Issuu

PAGINA

Geniet ervan !

Voorwoord

Circulair watergebruik: de sleutel tot Europa’s duurzame toekomst

Water is onmisbaar voor ons leven en onze economie. Toch staan de kostbare Europese waterbronnen onder druk door klimaatverandering, bevolkingsgroei en urbanisatie. Circulair watergebruik is een cruciaal stuk in de oplossingspuzzel. Als voorzitter van de Europese Water Association en directeur van VLARIO zie ik dagelijks de kracht van deze aanpak. Europa heeft alles in huis om een wereldleider te worden in duurzaam waterbeheer, en de tijd om te handelen is nu.

Circulair watergebruik draait om het slim beheren en hergebruiken van water. In plaats van water slechts één keer te gebruiken en af te voeren, zetten we het in meerdere stadia en toepassingen in. Denk aan regenwater dat wordt opgevangen en gebruikt voor irrigatie, afvalwater dat wordt gezuiverd tot drinkwater of industriële processen die hun water hergebruiken. Deze aanpak vermindert de druk op natuurlijke bronnen en zorgt voor een toekomstbestendig watersysteem.

waterzuiveringstechnologieën en regenwateropvangsystemen stimuleren de Europese industrie en maken ons minder a ankelijk van schaarse hulpbronnen.

Europa loopt voorop in deze transitie. Dankzij vooruitstrevende wetgeving zoals de Richtlijn Stedelijk Afvalwater en projecten ondersteund door de European Water Association (EWA), zetten steeds meer steden en bedrijven in op circulair watergebruik. Succesverhalen uit steden als Kopenhagen, waar regenwater wordt hergebruikt in openbare ruimten, en Amsterdam, met zijn innovatieve waterzuiveringssystemen, bewijzen dat het kan.

Deze aanpak vermindert de druk op natuurlijke bronnen en zorgt voor een toekomstbestendig watersysteem.

De voordelen van circulair watergebruik zijn enorm.

We verminderen watertekorten in droge periodes, beperken overstromingen door regenwater beter op te vangen en beschermen onze ecosystemen tegen vervuiling. Bovendien creëren we nieuwe economische kansen. Innovaties zoals geavanceerde

De weg naar een duurzame toekomst begint bij ons allemaal. Overheden, bedrijven en burgers moeten samen optrekken om een cultuur van duurzaamheid te creëren. Bij VLARIO zien we hoe lokale initiatieven, zoals regenwaterbeheer in wijken en innovatieve rioleringsoplossingen, niet alleen duurzaam zijn, maar ook de lee aarheid vergroten. Door water slim te hergebruiken en verspilling te verminderen, kunnen we ons niet alleen voorbereiden op toekomstige uitdagingen, maar ook een voorbeeld stellen voor de rest van de wereld. Circulair watergebruik is niet alleen een noodzaak: het is een kans om te bouwen aan een veerkrachtige, duurzame samenleving waarin water een bron van hoop en innovatie blijft. ■ 04

Waterbeheer van de toekomst Innovatieve oplossingen voor gebouwen en infrastructuur

Zeespiegelstijging: feiten en vooruitzichten

Hoe omgaan met een kustlijn onder druk

10-11

Lees online: nl.planet-future.be Innovatie in waterbehandeling voor veilig en drinkbaar water voor iedereen

Wendy Francken

Wonen en beleven aan het water Vilvoorde en Hasselt in de kijker

Design als drijvende kracht voor radicaal waterbeheer

Europa en Vlaanderen worden geconfronteerd met een reeks crisissen: geopolitieke spanningen, kwetsbare toeleveringsketens, de impact van klimaatverandering, enz. We staan hiermee op een belangrijk kantelpunt.

In haar EU Kompas ‘to Regain Competitiveness and Secure Sustainable Prosperity’ benadrukt de Europese Unie dat een eﬀectief beheer van onze waterbronnen essentieel is om onze concurrentiepositie en duurzame welvaart te borgen. In het tweede kwartaal komt ze met een Water Resilience Strategy—een cruciale stap, want zonder slimme oplossingen riskeren we zowel ecologische als economische verliezen.

Slim waterbeheer als strategische noodzaak

Een treffend voorbeeld van inefficiënt waterbeheer vinden we in ons dagelijks leven. We drukken op de wc-knop en binnen drie seconden is hoogwaardig drinkwater

veranderd in afvalwater. Dit toont hoe snel waardevolle hulpbronnen verloren gaan en hoe dringend een radicale herdenking van ons watergebruik nodig is.

Vlaanderen loopt alvast voorop in innovatief waterbeheer. In veel gevallen wordt geen drinkwater meer gebruikt om het toilet te spoelen. Aan de basis hiervan lag een wetgeving van 1999 waar bij nieuwbouw een regenwaterput werd verplicht. Door de jaren heen werden de designprincipes rond regenwaterbeheer verder op punt gezet om ook tegemoet te komen aan nieuwe uitdagingen, met o.a. slimme, collectieve buﬀersystemen die overstromingen helpen voorkomen en droogteperiodes beter laten overbruggen, de integratie van natuurgebaseerde oplossingen zoals wadi’s, groendaken en groenwanden.

Vergelijkbare ontwikkelingen vinden we terug in het hergebruik van gezuiverd afvalwater, dat nu meer en meer lokaal wordt ingezet op huishoudelijk niveau, maar ook wijken bedrijventerreinniveau.

De sleutel om te komen tot implementatie van deze oplossingen is om bij het ontwerp al een aantal designprincipes mee te nemen.

Designprincipes voor een veerkrachtige toekomst De sleutel om te komen tot implementatie van deze oplossingen is om bij het ontwerp al een aantal designprincipes mee te nemen. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat ontwerpdenken steeds centraler staat in het beleid en de strategieën. Concepten zoals Preparedness by Design (voor crisisbestendigheid), Safe and Sustainable by Design (voor veiligheid en duurzaamheid), Smart by Design (voor digitale technologie) en Resilient by Design (voor veerkracht) tonen hoe het waterbeheer fundamenteel anders kan worden georganiseerd. Door water vanaf de ontwerpfase ook als collectieve troef te zien, ontstaan nieuwe

mogelijkheden. Net zoals energiecoöperaties wind en zon delen, groeien watercoöperaties waarin regenwater wordt opgeslagen en herverdeeld, en afvalwater een tweede leven krijgt. Deze evolutie toont dat design niet enkel een esthetisch of technisch gegeven is, maar een strategische he oom voor een toekomstbestendige samenleving. Vlaanderen heeft de kennis en ervaring om hierin een voortrekkersrol te blijven spelen. Water is niet alleen een noodzakelijke hulpbron; het wordt steeds meer een concurrentievoordeel. Het is tijd om designprincipes volledig te integreren in ruimtelijke ordening en waterbeheer. Want wie slim ontwerpt, bouwt aan een veerkrachtige toekomst. ■

IBIC blijft innoveren met groendaken: van biodiversiteit tot waterbuﬀering

IBIC, pionier in groendaken in België, zet zich al dertig jaar in voor daken die niet alleen de biodiversiteit bevorderen, maar ook water buﬀeren en verkoeling bieden. Louis Fierens, landschaps- en tuinarchitect bij IBIC, licht de nieuwste ontwikkelingen toe.

Tekst: Joris Hendrickx

Van extensief naar intensief groen

In de beginjaren focuste IBIC zich voornamelijk op extensieve groendaken, die regenwater opvangen en het hitte-eilandeﬀect in stedelijke gebieden verminderen. Bovendien beschermen ze de dakbedekking, wat de levensduur van het dak aanzienlijk verlengt. Door hun verkoelende eﬀect verbeteren ze ook de prestaties en duurzaamheid van zonnepanelen.

Door de jaren heen breidde IBIC het aanbod uit met semi-intensieve en intensieve groendaken. Semi-intensieve daken hebben een dikkere substraatlaag, waardoor een grotere variatie aan planten mogelijk is en de waterbuffering toeneemt. Intensieve groendaken, echte daktuinen, combineren ecologische voordelen met een aangename buitenruimte. Het nadeel? Ze vergen meer onderhoud en sommige types hebben extra beregening nodig.

Biodiversiteit stimuleren met Zoemdaken

Om een balans te vinden tussen biodiversiteit, waterbuﬀering en onderhoud, ontwikkelde IBIC het concept van ‘Zoemdaken’. Dit zijn groendaken met een rijke variatie aan inheemse planten, die fungeren als voedsel-, schuil- en nestplaats voor wilde bestuivers. “Uit ons onderzoek blijkt dat Zoemdaken gemiddeld 22 extra soorten wilde bestuivers aantrekken,” zegt Fierens. Aanvankelijk werd gewerkt met een standaard substraatdikte, maar inmiddels past IBIC combinaties toe met een dikkere substraatlaag op plekken waar de dakbelasting dat toelaat. Dit creëert een gevarieerde biotoop met een hogere ecologische waarde.

Combinatie van retentie- en groendaken

Door de strengere hemelwaterverordening is waterbuffering belangrijker dan ooit. Waar er vroeger 35l regenwater per m² dakoppervlakte moest worden opgevangen, is die norm door de toegenomen neerslagintensiteit inmiddels verhoogd naar 50l/m². Retentiedaken winnen daardoor aan populariteit. “Retentiedaken dienen voorzien te zijn van een groendak, waardoor wateropslag wordt gekoppeld aan biodiversiteit en verkoeling,” legt Fierens uit.

Moerasdaken als innovatieve oplossing IBIC experimenteert actief met innovatieve groendaktoepassingen. In samenwerking met Rietland werd op de site van Argex in Zwijndrecht een testopstelling gerealiseerd met verschillende groendaktypes, waaronder een moerasdak in combinatie met een phytoparking. Dit daktype presteerde zeer goed op het gebied van verkoeling. Bovendien werd onderzocht hoe het gezuiverde water hergebruikt kon worden. “De eerste testresultaten zijn zeer positief. We zullen dit concept verder ontwikkelen en toepassen in toekomstige projecten,” besluit Fierens. ■

Uit ons onderzoek blijkt dat Zoemdaken gemiddeld 22 extra soorten wilde bestuivers aantrekken.

Retentiedaken dienen voorzien te zijn van een groendak, waardoor wateropslag wordt gekoppeld aan biodiversiteit en verkoeling.

Een moerasdak in combinatie met een phytoparking presteert zeer goed op het gebied van verkoeling.

Dirk Halet

STRATEGISCH COÖRDINATOR VAN VITO KENNISPUNT WATER

Waterbeheer van de toekomst: eﬃciënt, circulair en slim

Als specialist in gebouwentechniek en infrastructuur ondersteunt het Kempense bedrijf Groep Infrabo architecten, aannemers, ontwikkelaars en overheden. Een slimme en duurzame waterhuishouding is in veel projecten een zeer belangrijk focuspunt.

Het optimaliseren van het waterbeheer kan op heel wat verschillende manieren, zegt Brenda Gorremans van Groep Infrabo. “Eﬃciënt watergebruik en monitoring in gebouwen zijn cruciaal. Regen- en zelfs grijs water kunnen, eventueel na zuivering, worden hergebruikt voor bepaalde toepassingen. Slimme detectie helpt organisaties hun verbruik in real time te volgen. Ook circulair watergebruik, zoals bijvoorbeeld de recuperatie van condenswater uit grote HVAC-systemen, wordt steeds belangrijker.”

Duurzame wateroplossingen en innovatieve technologie in de gebouwentechniek Een duurzame infiltratie en buffering spelen eveneens een rol, zegt Brenda’s collega Geert Du Pont. “Waterdoorlatende verhardingen, wadi’s en bufferbekkens zijn daarbij doorslaggevend. Waterdoorlatende verhardingen zorgen ervoor dat er zo weinig mogelijk water dient afgevoerd te worden, omdat het hemelwater gemakkelijker in de grond kan dringen. Met bekkens en wadi’s kunnen we water dan weer tijdelijk stockeren en de kans geven om geleidelijk aan in de grond te infiltreren. We combineren ze zoveel mogelijk met andere maatschappelijke invullingen, zoals speeltuintjes en wandelparken. Zo betrekken we het publiek bij noodzakelijke maatregelen, waardoor er een grotere

betrokkenheid ontstaat en het thema water meer onder de aandacht komt.”

Niet alleen bouwkundige oplossingen doen hun deel, ook high tech kan een duit in het zakje doen, aldus Brenda. “Dat gaat van lekdetectoren tot complete IoT-installaties die communiceren met gebouwbeheersystemen. Koppel daaraan een performant AI-systeem en je kunt bijvoorbeeld patronen van onverwacht of onverwacht hoog waterverbruik gaan detecteren.”

Groep Infrabo zet ook in op intensieve samenwerkingen met hogescholen als Thomas More en PXL om kennis te delen. Geert: “In onze eigen teams koppelen we “oude rotten” ook systematisch aan “jonge veulens”. Zodat er een kruisbestuiving is tussen ervaring en nieuwe, innovatieve technologie. Een win-win voor alle partijen.” ■

Eﬃciënt watergebruik en monitoring in gebouwen zijn cruciaal.

Brenda Gorremans GROEP INFRABO

Meer weten? infrabo.be

Brenda Gorremans

Waterpasserende kleiklinker als alternatief voor inﬁltrerende verharding

Klimaatverandering zet Vlaanderen onder druk: intensievere regenval zorgt voor wateroverlast in steden, terwijl langere droge periodes de grondwaterstanden aantasten.

De Vlaamse overheid ageert daarop door maximale lokale inﬁltratie te verplichten. Met een waterpasserende kleiklinker zoals de Passaqua van wienerberger voldoe je aan de eis en creëer je tegelijkertijd een duurzame en esthetische verharding.

Sinds oktober 2023 legt de Vlaamse hemelwaterverordening de nadruk op maximale inﬁltratie van regenwater, beperking van afvoer naar de riolering en het voorzien van buﬀercapaciteit. Hierdoor moeten niet-waterdoorlatende verhardingen vermeden worden. Een wadi of buffertank zijn voor de hand liggende maatregelen die een architect of tuinarchitect in zijn ontwerp kan opnemen. Maar ook halfverhardingen en zelfs sommige verhardingen blijven in het oplossingenpallet passen. “De Passaqua waterpasserende kleiklinker van wienerberger is zo’n verharding die perfect aansluit bij de nieuwe regelgeving. Dankzij de afstandshouders creëert de kleiklinker bij de plaatsing een voeg van 6 mm breed, waarlangs het water kan passeren.

10% voegenaandeel

Het voegenaandeel van de verharding bedraagt zo 10% van de totale oppervlakte. Dat is de minimale eis om als waterdoorlatende verharding te worden beschouwd. De Passaqua is vandaag de enige Belgische kleiklinker die aan deze voorwaarde voldoet. Het gebruiken van de Passaqua betekent meer dan het voldoen aan de regelgeving, het is een actieve keuze voor klimaatadaptatie”, motiveert Katrien Nottebaert, commercieel directeur van wienerberger België.

Behoud van natuurlijke watercyclus

De verplichting om te ontharden speelt een cruciale rol in de herinrichting van Vlaamse straten en pleinen. Vlaanderen wil tegen 2050 geen netto-toename meer van verharde oppervlakten, sterker nog, ze moet met een vijfde naar beneden. Daarom zet de overheid in op projecten die verharding verminderen. Bij de herinrichting van stedelijke pleinen of paden kan de Passaqua kleiklinker gebruikt worden als onderdeel van een integraal waterbeheerplan. Zo slaat een ontwerp twee vliegen in één klap: het voldoet aan de wettelijke eisen en fungeert als middel om de overgang naar een klimaatbestendige infrastructuur te versnellen. Door zijn waterpasserende eigenschappen combineert de Passaqua functionaliteit met het behoud van de natuurlijke watercyclus.

Circulaire verharding

De Passaqua kleiklinker sluit ook aan bij de toenemende focus op duurzaamheid en circulaire economie in Vlaanderen. Katrien Nottebaert daarover: “Kleiklinkers zijn duurzaam en herbruikbaar. Aan het einde van hun levensduur kunnen ze gerecycleerd worden in nieuwe productie.”

De kleiklinker is een mooi voorbeeld van hoe esthetiek en functionaliteit samengaan met ecologische verantwoordelijkheid.

Door water lokaal te inﬁltreren, draagt de klinker bovendien bij aan duurzaam waterbeheer, wat een integraal onderdeel is van de circulaire economie.

Ook voor particulier gebruik

“We zijn recent nog een stap verder gegaan met de lancering van een 6 cm hoge Passaqua klinker. Dit is een vorm van dematerialisatie die ook de kostprijs drukt. De beperktere hoogte voldoet nog perfect voor kwalitatieve tuinverhardingen zoals tuinpaden, terrassen en verhardingen rond het huis of voor opritten en parkeerplaatsen. Dankzij de robuuste kleistructuur behoudt de klinker zijn sterkte en uitstraling, zelfs bij intensief gebruik,” licht Katrien Nottebaert toe.

Getest en goedgekeurd

Een belangrijk voordeel is dat de waterpasserende kleiklinker minder onderhoud vereist dan traditionele drainage-oplossingen. Waar goten en afvoerkanalen snel verstopt kunnen raken, blijft de inﬁltrerende werking van de klinker langdurig eﬀectief. “Dat is geen loze belofte. Tests tonen aan dat de waterdoorlatendheid ook na 10 jaar nog ruim boven de norm ligt. Daarmee bewijzen de waterpassende kleiklinkers hun deugdelijkheid als een klimaatrobuuste verharding,” benadrukt Armelle Windels, product manager bij wienerberger.

De waterpasserende kleiklinker laat zich overigens eenvoudig plaatsen. De kleiklinkers komen op een aangepaste, inﬁltrerende fundering. De afstandshouders maken het legwerk van de klinkers handig en snel. Eens de voegen met los steenslag zijn aangevuld en aangetrild, zit het werk erop.

De Passaqua waterpasserende kleiklinker is zo’n verharding die perfect aansluit bij de nieuwe regelgeving.

Esthetische vrijheid

Waterdoorlatende oplossingen hoeven niet ten koste te gaan van het ontwerp. Verkrijgbaar in verschillende kleuren en formaten, biedt de klinker architecten en ontwerpers de vrijheid om verharding te creëren die aansluit bij de esthetiek van de omgeving.

“In historische stadskernen kunnen de kleiklinkers bijdragen aan een harmonieus straatbeeld, terwijl ze in moderne projecten strakke, eigentijdse lijnen benadrukken. Dit maakt de Passaqua klinker een veelzijdige keuze voor zowel renovaties als nieuwbouwprojecten. Door hun natuurlijke uitstraling passen ze in de rijke baksteentraditie van Vlaanderen, maar met een duidelijke blik op de toekomst,” besluit Katrien Nottebaert. ■

Voor meer info: www.wienerberger.be/passaqua of breng een bezoek aan onze showrooms met kleiklinkerparken.

Droge voeten, natte ondergrond

Katrien Nottebaert

Slim omgaan met water

Het Belgische bedrijf BOSAQ levert kennis en modulaire technologie waarmee andere bedrijven, overheden en organisaties slimmer en duurzamer kunnen omgaan met hun waterverbruik. Dat doet het niet alleen in ons land, maar wereldwijd. CEO en oprichter Jacob Bossaer legt uit.

Van de Zuidpool naar een wereldwijd waterbedrijf

De roots van BOSAQ liggen op vele duizenden kilometers van België, op de Zuidpool. “Daar ben ik terechtgekomen na mijn ingenieursstudies”, vertelt Jacob. “Ik moest van al het water op de basis, behalve het drinkwater, een circulair product maken via een autonoom, oﬀ-grid systeem. Ik stond er helemaal alleen voor, het design, de engineering en de implementatie heb ik allemaal zelf gedaan.”

Modulaire technologie voor eﬃciënte waterzuivering De oplossing die BOSAQ voorstelt (“Q-Drop” gedoopt), is een modulair systeem, vertelt Jacob. “Water zuiveren is een vrij complex proces. Met Q-Drop kunnen we zo ongeveer alle soorten water in alle mogelijke vervuilingsvormen weer zuiveren, tot proceswater of zelfs tot drinkwater. Naar gelang de gewenste oplossing gebruiken we daarvoor gestandaardiseerde, modulaire modules die

Die ervaring komt goed van pas wanneer Jacob, samen met Pieter Derboven, in 2017 BOSAQ opricht. “We bestaan vandaag uit drie afdelingen. BOSAQ Consulting, Water Experts, doet waterstudies en kosten-baten-onderzoeken voor overheden en bedrijven, maar ook strategische analyses. Bijvoorbeeld over hoe bedrijven hun a ankelijkheid van tapwater kunnen verkleinen. Of hoe ze moeten omgaan met de groeiende waterschaarste. BOSAQIndustries focust vooral op het hergebruik van water in bijvoorbeeld de chemie, de voedingsindustrie, papierfabrieken of de automobielsector. BOSAQCommunities, ten slotte, werkt voor 95% voor overheden rond drinkwater. Er zijn wereldwijd 2,2 miljard mensen die geen of gebrekkige toegang hebben tot drinkwater. Ongeveer 80% van hen woont in ruraal gebied, dat gaat van dorpen van vijf man tot kleine steden tot 10.000 inwoners. Wij bieden hun oplossingen om drinkwater te maken uit zeewater of uit rivierwater of grondwater.”

Er zijn wereldwijd 2,2 miljard mensen die geen of gebrekkige toegang hebben tot drinkwater.

we zo veel mogelijk met eigen ontwikkelde en gekende technologie, sensoren en ﬁlters uitrusten. De reden daarvoor is eenvoudig: door te standaardiseren, daalt de kostprijs, kunnen we snel produceren en opschalen en komen we snel tot een performant systeem. Water leent zich daar ook goed voor, omdat het in principe een massaproduct is. Iedereen heeft het nodig. En wat je op deze manier bespaart, kan je weer investeren in R&D om je product nog performanter te maken.”

Ook bedrijven zien in dat de aanpak van

BOSAQ hout snijdt. Zo werd onlangs een joint-venture opgezet met TotalEnergies dat koelmiddelen produceert. BOSAQ bouwde op de site van de TotalEnergies-fabriek in Schoten een Q-Drop-installatie die lokaal oppervlaktewater omzet in een betrouwbare bron van gedemineraliseerd water. “TotalEnergies bespaart op die manier ongeveer 25.000 kubieke meter leidingwater per jaar of ongeveer tien olympische zwembaden”, legt Jacob uit. “Het bedrijf doet dat vanuit ESG-doelstellingen, maar ook om hun waterverbruik kostenefficiënter te maken en om minder a ankelijk te worden van externe factoren. Ook dat is duurzaamheid. Veel mensen beseffen het niet, maar België staat zeer hoog op de lijst van landen waar waterschaarste een risico is. Bedrijven willen zich daarvoor zo veel mogelijk indekken. Tot slot reinigen we het water ook op een volledig chemicaliënvrije manier, wat de veiligheid verhoogt en dus ook een kostenbesparing meebrengt. Zeker bijvoorbeeld in de voeding en de chemie is men daar erg gevoelig aan.” Niet alleen de klanten van BOSAQ voeren duurzaamheid hoog in het vaandel, het bedrijf zelf doet dat ook. “Ik kom uit een zeer sociaal gedreven familie en nu ik zelf aan het hoofd van een bedrijf sta, ga ik gewoon op dat elan verder”, lacht Jacob. “Zo gaat 10% van onze winst naar Water Heroes. Dat is een non profit die wij opgericht hebben en die projecten opzet in onder meer Suriname en Oekraïne. In dat laatste land hebben we bijvoorbeeld zes installaties geleverd zodat mensen in oorlogsgebied nog altijd voorzien worden van drinkbaar water.” ■

Veel mensen beseﬀen het niet, maar België staat zeer hoog op de lijst van landen waar waterschaarste een risico is.

In Oekraïne hebben we bijvoorbeeld zes installaties geleverd zodat mensen in oorlogsgebied nog altijd voorzien worden van drinkbaar water.

Jacob Bossaer

Ongeremd water

Remafstand. Een woord dat bij me opkomt, als ik mijmer over de water- en klimaatuitdagingen van de kust. Het is net als bij een wagen: hoe sneller je rijdt, hoe moeilijker om tijdig te stoppen als ‘het’ probleem zich in volle ernst voordoet. En hoe groter de klap bij een botsing.

Bij een nat of glad wegdek (“omstandigheden zitten tegen”), en met een oude, onaangepaste auto (“is de maatschappij klaar voor wat komt?”) gaat die remafstand trouwens omhoog. Pittig detail, bij schepen zorgt logheid en mindere weerstand van water t.o.v. asfalt, voor nog langere stoptijden dan bij een auto het geval is. Symbolisch als je deze beeldspraak vertaalt naar de klimaat- en waterproblematiek aan zee?

Want het moet gezegd. Vandaag lijkt de samenleving met een combinatie van ontkenning, nonchalance en overdreven optimisme de voorspelde chaos tegemoet te snellen. Met wat tunnelzicht, en soms wars van wetenschappelijke feiten en voorspellingen. Spijts alle inspanningen van de bevoegde diensten die in ons land de kustbescherming verzekeren. De kust bevindt zich in woelig vaarwater, nu klimaatopwarming de zeespiegel doet stijgen en – in combinatie met wijzigende neerslagpatronen – verzilting in het achterland dreigt. Verzilting die voor een landbouwprovincie een extra uitdaging vormt. Met daarbovenop een toename van extreme weerfenomenen zoals stormen, door het warmere oppervlaktewater.

❘ Stijgende zeespiegel: feiten en voorspellingen

Even de feiten. In de voorbije 75 jaar is de zeespiegel aan onze kust met 21cm gestegen. Een stijging grotendeels te wijten aan afsmelten van landijs en aan de uitzetting van water bij hogere temperaturen. Die stijging, in grootteorde een kleine meetlat, is er dus al. Voorspellingen voor 2100 van het VN-Klimaatpanel gaan uit van een bijkomende toename van zeker een halve meter. Niet meer te vermijden, ook niet bij het ﬁguurlijk omgooien van het roer. Zo werkt remafstand nu eenmaal… Bij ‘business-as-usual’ tikken we af op zo’n 85cm, zeg maar een tafelbladhoogte erbij. Als tussenstap geldt een extra 30cm tussen 2000 en 2050. Iets waar het Vlaamse Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK) de nodige beschermingsmaatregelen tegenover plaatst, door de uitvoering van het Masterplan Kustveiligheid. Binnen dit plan, met als tijdshorizon 2050, is MDK volop in de weer met o.a. de verhoging en verbreding van stranden d.m.v. zandopspuitingen, met de bouw van havenmuurtjes en met de plaatsing van een stormvloedkering in de monding van de IJzer. Eens volledig uitgevoerd, zijn we tot halverwege deze eeuw safe ten aanzien

Voorspellingen voor 2100 van het VNKlimaatpanel gaan uit van een bijkomende toename van zeker een halve meter.

Verontrustend is dat de snelheid waarmee de zeespiegel stijgt zeker niet afneemt.

van overstroming. Zelfs bij een superstorm, een storm een stuk zwaarder en zeldzamer dan die van 1953, die Zeeland en Oostende onder water zette. Wat na 2050 komt, tijdshorizon 2100, zit vervat in het plan Kustvisie. Alles lijkt dus onder controle, toch? Maar… Wat als de Zuidpool versneld afsmelt door ijskapinstabiliteit? Geen geleidelijk verlies aan ijs, maar grotere stukken van de Antarctische ijskap die afscheuren en naar warmer water afdrijven. Wetenschappelijke studies wijzen in die richting, maar blijven alsnog voorzichtig en noemen dit scenario (nog steeds) eerder onwaarschijnlijk. Wat er ook van zij, als dit zich doorzet kan 2100 aftikken op een wereldwijde zeespiegelstijging van wel twee meter i.p.v. de eerdergenoemde 85cm. Doorrekening tot 2300 gewaagt zelf van een stijging van 7 meter… Het scenario +2 meter nemen alle beleidsmakers rond de Noordzee intussen al mee in hun visievorming. Maar zal dit volstaan? Voelt ook de bredere maatschappij de urgentie? En zal die maatschappij, als de grote kost van de maatregelen duidelijk wordt, bereid zijn die inspanning te leveren?

Vandaag lijkt de samenleving met een combinatie van ontkenning, nonchalance en overdreven optimisme de voorspelde chaos tegemoet te snellen.

❘ Tijd voor actie: kunnen we nog afremmen?

Verontrustend is dat de snelheid waarmee de zeespiegel stijgt zeker niet afneemt. Tussen 1970-1990 was er een toename van 2-4mm per jaar, sinds 2015 overschrijdt de trend voor het eerst 5mm per jaar, om in 2023 op te lopen tot een aanwas van 8mm. Wetenschappers argumenteren dat deze periode te kort is om al van een trend te spreken en schuwen alsnog het woord ‘versnelling’ van de zeespiegelstijging. Wordt deze evolutie binnen enkele jaren echter bekrachtigd, dan stomen we misschien wel echt richting +2m tegen 2100? Het schip is vertrokken en stevent bedrieglijk rustig verder. De feiten wijzen op de ‘sense of urgency’, en de nood om niet te talmen met mitigerende CO2-uitstootmaatregelen. De feiten maken een politieke en maatschappelijke discussie rond dit thema meer dan ooit essentieel, uitmondend in noodzakelijk te nemen extra maatregelen. Aan het tempo van vandaag ﬂirten we gevaarlijk en hoogmoedig met de remafstand. Afremmen is de boodschap, nu het nog kan. Meer dan ooit. ■

© FOTO: PRIVÉ

Jan Seys

Reserveer nu je zwemuitstap met korting! Jouw code:

* 20% korting op max. 5 individuele tickets (geen combideals) voor het subtropisch zwembad in een LAGO zwemparadijs naar keuze. Enkel geldig in de webshop voor bezoeken vanaf 22/03/2025 tot en met 21/04/2025. Max. 1 per account. Niet cumuleerbaar.

Een blauwe ader door een prachtig landschapspark

Trek een lijn van Maastricht in het zuiden tot Kinrooi in het noorden, langs gemeenten als Maaseik, Stein, Lanaken en Dilsen-Stokkem.

Op die manier baken je het RivierPark Maasvallei af, een prachtig natuurgebied waar de Maas als een blauwe ader doorstroomt. Ecotoerisme en waterpret staan hier centraal, maar dan mogen we wel niet vergeten om dat water ook te beschermen.

“RivierPark Maasvallei is een uniek gebied omdat men ervoor heeft gekozen om de Maas hier alle ruimte te geven om, bij zware regenval, buiten zijn oevers te treden”, zegt coördinator Katrien Schaerlaekens van Regionaal Landschap Kempen & Maasland. “Bij hoog water kan tot een derde van het gebied onder water komen te staan. De oude Maasarmen zijn als het ware terug aan de natuur gegeven. De scheepvaart verplaatste zich ook naar kanalen, dat alles zorgt voor een unieke fauna en ﬂora.”

Waterrecreatie in een prachtig decor “In deze streek werd vroeger veel aan grindwinning gedaan”, vertelt Luc Langen, directeur van Marec. “Nadat die activiteit uitdoofde, zaten we met heel veel plassen en meren die perfect geschikt waren voor waterrecreatie. Niet toevallig dus dat we met Marec hier jachthavens en verblijfsparken als De Spaanjerd en Heerenlaak uitbaten. Je kunt hier zeilen, kajakken, kanovaren, vissen en natuurlijk ook eindeloos ﬁetsen en wandelen. Op de Maas ten zuiden van Maaseik is zelfs geen pleziervaart toegestaan, waardoor je met je kajak als het ware in een groot stiltegebied terechtkomt. Een unieke ervaring.”

Uitdagingen voor de toekomst van de Maas

De Spaanjerd is ook een van de grootste jachthavens van West-Europa. Er zijn bijna 1000 ligplaatsen, gaande van zeiljollen aan land tot jachten met een maximale lengte van 35m.

De Spaanjerd is ook een van de grootste jachthavens van West-Europa. Er zijn bijna 1000 ligplaatsen, gaande van zeiljollen aan land tot jachten met een maximale lengte van 35m. In Heerenlaak zijn er zo’n 440 ligplaatsen, dit is een paradijs voor snelle boten en waterskiërs aangezien er geen snelheidsbeperkingen zijn. “Je moet ook zelf geen boot bezitten om hier te komen genieten”, geeft Luc mee. “Op onze campings kan je een boot, elektrische ﬁets, e-car of e-scooter huren. In de zomer kan je ook zwemmen en zonnen op ons strandje met zwemvijver. Beide sites hebben trouwens De Blauwe Vlag, een Europees label voor kwaliteitsvol, duurzaam toerisme.”

De voorbije jaren is de waterkwaliteit van de Maas er ontegensprekelijk op vooruit gegaan, maar dat betekent allerminst dat we er al zijn, aldus Katrien. “We moeten eerlijk zijn: vroeger was de Maas niet veel meer dan een vuile sloot. Die tijden zijn gelukkig voorbij. In Wallonië werden grote rioleringswerken uitgevoerd. Nu zijn er weer veel meer vissoorten dan vroeger aanwezig, maar toch is de kwaliteit zeker nog niet optimaal. Blauwalgen zijn bijvoorbeeld een probleem, zeker in de zomer, omdat er nog altijd te veel in het water geloosd wordt.”

Die blauwalg is uiteraard een serieuze bedreiging voor de waterrecreatie, maar dat is zelfs niet het enige probleem. Zwerfafval en plastics zijn dat ook. “De Maas is een regenrivier”, legt Katrien uit. “Dat betekent dat het water op sommige momenten heel hoog staat en op andere net heel laag. Hierdoor blijft er nogal eens zwerfvuil achter dat de rivier meebrengt. De kajakverhuurders bieden hun klanten daarom een gratis Maas Clean-up Pakket aan, met een grijpstok, vuilzak en handschoenen waarmee zwerfvuil verzameld kan worden. Op die manier wordt de toerist eigenlijk mee een deel van de oplossing en zorgen we dat ook komende generaties nog van de rivier kunnen genieten.”

Tegelijk pleit Katrien voor harmonisering van de normen en regels. “Strenge waternormen zijn essentieel voor de rivier: zowel in Frankrijk, België als Nederland. Vervuild water stopt niet aan de grens. Het is trouwens ook in ons eigen belang om hier voorzichtig mee om te gaan. Een paar miljoen mensen krijgen hun drinkwater uit de Maas. Dat moet toch de beste motivering zijn om dat water zo proper mogelijk te houden?” ■

Een Maas Clean Up-pakket boeken kan o.m. bij www.kajakmaasland.be

De kajakverhuurders bieden hun klanten daarom een gratis Maas Clean-up Pakket aan, met een grijpstok, vuilzak en handschoenen waarmee zwerfvuil verzameld kan worden.

Katrien Schaerlaekens

Luc Langen

Duurzaam wonen

Buitengewoon wonen en werken aan het water

Met Quartier Bleu in Hasselt en 4Fonteinen in Vilvoorde bewijst buurtontwikkelaar Matexi wat een enorme meerwaarde water biedt in een woonomgeving. En dat is zelfs nog lang niet de enige troef die deze nieuwe ontwikkelingen op tafel kunnen leggen. Steven Bervoets en Charlotte De Leeuw, respectievelijk Manager Retail Portfolio en Project Developer bij Matexi, leggen uit.

Waar teens en twens ooit de nacht wegdansten in discotheek Versuz, is sinds begin 2020 een compleet nieuw stadsdeel verrezen: Quartier Bleu in Hasselt. Dat het net dit stukje van de stad was waar het oog op viel van Matexi hoeft niet te verbazen, want Quartier Bleu kan uitpakken met een unieke ligging aan het water, aan de oevers van de Kanaalkom. “Wat hier meteen opvalt als je rondloopt, is het instant-vakantiegevoel dat je krijgt”, zegt Steven. “Hier was vroeger zo goed als niks, we zijn echt van een wit blad begonnen. Dat heeft er ook toe geleid dat bijvoorbeeld de winkelpuien zo groot zijn. In een bestaande stedelijke omgeving zou allicht veel moeilijker te realiseren zijn. De shoppingboulevard heeft een gevarieerd aanbod aan winkels – van mode tot elektronica – terwijl de kade plaats biedt aan een brede waaier aan restaurants met een prachtig uitzicht op het water.” De omgeving aan de Hasseltse Kanaalkom heeft met Quartier Bleu en de heraanleg van het openbaar domein rondom de site, een enorme opwaardering gekregen.

Via een netwerk van zes kilometer stalen buizen gaat het water naar de woningen, appartementen, horeca.

Daarnaast zorgen ook een Delhaize-supermarkt, het Health Performance Center The Ranch en zelfs een onderdeel van de UHasselt-campus voor een echt stadsgevoel. Quartier Bleu is dus veel meer dan alleen een winkelstraat, het is ook een woonbuurt waar alles samenkomt, op een centrale locatie aan het water. “De meeste woonunits hebben ook zicht op het water”, vertelt Steven. “En bij wie dat niet het geval is: je moet hoogstens een minuutje wandelen en je staat aan de Kanaalkom. Dat is een enorme troef qua woonkwaliteit. Weet je: vele beekjes maken één water. De juiste mix tussen wonen, winkelen en diensten maken van Quartier Bleu een bruisend, levend stadsdeel.”

Duurzaamheid als leidraad

Maar Quartier Bleu oogt niet alleen mooi, het is ook een zeer groene buurt die vanaf dag één werd geconcipieerd met duurzaamheid als leidraad. “Alle gebouwen worden bijvoorbeeld verwarmd via geothermie”, legt Steven uit. “Dat is uniek voor een buurt van deze omvang. De hele buurt is een voorloper op het vlak van groene, betaalbare verwarming én koeling voor elke woning of winkel.” Het water voor het geothermische systeem in Quartier Bleu wordt onttrokken aan waterlagen op een diepte van 213 meter. Via een netwerk van zes kilometer stalen buizen gaat het water naar de woningen, appartementen, horeca en winkels. Een warmtewisselaar en warmtepomp zorgen ervoor dat je perfect de gewenste temperatuur kunt afregelen.

“Er is veel ondergrondse parkeergelegenheid, maar alles ligt ook op wandelafstand”, aldus Steven. “Je kunt dus je wagen veilig op je private parkeerplaats laten staan. De supermarkt is zeven dagen op zeven open, er zijn horden restaurantjes, er is een Medi-Market…je hebt hier alles wat je nodig hebt. Wil je toch graag de sfeer van de oude stad opsnuiven? Steek te voet de binnenring over en op een paar minuten sta je op de Grote Markt van Hasselt.”

Transformatie

Net zoals Quartier Bleu onderging ook 4Fonteinen in Vilvoorde de transformatie van voormalige industriële site naar een moderne woon- en belevingsbuurt die een meerwaarde biedt voor de omgeving en de stad. “In het geval van 4Fonteinen mag je dat zelfs letterlijk nemen”, zegt Charlotte. “Dit was vroeger een echte brownﬁeld, vol loodsen en fabrieken en vervuilde grond zelfs. Je stond hier in the middle of nowhere (lacht). In de jaren 2000 is men hier aan een grote sanering begonnen en alles beginnen opkuisen. Rond 2015 hebben wij dan de eerste woongebouwen opgetrokken.”

Vandaag is 4Fonteinen ongeveer even groot als Quartier Bleu, maar in de toekomst groeit deze buurt nog verder. Net als in de Hasseltse buurt speelt ook hier het water een zeer grote rol in de beleving van de omgeving. “Je geniet hier niet van één, maar zelfs van twee waterstromen”, legt Charlotte uit. “Naast de Zenne stroomt ook het kanaal Brussel-Willebroek dwars door het project. Hier glijden de hele dag boten voorbij, af en toe zelfs een klein cruiseschip en in de zomer kan je perfect de waterbus nemen naar het centrum van Brussel. Die zet je netjes af nabij Tour & Taxis.”

Groen en publieke ruimte

Alles in totaal is 4Fonteinen bijna 13 hectare groot. Ongeveer 3 hectare is voorbehouden voor groen en publieke ruimte. Alles staat hier in het teken van wonen, werken, winkelen en ontspannen in een natuurlijke omgeving. Charlotte: “De verkeersvrije ﬁetsen wandelpaden, de promenade langs het water, levendige stadspleinen én de ﬁets- en voetgangersbrug die de verbinding maakt naar het park 3 Fonteinen, versterken dat gevoel nog. Bovendien is er ook hier, net als in Hasselt, een slimme mix tussen wonen en niet-wonen, waardoor de buurt levendig en evenwichtig blijft.”

Niet alleen de voorzieningen op de site, ook de bouw zelf werd zo duurzaam mogelijk aangepakt.

Zo is er op de site bijvoorbeeld een Albert Heijn-supermarkt gevestigd, een apotheek, een kinderdagverblijf en een school. Sinds anderhalf jaar heeft de buurt zelfs een eigen tandartsenpraktijk. Die wordt uitgebaat door tandarts Steven De Vos. “De ligging aan het kanaal en het zicht op het water waren voor mij de voornaamste redenen om hier mijn praktijk te starten”, zegt hij. “Ook de kwaliteit van het gebouw trok mij aan. Ik heb hier allemaal mooie, open ruimten die rust en sereniteit uitstralen. Die beleving wil ik mijn patiënten ook echt aanbieden. In veel praktijken is de wachtruimte bijvoorbeeld vaak een klein hok waar je opgesloten wordt met een beduimeld magazine van zes, zeven jaar geleden. Bij ons is alles open, helder en licht. We spelen dat ook expliciet uit: vanaf het moment dat de patiënt binnenkomt, tot hij weer buitengaat, ziet hij door grote ramen met zicht op het water. Veel patiënten complimenteren ons ook daarover.”

Met of zonder auto

“In principe kan je ook hier perfect leven zonder eigen auto, want alles is nabij”, zegt Charlotte. “Wil je je toch verplaatsen – met je eigen wagen of in de toekomst met een deelauto - dan proﬁteer je wel meteen van een topligging. Brussel is vlakbij en via de Ring en de E19 ben je ook zo in Mechelen, Antwerpen of Aalst. Fietslie ebbers kunnen dan weer hun hart ophalen aan het knooppunt van ﬁetssnelwegen dat hier ligt.”

Meer dan 80 jaar ervaring

500+

projecten in ontwikkeling

48K+

4Fonteinen is allicht de grootste nieuwe woon- en belevingsbuurtdie er op dit moment in ons land ontwikkeld wordt. Uiteindelijk zal de buurt zowat 1.200 woonunits groot worden. Bij zulke ontwikkelingen zijn natuurlijk ook publieke stakeholders als de Vlaamse Overheid, Stad Vilvoorde en de Vlaamse Waterwegen nauw betrokken. 4Fonteinen blijft ook voortdurend evolueren. Charlotte: ‘Recent hebben we het nieuwbouwproject Z&N (spreek uit: ZEN) gelanceerd: een kleinschaligere residentie waarin duurzaamheid en groene energie nog sterker wordt doorgedreven. En in de toekomst zitten er nog meer mooie projecten aan het water in de pijplijn, met extra aandacht voor gezinnen, groene belevingsplekken en interessante voorzieningen.”

Tonnen CO2 uitgespaard

“Niet alleen de voorzieningen op de site, ook de bouw zelf werd zo duurzaam mogelijk aangepakt”, pikt Steven in. “Ik zal een klein maar veelzeggend voorbeeld geven. Nadat we tonnen en tonnen grond hadden afgegraven, werd die grond niet via vrachtwagens weggevoerd maar met binnenschepen, zowel in Hasselt als Vilvoorde. Dat kan natuurlijk omdat het water vlakbij ligt. Maar we hebben op die manier ook tonnen en tonnen CO2 uitgespaard.” ■

gezinnen gelukkig gemaakt met nieuwe woning sinds 1945

300+

Actief in 300+ steden & gemeenten

Matexi in cijfers