7.3. Wielka Pętla Wielkopolski

jest silne powiązanie portów Zatoki Gdańskiej z Pętlą Żuławską i portami Zalewu Wiślanego w zintegrowaną sieć, z zachowaniem walorów poszczególnych jej elementów. Przewiduje się jego realizację poprzez rozbudowę portów i przystani koncentrujących żeglugowy ruch turystyczny (zwanych potocznie hubami) w miejscach łączenia się przedmiotowych akwenów i oferujących dostęp dla różnego rodzaju jednostek, m.in.: żaglówek, motorówek, hauseboatów, statków pasażerskich. Powinny one dodatkowo zapewniać postój w sezonie nawigacyjnym, możliwość przyjęcia jednostek na zimowanie, bezpieczny postój, a w szczególności łatwość dostępu do istniejących torów wodnych na Zalewie Wiślanym, obszarze delty Wisły, Zatoce Gdańskiej, jak i Zatoce Puckiej. I tak w najbliższych latach na obszarze Pętli Żuławskiej powstaną lub zostaną rozbudowane porty i przystanie żeglarskie w Górkach Zachodnich, Gdańsku Sobieszowie i Świbnie, Wiślince, Błotniku, Krynicy Morskiej, Nowym Dworze Gdańskim i Korzeniewie. Ponadto przewiduje się rewitalizację drogi wodnej Tugi poprzez otwarcie nieczynnych mostów zwodzonych i przebudowę obecnie stałych na podnoszone w Rybinie, Tujsku, Żelichowie i Nowym Dworze Gd. Uzupełnieniem infrastruktury wodniackiej szlaków delty Wisły będą przystanie kajakowe planowane do realizacji w ramach przedsięwzięcia strategicznego Pomorskie Szlaki Kajakowe. Na Żuławach powstaną nowe stanice kajakowe na Nogacie (Pogorzała Wieś, Malbork, Janówka, Ząbrowo, Kępki), Szkarprawie (Drewnica, Rybina, Chełmek Osada, Osłonka), Tudze (Nowy Dwór Gd., Żelichowo, Tujsk, Stobiec) i Martwej Wiśle (Błotnik, Trzcinisko, Sobieszowo, Górki Zachodnie, Gdańsk Tamka, Wiosny Ludów i Żabi Kruk). Większość z tych obiektów kajakowych będzie również umożliwiała cumowanie łodzi motorowych i żaglówek (Analiza wykonalności przedsięwzięcia strategicznego…, 2015).

Wielka Pętla Wielkopolski (WPW) to jeden z najdłuższych w Polsce szlaków wodnych, który liczy prawie 690 km długości. Przepływa przez 3 województwa: lubuskie, wielkopolskie i kujawsko-pomorskie. W jej skład wchodzą: Warta, dolna i górna Noteć, Kanał Bydgoski, Kanał Górnonotecki, jezioro Gopło i Kanał Ślesiński. Jego północny odcinek stanowi część MDW E70 (ryc. 7.3.1).

Ryc. 7.3.1. Przebieg Wielkiej Pętli Wielkopolski

Źródło: Wielkopolska Organizacja Turystyczna

Szlak Wielkiej Pętli to przede wszystkim możliwość zobaczenia prawdziwie dzikiej przyrody. Wystarczy tylko wspomnieć o: Puszczy Noteckiej, Zielonce, Wielkopolskim Parku Narodowym, największym skupisku dębów w Europie znajdującym się w Rogalinie, Sierakowskiem Parku Krajobrazowym czy jeziorach polodowcowych znajdujących się na szlaku, m.in. Gople, Ślesińskim, Mikorzyńskim, Pątnowskim oraz Czarnym. Szlak to też możliwość podziwiania unikatowych perełek architektury. W stolicy Wielkopolski możemy zobaczyć gotycką katedrę, renesansowy ratusz czy barkową poznańską farę. We Wronkach warto zwrócić uwagę na gotycki kościół pw. św. Katarzyny z XV wieku i na wielki kompleks więzienny w stylu neogotyckim wybudowany w 1894 roku. W Santoku zainteresuje nas historia grodu oparta na licznych zabytkach archeologicznych. W Goraju – zamek jako neorenesansowa siedziba rodu Hochbergów z XIX wieku, zaś w Czarnkowie należy odwiedzić gotycki kościół pw. Marii Magdaleny z połowy XVI wieku i Browar Czarnków. Będąc nad jeziorem Gopło powinnyśmy zobaczyć Kruszwicę z jej Mysią Wieżą i kolegiatę w stylu romańskim pw. św. Piotra i Pawła. Z kolei w Lądzie nie sposób nie odwiedzić pocysterskiego zespołu klasztornego, unikatowego zabytku sakralnego Wielkopolski, zaś w Pyzdrach pofranciszkańskiego zespołu klasztornego. W Śremie warto zobaczyć gotycki

kościół pw. NMP Wniebowziętej z wieżą wysoką na 62 m oraz barokowy zespół poklasztorny należący obecnie do franciszkanów. Cumując w Rogalinie należy odwiedzić pałac Raczyńskich oraz słynne trzy dęby: Lech, Czech i Rus. Nie sposób nie wspomnieć o zabytkowych śluzach nad Notecią. Od Krzyża do Kanału Bydgoskiego jest 14 stopni wodnych, a szczególnie na uwagę zasługuje śluza w Krostkowie, która jest unikatem na skalę europejską. To budowla bez murowanej komory, o zboczach porośniętych trawą. Ma jedynie dwuskrzydłowe wrota zamykane i otwierane ręcznie.

Warunki nawigacyjno-żeglugowe na Wielkiej Pętli Wielkopolskiej na poszczególnych jej odcinkach są dość zróżnicowane. Obrazuje to tab. 7.3.1 przedstawiająca parametry nawigacyjno-żeglugowe poszczególnych rzek, kanałów stanowiących szlak Wielkiej Pętli Wielkopolski (tab. 7.3.1). Rzeka Warta dzieli się na trzy odcinki. Pierwszy odcinek od Konina do Poznania, tj. od km 406,6 do 252,0 liczy 154,6 km. Zaliczany jest do Ia klasy drogi wodnej. Koryto rzeki jest obudowane budowlami regulacyjnymi. Szlak żeglowny oznakowany jest znakami brzegowymi. Szerokość szlaku wynosi 30 m, a średnia głębokość tranzytowa waha się od 0,6 do 1,3 m. Na fot. 7.3.1 przedstawiono Wartę w okolicach miejscowości Ląd. Drugi odcinek od Poznania do Santoka, tj. od km 252,0 do 68,2 ma długość 183,8 km. Jest to fragment rzeki wolnopłynącej zaliczonej do Ib klasy drogi wodnej. Szlak jest oznako-

Fot. 7.3.1. Warta w okolicach miejscowości Ląd

Źródło: R. Wasil

wany, jego szerokość wynosi od 36 do 40 m, a głębokość od 0,9 m do 1,6 m. Ostatni odcinek Warty znajduje się poza WPW, tj. od Santoka do Kostrzyna nad Odrą (od km 68,2 do 0,00). Odcinek ten stanowi drogę wodną II klasy o długości 68,2 km (Wielka Pętla Wielkopolski…, 2013).

Tab. 7.3.1. Parametry nawigacyjno-żeglugowe na Wielkiej Pętli Wielkopolskiej

Nr Nazwa szlaku Odcinek Klasa drogi wodnej Szerokość szlaku [m] Głębokość tranzytowa [cm] Prześwit min. pod mostami [m] Śluzy

1. Noteć dolna swobodnie płynąca 2. Noteć dolna skanalizowana

Santok – Drezdenko Drezdenko – Nakło nad Notecią 3. Kanał Bydgoski Nakło nad Notecią – Bydgoszcz

4. Kanał Górnonotecki Bydgoszcz – Antoniewo II 30-35 120-200 4,0 brak

Ib 25-30 120-160 3,4 14

II 28 160-200 3,8 6

Ia 15-20 80-120 4,0 6

5. Noteć górna Antoniewo – Kruszwica Ia 15-20 80-120 2,8 2

6. Jezioro Gopło Kruszwica – Ślesin III 50 180-240 – brak 7. Kanał Ślesiński Ślesin – Konin II 22-25 130-220 4,0 4 8. Warta Konin – Poznań Ia 30 60-130 2,7 brak 9. Warta Poznań – Santok Ib 36-40 90-160 4,0 brak Źródło opracowanie własne na podstawie danych RZGW w Poznaniu i przewodnika nawigacyjnego Wielka Pętla Wielkopolski

Rzeka Noteć stanowi największy dopływ rzeki Warty. Wyróżniamy tu kilka odcinków, tj. Noteć dolna swobodnie płynąca, Noteć dolna skanalizowana i Noteć górna. Noteć dolna swobodnie płynąca od Santoka do Drezdenka (od km 226,1 do 176,2) jest obudowana budowlami regulacyjnymi, poprzecznymi i podłużnymi, faszynowymi z umocnieniem narzutem kamiennym. Szerokość szlaku wynosi 30-35 m. Droga wodna ma dużo zakoli o promieniach krzywizny od 400 do 100 m. Głębokości w nurcie przy średnim stanie wody wynoszą około 2 m, ale przy średniej niskiej wodzie spadają do 1,2 m. Noteć dolna skanalizowana to odcinek rzeki zaliczanej do Ib klasy drogi wodnej. Koryto rzeki obudowane jest budowlami regulacyjnymi. Posiada 14 śluz żeglugowych – komorowych. Podstawowe parametry techniczne śluz: długość użytkowa komory – 57,40 m, szerokość 9,60 m. Na fot. 7.3.2 przedstawiono charakterystyczny dla Noteci dolnej skanalizowanej sto-

pień wodny Lipica. Szlak jest oznakowany znakami brzegowymi. Szerokość szlaku wynosi 25 do 30 m, a głębokości tranzytowe wahają się od 1,2 do 1,6 m w zależności od poziomu piętrzenia (Słowiński, Nadolny 2012).

Fot. 7.3.2. Śluza Lipica na Noteci dolnej skanalizowanej

Źródło: P. Pasieczny

Noteć górna na odcinku Antoniewo – Kruszwica (od km 121,6 do 59,5) liczy 62,1 km. Rzeka jest tu skanalizowana i przepływa przez 5 jezior w kolejności od jeziora Gopło: Szarlej, Mielno, Wojdal, Sadłogoszcz, Pturek. Zaliczana jest do klasy Ia drogi wodnej. Posiada 2 śluzy żeglugowe jednokomorowe o wymiarach komór 42,0 x 4,93 m wykonane z betonu i cegły klinkierowej. Szerokość szlaku żeglugowego wynosi od 15 do 20 m i jest oznakowany znakami żeglugowymi brzegowymi. Głębokości na szlaku wahają się od 0,8 do 1,2 m w zależności od stopnia piętrzenia. 15,7 km odcinek Kanału Bydgoskiego stanowi część WPK, tj. od Nakła nad Notecią do ujścia Kanału Górnonoteckiego (od km 38,9 do 23,2). Kanał Bydgoski został wybudowany w latach 1773-1774. Łączy dorzecze Wisły i Odry. Posiada 6 (2 na WPW) śluz żeglugowych jednokomorowych betonowych o wymiarach komór 57,4 x 9,60 m. Kanał należy do II klasy drogi wodnej. Szlak żeglowny jest oznakowany znakami brzegowymi. Szerokość szlaku wynosi od 28 do 30 m.

Głębokość wody w środku na niezamulonych odcinkach kanału wynosi 2 m, ale na całej długości szlaku nawigacyjnego tylko 1,3 m (Wielka Pętla Wielkopolski…, 2013).

Kanał Górnonotecki o długości 25 km należy do klasy Ia drogi wodnej (od ujścia do Kanału Bydgoskiego do stopnia wodnego Antoniewo). Szlak żeglowny oznakowany znakami brzegowymi. Szerokość szlaku wynosi od 15 do 20 m. Głębokość od 0,8 do 1,2 m. Kanał spełnia kilka zadań: służy jako kanał żeglugowy łączący Kanał Bydgoski z Notecią górną, skanalizowaną, zasila Kanał Bydgoski w wodę, odprowadza nadmiar wód w okresie roztopowym oraz spełnia rolę melioracyjną. Na Kanale Górnonoteckim funkcjonuje 6 śluz komorowych, długości 42 m i szerokości 5 m. Śródlądowe połączenie wodne rzeka Warta – Kanał Bydgoski przebiega na długości 27,5 km przez jezioro Gopło (fot. 7.3.3). Jest to to typowe jezioro rynnowe i zaliczane jest do III klasy drogi wodnej. Szlak jest oznakowany znakami pływającymi i znakami brzegowymi. Szerokość szlaku wynosi 50 m, a głębokości wahają się od 1,8 do 2,4 m piętrzenia (Słowiński, Nadolny 2012).

Kanał Ślesiński łączy jezioro Gopło z Wartą. Stanowi drogę wodną II klasy żeglowności o długości 32 km. Szerokość szlaku żeglownego od 22 do 25 m

Fot. 7.3.3. Jezioro Gopło

Źródło: R. Wasil

głębokości wody w kanale od 1,3 do 2,2 m. Składa się z trzech odcinków. Pierwszy to sztuczny kanał od Jeziora Gopło do Jeziora Czarnego z 2 stopniami wodnymi w Koszewie i Gawronach. Drugi odcinek stanowią naturalne połączenia jezior: Ślesińskiego, Mikorzyńskiego, Pątnowskiego oraz Czarnego. Trzeci odcinek to również sztuczny kanał o długości 8,5 km od Jeziora Pątnowskiego do rzeki Warty z 2 śluzami w Pątnowie i Morzysławiu (Wielka Pętla Wielkopolski…, 2013).

Wielką Pętlą Wielkopolski mogą pływać jednostki o małym zanurzeniu, np. hauseboaty oraz kajaki. Wynika to przede wszystkim z niskich głębokości i prześwitów pod mostami, jakie występują na Warcie na odcinku Konin – Poznań, a także małych rozmiarów śluz występujących na Noteci Górnej o szerokości 4,93 m i długości 42 m w km 80,94 (śluza Pakość) i w km 116,08 (śluza Łabiszyn). Ale na pozostałych odcinkach możliwa jest żegluga większymi jednostkami, statkami wycieczkowymi, a na jeziorach będących

Tab. 7.3.2. Czartery barek pływających po Wielkiej Pętli Wielkopolskiej

Lp. Nazwa firmy czarterującej Proponowane trasy FlotaTypy jachtów 1. CZARTERJACHT.EU Wielka Pętla Wielkopolski 2 Weekend 820 2. Żegluga na Warcie Wielka Pętla Wielkopolski 2 Kemot 33, Kemot 36 3. Warta czarter Wielka Pętla Wielkopolski 7 Weekend 820, Sun Camper 30 Lux, inne własne konstrukcje

4. www.rejsynawarcie.pl Wielka Pętla Wielkopolski, Warta, Noteć 2 Weekend 820

5. WEEKEND NA WODZIE Wielka Pętla Wielkopolski, Warta, Odra 3 Weekend 820

6. Wakacje na barce Wielka Pętla Wielkopolski 1 Weekend 820 7. „Horyzont” Joanna

Grochowska – Ludzkowska Wielka Pętla Wielkopolski, Jez., Gopło, Noteć 4 Weekend 820 8. „Farwater – Ryszard Braun Wielka Pętla Wielkopolski, Warta, Odra, Noteć 3 Weekend 820 9.Żegluga Wiślana Pętla Żuławska, Wielka Pętla Wielkopolski 8 Weekend 820, Vistula Cruiser 30, Haber 33 Reporter

10. jacht bez patentu.eu Brda, Kanał Bydgoski, Noteć, Wielka Pętla Wielkopolski i Zalew Koronowski 1 Weekend 820

11. Cruzeo.pl

12. Ravelion Odra, Warta, Noteć, Kanał Bydgoski, Wisła

5 Courier, Nexus, Timothy Wielka Pętla Wielkopolski 1 Weekend 820

Źródło: opracowanie własne

częścią pętli również żeglarstwo, windsurfing czy wakeboarding. W sumie na przepłynięcie całej Wielkiej Pętli Wielkopolski należałby przeznaczyć 2 tygodnie. Przemierzanie tego szlaku to również bardzo dobry pomysł na tzw. turystykę weekendową, aby ciekawie i aktywnie spędzić czas i poznać Wielkopolskę. W tym celu możemy skorzystać z propozycji czarteru łodzi i barek (tab. 7.3.2) oraz wypożyczalni kajaków.

Natomiast spływy kajakowe Wielką Pętlą Wielkopolski lub jej odcinkami zorganizują nam firmy – wypożyczalnie kajaków m.in. z Piły, Kruszwicy, Bydgoszczy, Poznania, Radzewic, Skwierzyna, Obornik czy Osiecznej Pierwszej.

Wielka Pętla Wielkopolski to również sieć przystani, pomostów, cumowisk, wypożyczalnie sprzętu wodnego (kajaki, łodzie, żaglówki, rowery wodne, itp.). W sumie jest blisko 100 takich obiektów. Z uwagi na to, iż północny odcinek Wielkiej Pętli Wielkopolski stanowi fragment polskiego odcinka MDW E70, szczegółowe zestawienie infrastruktury żeglarskiej tego szlaku przedstawiono w tabeli 7.1.1. Do węzłowych przystani na szlaku Wielkiej Pętli Wielkopolski należy zaliczyć mariny w: Nakle nad Notecią, Czarnkowie (fot. 7.3.4), Drawsku, Kruszwicy, Ślesinie, Pątnowie, Lądzie, Pyzdrach, Nowym Mieście nad Wartą (fot. 7.3.5), Śremie, Poznaniu (fot. 7.3.6), Czerwonaku, Wronkach i Międzychodzie.

Fot. 7.3.4. Przystań żeglarska w Czarnkowie

Źródło: P. Pasieczny

Fot. 7.3.5. Przystań żeglarska w Nowym Mieście nad Wartą

Źródło: R. Wasil

Fot. 7.3.6. Przystań żeglarska w Poznaniu

Źródło: M. Paczyńska

Warto odnotować, że z każdym rokiem stan ich infrastruktury się poprawia. Pływając Wielką Pętlą Wielkopolski należy zaplanować przy-