Rewitalizacja terenów nadwiślańskich

Jak podkreśla prezydent miasta Torunia Michał Zaleski:

(…) Bulwar Filadelfijski jest jednym z najważniejszych, najcenniejszych obszarów Torunia, na niego są zwrócone oczy wielu osób, ponieważ znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie starówki i przylega do rzeki Wisły, która nieodłącznie wiąże się z Toruniem. To kulturowe dziedzictwo naszego miasta, wpisanego na Listę UNESCO (http://www.torun.pl/pl/pomysl-na-torunski-bulwar).

Miejsce to wymaga zatem odpowiedniej oprawy i zagospodarowania zachowującego nadrzeczną tożsamość, pamięć o rzece Wiśle, o wartości zespołu staromiejskiego, odnoszącego się z poszanowaniem dla wielkiej historii miasta, ale służącego współczesnym mieszkańcom, którzy chcą w tej przestrzeni bywać, identyfikować się z nią oraz o turystach i gościach odwiedzających Toruń.

6.4.4. Powrót Tczewa nad Wisłę. Rewitalizacja terenów nadwiślańskich

Tczew jest jednym z większych miast nadwiślańskich (60 276 mieszkańców) o silnych, historycznych związkach z rzeką. Od 1989 roku władze lokalne podejmują szereg różnorodnych działań zmierzających do przywrócenia rzeki miastu i przekształcenia Starego Miasta i brzegów Wisły w atrakcyjne tereny rekreacyjne.

Działania rewitalizacyjne w Tczewie dotyczą zwłaszcza staromiejskich terenów nadwiślańskich (bulwar nadwiślański), będących częścią historycznego centrum miasta o założeniach urbanistycznych z XIII wieku (tzw. dolny taras Starego Miasta). W przeszłości były to tereny przemysłowo-składowe związane z handlem zbożem i drewnem (historyczny waterfront miasta). Bulwar nawiślański w latach 1918-1920 pełnił ważną rolę w żegludze wiślanej. Cumowały tu zarówno statki wycieczkowe, jak barki towarowe i inne łodzie. W latach 20. XX wieku powstała idea włączenia portu do gospodarki morskiej, w wyniku czego powstała przystań do przeładunku drewna, a nieco później do przeładunku węgla. Wraz z infrastrukturą portową powstały torowiska oraz punkty przeładunkowe. Rozwój portu i jego funkcjonowanie zostały zachowane w wyniku uruchomienia i intensywnego rozwoju portu w Gdyni. Po upadku struktur portowych tereny nadwiślańskie w Tczewie ulegały stopniowej degradacji. W latach 70. i 80. XX wieku w wyniku polityki przestrzennej promującej rozwój terenów mieszkaniowych (osiedli wielko-

płytowych) oddalonych od rzeki staromiejskie tereny nadrzeczne pozostały na uboczu inwestycji miejskich. Miasto odwróciło się od rzeki.

Tereny nadwiślańskie w mieście do lat 90. XX wieku były przedmiotem wielu projektów dotyczących rewitalizacji i aktywizacji dróg wodnych delty Wisły i obszarów nadbrzeżnych z nią związanych. Na terenach tych od kilku lat podejmowane są także przedsięwzięcia architektoniczno-urbanistyczne.

Głównym celem działań w strefie nadrzecznej Tczewa było zagospodarowanie zaniedbanego bulwaru nadwiślańskiego przez budowę infrastruktury technicznej, dróg dojazdowych, realizację terenów rekreacji i wypoczynku dla mieszkańców miasta. Jest to jednocześnie kluczowy projekt programu rewitalizacji miasta Tczewa, który w 2007 roku został nagrodzony w kategorii na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w Polsce i uznany za udany przykład rewitalizacji przestrzeni nadrzecznej (waterfront).

Podstawowym założeniem projektu było kompleksowe podejście do rozwoju przestrzeni publicznej miasta i umiejscowienie projektu zagospodarowania bulwaru w szerszym kontekście działań rewitalizacyjnych prowadzonych w części staromiejskiej. Rewitalizacja nadwiślańskich terenów przyczynia się w ten sposób do przywrócenia i rozwoju funkcji społecznych, kulturalnych, rekreacyjnych i gospodarczych na obszarze Starego Miasta.

Fot. 6.4.4.1. Tczew – tereny nadwiślańskie wraz z przystanią żeglarsko-pasażerską

Źródło: Fotografia-dronem.pl

W wyniku realizacji tego projektu powstała wartościowa strefa reprezentacyjno-rekreacyjna o znaczeniu ponadlokalnym, odpowiadająca potrzebom różnych grup użytkowników. Jest to obszar ważny dla atrakcyjności miasta, zarówno ze względów funkcjonalnych, jak i krajobrazowych. Zagospodarowanie bulwaru nadwiślańskiego wpłynęło na poprawę estetyki miejsca, wzbogaciło obszar staromiejski o nowe funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe i reprezentacyjne, a także otworzyło miasto w kierunku rzeki.

Ważnym elementem działań rewitalizacyjnych w Tczewie, podejmowanych w celu powrotu miasta nad Wisłę było także uruchomienie „Centrum Wystawienniczo-Regionalnego Dolnej Wisły w Tczewie”, w którym funkcjonuje jedyne w Polsce Muzeum Wisły, będące oddziałem Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku (tab. 6.4.4). Projekt ten, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz środków krajowych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Województwa Pomorskiego (działanie 3.2. Obszary podlegające restrukturyzacji) otrzymał nagrodę główną w konkursie „7 Cudów Unijnych Funduszy” w kategorii rewitalizacji.

W nadwiślańskim krajobrazie miasta w latach 2006-2008 w ramach projektu pn. Infrastruktura turystyczna drogi wodnej Berlin – Kaliningrad – Kłajpeda w Tczewie i Kłajpedzie realizowanego przez gminę miejską Tczew powstała także w ciągu bulwarów nadwiślańskich przy ul. Wodnej przystań żeglarsko-pasażerska. Celem tego projektu było wzmocnienie atrakcyjności turystycznej drogi wodnej Berlin – Kaliningrad – Kłajpeda. W ramach inwestycji postawiono budynek przystani o powierzchni 350 m2 wraz z tarasem widokowym, 4 miejsca do cumowania jednostek pasażerskich, 10 miejsc dla łodzi motorowych i jachtów oraz slip do wodowania małych jednostek pływających.

Wszystkie działania rewitalizacyjne podejmowane w Tczewie miały charakter prospołeczny i wykorzystywały udział lokalnej społeczności. Zaniedbany dotąd brzeg Wisły stał się terenem rekreacji dla mieszkańców miasta, miejscem integracji lokalnej społeczności oraz ważnych wydarzeń kulturalnych i sportowych (por. tab. 6.4.4). Rewitalizacja terenów nadwiślańskich w Tczewie prowadzona była bardzo konsekwentnie.

W realizacji konkretnych zamierzeń i działań miasto potrafiło umiejętnie wykorzystać fundusze unijne związane z aktywizacją dróg wodnych i rozwojem turystyki wodnej oraz doświadczenia partnerów zagranicznych, z którymi realizowano szereg projektów.

Tab. 6.4.4. Tczew – bulwar nadwiślański oraz przystań żeglarska – wybrane elementy projektu

Nazwa projektu Zagospodarowanie Bulwaru Nadwiślańskiego. Idea Tczew wraca nad Wisłę. Tereny nadrzeczne w Tczewie jako atrakcyjne przestrzenie integracji społeczności lokalnej, miejsce prezentacji kultury i sztuki, zachowujące walory przyrodniczo-krajobrazowe. Typ obszaru Staromiejskie tereny nadrzeczne, historyczny waterfront, tereny poprzemysłowe, poportowe, 3 ha.

Nowe funkcje – wypoczynkowa, – turystyczna, – rekreacyjna, – kulturalna, – mieszkaniowa i usługowa w najbliższym sąsiedztwie. Zagospodarowanie – szlaki spacerowo-widokowe droga widokowa w kierunku Wisły, – szlak forteczny, – bulwar, – punkty widokowe, – mała architektura, – przystań pasażersko-żeglarska, – skwery i place zabaw, – elementy zagospodarowania tymczasowego – scena letnia, – parking.

Działania podejmowane w ramach projektu –zmiana przeznaczenia terenu, – działania planistyczne, sporządzenie i uchwalenie planu miejscowego, – realizacja terenów rekreacyjnych, stref wypoczynkowych, a także tymczasowej strefy handlowej i sceny służącej do organizacji imprez miejskich, – budowa dróg dla komunikacji pieszej, rowerowej i samochodowej, wykonanie oświetlenia, – opracowanie oferty dotyczącej możliwości lokalizacji zabudowy mieszkaniowo-usługowej na terenie przylegającym do bulwaru, – realizacja projektu zieleni zawierającej różnorodne jej kompozycje o różnych klimatach i nastrojach, –działania prospołeczne.

Główne elementy projektu –droga widokowa w kierunku Wisły, –„zielona linia” – autobus – Suchostrzygi – bulwar, –kino na bulwarze, –festiwal Działań Teatralnych i Plastycznych „Zdarzenia”, –przystanek „Tczew” na trasie Gdańsk-Warszawa, – wykształcenie nadwiślańskiej strefy usług turystycznych wzdłuż 3,3-kilometrowego odcinka frontu wodnego, –Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły.

Źródło: opracowanie własne