. Use of threedimensional computed tomography overlay for real-time cryoballoon ablation in atrial fibrillation reduces radiation dose and contrast dye. Netherlands Heart Journal Huisman J et al: Two-Year Outcome After Treatment of Severely Calcified Lesions With Newer-Generation Drug-Eluting Stents in Acute Coronary Syndrome: A Patient-Level Pooled Analysis From TWENTE and DUTCH PEERS. Journal of Cardiology Scholten MF co-auteur: “Refining success of cardiac resynchronization therapy using a simple score predicting the amount of reverse ventricular remodelling: results from the Markers and Response to CRT (MARC) study” - Europace. Van Opstal JM co-auteur: “Nationwide Longitudinal Follow-up of Riata Leads Under Advisory at 3 Annual Screenings” - JACC EP

Van der Heijden L et al: “Three-Year Clinical Outcome of Patients with Coronary Disease and Increased Event Risk Treated with Newer-Generation Drug-Eluting Stents: From the Randomized Dutch Peers Trial.” Cardiology Kandhai-Ragunath J et al: “Endothelial function after ST-elevation myocardial infarction in patients with high levels of highsensitivity CRP and Lp-PLA2 : A substudy of the RESPONSE randomized trial”. Cardiovascular Revascularization Medicine Zocca G et al: “Clopidogrel or ticagrelor in acute coronary syndrome patients treated with newer-generation drug-eluting stents: CHANGE DAPT”. Eurointervention Von Birgelen C et al: “A novel four-dimensional angiographic approach to assess dynamic superficial wall stress of coronary arteries in vivo: initial experience in evaluating vessel sites with subsequent plaque rupture”. Clinical Research Coronary Intervention Von Birgelen C. et al: First-in-man randomized comparison of BuMA Supreme biodegradable polymer sirolimus-eluting versus durable polymer zotarolimus-eluting coronary stents: The PIONEER trial. Eurointervention Von Birgelen C, Van der Heijden LC, Mukete BN. Reply to Letter to the Editor entitled: “Bioresorbable stent thrombosis, lactic acid release and Kounis syndrome”. International Journal of Cardiology. Kok M.: Patient preference for radial versus femoral vascular access for elective coronary procedures: The PREVAS study. Catheter Cardiovascular Intervention Von Birgelen C als co-auteur: Functional comparison between BuMA Supreme biodegradable polymer sirolimus-eluting and durable polymer zotarolimuseluting coronary stents using Quantitative Flow Ratio: PIONEER QFR substudy. EuroIntervention. Clinical outcomes after percutaneous coronaryintervention with the COMBO stent versus Resolute Integrity and PROMUS Element stents: a propensity-matched analysis. EuroIntervention (tevens M Kok en L van der Heijden co-auteur). Rehospitalizations Following Primary Percutaneous Coronary Intervention in Patients With ST-Elevation. Myocardial Infarction: Results from a Multi-Center Randomized Trial. Journal of the American Heart Association Long-term Safety and Efficacy of New-Generation Drug-Eluting Stents in Women With Acute Myocardial Infarction: From the Women in Innovation and Drug-Eluting Stents (WIN-DES) Collaboration. JAMA Cardiology A prospective, randomized, open-label trial of 6-month versus 12-month dual antiplatelet therapy after drug-eluting stent implantation in ST-elevation myocardial infarction: Rationale and design of the “DAPT-STEMI trial”. American Heart Journal. Sustained safety and clinical performance of a drug-eluting absorbable metal scaffold up to 24 months: pooled outcomes of BIOSOLVE-II and BIOSOLVE-III. EuroIntervention. A novel four-dimensional angiographic approach to assess dynamic superficial wall stress of coronary arteries in vivo: initial experience in evaluating vessel sites with subsequent plaque rupture. EuroIntervention. Superficial wall stress assessed from 4-D analysis of coronary angiography in vivo. International Journal for Cardiovascular Imaging. First-in-man six-month results of a surface-modified coronary stent system in native coronary stenosis. EuroIntervention.

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

4.4

Lopende onderzoeken Cardiologie

1-2-3 studie: Optimale duur cryoballon therapie in de behandeling van AF ACWAS: Acuut cardioversie vs afwachten in AF patiënten Affirm: Placebo vs ijzerinfuus in ijzer deficiente acute hartfalers Arrest: Kwaliteitstoetsing ambulancedienst: hospitalisatie gegevens na prehospitale fase ambulance van gereanimeerde patiënten ASAP Too (start eind 2018): Watchman in NVAF patiënten ongeschikt voor OAS Bionyx: Orsiro vs Resolute Onyx in all comers PCI patiënten Bio-Resort: Orsiro vs Synergy vs Resolute Integrity in all comers PCI patiënten Biosolve II: Scaffold (Dreams) in de novo lesies bij niet CABG patiënten Clear: Acid bij statine intoleranten Combine: Non-culprit lesie: FFR + OCT Concor: Database aangeboren hartafwijkingen Discover PVI: Wel of niet stoppen anti aritmica voor PVI bij AF patiënten Do-It: Registry naar indicatie voor ICD’s (primary prevention) Dutch AMR: Registry asymptomatische patienten met mitralisklep insufficiëntie Effortless: Subcutane ICD, observationeel EHAFAR: Registratie VATS-PVI, observationeel EORP-AF: Registratie langdurige AF patiënten e-Ultimaster: Registratie e-Ultimaster stent Evolve II: Boston stent bij electieve PCI Ewolution: Afsluiting hartoor bij patiënten geschikt voor Watchmen Excel: PCI vs CABG bij hoofdstamstenose iVF: registratie: beloop na reanimatie van idiopathische VF patiënten Master DAPT: Duur DAPT behandeling bij HBR patiënten met bioresorbable stent Micra PM: Registratie bij implantatie draadloze pacemaker Micra-PM Micro/mini TEE: Mini en micro TEE guidance bij ablatie National Dust: Registry patiënten met ST

Pioneer: BuMa Supreme eG vs Sirolimus bij max 2 de novo lesies in PCI patiënten (hoofdtoetsend) Popular AGE: Registratie: ouderen met POB klachten Popular CABG: Monotherapie vs dapt bij CABG patiënten met veneuze graft Popular TAVI: Monotherapie vs dapt bij TAVI patiënten Praetorian: Transveneus vs subcutane ICD Reduce-IT: Synthetische visolie bij verhoogd triglyceride Reduce MVI: Tica vs prasu na acuut PCI bij STEMI patiënten Spectacle: Echo vergeleken met invasief meten linker atrium tijdens ablatie in paroxysomaal AF patiënten Themis: Tica vs placebo in patienten >50 jr, DM en verhoogde kans op CV events VIP-HF: HGPEF: reveal implant Vistax: Registratie: gebruik ablatie index en visitag bij PVI in paroxysomaal AF patiënten

4.5

Awards

Tijdens het NVVC najaarscongres won Liefke van der Heijden als co-auteur van de CHANGE DAPT studie, de prijs voor beste presentatie in de sessie “interventie cardiologie”.

4.6

Wetenschappelijke voordrachten Cardio-thoracale Chirurgie

Annual Meeting of the Society for Cardio-Thoracic Surgery of Great-Britain and Northern-Ireland (SCTS) The MECOZZI study: MECC vs Conventional ECC in Aortic Valve Replacement Surgery Halfwerk FR, Knol K, Grandjean JG, Mecozzi G. 14 maart 2017 Quantitative Measurements of Competitive Flow in Left Internal Mammary Artery Bypass Grafts Spoor P, Halfwerk FR, Hagmeijer R, Grandjean JG. 13 maart 2017 International Forum on Quality & Safety in Healthcare In-Hospital Early Mobilisation Measurement and Improvements After Cardiac Surgery Halfwerk FR, Wielens N, Hulskotte S, Grandjean JG. 26 april 2017 p. 126 Society in Europe for Simulation Applied to Medicine Surgical Patient Flow at the Core of Surgical Skills Training: A New Perspective on Teaching Surgical Skills Halfwerk FR, Groot Jebbink E, Groenier M. Juni 2017 International Coronary Congress Quantitative Measurements of Competitive Flow in Left Internal Mammary Artery Bypass Grafts Spoor P, Halfwerk FR, Hagmeijer R, Grandjean JG. 20 augustus 2017

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017

MST Wetenschapssymposium Transit Time Flow Measurements of Competitive Flow in Left Internal Mammary Artery Bypass Grafts Spoor P, Halfwerk FR, Hagmeijer R, Grandjean JG. 31 oktober 2017 MST Wetenschapssymposium Surgical Patient Flow at the Core of Surgical Skills Training: A New Perspective on Teaching Surgical Skills Halfwerk FR, Groot Jebbink E, Groenier M. 31 oktober 2017 MST Wetenschapssymposium Open and Closed Miniaturised Extracorporeal Circulation: A randomized Controlled Trial of Blood Loss in Aortic Valve Replacement Surgery Halfwerk FR, Knol K, Mariani S, Mecozzi G, Grandjean JG. 31 oktober 2017 MST Wetenschapssymposium Bewegen is herstellen! Wielens N, Hulskotte S, Halfwerk F R, Grandjean JG. 31 oktober 2017 INVEST 2017 - NAPA Congress Open and Closed Miniaturized Extracorporeal Circulation: A Randomized Controlled Trial of Blood Loss in Aortic Valve Replacement Surgery Knol K, Halfwerk F R, Mariani S, Mecozzi G, Grandjean JG. 16 november 2017

4.7

Wetenschappelijke publicaties Cardio-thoracale Chirurgie

Halfwerk FR, Grandjean JG et al: “Supercritical carbon dioxide decellularised pericardium: Mechanical and structural characterisation for applications in cardio-thoracic surgery”. Journal of the Mechanical Behavior of Biomedical Materials Ten Broeke M, Hensens AG et al: “Can we predict a delirium after cardiac surgery? A validation study of a delirium risk checklist”. European Journal of Cardiovascular Nursing Jansen Klomp WW, Brandon Bravo Bruinsma GJ, Peelen LM, Nierich AP, Grandjean JG, Van ’t Hof AWJ. Clinical recognition of acute aortic dissections: Insights from a large single-centre cohort study (2017). Netherlands Heart Journal. Vrooijink GJ, Denasi A, Grandjean JG, Misra S. Model predictive control of a robotically actuated delivery sheath for beating heart compensation (2017). International Journal of Robotics Research. Jansen Klomp WW, Brandon Bravo Bruinsma GJ, Van ‘t Hof AWJ, Grandjean JG, Nierich AP. A Protocol for Diagnosis and Management of Aortic Atherosclerosis in Cardiac Surgery Patients (2017). International Journal of Vascular Medicine. Jansen Klomp WW, Moons CGM, Nierich AP, Brandon Bravo Bruinsma GJ, Van ‘t Hof AWJ, Grandjean JG, Peelen LM. Impact of Modified Transesophageal Echocardiography on Mortality and Stroke after Cardiac Surgery: A Large Cohort Study (2017). International Journal of Vascular Medicine.

4.8

Lopende onderzoeken Cardio-thoracale Chirurgie

Het onderzoek binnen de cardio-thoracale chirurgie omvat diverse onderzoekslijnen: • Het voorspellen van uitkomsten van de hartchirurgie, waaronder CABG en MVP • Het mobiliseren van patiënten na cardiochirurgie • Het minimaliseren van schadelijke effecten van de hartlongmachine • Het voorkomen van complicaties bij atriumfibrilleren door amputatie van het linker hartoor • Nieuwe materialen en devices die gebruikt kunnen worden in de cardio-thoracale chirurgie • Minimaal-invasieve behandeling van hartziekte, waaronder off-pump CABG, MVP • Het aanleren en objectief beoordelen van chirurgische vaardigheden

4.9

Awards

• Electro-mechanical resynchronisation therapy with a smart material for patients with heart failure Said, S., Paulusse, J., Grandjean, J. G., Halfwerk, F. R., Teeuw, W. & Brinks, G. • Fysiotherapeut Nicole Snellers en verpleegkundige Stephanie Hulskotte behaalden de tweede plaats bij de NIAZ jaarprijs 2017 voor hun onderzoek “Bewegen is Herstellen” in samenwerking met Technisch Geneeskundige Frank Halfwerk en Cardio-thoracaal Chirurg prof. dr. Jan Grandjean. • Pioneers in Health Care: een prijs van €75.000 voor het doen van onderzoek rondom hartfalen. Doel van deze studie is de overleving te verbeteren maar ook zeker de kwaliteit van leven. Maar wat willen de patiënten eigenlijk zelf? Hoever willen ze gaan? In een Twentse studie van MST en ZGT onderzoeken wij dit. De eerste laboratorium experimenten zijn succesvol: Wij hebben aangetoond dat wij met een smart-material een bepaalde knijpkracht kunnen uitoefenen. Nu is het zaak deze resultaten te vertalen naar een varkenshart in laboratoriumsetting, die vergelijkbaar is met het mensenhart om te kijken of deze ook succesvol is bij een realistischer model. Partner Saxion i.s.m. UT gaat een lange-termijn model ontwikkelen.

Colofon Redactie: M edisch Spectrum Twente, afdeling Marketing, Communicatie & Sales, Thorax Centrum Twente: F. Halfwerk en E. Polman Vormgeving en realisatie: Verhaag Drukkerij, Oldenzaal Fotografie en illustraties: archief Medisch Spectrum Twente, René van der Meer, MixCom Publish

THORAX CENTRUM TWENTE | Jaarverslag 2017