Labinsights 5-2022

JUNI 2022 SPECIAL LAB MANAGEMENT

Europa’s modernste kunststofonderzoekslab SCOREN MET EEN CV

3D LABDESIGN SUCCESVOL

LABORAMA & LABSAFETY

15 CV-tips van Checkmark voor succesvoller solliciteren

Digitalisering visualiseert virtueel labontwerp

Foto’s Laborama Expo en veiligheidsevenement LabSafety

11

28

22

EDITORIAL

Laborama Expo 2022 was op 19 en 20 mei de eerste echt grotere labbeurs in jaren. De laatste editie was zelfs in 2019, want in 2020 sloeg de coronapandemie toe. Het was dus even spannend of de labwereld de weg weer wist te vinden naar dit soort grootschalige evenementen. Eerder trok LabAutomation in maart slechts de helft van de normale bezoekersaantallen en het nieuwe Life Sciences-event kwam niet eens aan de 100. LabSafety was al een stuk drukker en de tekenen waren wat dat betreft goed: de loop komt er weer in. Toegegeven, Laborama was rustiger dan de laatste editie in 2019, maar duidelijk was dat de labwereld echt op dit evenement zat te wachten.

In totaal kwamen er ruim 1.450 bezoekers, waar dit in het verleden eerder tegen de 2.000 was, maar toen kwamen er ook hele bussen met studenten. Die waren er dit keer vanwege de examenperiode niet. En bovendien telt voor mij uiteindelijk alleen het beeld. Het was in de gangpaden drukker dan in 2019, duidelijk te merken tijdens het fotograferen. Bezoekers konden de eerste dag ook niet voortijdig weg, door een wolkbreuk met hagel net na het middaguur, de weergoden waren gunstig gestemd.

Tussen 11:00 en 14:00 hadden exposanten geen klagen over de belangstelling. Zelfs de notoire klagers waren positief. “Je moet er ook zelf een succes van maken,” gaf Myriam Panis me nog eens mee in de wandelgangen. “Door zelf als exposant actief te zijn en je klanten uit te nodigen naar de beurs. En natuurlijk door proactief je publiek te benaderen en dus niet uit verveling op je telefoon te gaan zitten.

Ja, die stands zag ik ook, niet echt getuigend van respect voor het publiek.” Het was trouwens de laatste editie dat deze grande dame van Laborama het evenement organiseerde – gelukkig voor haar in een fysieke vorm en met een succesvol resultaat. Kris Vermoesen volgt Myriam Panis op en werd dit jaar door haar ingewerkt.

‘Nood aan beursnieuwtjes’

Als iets duidelijk is geworden in coronatijd, is dat virtuele beurzen geen bestaansrecht hebben. Analytica vroeg duizenden euro’s per online tentoongestelde assortimentsgroep, maar uit de eerste hand hoorde ik dat hier bij leveranciers weinig respons op kwam. Niet verwonderlijk: zonder menselijk contact en de nieuwste apparatuur blijft er van een technische beurs weinig over. Op zijn Vlaams kun je wel stellen dat er in Brussel echt ‘nood was aan de laatste nieuwtjes op labgebied te ontdekken’. Ik zag veel bezoekers met boodschappenlijstjes of groepjes labmedewerkers die zich uitgebreid lieten bijpraten door de standbemanning. Bij Eppendorf bijvoorbeeld verdrongen drommen analisten zich rond de pipetten. De behoefte aan face-to-face gesprekken bij het overwegen van laboratoriuminvestering werd overduidelijk aangetoond. Zoals bij Synchron Lab Automation dat volop leads wist binnen te halen. Video is slechts surrogaat, apparatuur moet je voelen, zien, proeven, beleven. De beurs heeft zijn bestaansrecht niet verloren en Laborama Expo leverde daarvan in Brussel op 19 en 20 mei het overtuigende bewijs. De WoTS gaat dat van 27 t/m 30 september hopelijk dunnetjes over doen. Vergeet u zich niet alvast in te schrijven, dit is ook een trigger voor exposanten om toch voor de beurs te gaan.

Samen maken we er een geslaagd evenement van!

Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur

Juni 2022 |

3

INHOUD SPECIAL LAB MANAGEMENT X

De coronapandemie heeft bewezen dat het ontwerpen van laboratoria op afstand zeer goed mogelijk is en bovendien voordelen biedt, zoals het virtueel kunnen beleven van het design in 3D.

X

Een labverhuizing van kostbare instrumentatie is een specialistische klus. Onderzoeker Roel Dullens maakte het mee met de verhuizing van de Universiteit van Oxford (VK) naar de Radboud Universiteit Nijmegen.

X

High-tech incubator TWICE in Eindhoven besloot ondanks de coronapandemie om onder meer een een vijfde locatie te openen voor early starters.

RUBRIEKEN & ARTIKELEN Editorial Colofon LAB kort nieuws LAB column insights Zernike BREEAM-NL Excellent Dit was Lab Safety Event 2022 LAB markt LAB agenda In het volgende nummer

3 4 7 15 20 22 35 38 39

Juni 2022 58e jaargang www.labinsights.nl Verschijnt 9x per jaar

Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 (0)6 20592436 Aan dit nummer werkten mee: Alinda Wolthuis, Marco Vellinga, Marjan Hammink.

Eindredactie: Sylvie Hoyinck Redactiecommissie: Dr Ineke Joosten (Senior Onderzoeker/Researcher Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkserfgoedlaboratorium), Alex Muntendam (Manager Clinical Pharmacology and Bioanalytics bij Abbott), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Henk Heijthuijsen (manager Quality Assurance & Assistance, TLR International Laboratories), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Mark van Lieshout ( area manager Veritas Petroleum Services), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).

Media-adviseur: Erik ten Haaf, +31 (0)297 223462, +31 (0)6 10031781 erik@maxusmedia.nl Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@maxusmedia.nl

4

Lex Rikers, senior test engineer en coördinator lab C Kunststoffenlab, demonstreert de opstelling voor barstdrukproeven van buizen onder hoge druk in een 20 °C waterbad.

Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn.

Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 250,-, 2 jaar € 355,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proef­nummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op­www.labinsights.nl te registreren.

(Foto: FOODnote)

Druk: Veldhuis Media, Raalte

| Juni 2022

Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn © 2022 maXus media Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door foto­kopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417

TWICE opent nieuwe hubs in coronatijd

12

Europa’s modernste EU-lab ‘Ons lab is ons levenswerk voor leiding-levensduurtesten dat verhuisd wordt’

16

24

In coronatijd de zaken even ‘on hold’ zetten? Niet voor high-tech incubator TWICE in Eindhoven. TWICE opende niet alleen een vijfde locatie voor early start-ups, maar ook een zesde.

In Apeldoorn exploiteert de unit Plastic piping systems and hygenic aspects van Kiwa het modernste kunststoflab in Europa.

De sterkte en de levensduur van kunststofleidingsystemen worden hier beproefd.

Analytische Chemie 2.0 tips & tricks (IV)

4D laboratoriumontwerp: next Gezellig drukke step in efficiënte labrealisatie Laborama Expo 2022

27 In deze aflevering aandacht voor de installatie van een nieuwe ammonium stikstofanalyzer voor de bepaling van milieuparameters bij het laboratorium van Aqualysis in Zwolle.

28 Nederland loopt samen met Scandinavië voorop in de snelle, flexibele en voordelige realisatie met 3D-modellering. De volgende stap hierin is 4D-design voor ultieme visualisatie en calculatie.

Roel Dullens schakelde voor de verhuizing van zijn lab aan de Universiteit van Oxford (VK) en persoonlijke familiebezittingen twee professionele verhuisbedrijven in die ook al het papierwerk regelden.

32 Laborama Expo 2022 werd een boven verwachting drukbezocht evenement. De behoefte aan het met eigen ogen aanschouwen en voelen van apparatuur en gebruiksartikelen werd gestild.

Juni 2022 |

5

LAB KORT NMi neemt Chamois Metrology over Het Nederlands Meetinstituut heeft het Britse Chamois Metrology overgenomen, een toonaangevend bedrijf op het gebied van UKCA [UK Conformity Assessment, red.] -geaccrediteerde oplossingen voor kalibratie en instrumentlevering. Vorig jaar nam NMi ook al het in het Verenigd Koninkrijk gevestigde Young Calibration over. Chamois Metrology levert kalibratiediensten voor druk, elektriciteit, massa, afmetingen en temperatuur. Het bedrijf biedt daarnaast oplossingen voor kalibratie- en meetinstrumenten en werkt nauw samen met toonaangevende fabrikanten zoals AccuMac, Additel, Aremeca, Fluke Test Tools en Zwiebel.

Daarnaast biedt het bedrijf ook een reeks kalibratietrainingen aan die bedoeld zijn om laboratorium-, inspectie-, kwaliteitsborgings-, onderhouds- en certificeringspersoneel in staat te stellen te voldoen aan de toenemende eisen om hun vakbekwaamheid aan te tonen. Het hoofdkantoor is in Warwickshire.

Organisaties in gesprek over dierproeven

In het kader van de Nederlandse Transparantieovereenkomst Dierproeven organiseerden de ondertekenaars van de overeenkomt de ‘Open Week 2022’. Via uiteenlopende activiteiten, zoals een rondleiding door het dierenlaboratorium en dierenverblijven, kregen ze de kans om met een breed publiek in gesprek te gaan over dierproeven. Het doel van de Transparantieovereenkomst is een opener en transparanter klimaat te creëren rondom dierproeven, een omstreden onderwerp dat doorgaans tot felle discussies leidt in de samenleving, de media en de politiek. Omdat het onderwerp zo gevoelig ligt, is goede communicatie in de juiste context essentieel. Het is wettelijk bepaald dat Nederlandse onderzoeksinstellingen informatie verstrekken over de dierproeven die ze doen, maar dit is niet altijd informatie die voor iedereen toegankelijk en te begrijpen is.

De ondergetekenden zijn: Amsterdam UMC, Biomedical Primate Research Centre, Charles River Laboratories Den Bosch, Envigo RMS, Erasmus Universitair Medisch Centrum, Herseninstituut, Hubrecht Institute, Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Leiden Universiteit, Leiden Universitair Medisch Centrum, Nederlands Instituut voor ecologie, Nederlands Kanker Instituut, Radboudumc, Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen, TNO, Universiteit Maastricht, Sportvisserij Nederland, Vrije Universiteit Amsterdam en Wageningen University & Research.

Dieren worden alleen ingezet in onderzoek als er geen proefdiervrije methode beschikbaar is die geaccepteerd is door regelgevende instanties; in alle andere gevallen zijn dierproeven in Nederland verboden. Binnen Nederland is de muis de meest voorkomende proefdiersoort in biomedisch onderzoek. De muis en een gering aantal primaten hebben een onmisbare rol gespeeld in de ontwikkeling van succesvolle COVID19-vaccins.

Juni 2022 |

7

8

| Juni 2022

LAB KORT

SAMENWERKING PAMM EN EUROFINS Op 6 mei is de handtekening gezet onder de samenwerking van het Brabantse ziekenhuislaboratorium Stichting PAMM en Eurofins. Eurofins gaat de komende jaren tientallen miljoenen investeren in de laboratoria van PAMM. Daarmee krijgt de zorg in Brabant een krachtige impuls en zal de gezamenlijke slagkracht voor zorgverleners en cliënten verbeteren. Ook is de toekomst van het regionale laboratorium veiliggesteld. PAMM vervult in Zuidoost-Brabant een sleutelrol voor pathologie en medische microbiologie.

Stichting PAMM en Eurofins Clinical Diagnostics willen over vijf jaar één van de grootste aanbieders zijn van integrale medische diagnostiek in Nederland.

PAMM zal zich daarbinnen concentreren op de disciplines klinische pathologie en medische microbiologie. Onder de naam ‘Eurofins PAMM’ zal de Brabantse laboratoriumorganisatie zich ontwikkelen tot een groot diagnostisch centrum met toegang tot een wereldwijd informatienetwerk en de modernste apparatuur.

Investeringen PAMM werkt met ziekenhuizen, huisartsen, GGD’s, zorginstellingen en verloskundigenpraktijken. Er werken 250 mensen voor twee laboratoria in Eindhoven en Veldhoven. PAMM-bestuurder De Zwart denkt dat de optimistische verwachtingen gauw waargemaakt zullen worden. “Door schaalvergroting en investeringen maken we voor onze klanten meer maatwerk en service mogelijk. Daarmee verbetert de zorg in de hele regio. Dit is een positieve en gewenste ontwikkeling.”

Peter de Zwart, bestuurder PAMM (links) en Jacob Olie, managing director Eurofins Clinical Diagnostics, bekrachtigen de samenwerking.

Juni 2022 |

9

15 tips voor een sterk en overtuigend cv Een overtuigend en duidelijk curriculum vitae (cv) is essentieel, want je cv wordt altijd als eerste en soms als enige gelezen. Hoe bouw je een cv op? Wat zet je er wel en niet in? Hoe lang mag een cv zijn?

Antwoorden hierop en nog veel meer tips voor een overtuigend cv vind je bij CheckMark Labrecruitment.

We hebben de belangrijkste tips voor je opgesomd die helpen om een sterk cv te schrijven.

Jurjen Wilschut, senior recruiter chemie & life sciences

✔ ✔

✔

✔ ✔

✔

✔ ✔

✔

✔

✔

Zorg dat je cv altijd actueel is, dus bijgewerkt tot vandaag.

Controleer per sollicitatie of je je cv moet aanpassen: probeer kernwoorden uit de vacature terug te laten komen in jouw cv.

Maak je cv persoonlijk. Voeg een leuke maar zakelijke foto toe en vertel in het kort (maximaal 3 regels) wie je bent, wat je zoekt en wat je te bieden hebt.

Deel je cv op in 5 kopjes: persoonlijke gegevens, opleiding, werkervaring, overige werkervaring en additionele informatie.

Maak je cv niet langer dan 2 tot 3 pagina’s. Als je veel publicaties hebt, vermeld deze in een aparte bijlage, waarnaar je verwijst in je cv.

Hou persoonlijke gegevens kort. Voor- en achternaam, adres, privé e-mailadres, geboortedatum en mobielnummer zijn voldoende.

Zorg voor een goed bijgewerkt LinkedIn-profiel en vermeld de link in je cv.

Vermeld je opleidingen en werkervaringen in omgekeerd chronologische volgorde. Je begint dus met je meest recente baan. Noteer hierbij een duidelijk tijdvak (mm/jjjj – mm/jjjj).

Alle relevante werkervaring telt, dus ook stages en afstudeertrajecten. Beschrijf deze onder ‘werkervaring’ en niet bij ‘opleidingen’.

Vermeld bij ‘werkervaring’ je functie (en titel/doel van je onderzoek), maar beschrijf vooral bondig je taken, verantwoordelijkheden en prestaties.

Vermeld in de bijbehorende periode welke belangrijkste

✔

✔

✔ ✔

technieken/vaardigheden je hebt toegepast of geleerd. Zo weet de recruiter wanneer en hoelang je hierin ervaring hebt opgedaan.

Heb je veel werkervaring? Beschrijf oudere ervaring (ouder dan 7-10 jaar) kort, zodat je cv niet te lang wordt. Hiermee leg je tevens de nadruk op je recente ervaring.

Hou zinnen kort en gebruik regelmatig opsommingstekens.

Kopieer geen standaard teksten in je cv! Dit zal de recruiter namelijk niet gunstig stemmen. Denk bij alles na over de relevantie ervan en wees vooral eerlijk.

Check nogmaals grondig de spelling! Laat het bij voorkeur door iemand anders nalezen.

Vermeld referenties (naam, organisatie en functie), maar zonder contactgegevens. Controleer wél vooraf bij die personen of je hun naam mag vermelden!

Laat gratis je cv checken!

Als je onze cv-tips hebt toegepast, kun je jouw cv door ons laten checken. Wij hebben expertise in het vakgebied chemie & life sciences en weten wat belangrijk is om te vermelden in jouw cv.

Wij helpen je graag bij de volgende stap in je carrière! Stuur je cv in voor een gratis check naar cv-check@checkmark.nl cv-check@checkmark.nl.

Juni 2022 |

11

SPECIAL LAB MANAGEMENT

TWICE

opende nieuwe hubs in coronatijd

‘Wij bieden starters

betaalbare hoogwaardige huisvesting, compleet met laboratoriumfaciliteiten’ 12

| Juni 2022

EXPERTVISIE In coronatijd de zaken even ‘on hold’ zetten? Niet voor high-tech incubator TWICE in Eindhoven.

TWICE opende niet alleen een vijfde locatie voor early start-ups, maar ook een zesde. “Deze hub focust op vitaliteit”, zegt directeur Marc Kuipers. Sinds 1 februari is hij de drijvende kracht achter de groei van de incubator. Zijn eerste doel: ook de nieuwe hub op de kaart zetten.

Alinda Wolthuis | fotografie: Marco Vellinga

TWICE bestaat sinds 1999. De incubator is een publiek-privaat samenwerkingsverband van de TU Eindhoven, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, Brainport Development, de Gemeente Eindhoven en de Rabobank. Samen bouwen zij aan een ecosysteem van start-ups en scale-ups. Marc Kuipers geeft sinds kort leiding aan TWICE. “We zijn er voor de eerste jaren van ondernemingen”, zegt hij. “Na maximaal zeven jaar staan ze op eigen benen en verlaten ze de incubator.” Elk van de zes hubs heeft een eigen doelgroep. Alpha richt zich op innovatieve tech starters, Twinning op data science, artificial intelligence, blockchain, ICT & software en Catalyst focust op elektrotechniek, werktuigbouw en biochemie. Bèta gaat over innovatie in R&D en Mμ is er voor groei in life sciences en new energy. “Wij bieden starters betaalbare hoogwaardige huisvesting, compleet met laboratoriumfaciliteiten. Ze maken deel uit van een actieve community, waarvoor we allerlei events organiseren. Ook ondersteunen we hen bij hun groei als bedrijf door gerichte advisering.”

Workplace Vitality Hub In december 2020 opende Alpha de deuren voor early start-ups.

De huurprijzen vanaf 162 euro per maand, vlak naast het Centraal Station, zijn jaloersmakend. “We kunnen zo'n aantrekkelijk aanbod doen omdat onze meer gevestigde huurders en onze partners bijdragen aan de huur van de nieuwkomers. Naarmate ze langer in de hub gevestigd zijn, gaan ze een hogere huur betalen. Uiteindelijk betalen ze zelf mee aan de huisvesting van nieuwkomers. Dat is onze filosofie, zo krijgt iedereen de kans om te groeien.” Mooi nieuws: Alpha zit al vol.

SBMC scoort Een van de huurders van TWICE is de Stichting Smart Biomaterials Consortium. SBMC zit in Catalyst en ontwikkelt biomaterialen voor regeneratieve geneeskunde. Deze vorm van geneeskunde richt zich op nieuwe behandelingen die het zelfherstellend vermogen van het lichaam versterken.

SBMC kreeg onlangs 12,8 miljoen euro subsidie toegekend vanuit het Nationaal Groeifonds om een pilotfabriek en een ontwikkelfaciliteit op te zetten. Hier vergroot SBMC de kennis over biomaterialen, de bewerking en de toepassing ervan. In de pilotfabriek ligt de focus op industriële productie van biomaterialen en afbreekbare implantaten.

“De Workplace Vitality Hub gaat over vitaliteit. Hier brengen we techpartners samen die mensen vitaler maken met slimme technologie. Dan kun je bijvoorbeeld denken aan stoelen die je een seintje geven als je te lang zit, of aan koffieautomaten die mensen naar gezondere drankjes sturen.” De hub heeft steun van gearriveerde bedrijven die geïnteresseerd zijn in creatieve beginners, of die een eigen spin-off willen laten rijpen in de hub.

“Het voordeel hiervan is dat starters zo toegang krijgen tot kennis van grote(re) bedrijven, en andere middelen”, aldus Kuipers.

Labruimte gewild De gemiddelde bezettingsgraad van TWICE is 85%. De mobiliteit is met 60% mutaties per twee jaar, hoog. Dat komt enerzijds omdat bedrijven na zeven jaar op eigen benen moeten gaan staan en anderzijds omdat een groot deel van de startups het niet redt. “Die 60% is eigenlijk precies wat we willen”, zegt Kuipers. “Starters krijgen de kans hun concept te ontwikkelen, maar maken plek als er onvoldoende perspectief is. De rest zijn bedrijven die zo goed geholpen zijn dat ze na zeven jaar te groot zijn geworden voor hun hub.”

Labruimte – biomedisch, chemisch, werktuigbouwkundig, elektrotechnisch, fysisch en chemisch – bevindt zich in Bèta, Catalyst en Mμ. “Deze ruimten zijn aantrekkelijk door de combinatie van kleinschaligheid, kwaliteit en complete ondersteuning. Hoe klein je ook bent, er is een passende plek voor je. En we helpen je groeien.” Het ‘slechte’ nieuws: aan deze labruimte is stelselmatig een tekort. Kuipers: “We werken met een wachtlijst.” Hij verklaart dat uit het feit dat bedrijven die labruimte nodig hebben vaak al de fase van ideevorming voorbij zijn. “Ze weten al wat ze willen ontwikkelen en wat ze daarvoor nodig hebben. Vaak hebben ze ook al funding opgehaald om deze stap te kunnen zetten. Ze zijn gewoon al wat verder in hun leven als bedrijf, dus zijn ook stabieler dan veel andere starters.”

Uitbouwen Kuipers komt zelf uit het commercieel vastgoed. “Hiervoor werkte ik bij een business center organisatie, ooit een zusje van TWICE. Mijn uitdaging bij TWICE is om alle hubs goed te laten functioneren. En om de plus die we bieden – het netwerk en de ondersteuning – verder uit te bouwen.” Daarbij sluit hij een uitbreiding van de labruimte zeker niet uit. Inmiddels heeft Kuipers alle stakeholders ontmoet, van partners en huurders tot organisaties die zich met start- en scale-ups bezig houden. Hij voelt zich er als een vis in het water. “Tijdens corona ging het al goed, maar het gaat nu nog beter!”

Juni 2022 |

13

COLUMN INSIGHTS

Een goede servicemonteur is goud waard!

Kent u dat nou ook? Vrijdagmiddag, je wil nog snel even een rapport afmaken en hebt daarvoor een analyse nodig. Helaas, het apparaat meent op dat moment kapot te moeten gaan!

Wat te doen? Gelukkig heb je een goede relatie met de servicemonteur (m/v), dus die bel je meteen op. De storing kan niet meteen worden verholpen, maar er wordt goed meegedacht en maandagmorgen staat hij op de stoep en het probleem wordt opgelost zodat het tijdsverlies minimaal is! Dit is (op het niet kapot gaan van de apparatuur na) de ideale wereld en ik prijs me dan ook gelukkig dat ik deze situatie herken. Helaas is dit niet altijd het geval. Het kan ook een kwestie zijn van een lange adem, frustratie aan beide kanten en (heel) veel geld en tijdsverlies. Hoe kunnen we dit verbeteren? Een goede service is niet (alleen) in een contract te vatten. Dit behelst ook een klantgerichte mentaliteit, een veilige en stabiele werkomgeving zonder continue beoordelingsenquêtes en het investeren in een prettige werkrelatie tussen klant en bedrijf. Een essentieel aspect van een contract maar lastig te omschrijven bij een aanbestedingsprocedure als er nieuwe apparatuur wordt ingekocht! En toch zo belangrijk, zoals ik – en velen met mij – vaak ondervinden! Hoe prettig is het ook als mensen die de apparatuur door en door kennen, meedenken en meezoeken naar nieuwe applicaties en (duurzame) manieren om materiaal te onderzoeken! Hierbij een welgemeend ‘dank je wel’ aan al die fijne, kundige, klantgerichte servicemonteurs die voor ons klaarstaan en bereid zijn een stapje meer te doen.

Ineke Joosten adviseert de redactie van LABinsights

Juni 2022 |

15

TESTEN EN BEPROEVEN Zo test Kiwa Nederland de sterkte en de levensduur van kunststofleidingsystemen

Europa’s modernste EU-lab voor levensduurtesten van leidingen In Apeldoorn exploiteert de unit Plastic piping systems and hygenic aspects van Kiwa het modernste kunststoflab in Europa. Onder meer de sterkte en de levensduur van kunststofleidingsystemen worden hier beproefd. Ook wordt er in dit lab rubber getest met onder andere stress-testen. Dit voor kwaliteitscontrole en certificeringsdoeleinden in de kunststofindustrie.

Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote

De kwaliteitscontrole van kunststoffen is een vak apart, leert een rondgang met Martijn van Beijeren, Laboratory Manager division P&I en Lex Rikers, Senior lab technicus/ coördinator bij Kiwa Nederland bv. Het lastige met bijvoorbeeld kunststofbuizen is dat ze er na productie perfect uit kunnen zien, maar wat gebeurt er als ze bijvoorbeeld 50 jaar onder de grond liggen of jarenlang aan wind, UV-licht, ozon of sterk wisselende temperaturen blootgesteld worden? Veel tijd om te wachten is er niet, vandaar dat de laboratoriumexperts bij KIWA vaak versnelde veroudering toepassen om te zien of een buis bros wordt als hij tien jaar in de zon hangt of materialen scheuren onder langdurig hoge drukken.

Levensduur kunststofmaterialen De afdeling Plastic piping systems and hygienic aspects (PPS) heeft door de jaren de expertise opgebouwd om de juiste testtechnieken in te zetten om een reële inschatting te kunnen maken van de levensduur van kunststofmaterialen. Voor klanten uit de industrie wordt hier jaarlijks bekeken of hun materialen, bijvoorbeeld hun kunststofgranulaat, nog aan de specificaties voldoen conform de hiervoor geldende wettelijke normen en/of de eigen productie-eisen. Essentieel voor het verlengen van een certificering. Maar het laboratorium verricht ook R&D-onderzoek

16

| Juni 2022

voor of samen met de industrie. Het gaat dan om het testen van nieuwe kunststof compounds en het eventueel optimaliseren van de samenstelling daarvan, om vervolgens de kunststofmaterialen weer te beproeven voor een certificering.

Versnelde veroudering rubbers Rubberafdichtingen zijn de achilleshiel van vrijwel alle (kunststof) leidingsystemen. Bedoeld voor vaak tientallen jaren afdichting zijn de EPDM-rubbers voor drinkwater- en warmwatersystemen.

EPDM staat voor Ethyleen-Propyleen-Dieen-Monomeer en is een groep van synthetische rubbers of elastomeren. Voor rioleringen en niet-drinkwatersystemen wordt SBR gebruikt, Styreen Butadiëen Rubber, de meest gebruikte en oudste synthetische rubbersoort ter wereld. Tot slot is er voor gasapplicaties NBR -nitrielbutadieenrubber – dat ook bij KIWA getest wordt. ‘Rubbers gaan we hier in het lab versneld verouderen onder een verhoogde temperatuur van 70 graden en EPDM zelfs bij 125, omdat daar ook heet water doorheen stroomt. Zo’n accelarated aging-test duurt een week. We kijken daarbij o.a. naar de spanningsrelaxatie, dus wat is afname van de rek in de tijd als zo’n rubber een week zwaar beproefd is. Dit wordt uitgevoerd met een krachtcel bij 23 graden en een kracht van 150 tot 300 Newton, pakweg

TESTEN EN BEPROEVEN

Lex Rikers, senior test engineer en coördinator lab C Kunststoffenlab controleert een monster (buis) op lekkage tijdens een lopende test onder druk.

tussen de 10 en 30 kilo gewicht. Er wordt in deze testperiode gekeken wat de krachtafname is bij 25% indrukking.”

Onderzoek kunststofcompounds Afdichtingsrubbers moeten zeker 30 jaar meegaan. “Of dat inderdaad zo is, controleren wij voor fabrikanten. Is dat niet het geval, dan moeten er bijvoorbeeld extra bestanddelen aan het rubber worden toegevoegd, zoals een additief voor de ozonbestendigheid. Zit dat er te weinig in, dan zie je cracks verschijnen. Wij testen of hun receptuur de juiste was. Dat is niet vanzelfspre-

‘Rubbers gaan we hier

in het lab versneld verouderen onder een verhoogde temperatuur van 70 graden’

kend zo, want door het chronisch tekort aan grondstoffen is men gedwongen naar alternatieven te zoeken.”

Dit soort kwaliteitscontroles moeten kunststoffabrikanten jaarlijks ondergaan. Bij gebruik van nieuwe bestanddelen in een kunststofcompound is extra onderzoek vereist. “Dan moet de levensduur nog helemaal bepaald worden. Bij temperatuurafhankelijk testen tot maximaal 250 graden komt er na 3, 4 maanden een rapport uit met meetdata over de nieuwe compound die gecertificeerd moet worden. Dit testrapport gaat naar onze certificeringsafdeling die dit verder afhandelt en bepaalt of de compound wel of niet voldoet aan de productnormen van het product dat de fabrikant wil gaan maken.”

O-ringtesten Bij O-ring testen denken ze bij KIWA óók in het groot. De te testen afdichtingen gaan namelijk van circa 5 mm tot maar liefst 2 meter in diameter. “Zulke grote ringen zijn nodig voor drinkwatertransport met betonnen buizen; daar passen ze een betonnen mof/spie toe waar de buis ‘ingerold’ moet worden met de rubberen O-ring ter afdichting; we hebben exemplaren getest die mechanisch nog goed in orde zijn na 70 jaar. Microbiële Juni 2022 |

17

TESTEN EN BEPROEVEN 1.

Het resultaat van een test wordt in de controlekamer geanalyseerd door het beoordelen van de automatisch gegenereerde testdata.

2.

Een trekproef aan een gestanste rubberen proefstaaf wordt gestart in de trekbank.

3.

Detail: stansstukje.

4.

Het plaatsen van de proefstaaf in de klemmen van de trekbank. De twee witte punten worden gevolgd door een camera om op deze manier de verplaatsing (lees: de rek) te meten.

3.

Typische opstelling voor de bepaling van de spanningsrelaxatie in compressie van rubberen afdichtingen toegepast in drinkwater- en rioleringssystemen.

1

2

3 18

| Juni 2022

TESTEN EN BEPROEVEN afbraak kan soms een probleem worden; er worden hapjes uit het rubber gevreten door micro-organismen, de diepte van de hapjes kunnen we hier bekijken.

Barstdrukproeven De bepaling van de levensduur van buissystemen zelf doet KIWA in het Natlab met barstdrukproeven. Zo is vast te stellen hoe sterk drinkwaterleidingen, rioolbuizen en gasleidingen zijn en hoe lang ze meegaan. De hele ruimte staat vol bassins waarin de buizen getest worden. In totaal is er een capaciteit voor zo’n 1.500 drukpunten. Alle samples zijn aangesloten op een geautomatiseerd systeem, zodat de conditie van de buis actueel te volgen is. Treedt er breuk op, dan is dit direct bekend. Sommige buissystemen zijn taaie rakkers en geven zelfs maanden na de vereiste testduur nog geen krimp, andere geven er voortijdig de brui aan. “De standaard testtijd is 1.000 uur (24/7 zes weken lang) in een waterbad bij 60, 80 of 95 graden om versneld te veroude-

‘Kijk, buis nummer 77

Oxidatieinductietijd Bij het verbinden via lassen van kunststofbuizen en fittingen is het van belang te weten wat de kunststof doet bij hoge temperaturen (ca. 200 °C). In kunststofbuizen zitten additieven met een anti-oxidante werking. Je moet weten hoe lang die standhouden bij verwarmen, dus bij het lassen van kunststofbuizen. We verwarmen een buisdeeltje van 15 mg in stikstof, injecteren daarna met zuurstof op ca. 200 °C. Hierdoor komt een oxidatieproces op gang en daar komt een curve uit om de oxidatieinductietijd bepalen. Dan weet je hoelang het duurt voor oxidatie toeslaat. En oxidatie houdt in dat je gelaste verbinding van mindere kwaliteit wordt met brosheid als symptoom.”

Kruipratio en trekslagsterkte Onder druk van meters grond of een zwaar wegdek hebben buizen in de grond aardig wat te verduren. Ze worden letterlijk platgedrukt, dit mag, maar wel binnen de eisen van de productnorm.

‘We bootsen het

met diameter 50 mm is nu 2.135 uur (zo’n 14 weken) onderweg’

platdrukken van buizen hier in zes weken na ’

ren, met een berekende druk. We gaan uit van de parameters, zoals die opgenomen zijn in de testnorm voor de wandspanning en kunnen dan via de ‘ketelformule’ uitrekenen op welke druk getest moet worden.”

Ook dit kan getest worden. “Dat doe je door de kruipratio te bepalen. Een buis ligt zeg 3 of 4 meter onder de grond. Er komt een hoge druk op van boven, maar ook vanuit het grondwater bijvoorbeeld. We bootsen dat proces hier in zes weken na met een van tevoren te gemaakte krachtberekening bij 23 graden en kijken dan naar de afname van de diameter. Hij gaat zo’n 10 procent platter worden, veel platter mag hij vanuit kruipgedrag niet worden.”

Speciale trekslagtesten zijn er voor proefstalen van onder meer (milieu)folies. “Een stevige folie van 2 mm PE, we kijken specifiek naar de trekslagsterkte van folielassen, want die foliebanen moeten aan elkaar vastgemaakt worden en mogen niet scheuren.”

Controlekamer In de aanpalende controlekamer is de status van de buissystemen via de kleurcoderingen direct te zien op de schermen.

Geel is opstartfase, groen is nog in testfase en rood is vrij. “Dit veld is zwart, de buis is dus kapot; de druk staat op 20 bar met een marge tussen de 19 en 22, de volumeverandering door de breuk werd gesignaleerd door de apparatuur, de buis is eruit gehaald en gerapporteerd dat die de testduur niet heeft gehaald.

Heeft-ie de test wel doorstaan, dan gaat het rapport door naar de certificaatdeskundige die in contact staat met de klant.” Een scherm verder toont het volgende beeld: “Je ziet hier 1 bad met 50 afsluitingen die op 1 regelkast staan. Alles is al kapot, maar deze is nog heel; voor certificering moet het uiteraard heel blijven voor de berekende levensduur. Kijk, buis 77 met diameter 50 mm is nu 2.135 uur (zo’n 14 weken) onderweg, staat op een druk van 44,5 bar. Met één klik kan ik de grafiek erbij toveren en zien of die binnen de specificaties zit. Na het testen gaat er een analyserapport naar de betreffende certificeringsdeskundige om een oordeel te vellen over het geteste product.”

Vloerverwarmingen beproeven Voor het testen van o.a. vloerverwarmingssystemen en warm-, en kouddrinkwatersystemen dient een temperatuurwisseltest uitkomst. Er kan tot een buisdiameter van 110 mm worden getest.

“Vloerverwarming is een warmwaterleidingsysteem. Deze buis is ontworpen voor 6 bar; die druk handhaven we een kwartier op 20 °C en gaan daarna in temperatuur naar 95 °C en terug naar 20 °C voor 15 minuten. Die cyclus duurt 30 min en wordt minimaal 5000x herhaald. Een test zoals deze duurt dan ook bijna 4 maanden. Daarna moet de buis, de fitting en verbinding van buis met de O-ring op de fitting nog heel zijn. Doorstaat het systeem deze versnelde veroudering, dan kan er een levensduurgarantie van 50 jaar worden afgegeven.

Juni 2022 |

19

Zernike Innovatie-katalysator Het nieuwe Plus Ultra Groningen op de Zernike Campus in Groningen heeft onlangs het BREEAM-NL Excellent ontwerpcertificaat verkregen. Het volledig gasvrije gebouw van circa 10.000 m2 biedt onderdak-op-maat aan start-ups, scale-ups en innovatieve bedrijven. Voor de provincie Groningen een nieuwe, duurzame aanwinst in de energietransitie-portefeuille.

Redactie: LABinsights | beeld: Kadans Science Partner

Doordat alle faciliteiten en ontmoetingsruimten in het gebouw zo veel mogelijk aan alle gebruikers ter beschikking staan, werkt het als een katalysator voor innovatie, stimuleert het persoonlijke ontmoetingen en daarmee samenwerkingen.

Circulaire gevel Om het daglicht tot diep in alle ruimtes toe te laten krijgt het gebouw een volledig semitransparante polycarbonaat gevel en een groot atrium. Op het dak komen Photo Voltaic (PVof zonne)panelen voor de benodigde elektrische energie.

Gasloos Het nieuwe gebouw voldoet aan hoge duurzaamheidseisen. Het is vanuit een gasloze totaalvisie opgezet, die betrekking heeft op zowel het gebouw- en installatieontwerp als op gebruikersapparatuur. Door in de basis een gebouw te ontwerpen dat compact en thermisch goed geïsoleerd is en daarin energiezuinige gebouwinstallaties (voor klimaat, warmtapwaterbereiding, ventilatie en verlichting) te integreren, kan de energievraag op gebouwniveau flink worden beperkt. Door daarnaast energiezuinige gebruiksapparatuur (A+++) toe te passen en een energiebewust gebruik te stimuleren, kan de totale energievraag (gebouw + gebruik) worden beperkt.

Biodiversiteit Dankzij aandacht voor behoud van bestaande beplanting en aanleg van nieuwe beplanting bevordert het campusterrein de biodiversiteit. Zo komen er bes-dragende struiken, een extra haag voor vogels, een bijenhotel en nestkasten voor broedvogels.

20

Labinsights | Juni 2022

Wat is BREEAM-NL Excellent BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method.

De score is opgebouwd uit deelscores voor de verschillende duurzaamheidscategorieën met ieder een eigen weging: management (12%), gezondheid (15%), energie (19%), transport (8%), water (6%), materialen (12,5%), afval (7,5%), landgebruik & ecologie (10%), vervuiling (10%). Dit leidt tot een totaalscore, uitgedrukt in sterren.

Score Outstanding Excellent Very Good Good Pass

Sterren ***** **** *** ** *

wordt BREEAM-NL Excellent

Juni 2022 | Labinsights

21

Dit was Lab Safety Event 2022 Op 10 mei vond in het Van de Valk-hotel in Vianen Lab Safety Event plaats. FHI noteerde zo’n 230 geïnteresseerden, inclusief exposanten. Daarmee werd het gezellig druk. Een fotoimpressie.

2 1 Redactie LABinsights | Fotografie: FOODnote

1.

Marketing- en salesmanager Job Wilten van DPVT legt een bezoeker van Triskelion uit dat Dupa’s Chemstop lucht vanuit de brandveiligheidskast door een elektrostatisch geladen pre-filter trekt voor het filteren van grove stoffen en daarna door een actieve koolstoffilter om de chemische dampen te verwijderen.

2.

Bij Salm en Kipp demonstreert productspecialist Antonio Andonyadis deze oplossing van Berner om snel chemisch afval hermetisch op te bergen in een gesealde zak. In de SealSafe kan toxisch of infectieus materiaal ergonomisch verwerkt worden voor veilige afvoer naar de afvalverwerker.

3.

Florian Kolke van Prolyse demonstreerde deze ST1 Balans veiligheidskast van A1SafeTech ter bescherming tegen blootstelling aan gevaarlijke poeders en stoffen bij het afwegen. De turbulentievrije stroming maakt dat zelfs de gevoeligste analytische balans zonder schommeling kan werken.

4.

Bij Bronson Incubator Services was onder meer dit microbiologische veiligheidskabinet van Kojair te zien die medewerkers en de labomgeving beschermt bij het werken met gevaarlijke organismen. Op de voorgrond directeur verkoop Arno Wouters in gesprek met een bezoeker van BASF.

5.

In totaal bezochten tegen de 200 geïnteresseerden de diverse lezingen.

6.

Uitleg over de oplossingen voor de veilige opslag van chemicaliën bij Denios.

7.

Directeur Henk Nieuwenhuijsen van Asecos signaleert een sterk toegenomen vraag naar oplossingen voor (brand)veilige opslag van laboratoriumchemicaliën.

8.

Shieldskin-veiligheidshandschoenen bij Boom.

9.

Salesmanager Johan de Rooij van ManualMaster praat bezoekers bij over de voordelen van een gestandaardiseerd kwaliteitsmanagementsysteem.

10. Belangstelling voor de modulaire labinrichtingsoplossingen van Intos.

22

| Juni 2022

Uiteindelijk werd Lab Safety Event niet gehouden op de vertrouwde locatie ‘De Reehorst’ in Ede, maar in Van der Valk Vianen. De bezoekersaantallen waren boven verwachting en daardoor paste het publiek maar net in de grootste zaal tijdens de plenaire sessie. Veiligheid is sinds het uitbreken van de coronapandemie meer dan ooit een issue. Leveranciers van veiligheidsoplossingen hebben nog nooit zo veel veiligheidskabinetten in korte tijd moeten installeren als de afgelopen twee jaar. Diverse laboratoria werden opgetuigd voor COVID-19 analyses, complete labs werden uit de grond gestampt of bestaande labs werden uitgebreid of verbouwd. Ook in bredere zin blijft veiligheid een hot issue. Dit uit zich in een grote vraag naar onder meer brandwerende chemicaliënkasten, persoonlijke beschermingsmiddelen en praktische hygiënische opbergsystemen om snel en veilig chemisch afval op te slaan. De leveringstijd op veiligheidstechnologie en meubilair loopt door wereldwijde schaarste aan onderdelen en materialen almaar op. Metaal, rubbers, hout, chips – alles blijkt schaars, waardoor orders met maanden vertragen. Ondertussen stijgen de prijzen verder en moeten leveranciers noodgedwongen extra kosten doorberekenen voor transport en voor materialen en onderdelen die tot wel tientallen procenten duurder zijn geworden.

3

4

5

6

7

8

9

10

Juni 2022 | Labinsights

23

SPECIAL LAB MANAGEMENT

Professionele labverhuizers verhuizen materialenlab van Oxford naar Nijmegen

‘Ons lab is ons

LEVENSWERK

dat verhuisd wordt’

Tekstbewerking: redactie LABinsights | Fotografie: Mondial Movers

Dullens leidt aan de Universiteit Oxford al 14 jaar succesvol een gerenommeerd laboratorium voor onderzoek naar het gedrag van zachte materialen, maar omdat hij en zijn vrouw hun kinderen in Nederland wilden laten opgroeien, was een verhuizing onvermijdelijk. De Radboud Universiteit in Nijmegen bood hem de kans zijn onderzoek voort te zetten in een eigen laboratorium én het breder te trekken.

Eigen onderzoeksgroep Roel Dullens schakelde voor de verhuizing van zijn lab aan de Universiteit van Oxford (VK) en persoonlijke familiebezittingen twee professionele verhuisbedrijven in die ook al het papierwerk regelden die met de Brexit behoorlijk is toegenomen. De onder meer zelf ontwikkelde microscopen hebben een nieuw onderkomen gevonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

24

| Juni 2022

Een mooi vooruitzicht, maar daarmee was de verhuizing nog geen gemakkelijke keuze, omdat Dullens veel achter moest laten. “De afgelopen 14 jaar heb ik behoorlijk wat op kunnen bouwen bij Oxford. Ik heb hier de kans gekregen om mijn eigen onderzoeksgroep op te starten en zelf PhD-studenten te begeleiden. Mijn team heeft de afgelopen jaren eigen microscopen ontwikkeld om het onderzoek naar faseovergangen met behulp van kleine colloïdale deeltjes verder te verfijnen. Ja, ik werkte met een fantastisch team in Oxford, dus mijn verhuizing was

SPECIAL LAB MANAGEMENT W

De verhuiswagen is aangekomen bij de Radboud Universiteit Nijmegen, tweede van links is Roel Dullens.

X

Boven: onderzoeker Roel Dullens bij een van de zelf ontwikkelde microscopen die veilig van Oxford naar het nieuwe lab in Nijmegen verhuisd werden.

T

Onder: de verhuizing van een van de loodzware optische tafels van 500 kg.

geen gemakkelijke boodschap. Het grootste compliment dat ik kreeg, is dat iedereen besloot om met mij mee te gaan naar de Radboud Universiteit.”

Twee verhuisspecialisten Voor de verhuizing naar de Radboud Universiteit van Nijmegen schakelde Dullens twee specialisten in. Mondial Verhuisbedrijf Henneken verzorgde niet alleen de verhuizing van zijn gezin, maar regelde als VK-specialist ook het papierwerk dat er sinds de Brexit niet om liegt. Deze specialist rijdt (bijna) wekelijks van en naar Engeland en heeft zich in aanloop naar de Brexit gespecialiseerd in de complexe douaneprocedures die met het uittreden van de VK zijn gaan gelden. Voor de verhuizing van het laboratorium – met onder meer zelf ontwikkelde microscopen – werd het in labverhuizingen gespecialiseerde Mondial Van Dijk Verhuizingen ingeschakeld. Zij ontfermden zich over de hele labinventaris, variërend van drie optische tafels van 500 kilo tot microscopen en andere gevoelige instrumenten. “Het zijn niet alleen gevoelige instrumenten waar de verhuizers voorzichtig

‘Het grootste compliment dat ik kreeg, is dat iedereen besloot met mij mee te gaan naar de Radboud Universiteit’

mee om moeten gaan, het gaat ook om kostbare materialen”, aldus Roel Dullens. “Dat laat je graag over aan partijen die jarenlang ervaring hebben opgedaan met het verhuizen van laboratoria en wat daar bij komt kijken. Het laboratorium is ons levenswerk dat verhuisd wordt. Het gaat om 14 jaar expertise die we hebben opgebouwd. Je wilt absoluut dat dat goed overkomt.”

Juni 2022 |

25

26

| Juni 2022

LAB SERIE

Rob van Turnhout, salesmanager bij Skalar Analytical, geeft hoofdredacteur Vincent Hentzepeter een kijkje in de analytischchemische keuken van Aqualysis waar een nieuwe ‘opgelost ammonium stikstofanalyzer’ staat en een project loopt voor een milieuvriendelijk alternatief voor de vervuilende totaal Kjeldahl stikstof-analyse.

Bekijk de video: https://bit.ly/SKalar_IV-intro

Hans Kieftenbelt, coördinerend analist chemie bij Aqualysis ontvangt ons in een van de labzalen waar de nieuwe ammonium stikstof analyzer van Skalar wordt gevalideerd, een onmisbaar instrument in de hoog geautomatiseerde wereld van de waterschapslaboratoria. “Opgelost ammonium is een belangrijke parameter om te controleren of de zuiverinstallatie wel of niet goed werkt. Zowel het influent als effluent wordt gemeten om de effectiviteit van het zuiveringproces te monitoren.

Deze nieuwe analyzer hebben we sinds begin april hier staan.

De validatie is in volle gang en ik verwacht dat die 4 tot 6 weken gaat duren voor het validatieonderzoek is afgerond. We kijken nu hoe nauwkeurig hij meet, hoe robuust ie is, dus of hij elke dag hetzelfde resultaat geeft. Het ziet er goed uit en ik verwacht dat deze nieuwe ammonium analyser voor de zomer in productie kan.” De ingebruikname en vervanging van de oude Skalar-analyzer gaat een aantal voordelen opleveren, stelt Kieftenbelt. “Hij is lekker compact, en kan zelf de kalibratielijn uit een stock oplos-

Bekijk de video: https://bit.ly/SKalar_IV

Analytische Chemie 2.0: tips & tricks (IV) + sing maken, dat hoeft dan niet meer handmatig te gebeuren. En bovendien kan hij monsters zelf voor- en naverdunnen mochten ze te hoog zijn. Dat was allemaal veel handwerk, automatiseer je dat, dan elimineer je ook de fouten. Extra controlestap zijn de macro’s die we geschreven hebben om resultaten automatisch in het LIMS te laten lopen. Als je nagaat dat we 20.000 ammoniumanalyses op jaarbasis analyseren, kun je wel nagaan hoeveel werk dat gaat schelen.”

Een labzaal verderop staat Kieftenbelt stil bij een project om met een ‘schone’ TOC/TN-analyzer voor de bepaling van totaal organische koolstof en totaal stikstof, o.a. de vervuilende Kjeldahlmethode te vervangen. Ook hier geldt dat de hiermee gegenereerde resultaten vergelijkbaar moeten zijn met die van de traditionele methode. “Voor deze TOC-analyzer van Skalar uit de Formacs-serie zijn geen chemicaliën nodig. Je meet hiermee totaal organisch koolstof op basis van hoge temperatuur verbrandingstechnologie. Daarbij wordt er CO2-gas gevormd en dat wordt gedetecteerd op een infrarooddetector en samen met de stikstof (NO) via de stikstofdetector. We kunnen zo dus zowel koolstof als stikstof meten. Stikstof is naast CZV [Chemisch Zuurstof Verbruik, red.] een belangrijke heffingsparameter in de zuiveringen. Het is zaak dat we op deze schone techniek overgaan; de bestaande methode is continuous flow analyse voor Kjeldahl-stikstof wat een vervuilende techniek is. Deze TN-analyser biedt veel voordelen: Kjeldahl is bewerkelijk, vergt veel chemie; dit apparaat gebruikt slechts stroom en lucht, heel schoon dus. Als ik de cijfers evalueer dan zitten we op de goede weg om de CZV-methode over te zetten naar TOC, wat we als waterschappen als de toekomst zien.”

Juni 2022 |

27

SPECIAL LAB MANAGEMENT

Wilfred van Oost, Ivano Zuliani, Gilbert van Berkel en Lou Maas van Labs31.

Wilfred van Oost en Ivano Zuliani van Labs31

4D laboratoriumontwerp: next step in efficiënte labrealisatie Redactie: Marjan Hammink | Fotografie: Labs31

Nederland loopt samen met Scandinavië voorop in de snelle, flexibele en voordelige realisatie met 3D-modellering. De volgende stap hierin is 4D-design voor ultieme visualisatie en calculatie van alles wat nodig is voor een optimaal werkend laboratorium: van de poppetjes tot de logistieke stromen, inrichting en apparatuur.

28

| Juni 2022

De trend in laboratoriumland is om steeds meer flexibel, modulair in te richten en te bouwen. Vooral start-ups en grow-ups willen vaak na twee jaar alweer veranderen. Door het grotendeels laten staan van een aantal basiselementen is er vervolgens snel op te schakelen. Dit kan door een laboratoriumontwerp stapsgewijs volledig te modelleren in een virtuele omgeving. Digitale bouwmodellen maken het mogelijk om realtime te ontwerpen, en zelfs tijdens de bouw aanpassingen door te voeren. Het resultaat: sneller en goedkoper een nieuw lab opleveren dat meegroeit met de toekomst.

SPECIAL LAB MANAGEMENT

Labs31 ontwikkelde het Laboratory Design Canvas in 2017

De complexiteit zit ingebakken in de digitale modellen, waarmee ook direct de vertaalslag te maken is met andere actoren als de aannemer, installateurs en de architect. “De complexiteit zit hem erin dat een labontwerper te maken heeft met bijvoorbeeld Arbo-regelgeving, het bouwbesluit, ontwerpnormen, efficiëntie, veiligheid en containment,” vertelt Wilfred van Oost, Managing Director van Labs31 vanuit de Van Nellefabriek in Rotterdam.

“Vandaar dat wij dit met onze laboratorium ontwerpcanvas-aanpak, gebruikers op een hele structurele en ook leuke en relatief eenvoudige manier meenemen op de functionaliteitreis, en daar linken we ondertussen wel het complete bedrijfsmodel aan.”

Ivano Zuliani, die net als zijn meeste collega’s in een lab werkzaam is geweest, vult aan: “Wij denken daarin bovendien een toegevoegde waarde te bieden. Wij hebben vanuit onze meer dan 25 jaar ervaring met internationale laboratoriumprojecten een methodiek ontwikkeld waarmee we met onze klant – dat kan een labmanager, architect of bouwconsortium zijn – een gestructureerd proces gevisualiseerd kunnen doorlopen. Wij kijken naar: wie werkt daar? Wat wil je bereiken met je laboratorium? Hoe ga je dat inrichten? De loopbewegingen en veiligheidsaspecten, maar ook: welke apparaten heb ik nodig? We visualiseren dat steeds consequent mee. De verschillende gebruikersgroepen nemen we mee en betrekken we in die reis. Daarmee voelen ze zich ook daadwerkelijk gehoord en betrokken.”

Heldere aanpak Daarna gaan Van Oost en Zuliani een stap verder. Via datacollectie, vlekkenplannen (een schematisch overzicht van hoe afdelingen, teams en projecten ten opzichte van elkaar zijn gehuisvest), tussentijdse workshops en recentelijk een seminar, gaan ze de diepte in met laboratoriummanagers, projectplanners, architecten, facilitator managers of bouwconsortia. Door van binnenuit te werken met de functionaliteiten als uitgangspunt ontstaat een heldere visie op de af te leggen verschillende ontwerpfases en uitgangspunten. De opdrachtgevers hebben vaak zelf niet de know-how van hoe een lab optimaal

en efficiënt ingericht kan worden: “Wij zijn voornamelijk bezig met ontwerpen, projectmanagement, engineering en aanbestedingen en weten dus precies hoeveel

‘We weten precies

hoeveel tijd die tussenstappen kosten’ tijd die tussenstappen kosten. Elke stap willen en kunnen we apart aanbieden. De projectpartner bouwt daarmee risico af,” weet Zuliani. “Door goed te luisteren en met opdrachtgevers te praten kun je daar een duidelijke structuur in aanbrengen.

Vanuit die gesprekken is dit laboratorium ontwerpcanvas als leidraad ontstaan.”

3D versus 4D Maar wat maakt dan het verschil tussen 3D en 4D? “Er zijn verschillende manieren om naar 4D te kijken. Vlekkenplannen heb je altijd nodig bij het ontwerp van laboratorium,” legt van Oost uit.

“Wij benaderen het van de andere kant; we modelleren meteen Juni 2022 |

29

SPECIAL LAB MANAGEMENT

Lab Innocent

Trends

Dat de aanpak ook compleet digitaal uitvoerbaar is, bewees Labs31 bij de realisatie van de laboratoriumbouw van het bedrijf Innocent, producent van gezonde drankjes. Van Oost: “Dat hebben we helemaal in coronatijd opgestart. Dat vergt wel wat extra voorbereiding, maar het is wel de toekomst. Toen wij erbij gevraagd werden moesten ze nog veel mensen aannemen. Er was over het opzetten van de laboratoria vrijwel geen kennis in huis of zeer beperkt. Uiteindelijk zaten we met mensen uit Ierland, Engeland en Nederland virtueel bij elkaar aan tafel, superefficiënt. Innocent heeft nu een hele grote fabriek gebouwd op de Maasvlakte.”

X

Innocent heeft uiteindelijk een relatief klein lab en had voordien alles uitbesteed. “Ze hadden nog geen labmanager, ze hadden zelfs nog geen QA-manager,” zet van Oost uiteen. “We hebben ze helemaal vanuit het niets kunnen helpen. Welk lab heb je nodig, welk type mensen heb je nodig? Welke apparatuur wil je in je lab?” Zuliani vult aan: “Vanwege de korte leadtime en de gelijktijdige bouw van de enorme fabriek is het een heel ambitieus project geweest, maar het hele voortraject hebben wij digitaal en online kunnen faciliteren. Hoe selecteer je bijvoorbeeld het meubilair? Door met onze standaardlijsten te werken, kun je daadwerkelijk reëel vergelijken en snel doorpakken”

X

X

X

X X

2D is een no-brainer, 3D is echt de toekomst en Nederland loopt daarin voorop, samen met de Scandinavische landen. 4D is extra ontzorging: het betrekken van alle stakeholders, wegnemen van frustraties én klaar zijn voor de toekomst.

Het 4D-plan kan tevens optimaal gebruikt worden voor een verhuis- of inhuisplan en bespaart hiermee onnodige extra kosten Steeds meer flexibel, modulair inrichten en bouwen. Vooral start-ups en grow-ups willen na twee jaar alweer veranderen. Door een aantal basiselementen grotendeels te laten staan is er vervolgens snel op te schakelen.

Labs worden steeds veiliger. Daarmee is de kantooromgeving ook gaan integreren in het lab.

Dataverwerking kan dan ter plekke, zonder heen en weer te lopen.

De apparatuur wordt kleiner.

Duurzaam bouwen volgens BREEAM/Well-normeringen [een verdiepingsslag op de categorie gezondheid in BREEAM, red.]

Van start tot finish Innocent was een allesomvattend project, maar Labs31 wordt vaak benaderd om een rol als labconsultant dan wel projectmanager te vervullen binnen een project. Zuliani: “We zien de behoefte in projecten om volledig te ontzorgen duidelijk. Je ziet dat men steeds meer kiest voor een bouwteam dat een preselectie gemaakt heeft van een installateur, planner en aannemer. Partijen hebben vaak minder kaas gegeten van labplanning, maar dan komen wij graag in beeld.”

3D laboratoriumontwerp van het Innocent-project.

30

| Juni 2022

SPECIAL LAB MANAGEMENT

V.l.n.r.: Gilbert van Berkel, Lou Maas, Wilfred van Oost en Ivano Zuliani.

‘Daardoor kan een

projectpartner in de aankoopfase ook appels met appels vergelijken’ vanuit een grote, eigen 3D-database. Daarin hebben we vele objecten gemodelleerd, die kan je overal plaatsen. Daardoor kan een projectpartner in de aankoopfase ook appels met appels vergelijken.” Door te BIM’men (Building Information Modeling ofwel het maken van digitale bouwmodellen) zijn de verschillende databases met elkaar te verbinden. Verschillende analyzers, veiligheidskasten en zuurkasten met een bepaalde voetprint, stroomverbruik, waterverbruik, hittebelasting, warmtelast staan in het systeem en zijn daardoor belangrijk voor het afzuigsysteem (HVAC). Ook is er vaak ruimte nodig voor de monstervoorbereiding. Bij eventuele wijzigingen is er uit het 3D model heel snel een nieuwe plattegrond uit te draaien, wat in een traditioneel proces algauw een of meerdere weken kost. Door alle meubilair, apparatuur, aansluitingen en berekeningen toe te voegen aan het 3D model creëren we een extra toegevoegde waarde, ofwel 4D.

Clash-detectie Met het goed kunnen beheren van wijzigingen en het naast elkaar leggen van de verschillende 3D-plannen zijn in een heel vroeg stadium tekortkomingen of clashes te detecteren: ze lichten in

de plannen eenvoudigweg rood op. Want stel je voor dat het luchtafvoerkanaal een halve meter moet opschuiven, terwijl het plafond al klaar is. “Met die vroegtijdige clash-detectie en door in een heel vroeg stadium iedereen erbij te betrekken heb je een ideaal digitaal plan. Daarmee bespaar je die 20 tot 30%, al in de ontwerpfase,” aldus Zuliani.

Onderhoud Stappen zettend naar het onderhoud ziet Labs31 voorzichtige bewegingen naar een meer facilitaire koppeling met gebruiksaanwijzingen, validatierapporten, serverrapportage en periodiek onderhoud, ook van de bouwkundige elementen. Hoewel partners er nog niet echt om vragen, is de behoefte al gesignaleerd.

Duurzaam Dit geldt ook voor duurzaam bouwen, zo langzamerhand een vast uitgangspunt binnen de bouw. Bij de keuze voor een luchtbehandelingskast, wat vaak al een behoorlijke investering vergt in de technische ruimte of op het dak, wordt maar al te vaak gekozen voor óf een minimale capaciteit óf onnodige overcapaciteit.

In het eerste geval is er al snel sprake van het overschrijden van Arbo-technische normen, in het laatste geval wordt het een veel te dure, energie-slurpende installatie, die niet ten volle gebruikt gaat worden. Van Oost: “Met goed onderbouwde data kun je dit allemaal vóór zijn. Als je dat van tevoren checkt, dan heb je van tevoren problemen opgelost. Soms hoor ik dan ook ‘nu snap ik waarom het altijd te warm was in ons lab’…”

Juni 2022 |

31

1 2

Gezellig drukke Laborama Expo 2022 Laborama Expo 2022 in de Expo Brussel werd een boven verwachting drukbezocht evenement. De behoefte aan het met eigen ogen aanschouwen en voelen van apparatuur en gebruiksartikelen werd na bijna drie jaar corona-ellende gestild. Een fotoverslag…

1.

Op de stand van Beun-De Ronde Serlabo het ORB Batch Reactor Systeem: betaalbaar, snelle wissel van vaatjes, veel volumina mogelijk van 100 ml tot wel 10 liter, rap in hoogte instelbaar, chemisch bestendig ontworpen en voor temperaturen van -90 tot +210 ºC.

2.

Pipettennood? Bij Eppendorf liep het storm, diverse analisten bestormden de stand met lijstjes met hun pipetwensen.

3.

Ook bij Analis-dochterbedrijf ‘Dulis’ verdrong men zich rond de pipetoplossingen en gebruiksartikelen.

4.

Deze bezoekers van ZESVanderHave, wereldspeler in suikerbietenzaad, lieten zich ruim een uur bijpraten door technisch verkoper Gijs van Hal over liquid handlingoplossingen op de stand van Synchron Lab Automation, dat een zeer goede beurs beleefde.

5.

Achter in de beurshal werden ook tijdens deze editie seminars verzorgd.

6.

De stemming was prima op de stand van Denios die zijn veiligheidsoplossingen toonde. Ertegenover de stand van Asecos, waar vooral brandveiligheidskasten te zien waren.

7.

Schudoplossingen te kust en te keur bij Kuhner Shaker uitgelegd door regiobusiness-manager Wouter van der Meer.

8.

Labware is traditioneel van de partij, hier met regiomanager Benelux Frank Hendriks die een kaartje uitwisselt met een bezoeker.

9.

Waters’s Acquity HPLC blijf een publiekstrekker, hier uitgelegd door Sales Specialist LC/LCMS Gert Mertens.

10. Marijn de Munter van Analis, Sales Engineer Chemical Synthesis & Analysis, in conclaaf met bezoekers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.

32

| Juni 2022

Redactie: Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote

Rustiger dan de laatste editie in 2019, maar het was duidelijk dat de labwereld echt op dit evenement zat te wachten. Tussen 11:00 en 14:00 hadden exposanten geen klagen over de belangstelling van in totaal 1.453 bezoekers. Ditmaal weinig studenten, maar veel bezoekers met boodschappenlijstjes die zich uitgebreid lieten bijpraten door de standhouders. De behoefte aan face-to-face gesprekken bij het overwegen van laboratoriuminvestering werd overduidelijk aangetoond. Video is slechts surrogaat, apparatuur moet je voelen, zien, proeven, beleven. De beurs heeft zijn bestaansrecht niet verloren en Laborama Expo leverde daarvan in Brussel op 19 en 20 mei het overtuigende bewijs.

3

4

5

6

7

8

9

10

Juni 2022 | Labinsights

33

LAB MARKT Automatische monsterwisselaar Oxford Instruments lanceert de nieuwe X-Pulse breedband NMR-spectrometer met X-Auto voor op de werkbank: een automatische monsterwisselaar waarmee tot 25 monsters vooraf kunnen worden geladen. Dit vergroot het gebruiksgemak, de doorvoer en de mogelijkheden voor werken op afstand, terwijl de kosten lager worden. De benchtop-NMR is geschikt voor een breed scala aan analytisch-chemische behoeften in verschillende industrieën; van batterijen tot farmaceutische producten. De modulaire, opwaardeerbare architectuur maakt de spectrometer volle- De X-Pulse breedband NMRspectrometer met X-Auto dig configureerbaar. van Oxford Instruments Met de combinatie van de (foto: Salm en Kipp). nieuwe monsterwisselaar en met de nieuwe functionaliteit in de SpinFlow 3.1-software kunnen gebruikers met gemak individuele experimenten of lange wachtrijen aan elk monster toevoegen. Experimenten van korte duur kunnen bijvoorbeeld eerder in de wachtrij geplaatst worden om snel de waarde te bepalen, zodat de efficiëntie maximaal wordt. Alle vooraf geladen monsters zijn via een externe verbinding met het instrument te wijzigen. Geautomatiseerde software-omschakeling tussen chemische kernen is met name voordelig voor toepassingen die de selectie van een breed scala aan NMR-actieve kernen vereisen, inclusief die in de batterij-, polymeer- en fijnchemische markten.

Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090

SEC-kolommen

TSKgel UP-SW30000-LS-kolommen (foto: Tosoh Bioscience).

Tosoh Bioscience, leverancier van chromatografische oplossingen voor de scheiding van biomoleculen, introduceert TSKgel UP-SW30000-LS-kolommen voor grootte-uitsluitingschromatografie (SEC). Ze zijn de nieuwste toevoeging aan de TSKgel UP-SW-serie. De kolommen zijn gevuld met 2 μm op silica gebaseerde deeltjes en hebben een poriegrootte van 25 nm. Ze lijken op de TSKgel UP-SW3000-kolommen, die goed ingeburgerd zijn voor biotherapeutische analyses. Het belangrijkste kenmerk van de nieuwe kolommen is hun lage detectieniveau bij gebruik met geavanceerde methoden zoals multi-angle light scattering (MALS) en massaspectrometrie (MS). Bij inzet van de kolommen bij MALS leveren de lage ruisniveaus hoge signaal-ruisverhoudingen op en verbeteren ze de detectiegevoeligheid. Voor massaspectrometrietoepassingen verhogen de kolommen de efficiëntie van elektrospray-ionisatie, de algehele MS-prestaties en de uptime van het instrument. TSKgel UP-SW3000-LS-kolommen zijn verkrijgbaar met een binnendiameter van 4,6 mm en een lengte van 15 of 30 cm. De kolom van 15 cm kent een kortere analysetijd, terwijl de kolom van 30 cm flink verhoogde piekparameters levert, zoals efficiëntie, asymmetrie en resolutie tussen fragmenten, monomeren en aggregaten van monoklonale antilichamen. Daarnaast laten de kolommen een hoge reproduceerbaarheid zien van injectie tot injectie, van partij tot partij en van kolom tot kolom. De kolommen zijn ook in te zetten binnen geoptimaliseerde HPLC-systemen, wat een soepele overdracht van de methode van HPLC naar UHPLC mogelijk maakt.

info@salm-en-kipp.nl

Tosoh Bioscience GmbH, [+31] (0) 20-5650010

www.salmenkipp.nl

info.tse@tosoh.com, www.tosoh-europe.com

Juni 2022 |

35

LAB MARKT Bloedstalen optimaal traceren

een aangepaste softwarelink gegenereerd door het ERP-systeem van de gebruiker om volledige traceerbaarheid te implementeren zonder privacygevoelige gegevens te delen. Zodra een zending (bloed)buisjes voor analyse naar een partnerlaboratorium gaat, wordt deze in een met vaste AR 62 RFID-scanners uitgeruste scanbox geplaatst. Gescande gegevens worden op de transportbox weergegeven om via het ERP-systeem aan te geven welke bloedbuisjes klaar staan voor verzending. Het systeem elimineert daarmee menselijke fouten en beperkt handwerk, met als resultaat een veel snellere traceringsoplossing.

Brady NV, [+31] (0)70-3236298

Monsterbuisjes met RFID-labels (foto: Brady Corporation).

Brady Corporation levert een combinatie van B-7425 UHF RFID-labels, labelontwerpsoftware, een printer om de RFID-labels te printen en te coderen, en een scanbox om de nauwkeurigheid van een zending te controleren. Het systeem is inzetbaar om bijvoorbeeld een traceringsproces te automatiseren om een toenemende stroom monsters te kunnen beheren. Het RFID-label is gemaakt van polypropyleen en blijft kleven op monsterbuisjes.

Met de afmetingen van 45 x 30 mm past het label perfect op met name bloedbuisjes. Het label heeft een UHF RFID-antenne met een leesbereik van 6 meter. De code in de RFID-chip wordt via

advertentie

www.brady.nl, bit.ly/brady-rfid-labels

Breed assortiment bovenroerders Om grote hoeveelheden vloeistoffen (tot wel 100 liter) veilig en effectief te mengen heeft LaboramaStore een uitgebreid assortiment aan bovenroerders van de merken Velp en IKA. Ze zijn geschikt voor monsters met een hoge of lage viscositeit, voorzien van de beste veiligheidsvoorzieningen. De behuizing is volledig afgesloten en ze zijn bestand tegen agressieve omgevingen. Naast de bovenroerders is er ook een breed aanbod van roerelementen voor het optimaliseren van processen leverbaar. De roerelementen zijn toepasbaar bij verschillende vloeistoffen. Er is keuze uit verschillende opties zoals ankerroerders, propellors, paddles en driebladige elementen.

LaboramaStore [+31] (0)76-5086500 sales@laboramastore.nl www.laboramastore.nl

Viscositeit-innovatie Wilten Instrumenten biedt een breed scala aan viscositeitsmeters met elk zijn unieke meetmethode. De Prodig-serie van Lamy Rheology is daarbinnen De viscositeitsmeter van Lamy Rheology (foto: Wilten Instrumenten).

36

| Juni 2022

Bovenroerder van Velp (foto: LaboramaStore).

LAB MARKT nieuw en geschikt voor de meest veeleisende methodes. Met het 7-inch touchscreen kan de gebruiker meetmethoden maken en opslaan, resultaten of curven weergeven, gegevens analyseren, rapporten afdrukken, gebruikers beheren en gegevens beschermen. Een externe PC is daarbij niet nodig. De Prodig-serie kent naast de viscositeitsmeter ook een geltimer: de GT300 Prodig.

Wilten Instrumenten, [+31] (0)76-5086500, sales@wilten.nl, www.wilten.nl

Uitzwaairotor zonder invetten

Onderdeel van een rotor met Sigma Comfort-coating, herkenbaar aan de C achter het artikelnummer (foto: Salm en Kipp).

Met de nieuwe Sigma Comfort-coating voor Sigma Comfortrotoren is smering van de uitzwaairotoren overbodig, zodat rotor en inhangbekers tot wel 5 jaar perfect kunnen samenwerken. Een ander voordeel van de Comfort-coating is dat de centrifugekamer schoon blijft, waarmee de gebruikelijke vetlijn in de centrifugekamer verleden tijd is. Rotoren met de Sigma Comfort-coating zijn eenvoudig te herkennen aan de ‘C’ achter het artikelnummer.

Reguliere uitzwaairotoren van een laboratoriumcentrifuge hebben voor goede scheidingresultaten en een lange levensduur onderhoud nodig. Naast schoonmaken is het belangrijk om bewegende delen regelmatig te smeren, zoals de pennen waar de inhangbekers omheen draaien. Het risico bestaat immers dat de inhangbekers niet goed of onregelmatig uitzwaaien, wat leidt tot onbalans.

Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl

ACTIEVE OPSLAG GEVAARLIJK AFVAL De Disposal Line 90 minuten brandwerende veiligheidskasten zijn geschikt voor de actieve opslag van gevaarlijk afval.

Opslag daarvan dient immers onder andere voorwaarden te gebeuren dan de bekende, passieve opslag: door stroming ontstaat statische elektriciteit, dus de veiligheidskasten moeten goed geaard zijn. Ook moet er op meerdere punten ventilatie aanwezig zijn.

De Disposal Line heeft diverse maatvoeringen, bijvoorbeeld de Disposal UTS Ergo onderbouwkast. Deze ruimtebesparende brandveiligheidskast is aansluitbaar op een trechter of rechtstreeks op uw HPLC. Het afval wordt via teflon slangen direct richting de PE-jerrycan afgevoerd.

De compacte Disposal UTS-ergo is geschikt voor onder een zuurkast of werktafel en wordt geleverd met een lade en 2 PE jerrycans van 10 liter met vulstandscontrole. Voor grotere afvalstromen zijn de Disposal M of XL leverbaar.

In deze T90 brandwerende opslagkasten is plaats voor opslag van maximaal 2x 60 liter.

DUPA, [+31] (0)76-2043015, info@dupa.nl, www.dupa.nl

De Disposal UTS Ergo onderbouwkast (foto: DUPA).

Juni 2022 |

37

LAB AGENDA BEURS, CONGRES 21-24 juni analytica, Messe München (DE) analytica.de/en/

27-30 september WoTS fhi.nl/wots

OPLEIDING, CURSUS

Nieuw tijdens de WoTS: mini-training Element Analyse Het kiezen van de meest geschikte techniek voor elementenanalyse is geen sinecure. Om snel een keuze te kunnen maken uit de overvloed aan methodes en technieken die voldoen aan de specifieke analytische vereisten, vindt tijdens WoTS de mini-training ‘Element Analyse’ plaats.

vanaf 6 september Klinische chemie Centrum Bioscience en Diagnostiek - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl/nascholingen/bioscience-en-diagnostiek/analyse-ngs

7, 8, 21 en 22 september Praktische statistiek voor het laboratorium (incl. Excel) QAducation, www.qaducation.nl/product/norm-iso-17025-training

12 september ISO/IEC 17025:2017 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl/product/norm-iso-17025-training/

13 september Inspectienorm ISO 17020:2012 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl/product/ inspectienorm-nen-en-iso-iec-17020-2012-praktisch-interpreteren

Tekstbewerking: Redactie LABinsights | Fotografie: FHI

15 september

Tijdens de World of Technology & Science organiseert FHI deze halfdaagse training die ingaat op de monstervoorbewerking voor elementenanalyse, zoals microwavedestructie, opwerkingstechnieken, het juiste chemicaliëngebruik en het vermijden/ voorkomen van matrix-invloeden. Stap 2 is dan het kiezen van de gewenste analysetechnieken: AAS, ICP-OES/MS, XRF of SEM-EDX. Tijdens de mini-training worden de voor- en nadelen van de verschillende technieken belicht.

Deelnemers kunnen tijdens de training vragen stellen en een eigen case voorleggen aan de experts. Heeft u een case die u graag zou willen bespreken tijdens deze training? Stuur deze dan naar laboratoriumtechnologie@fhi.nl laboratoriumtechnologie@fhi.nl, zo kunnen de trainers deze doornemen en voorbereiden.

Dit project is een samenwerking van Beun de Ronde, JEOL en PerkinElmer.

ISO 15189:2012 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl/product/ iso-15189-2012-praktisch-interpreteren

vanaf 16 september Pathologie Centrum Bioscience en Diagnostiek - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl/nascholingen/bioscience-en-diagnostiek/analyse-ngs

19 september Risicogebaseerd denken QAducation, www.qaducation.nl/product/risicogebaseerd-denken

20 september Kwaliteitszorg vanuit managementperspectief QAducation, www.qaducation.nl/product/

De WoTS vindt plaats van 27 tot en met 30 september 2022 in de Jaarbeurs Utrecht.

Op de website www.wots.nl kunt alles lezen over de projecten en seminars en kunt u zich kosteloos aanmelden voor een bezoek aan de beurs en deelname aan de mini-training.

38

| Juni 2022

kwaliteitszorg-vanuit-managementperspectief

vanf 20 september Bloedbankkunde HAN, www.han.nl/opleidingen/cursus/bloedbankkunde

LAB ADVERTEERDERSINDEX ADVERTEERDERSINDEX Asecos

2

TWICE

10

Laborama Store

6

NBS Scientific

10

CheckMark

14

Salm en Kipp

6, 26, 39

Mondial Movers

6

Instrument Solutions

26

Nikon Europe

6

FHI | WoTS 2022

34

Carl Roth

7

Axel Semrau

35

Dupa

8

Prolyse

36

Synchron

8

Kiwa

37

Wilten Instrumenten

8

JSB

40

Bronson Incubator Services

9

VOLGENDE NUMMERS: X Special WoTS 2022: alles wat u moet weten om beslagen ten ijs te komen bij een bezoek aan de beurs van 27 tm 30 september X Transcriptomics: wat houdt deze opkomende life sciences-wetenschap in?

X De energietransitie vraagt om veilige oplossingen voor onder meer de opslag van waterstof voor auto’s en vrachtwagens: zo worden tanks beproefd bij Kiwa in Apeldoorn

Labinsights SEPTEMBER verschijnt 23 september 2022

Juni 2022 |

39