Labinsights-2024-01

FEBRUARI 2024 Special Green Analytics

Nieuwbouw Result Laboratorium: ‘analyseren in ’t groen’ MONITORING BIJ CERBA

Meten = weten bij voormalig Viroclinics

AI-MICROSCOOP SLIMMER, BETER

18

Artificial intelligence verlegt microscopische grenzen

24

CHECK-UP VEILIGHEIDSDOUCHES II

Oog- en nooddouches op orde? Doe de check...

28

www.LABinsights.nl

EDITORIAL Misschien was het je nog niet opgevallen, maar sinds 1 januari is de Nutri-Score officieel ingevoerd in Nederland.

Andere landen gingen ons al voor met dit ‘stoplichtlabel’ dat het gemakkelijker moet maken voor consumenten om verantwoorde – lees gezonde – keuzes te maken. Nutriscore zou het voor consumenten voor eens en voor altijd duidelijk moeten maken welke voedingsmiddelen en dranken die ze kopen gezond zijn en welke niet. Het logo toont dat in één oogopslag. A en donkergroen beste keus, E en donkerrood de ongezondste. Simpel, iedereen snapt het. Tot hier het goede nieuws, het slechte nieuws is dat er al voor de invoering van dit label een storm van kritiek losbarstte op de wetenschappelijke basis ervan. Niet dat de getalletjes niet kloppen. Contractlaboratoria hebben keurig hun werk gedaan om voor tienduizenden voedingsmiddelen de nutritionele waarde uit te pluizen. En er komt nog veel meer aan om te analyseren. Niet alleen blijven er constant nieuwe producten instromen, worden recepturen aangepast, er moeten ook nog heel veel producten onderzocht worden. Momenteel ontbeert menig voedingsproduct in de supermarkt de Nutri-Score nog, vooral de ongezonde! Die vanuit Brussel opgestelde wet- en regelgeving voor etikettering is een zegen voor het lab.

Nutri-Score zegen voor het lab

Teruggrijpend naar het begin van mijn commentaar: schiet de consument er zelf veel mee op? Voedingskundigen geven het label het voordeel van de twijfel, maar wijzen er tegelijk op dat een gezond eetpatroon moeilijk te vatten is in een Nutri-Score. Het voedselkeuzelogo gaat namelijk voorbij aan het feit dat niet de optelsom van scores bepaalt of je met je boodschappen gezond en verantwoord gaat eten, maar de context van alles wat je door het jaar heen eet. Ergo: een mandje vol producten met A-scores is geen garantie voor een uitgebalanceerde maaltijd. Daar gaat de stoplichtbenadering mank. Het is niet één ingrediënt, één product, of een volle boodschappentas dat een voedingspatroon gezond maakt, het is het totaalplaatje van porties en samenstelling van een dagelijks menu en dat door het jaar heen.

En er is nog iets geks aan de hand. Je kunt met de Nutri-Score als producent creatief boekhouden. Slechte bestanddelen krijgen strafpunten, goede worden ervan afgetrokken. Verzadigde vetten, calorieën, suikers en zout tellen op; groente, fruit, vezels en eiwitten verdisconteren dat. Voeg flink vezels toe aan een ongezonde pizza en ineens heb je een ‘health product’. En wist je dat vitamines en mineralen niet meetellen? En ook niet of een product puur is of zwaar industrieel bewerkt... tja. Gebruik beter je gezond verstand als je boodschappen doet. Ik vraag me überhaupt af of de verkoop van producten in het ‘rood’ last gaan krijgen van het het logo. Veel verwenproducten en kant en klaar-artikelen scoren een rode E. Ze verkopen desondanks als een tierelier, de verleiding is te groot. Ook in de personeelskantine van grotere laboratoria.

Daar is het tegenwoordig gebruikelijk dat er een gezonde sectie is. Er liggen veel salades, fruit, bonen en volkoren producten.

Hartstikke lekker, maar kijk ik dan om me heen dan zie je toch dat het ‘broodje bal’ favoriet blijft. Herkenbaar?

Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur Februari 2024 |

3

INHOUD RUBRIEKEN & ARTIKELEN SPECIAL Green Analytics

Editorial

3

En verder alles over gevaarlijke stoffen in het lab: Check!

Colofon

4

X

In deze editie onmisbare informatie over blinde vlekken bij het werken met gevaarlijke stoffen.

LAB kort nieuws

6

X

Werk je volgens de richtlijnen en ben je klaar voor de arbeidsinspectie: op deze negen stofgroepen is de dienst extra alert...

Column Insights

27

LAB markt

30

Lees ook de tips over het juist gebruik van oog- en nooddouches. Een aanvulling op het artikel veiligheidsdouches in LABinsights 9 2023.

LAB agenda

34

Adverteerdersindex

35

X

FEBRUARI 2024 Special gevaarlijke stoffen in het lab? Check!

Februari 2024 60e jaargang www.labinsights.nl Verschijnt 9x per jaar

Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 (0)6 20592436 Aan dit nummer werkten mee: Vanessa Appelman, Ivo Horn, Marjan Hammink Eindredactie: Sylvie Hoyinck

Nieuwbouw Result Laboratorium: ‘analyseren in ’t groen’ MONITORING BIJ CERBA

Meten = weten bij voormalig Viroclinics

AI-MICROSCOOP SLIMMER, BETER

18

Artificial intelligence verlegt microscopische grenzen

24

CHECK-UP VEILIGHEIDSDOUCHES II

Oog- en nooddouches op orde? Doe de check...

28

Met de oplevering van een transparant en flexibel ontworpen laboratoriumgebouw is Result Laboratorium klaar voor uitdagingen nu en in de toekomst.

Het centrale lab bedient drie regionale partners met klinische chemie, microbiologie en complexe diagnostiek en beschikt over compacte ‘rapid labs’ voor snelle kritische spoeddiagnostiek in de ziekenhuislocaties.

(Fotografie: Lucas van der Wee)

4

| Februari 2024

Redactiecommissie: Dr Ineke Joosten (Senior Onderzoeker/Researcher Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkserfgoedlaboratorium), Alex Muntendam (Manager Clinical Pharmacology and Bioanalytics bij Abbott), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).

Media-adviseur: Erik ten Haaf, +31 297 223462, +31 6 10031781 erik@maxusmedia.nl Debbie van den Dool en Marion van Sinderen, +31 316 227155, sales@maxusmedia.nl Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@maxusmedia.nl Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn.

Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 295,-, 2 jaar € 395,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proef­nummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op­www.labinsights.nl te registreren.

Druk: Veldhuis Media, Meppel Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn © 2024 maXus media Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door foto­kopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417

Real-time monitoring: 100% controle over labcondities

IGLO-nieuwbouw Result Laboratorium flexibel

Deze 9 stofgroepen liggen onder het vergrootglas

9

12

20

Met real-time monitoring heeft Viroclinics Cerba Research volledige controle over alle fysische parameters als temperatuur, relatieve vochtigheid en CO2 in ruim 30 laboratoria.

Met de oplevering van een transparant en flexibel ontworpen laboratoriumgebouw is Result Laboratorium klaar voor uitdagingen nu en in de toekomst. Het centrale lab bedient drie regionale partners.

In het Meerjarenplan 2023 - 2026 heeft de NL Arbeidsinspectie aangegeven dat zij extra focus gaan hebben op bepaalde stofgroepen. Het gebruik van deze stoffen brengt extra risico's met zich mee.

Microscopie slimmer, makkelijker en sneller met AI

Wetgeving nooddouches: zes belangrijke aanbevelingen

50-jarig jubileum Suurmond

24

28

30

Smart microscopy: waarom het oog gebruiken als het allemaal slimmer, makkelijker en sneller kan? AI verlegt de microscopische grenzen en biedt alles wat je nodig hebt voor cellulaire benchtop microscopie.

De wetgeving voor nooddouches – EN 15154 – bevat veel technische richtlijnen qua veiligheid, maar schiet in de praktijk tekort. Welke zes zaken ontbreken er in de normering en hoe kun je daar op inspelen?

Dit jaar markeert het 50-jarig jubileum van Suurmond, een pionier in efficiënte oplossingen voor de laboratoriumwereld en de procesindustrie. Het bedrijf werd in 1973 opgericht door de heer W. Suurmond.

Februari 2024 |

5

LAB KORT Sequencingtechniek verandert screening pasgeborenen

De hielprik wordt bij een pasgeborene afgenomen (foto: Adobe Stock).

Een recent onderzoek van Revvity, een vooraanstaand bedrijf op het gebied van screening van pasgeborenen, wijst op de baanbrekende rol van genoomtechnologie bij het opsporen van ziekten bij pasgeborenen. Gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association, vergelijkt het onderzoek twee benaderingen voor het sequencen van pasgeborenen. De ene benadering richt zich op het opsporen van bekende behandelbare aandoeningen, terwijl de andere, ‘whole-genome’ genoemd, alle ziekteverwekkende gebieden in het DNA beoordeelt.

Het onderzoek, met 1168 ogenschijnlijk gezonde kinderen, toont aan dat genoomsequencing bij 8,2% van hen potentiële diagnoses vaststelde, waarvan 3,9% een risico van 100% had op het ontwikkelen van bekende aandoeningen. In vergelijking detecteerde het op exoom gebaseerde genenpanel slechts 2,1% risico op kinderziekten. Belangrijk is dat genoomsequencing bij deze ogenschijnlijk gezonde kinderen een breed scala aan ziekten onthulde die niet werden gedetecteerd door het genenpanel.

Het onderzoek draagt bij aan het lopende debat over welke genen moeten worden opgenomen in pasgeboren screenings.

Jaarlijks ondergaan wereldwijd bijna 40 miljoen baby’s screening met Revvity’s technologie, die in Nederland deel uitmaakt van de hielpriktest.

6

| Februari 2024

LAB KORT

Nieuwe SZW-lijst per 8 januari 2024 gepubliceerd via de Staatscourant

Veilig werken begint met een grondig begrip van de stoffen waarmee men in aanraking komt, gezien het feit dat jaarlijks ongeveer 3.000 mensen in Nederland overlijden als gevolg van blootstelling aan gevaarlijke stoffen op de werkvloer.

Kanker blijkt de meest voorkomende oorzaak, met 2.100 sterfgevallen per jaar.

Het merendeel van de slachtoffers is momenteel met pensioen, wat de strenge controle door de Nederlandse Arbeidsinspectie op het gebruik van CMR-stoffen rechtvaardigt.

CMR staat voor carcinogeen, mutageen en reproductie toxisch, waarbij blootstelling aan deze stoffen op termijn kan leiden tot kanker, genetische schade, of schadelijke effecten op voortplanting en nageslacht. Voor CMR-stoffen geldt een actieve vervangingsplicht en registratieplicht als vervanging niet mogelijk is.

Op 8 januari 2024 heeft de overheid een bijgewerkte versie van de SZW-lijst gepubliceerd, met talrijke wijzigingen ten opzichte van de vorige versie van 5 juli 2023. Nieuwe toevoegingen betreffen onder andere anorganische arseenverbindingen en chroomtrioxide op de lijst van kankerverwekkende stoffen, terwijl chroomtrioxide ook nieuw is op de lijst van mutagene en voortplanting giftige stoffen.

Uit onderzoek blijkt dat 85% van de bedrijven de inventarisatie en registratie van CMR-stoffen niet op orde heeft, vaak door tijdsgebrek bij elke wijziging.

Software zoals Chemwatch of SOFOS 360 biedt hier efficiënte oplossingen.

Voor gebruikers van deze tools is de nieuwe SZW-lijst beschikbaar, waarmee het gevaarlijke stoffenregister snel en adequaat kan worden bijgewerkt. Ondernemingen worden aangemoedigd contact op te nemen voor ondersteuning bij deze essentiële update. Zorg voor een nauwkeurig bijgewerkt register gevaarlijke stoffen om veiligheid op de werkvloer te waarborgen.

(Met dank aan ITIS)

Februari 2024 |

7

MONITORING

Sensor in chemicaliënkast verbonden aan het monitoringsysteem voor bewaking van relevante omgevingsparameters.

Real-time monitoring geeft Viroclinics Cerba Research volledige controle over labcondities Redactie: Vanessa Appelman | fotografie Marco Vellinga

Met real-time monitoring heeft Viroclinics Cerba Research volledige controle over alle fysische parameters als temperatuur, relatieve vochtigheid en CO2 in ruim 30 laboratoria. De contractonderzoeker beschikt nu over een waardevolle en gebruiksvriendelijke tool voor kwaliteitsbewaking die betrouwbaar, nauwkeurig en uit te breiden is.

Bij een sterk groeiend, hoogtechnologisch lab, neemt niet alleen het aantal personeelsleden snel toe, maar zijn er ook steeds meer laboratoria nodig. Elk lab heeft zijn eigen experimenten, apparatuur en ruimtespecifieke factoren. Hoe fijn is het als je alle cruciale omgevingsfactoren en experimentvariabelen volledig onder controle hebt en op elk moment kunt inzien? En dat je direct een alarm krijgt als er iets afwijkt? Kortom, als je een monitoringsysteem hebt waarmee je labs real-time meetbaar, regelbaar en beheersbaar zijn.

Elke vijf minuten meten Dit dachten ze 11 jaar geleden bij Viroclinics Cerba Research, voorheen Viroclinics. Het bedrijf groeide in relatief korte tijd van Februari 2024 |

9

MONITORING halte en de relatieve luchtvochtigheid. Deze waarden worden omgezet naar een gebruiksvriendelijke interface en bij elke outof-spec gaat er direct een alarm naar de e-mail of smartphone van de betrokken laboranten en technici.

Volautomatisch monitoringsysteem “Hoe de samenwerking precies tot stand is gekomen, weet ik niet, want daar was ik niet bij,” zegt Joeri Huijbregts, senior technician technical support bij Viroclinics Cerba Research.

“Wel weet ik dat wij op zoek waren naar een volautomatisch monitoringsysteem dat voldeed aan een aantal specifieke eisen.

Deze vonden we bij Bitos, waarmee de samenwerking al vanaf het begin goed liep. Zij zijn als het ware met ons meegegroeid.”

Hij vervolgt: “Ik had in het begin wel mijn twijfels, omdat ze een kleiner bedrijf zijn. Hier ben ik al gauw op teruggekomen.

Ze luisteren altijd goed naar onze wensen voor het ontwikkelen van nieuwe modules of naar onze input voor het verbeteren van bestaande configuraties. Daarnaast denken ze altijd mee en komen ze zelf – of één van hun andere klanten – met goede ideeën. Zo lift je met elkaar mee.”

Alarm vanuit het lab op je smartphone

Dit vriezerpark van Viroclinics Cerba Research staat onder 24/7 bewaking van het Captos-systeem van Bitos.

45 naar 500 medewerkers en zit inmiddels op drie locaties, onder meer in de Rotterdam Science Tower. Hier zijn circa dertig BSL2/3 laboratoria aanwezig met heel veel CO2-incubatoren, vriezers, koelkasten en waterbaden.

Het monitoringsysteem Captos meet hier elke minuut, met logging elke 5 minuten, de noodzakelijke fysische parameters van veel apparaten en labruimtes, zoals de temperatuur, het CO2-ge-

‘We willen in elk

laboratorium tablets ophangen, zodat je in één oogopslag kunt zien of alle parameters onder controle zijn’ 10

| Februari 2024

Inmiddels zijn in elk laboratorium van Viroclinics Cerba Research Rotterdam en Schaijk probes en sensoren aanwezig. Hetzelfde systeem houdt zich op de zogenoemde ‘alarmcontacten’ (bijvoorbeeld openstaande deuren, stroomuitval of het alarm van de vloeibare stikstof installatie). Voor bepaalde installaties zijn hier specifieke ‘programmable logic controllers’ – PLC’s – aanwezig.

Alle data worden via 4G, Wifi of het bekabelde netwerk naar de software gestuurd.

Huijbregts: “Een groot voordeel van dit real-time systeem is dat je direct kunt zien van welk apparaat het alarm afkomstig is.

Voorheen moest de technische dienst vanuit huis naar het lab komen, maar dankzij de webapplicatie krijg je nu gewoon een melding op je smartphone. Dat was een verademing. De technici durven nu tenminste weer uit eten te gaan.”

Finetunen kwaliteitsbewaking Meten is weten, maar er kunnen ook te veel alarmen afgaan. Dat was direct na de ingebruikname wel even ‘een dingetje’, herinnert Huijbregts zich: “We hebben in het begin wel behoorlijk moeten zoeken naar de limieten van onze apparatuur in combinatie met het nieuwe kwaliteitsbewakingssysteem. We willen natuurlijk niet de hele tijd alarmen hebben. Zo kwamen we er bijvoorbeeld achter dat er een alarm afging als er koud materiaal in een warme incubator werd gezet of als er iemand tegen de plank aanstootte waar een probe op stond.”

Snelle probleemanalyse labapparatuur Niet alleen preventief handelen is nu een stuk makkelijker, het monitoringsysteem is ook ideaal voor een snelle probleemanalyse. “We hadden laatst een onverwacht resultaat van een

MONITORING

De meetmodules van Captos, waar de meetsignalen van de sensoren via de netwerkbekabeling heengaan.

experiment. Uit de data bleek dat de stoof op 35 ºC stond in plaats van op 37 ºC. Dan hoeven we niet alle parameters van de proef na te lopen, maar passen we gewoon de temperatuur aan.”

Hij vervolgt: “We zijn door deze real-time monitoring sowieso kritischer gaan kijken naar de parameters op onze laboratoria.

We hebben bijvoorbeeld getest hoe lang het duurt voordat onze warmwaterbaden op temperatuur zijn. We zetten ze nu uit en pas een uur voor het experiment weer aan.”

Alle alarmering in één overzicht Een andere uitdaging was de immense hoeveelheid data die opeens werd gegenereerd door de monitoring. “Als je van elk apparaat elke vijf minuten alle relevante parameters meet, krijg je heel veel data en logboeken,” weet Huijbregts zich nog goed te herinneren. Bitos heeft het dashboard van het monitoringsysteem gelukkig gebruiksvriendelijk gemaakt en er zijn uitgebreide rapportagemogelijkheden aan toegevoegd. Wij hebben nu één overzicht van alle alarmen tegelijk.”

ISO-wetgeving en kalbratie Extra papierwerk aan regelgeving is er niet bij. Het systeem voldoet aan alle ISO-wetgeving en kalibreren hoeft slechts één

keer per jaar. “Bij vreemde afwijkingen volgt daarop meteen een herkalibratie en tussendoor komen de technici van Bitos meteen naar ons toe als er iets is. We laten onze incubatoren bijvoorbeeld door een andere partij onderhouden en soms moet daarna de sensor opnieuw worden afgesteld.”

Tablets in elk lab Huijbregts: “We zijn nu bezig om het systeem nog toegankelijker te maken voor de laboratoriummedewerkers en technici. We willen in elk laboratorium tablets ophangen, zodat je in één oogopslag kunt zien of alle parameters onder controle zijn. Bovendien hoef je dan niet meer naar je computer te lopen om een alarm te beoordelen en af te handelen. Dat kan à la minute worden opgelost.”

Energiebesparing door labmonitoring “We willen ook gaan testen of onze vriezers misschien naar de -70 ºC kunnen. Deze staan altijd op -80 ºC, maar voor de kwaliteit van de samples zou -60 ºC voldoende moeten zijn. Dan kunnen we wellicht in het midden gaan zitten. Met dit soort kleine aanpassingen kunnen we ook nog eens energie besparen op het lab. Nog meer win-win.”

Februari 2024 |

11

SPECIAL GREEN ANALYTICS

Nieuwbouw Result Laboratorium flexibel, toekomstbestendig en groen

Met de oplevering van een transparant en flexibel ontworpen laboratoriumgebouw is Result Laboratorium klaar voor uitdagingen nu en in de toekomst. Het centrale lab bedient drie regionale partners met klinische chemie, microbiologie en complexe diagnostiek en beschikt over compacte ‘Rapid labs’ voor snelle kritische spoeddiagnostiek in de ziekenhuis locaties.

Op locatie in Zevenbergen geven Result Lab en architectenbureau KuiperCompagnons een rondleiding.

Vincent Hentzepeter | Fotografie: Lucas van der Wee

Bij aankomst springt de grote transparante gevel aan de voorzijde van Result Laboratorium direct in het oog. Je ziet bijna letterlijk de buizen op de track door het gebouw gaan.

Eromheen een woud van bomen. De overige drie zijden zijn veel meer gesloten, met een raamstructuur, waarover een houtstructuur is aangebracht die aansluit bij de groene omgeving.

En ruimte genoeg: met een bruto vloeroppervlak van 5.000 m2, ex. parkeergarage, kan Result Laboratorium weer tientallen jaren vooruit.

Samenwerkende laboratoria Result Laboratorium is de resultante van een samenwerkingsverband tussen de laboratoria van het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht, het Beatrix Ziekenhuis in Gorinchem, het Amphia Ziekenhuis in Breda en het RLM Laboratorium in Dordrecht. De organisatie besloot enkele jaren geleden dat er een nieuw centraal

12

| Februari 2024

LABORATORIUMBOUW

‘Flexibel ontwerp maakt

het ook mogelijk de laboratoriumcapaciteit in de toekomst op- of af te schalen zonder ingrijpende verbouwingen’

Result Lab ligt aan een dijk met een oplopende weg, zodat vrachtwagens automatisch bij de verdieping boven de parkeergarage aankomen om te laden en lossen.

laboratoriumgebouw moest komen in Zevenbergen om vanuit hier de meeste monsters van de ziekenhuizen en diverse priklocaties te analyseren. Het onderzoek binnen de vestiging in Zevenbergen heeft een gevarieerde doorlooptijd afgestemd op de service level van de klant. Onderzoek dat snel moet, blijft 24/7 uitgevoerd worden door medewerkers van Result laboratorium in de ziekenhuizen zelf.

‘Elk project begint

met een uitgebreide inventarisatie van de behoeften van medewerkers’

IGLO-ontwerpmethode Het gebouw is ontwikkeld en gerealiseerd door Burgland Real Estate en in samenwerking ontworpen met RoosRos architecten.

De architecten van KuiperCompagnons, die samenwerkten met RoosRos Architecten aan de bouw van Result Laboratorium, ontwierpen in samenspraak met de gebruikers een flexibele en open binnenstructuur. Die zorgt niet alleen voor een prettig werkklimaat en efficiënte afhandeling van de monsterstromen, maar het flexibele ontwerp maakt het ook mogelijk de laboratoriumcapaciteit in de toekomst op of af te schalen zonder ingrijpende verbouwingen. Daar staat het IGLO-concept borg voor. Dit is een ontwerpmethode met vaste modulematen van laboratoria en kantoren, waardoor ze uitwisselbaar zijn. Het gaat in Zevenbergen om modules van 8 x 10 m. De IGLO-ontwerpmethode, acroniem voor ‘Intelligente Generieke Laboratorium Optimalisatie’, stelt de gebruiker centraal. Elk project begint met een uitgebreide inventarisatie van de behoeften van medewerkers, die uit de interviews Februari 2024 |

13

LABORATORIUMBOUW

S

‘Werken als een analist in een bos’, dat gevoel krijgen labmedewerkers die in deze labzaal werken

T

Alle muren tussen de verschillende ruimtes hebben glaspanelen aan de zijkanten

14

| Februari 2024

LABORATORIUMBOUW worden gedistilleerd. Eén van de belangrijkste conclusies bij dit project was dat veel processen op elkaar lijken en daarom met dezelfde tafelopstelling kunnen werken.

Modulaire lab bouwstenen Voor de laboratoria is een specifieke module ontworpen, die voor vrijwel alle processen geschikt is en dus toekomstige wijzigingen moeiteloos kan faciliteren. “Dat zal op korte termijn niet nodig zijn”, beaamt Rob Kanbier van KuiperCompagnons. “Het was een groot project, waarin de kennis van bouw en laboratoria samen tot een werkbare oplossing leidden. Daarbij maakten we gebruik van wat er was. Result Lab ligt aan een dijk, met een oplopende weg, waar vrachtwagens automatisch bij de verdieping boven de parkeergarage aankomen om te laden en lossen. Daar worden alle monsters gescheiden en grotendeels via de automatische analysestraat naar de juiste labs gestuurd om te onderzoeken.”

“We hebben nu een eigen huis”, haakt Frank van de Water in, projectmanager afdeling inkoop van Result Lab. “Dit is het laatste

‘Je ziet bijna letterlijk de buizen op de track door het gebouw gaan’

stuk van de verzelfstandiging van wat begon met de laboratoria in Dordrecht en Gorinchem en waar later Amphia uit Breda aan toegevoegd is. De werkzaamheden waren versnipperd. Nu centraliseren we onze activiteiten in Zevenbergen en zijn er voor spoedonderzoeken kleine, goed uitgeruste labs en blijven daarnaast medewerkers van ons in de ziekenhuizen werkzaam. Ook was er te weinig kantoorruimte in de verschillende ziekenhuizen.

Dat is hiermee opgelost.”

Flexibele kantoren De architecten namen die vraag naar passende kantoorruimte mee in het ontwerp. Een kantoortuin werd het niet, die zou niet binnen de modulaire structuur passen. Het werden open kantoorruimtes waar maximaal acht personeelsleden kunnen werken.

Daaromheen kleine kantoorruimtes voor twee tot vier personen.

Ideaal voor wie even geconcentreerd wil werken of rustig wil kunnen overleggen. Toch oogt het geheel als een transparante ruimte. Alle muren tussen de verschillende ruimtes hebben namelijk glaspanelen aan de zijkanten. Dit zorgt voor een open gevoel, zonder de storende geluiden van bijvoorbeeld een kantoortuin.

Ontmoeting centraal in Result Lab Dat Result Lab tussen bomen staat en er veel glas in de pui zit, creëert de beleving in een bosrijke omgeving te werken. Met recht dus een ‘lab in het groen’. En niet alleen aan de buitenzijde.

Centraal in het pand is een grote trap, met daaromheen bloembakken bestemd voor (klim)planten. Ze profiteren van een groot

De trap: een ontmoetingsplek.

Februari 2024 |

15

LABORATORIUMBOUW

Open kantoorruimte met maximaal acht werkplekken, omgeven door kleinere ruimtes voor geconcentreerd werk of overleg, met transparante glaspanelen voor een open, rustige omgeving. Boven de trap is de buitenlucht zichtbaar.

dakraam dat veel licht binnenlaat. Deze ‘town hall’ nodigt ook nog eens uit de trap te nemen en stimuleert mensen in beweging te blijven. “In het pand zijn wel liften, maar die liggen buiten de doorlopende routes. Dat is om het personeel zoveel mogelijk met de trap te laten gaan”, legt Kanbier uit. “De trap moet een ontmoetingsplek worden. Je kunt van hieruit letterlijk naar de wolken kijken.” De ruimte zo ontwerpen en indelen zorgt voor verbinding, analyseert hij. “Result Lab wil de ontmoeting centraal stellen, dat ondersteunt innovatie.”

Entree en monsterlogistiek Het drie verdiepingen tellende gebouw valt in drie zones uiteen.

Op de begane grond is de entree. Hier bevinden zich ook het restaurant, het magazijn en de ontvangstruimte van de monsters.

De laboratoria zitten op de twee bovenste etages, geflankeerd door de kantoren en gescheiden door garderobezones.

‘Overal in het gebouw

heb je het gevoel dat je verbinding hebt met collega’s’ 16

| Februari 2024

De monsterstroom wordt gescheiden in twee stromen. De hoofdmoot wordt op een automatische track geplaatst die doorloopt tot op de eerste verdieping. Monsters passeren via een vooraf geprogrammeerde route verschillende apparaten en analyzers die aan deze track zijn gekoppeld. Een kleiner deel van de monsterstroom bestaat uit monsters die manueel worden verwerkt. Personeel gebruikt hiervoor de servicelift om deze tweede stroom naar de betrokken laboratoriumruimten te vervoeren

Automatische aan- en afvoer patiëntenbuizen Wie goed kijkt, ziet dat de drie verdiepingen qua indeling precies gelijk aan elkaar zijn. De modulaire structuur ligt vast, de invulling varieert. Zo heeft elke verdieping in het midden een gang. Tussen de labs op de twee verdiepingen bevinden zich bovendien nissen in de gang voor nooddouches en andere noodzakelijke voorzieningen. “Het idee was eerst om vanuit het lab te werken en dan alles eromheen te bouwen, maar dat neemt veel te veel ruimte in beslag”, evalueert Kanbier. Het werken met een track spaart veel ruimte, constateert hij. “De patiëntenbuizen komen via de straten in de labs, gebruikte buizen worden via een andere straat automatisch opgeslagen en uiteindelijk afgevoerd. Op sommige plekken zijn er drie of meer straten om de aan- en afvoer van het materiaal te kunnen waarborgen. Het was een complexe puzzel om het gebouw zo te ontwerpen dat er geen kruisende lijnen zijn in de processtromen.”

LABORATORIUMBOUW BSL3- en PCR-laboratoria Op de tweede verdieping zitten het BioSafety 3 (BSL3)-lab en de PCR-laboratoria. Deze PCR-laboratoria zijn afgelopen december in gebruik genomen. “Deze labruimtes zijn afgesloten van de rest van het gebouw om geen contaminatie of verspreiding te veroorzaken”, legt Van de Water uit. “Door alle glaspanelen lijkt ook hier alles met elkaar verbonden, dat was een grote wens die we bij de architecten neerlegden.”

Het BSL 3-lab focust op tbc-onderzoek, waarvoor strenge veiligheidseisen gelden. De PCR-labs richten zich op DNA-onderzoek. Er is een aparte werkruimte waar het personeel de uitslagen kan uitwerken en rapporteren. “In deze ruimte komen daarvoor zo’n acht grote schermen te staan.”

Ruim magazijn In het magazijn staan kasten en rekken klaar voor al het binnenkomende en uitgaande materiaal. Er is genoeg ruimte vrijgelaten voor meer stalling en opslag. Gevaarlijke stoffen en ontsmettingsmiddelen staan in brandveiligheidskasten. Voor de voorraad van reagentia is een grote koelcel aanwezig.

Lab in het groen De ingebruikname van Result Laboratorium gaat in fases. Begin december 2023 was de verhuizing van de eerste labsector naar het nieuwe pand. Deels staat hier nu de nieuwste apparatuur, met mogelijkheden om extra te plaatsen. “Het hele gebouw is ontwikkeld op flexibiliteit”, legt Kanbier uit. “Dit gebeurde wel tijdens de coronaperiode. Dat betekende dat we veel Zoom-meetings hadden en vooral op afstand werkten. Dat was wel een uitdaging, maar het is gelukt. We hebben een bijzonder gebouw gemaakt, dat door de houtstructuren aan de buitenkant past bij deze plek tussen de bomen. Aan de binnenkant hebben we het idee van ‘een lab in het groen’ kunnen doorzetten met hoge verdiepingen van 4,25 meter en bijpassende deuren. Door veel beton te gebruiken en dat niet achter bekleding te verbergen, is het een natuurlijke en rustige werkplek geworden.”

Result Laboratorium, Zevenaar Opdrachtgever: Result Laboratorium Projectomschrijving: nieuwbouw Klinisch chemische, hematologische en microbiologische laboratoria en kantoren en overige laboratoriumfaciliteiten Totaaloppervlak: 5.000 m2, ex. parkeergarage Realisatie: specialistisch team, bestaande uit architect KuiperCompagnons, Burgland Real Estate, RoosRos architecten

IGLO IGLO: Intelligent Generic Laboratory Optimization 1. Definieer de werkprocessen in het lab 2. Inventariseer de behoeften van de gebruikers 3. Bepaal de benodigde veiligheids- en inperkingseisen, maar overdrijf niet 4. Zorg voor een slimme integratie van technische installaties en apparatuur 5. Houd vroeg rekening met toekomstige activiteiten in het labontwerp

Analyseren tussen de bomen Voor de medewerkers van Result Laboratorium is de reis naar Zevenbergen nu een andere route. “Ze wonen en werken momenteel vooral in en nabij de ziekenhuizen”, besluit Van de Water. “Bij de keuze van een nieuwe ligging is wel bewust gekeken naar een zo centraal mogelijk locatie. Mede daarom is gekozen voor deze plek in Zevenbergen: dit ligt redelijk centraal in het verzorgingsgebied van de drie ziekenhuizen.” Daarnaast is het voordeel dat Zevenbergen beschikt over een treinstation en iedereen kan op locatie zijn auto kwijt. “Half onder het gebouw is een parkeergarage voor ons personeel. Dit was niet het oorspronkelijke plan, het gebouw is hierdoor iets opgetild, en nu het er ligt zijn we er blij mee.” Dat geldt zeker ook voor het resultaat van het spiksplinternieuwe lab: “Overal in het gebouw heb je het gevoel dat je verbinding hebt met collega’s door de grote mate van toegepast glas en daardoor ook een nadrukkelijke verbinding met buiten.”

Februari 2024 |

17

BEZOEK LABORAMA 2024 Wil je ook kennisnemen van de laatste ontwikkelingen in de laboratoriumtechnologie? Bezoek dan LABORAMA 2024. Die vindt plaats op donderdag 14 en vrijdag 15 maart. Het evenement concentreert zich in Paleis 3 van Brussels Expo. Het compacte beursconcept leent zich bij uitstek voor een eendaagsbezoek en netwerken met vakgenoten en leveranciers. In LABinsights Maart volgen alle details, inclusief het noviteitenoverzicht en het conferentieprogramma. LABinsights Maart verschijnt op 8 maart 2024.

18

Labinsights | Februari 2024

Februari 2024 | Labinsights

19

SPECIAL GREEN ANALYTICS

Raadpleeg in eerste instantie het gevaarsetiket (Foto: Adobe Stock).

Klaar voor de Arbeidsinspectie:

deze 9 stofgroepen liggen onder het vergrootglas In het Meerjarenplan 2023 – 2026 heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie aangegeven dat zij extra focus gaan hebben op bepaalde stofgroepen. Het gebruik van deze stoffen brengt namelijk extra risico’s met zich mee voor de gezondheid en het milieu. Om medewerkers hierover te informeren is het belangrijk dat je weet hoe je bepaalde stofgroepen kunt herkennen.

20

| Februari 2024

VEILIGHEID Redactie : LABinsights | met dank aan Wesley Jacobs (ITIS)

Om je daarbij te helpen hieronder een overzicht van de stofgroepen. Naast de bekende kankerverwekkende, mutagene en reproductie toxische stoffen (CMR) zijn er meer stofgroepen waarvan de inventarisatie op orde moet zijn. Wat zijn de 9 verschillende stofgroepen en hoe kun je deze herkennen op de werkplek?

1 Kankerverwekkende stoffen Van de 3.000 dodelijke slachtoffers overlijden er jaarlijks 2.100 aan de gevolgen van kanker door blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Hiermee dan ook de meest belangrijke groep waarvan je de inventarisatie op orde wilt hebben en houden.

Deze stoffen kun je herkennen aan de H-zinnen H350 (bewezen) en H351 (verdacht), vermeld in rubriek 2.2 en 3.2 van het veiligheidsinformatieblad.

2 Mutagene stoffen Blootstelling aan deze stoffen kan op termijn schadelijk zijn voor de genen. Deze stoffen kun je herkennen aan de H-zinnen H340 (bewezen) en H341 (verdacht), eveneens vermeldt in rubriek 2.2 en 3.2 van het veiligheidsinformatieblad.

3 Reproductie toxische stoffen Werken met deze stoffen kan schadelijk zijn voor de voortplanting en het nageslacht. Denk hierbij aan schadelijk voor de vruchtbaarheid (zowel mannen als vrouwen), de ontwikkeling van het (on)geboren kind of lactatie (borstvoeding).

Deze groep stoffen kun je op de werkplek herkennen aan de H-zinnen H360 (bewezen), H361 (verdacht) en H362 (lactatie), ook terug te vinden in rubriek 2.2 en 3.2 van het veiligheidsinformatieblad.

4 Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS-lijst van het RIVM) RIVM Naast de eerder benoemde effecten in de eerste 3 stofgroepen kunnen zeer zorgwekkende stoffen ook schadelijk zijn voor het

milieu. Voorbeelden van zeer zorgwekkende stoffen zijn PFAS, lood, koper en benzeen.

Het is sinds 2021 wettelijk verplicht om ook van deze stofgroep de inventarisatie op orde te hebben. Inmiddels vragen verschillende omgevingsdiensten bij bedrijven overzichten op om aan te geven welke zeer zorgwekkende stoffen zij gebruiken binnen de organisatie. Deze inventarisatie niet orde? Dan volgt direct een boete. Normaal gesproken kun je in rubriek 15 van het veiligheidsinformatieblad terugvinden of één of meerdere componenten van de gevaarlijke stof staan vermeldt op de lokale ZZS-lijst van het RIVM. Maar in de praktijk houden fabrikanten bij het opstellen van een veiligheidsinformatieblad alleen rekening met de Europese REACH wetgeving. Het is dus aan te raden om de CAS-nummers van alle ingrediënten van het chemische product in te voeren in het zoeksysteem van het RIVM om deze te controleren op aanwezigheid van zeer zorgwekkende stoffen.

5 Potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen (PZZS-lijst van het RIVM) Voor stoffen op deze lijst geldt dat deze nog niet definitief zijn geclassificeerd als zeer zorgwekkende stof, maar dat op termijn wel zo kan gaan zijn. Reden hiervoor is dat bepaalde informatie ontbreekt, of dat er nog procedures gaande zijn om de stof definitief over te hevelen naar de hierboven benoemde ZZS-lijst van het RIVM. Om deze stoffen te herkennen kun je net als bij de ZZS-lijst gebruik maken van het zoeksysteem van het RIVM, door de CAS-nummers in te voeren.

6 Diisocyanaten Sinds 24 augustus 2023 is het wettelijk verplicht om bij het gebruik van chemische producten, geclassificeerd als diisocyanaat, een cursus te volgen voor het gebruik ervan. Dat geldt ook voor chemische producten waarin één of meerdere componenten (>0,1%) geclassificeerd zijn als diisocyanaat.

Deze cursus dient verzorgd te worden door een ARBO specialist, bij voorkeur iemand die ervaring heeft met diisocyanaten.

Elke 5 jaar dient een werknemer de cursus opnieuw te volgen en succesvol af te ronden.

Februari 2024 |

21

VEILIGHEID

• • •

(CAS nummer: 2778-42-9) 1,5-naphthylene diisocyanate (CAS-nummer: 3173-72-6) 1,3-bis(isocyanatomethyl)benzene (CAS-nummer: 3634-83-1) 4,4’-methyleendicyclohexyl diisocyanaat (CAS-nummer: 5124-30-1)

7 Irriterende stoffen Irriterende stoffen behoren tot de zwak schadelijke stoffen. Door blootstelling aan deze stoffen is er kans op kleine schade aan de ogen, luchtwegen of de huid. Bij eenmalig contact zal de schade nihil zijn.

Maar bij regelmatige blootstelling kan dat op termijn leiden tot chronische klachten als eczeem of astma. Tot deze stofgroep behoort ook water. Droog je natte handen, voeten en haren dan ook altijd goed af om de kans op bijvoorbeeld eczeem te voorkomen.

Van deze stofgroep is op dit moment (nog) geen officiële lijst gepubliceerd. De stofgroep van irriterende stoffen kan je herkennen aan onderstaande H-zinnen in rubriek 2.2 en 3.2 in het veiligheidsinformatieblad: • • • • Brandbare vloeistof in metalen containers in een opslagruimte (Foto: Adobe Stock).

Onderstaande gevaarlijke stoffen zijn op dit moment geclassificeerd als diisocyanaat, te herkennen aan onderstaande CAS nummers. Hierbij is gebruik gemaakt van ECHA en het RIVM als bron.

CAS-nummers diisocyanaten: • 2-methyl-m-phenylene diisocyanate (CAS-nummer: 91-08-7) • 4-methyl-m-phenylene diisocyanate (CAS-nummer: 584-84-9) • methyleendifenyldiisocyanaat (CAS-nummer: 26447-40-5) • 4,4’-methylenediphenyl diisocyanate (CAS-nummer: 101-68-8) • 2,4’-methyleendifenyldiisocyanaat (CAS-nummer: 5873-54-1) • 2,2’-methyleendifenyldiisocyanaat (CAS-nummer: 2536-05-2) • hexamethyleendiisocyanaat (CAS-nummer: 822-06-0) • isoforondiisocyanaat (CAS-nummer: 4098-71-9) • 3,3’-dimethylbiphenyl-4,4’-diyl diisocyanate (CAS-nummer: 91-97-4) • tolueendiisocyanaat (CAS-nummer: 26471-62-5) • 2,4,6-triisopropyl-m-phenylene diisocyanate (CAS-nummer: 2162-73-4) • 1,3-bis(1-isocyanato-1-methylethyl)benzene

22

| Februari 2024

•

H315: Veroorzaakt huidirritatie.

H319: Veroorzaakt ernstige oogirritatie.

H335: Kan irritatie aan de luchtwegen veroorzaken.

EUH066: Herhaalde blootstelling kan een droge of gebarsten huid veroorzaken.

EUH071: Bijtend voor de luchtwegen.

8 Sensibiliserende stoffen Allergenen is een andere benaming voor sensibiliserende stoffen. Deze stofgroep zit in een groot aantal chemische producten verwerkt, zowel thuis als op het werk. Voorbeelden van sensibiliserende stoffen zijn diverse soorten (haar)verf, lijmen, coatings en cosmetica. Blootstelling aan deze stoffen kan op termijn leiden tot (chronische) klachten als: eczeem, astma en COPD. In het begin zullen de klachten niet heel ernstig zijn. Maar wanneer je eenmaal klachten hebt zullen deze steeds heftiger worden, ook wanneer de blootstelling minimaal is.

Ook van deze stofgroep is er op dit moment (nog) geen officiële lijst gepubliceerd. De stofgroep van sensibiliserende stoffen kun je herkennen aan onderstaande H-zinnen in rubriek 2.2 en 3.2 in het veiligheidsinformatieblad: •

•

• •

H317 is van toepassing op huidsensibilisatie, gevarencategorie 1. Dit type allergeen kan een allergische huidreactie veroorzaken.

H334 is van toepassing op sensibilisatie van de luchtwegen, gevarencategorie 1. Dit type allergeen kan bij inademing allergie- of astmasymptomen of ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken.

EUH 204 bevat isocyanaten. Kan een allergische reactie veroorzaken.

EUH 205 bevat epoxyverbindingen. Kan een allergische

VEILIGHEID

•

reactie veroorzaken.

EUH 208 bevat [naam van de sensibiliserende stof]. Dit kan een allergische reactie veroorzaken.

blad te verstrekken in de taal van de lidstaat. In Nederland in het Nederlands, gebaseerd op wetgeving, gecommuniceerd vanuit de Rijksoverheid en Artikel 31(5) van REACH.

9 Neurotoxische stoffen

Software voor gevaarlijke stoffen

Blootstelling aan neurotoxische stoffen kan op termijn schade toebrengen aan het zenuwstelsel. Denk hierbij aan aantasting van de zenuwen in handen, armen, benen en voeten. Andere klachten zijn hoofdpijn, vermoeidheid, verhoogde mate van agressiviteit, stemmingswisselingen of problemen met het geheugen. De problemen met het geheugen ontstaan over het algemeen pas na een periode van 5-10 jaar na blootstelling, soms al eerder.

Ook van deze stofgroep is er op dit moment (nog) geen officiële lijst gepubliceerd. De stofgroep van neurotoxische stoffen kan je herkennen aan onderstaande H-zinnen in rubriek 2.2 en 3.2 in het veiligheidsinformatieblad:

De inventarisatie van de gevaarlijke stoffen op orde krijgen en houden kost veel tijd. De wetgeving en regelgevende lijsten wijzigen meerdere keren per jaar. Om de inventarisatie op orde te krijgen en te houden maken veel organisaties gebruik van software, bijvoorbeeld de applicatie SOFOS 360 (van ITIS) en Chemwatch (ITIS is de exclusieve agent binnen de Benelux).

• • •

Ook is het mogelijk om de registratie vast te leggen volgens de PGS15 richtlijn, inclusief een alert wanneer bepaalde stoffen niet bij elkaar in opslag mogen liggen. De gevalideerde- en actuele stofinformatie kan uit SOFOS 360 geëxporteerd worden naar Stoffenmanager, om daarmee de betrouwbaarheid van de blootstellingsbeoordeling te vergroten.

•

H370: Veroorzaakt schade aan organen.

H371: Kan schade aan organen veroorzaken.

H372: Veroorzaakt schade aan organen bij langdurige of herhaalde blootstelling.

H373: Kan schade aan organen veroorzaken bij langdurige of herhaalde blootstelling.

Aanvullende vervangings- en registratieplicht CMR en (P)ZZS

Naast de beschikking over actuele- en gevalideerde stofinformatie biedt de software ook handvatten om automatisch te controleren of een chemisch product één of meerdere componenten bevat met een vermelding op wet- en regelgevende lijsten.

Met dank aan Wesley Jacobs.

Voor met name de CMR-stoffen en de Zeer Zorgwekkende Stoffen is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de inventarisatie op orde is. Voor beide stoffen geldt namelijk een actieve vervangingsplicht waar dat mogelijk is. Is vervanging niet mogelijk?

Dan is het verplicht om te motiveren waarom een stof niet vervangbaar is. De Nederlandse Arbeidsinspectie zal geen uitspraak doen of vervanging mogelijk is. Dat is namelijk aan de organisatie zelf, evenals het afgeven van de motivatie.

Voor de CMR-stoffen geldt naast de vervangingsplicht ook een aanvullende registratieplicht op persoonsniveau. Wat doet iemand met een stof en welke maatregelen zijn er genomen om de medewerker te beschermen, zijn belangrijke zaken die je als werkgever bijvoorbeeld moet registreren. Deze registratie dient het bedrijf vervolgens tot 40 jaar na beëindiging van de blootstelling te bewaren.

Lokale wetgeving Eerder heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) aangekondigd dat zij inspecties gaan uitvoeren bij bedrijven die verantwoordelijk zijn voor het opstellen van veiligheidsinformatiebladen.

Bij het opstellen van een veiligheidsinformatieblad zijn zij verplicht om naast de REACH-wetgeving ook rekening te houden met de lokale wetgeving. Vaak houden zij alleen rekening met de REACH wetgeving waardoor organisaties niet (kunnen) beschikken over de juiste informatie. De leverancier dient het veiligheidsinformatieFebruari 2024 |

23

MICROSCOPIE

Deze door artificial intellligence (AI) aangestuurde microscoop, de Nikon Eclipse Ji, kan getest worden in de Leidse laboratoria van de leverancier.

AI verlegt de microscopische grenzen

Microscopie slimmer, gemakkelijker en sneller met artificial intelligence Smart microscopy: waarom het oog gebruiken als het allemaal veel slimmer, makkelijker en sneller kan? En misschien zelfs beter? Artificial intelligence verlegt de microscopische grenzen en biedt alles wat je nodig hebt om cellulaire benchtop microscopie uit te voeren, bijvoorbeeld voor een snelle lead compound-analyse.

Ivo Horn | Fotografie: Nikon

Onlangs (juli 2023) verscheen nog een artikel in Nature over de microscopie van de toekomst: onderzoekers van MIT Cambridge en een aantal instituten uit Wisconsin begonnen in het begin van het millennium aan de ontwikkeling van software die microscopie eenvoudiger zou maken. De aansturing van de nieuwe generatie microscopen overtreft de

24

| Februari 2024

stoutste verwachtingen van toen. Deze mogelijkheden zijn ook microscopiespecialist Nikon niet ontgaan. De eerste serieuze, door artificial intelligence (AI) aangestuurde microscoop is inmiddels een feit en hij is te bewonderen in de Leidsche laboratoria van de leverancier.

Hightech microscoop met kunstmatige intelligentie Het gaat om Nikons nieuwe Eclipse Ji. De optiek is fameus en verwerkt in vele microscopische instrumenten die al tientallen jaren op de markt zijn. De microscopieleverancier heeft zich gedurende de afgelopen tien jaar gestort op kunstmatige intelligentie. Het resultaat komt samen in een hightech-instrument dat vrijwel alle stappen van microscopische analyse uit handen neemt. Het toestel is ook buitengewoon veelzijdig in het gebruik van assayplaten.

MICROSCOPIE

Benchtop AI-microscoop met drie sterke elementen De Eclipse Ji is gebaseerd op drie sterke elementen: X X X

eenvoudige bediening snelle, geperfectioneerde en op AI gebaseerde cellulaire beeldweergave hoge optische kwaliteit

Droomscenario voor microscopisten Vrijwel elk type plaat wordt geaccepteerd en het kan optimaal overweg met het meest gebruikte type, de 96-wells plaat. Het enige dat nodig is, is de machine te activeren en de plaat in te zetten. Na het kiezen van de juiste assay staan de uitslagen binnen luttele minuten op het scherm. De lens beweegt zich in hoog tempo boven de plaat en meet alle wells individueel door. De gegevens worden direct vastgelegd om ze direct na het meten te analyseren via dezelfde software. Alles bij elkaar genomen een droomscenario voor veel microscopisten!.

Voorgeprogrammeerde assays De toepassingen van deze AI-microscoop zijn legio; een groot aantal assays is voorgeprogrammeerd. Het gehele voortraject van assay development wordt dus uit handen genomen. Er zijn assays voor cytotoxiciteit, celtelling, intensiteitsmeting van eiwit,

Het instrument, dat een bescheiden omvang heeft en daardoor ook in kleine ruimtes past, heeft een moderne vormgeving en is te zien en te testen in Leiden. De medewerkers van Nikon geven graag een demo en moedigen geïnteresseerde klanten hun eigen behandelde samples mee te brengen. Op verzoek zou zelfs een instrument op de afdeling geplaatst kunnen worden voor een on-site demo.

cellen en kernen, grootte, morfologie en transfectie efficiëntie. Als optionele assays zijn er ook nog mogelijkheden voor apoptosebepaling, DNA-schade, nucleaire translocatie en autofagie. Deze assays zijn met een druk op de knop te activeren. Ingewikkelde instellingen zijn niet nodig. Je kweekt je cellen, voert de behandeling uit en zet de plaat in de machine – de Nikon Eclipse Ji doet de rest.

Gestuurd met artificial intelligence Lang voordat er een algemene interesse in AI ontstond, stortte Nikon zich al op de AI-technologie gezien de ongekende mogelijkheden die het zou kunnen bieden in de microscopie. Het bedrijf ontwikkelde meer dan 20 jaar geleden de NIS-Elements software voor haar microscopie-lijn. Momenteel heeft het hier AI-elementen aan toegevoegd (NIS-Elements SE, Smart Experiments). De software kan zeer goed onscherpte en out-of-focus Februari 2024 |

25

MICROSCOPIE

Beeldanalyse van cellen met de Nikon Eclipse Ji met rechts de heldere grafische weergave van analyseresultaten.

licht verwijderen en een hoogcontrastbeeld produceren. Ook segmentatie van cellen is een stuk eenvoudiger geworden.

Het resultaat van inbouw van NIS-Elements SE in de Eclipse Ji is dan ook een AI-gestuurd instrument dat zelf bepaalt waar de interessante cellen zich bevinden, hoeveel het er zijn en waar en hoe het de beste beelden kan maken die representatief zijn voor het resultaat. Vanzelfsprekend organiseert het instrument automatisch de juiste focussering en belichting. En voor wie niet alles uit handen wil geven: alle parameters zijn manueel in te stellen, net als de conventionele systemen van de leverancier.

Testen van lead compounds Artificial intelligence is de laatste jaren sterk in opkomst in de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Laat de Eclipse Ji nu zeer geschikt zijn voor het high throughput screenen van mogelijke lead compounds in de farmaceutische industrie. Als experiment werden bijvoorbeeld cellen in een 96-well format uitgezet en getest op het effect van oplopende concentraties staurosporine –

‘De Eclipse Ji is zeer

geschikt voor het high throughput screenen van mogelijke lead compounds’ 26

| Februari 2024

een verbinding die tegen schimmels werkt. Dit experiment volgde de zogeheten ‘Smart Experiment Workflow’. De operator kiest de juiste assay. Daarna verloopt het analyseproces automatisch, inclusief het genereren van een overzicht en preview. De data worden grafisch weergegeven en aansluitend gerapporteerd.

Experiment met de Eclipse Ji Het is slechts een voorbeeld van de diverse mogelijke assays.

Gedetailleerder zag het experiment er als volgt uit: cellen werden na opkweken in een 96-well plaat gekleurd met Hoechst, een fluorescente verbinding die kernen aankleurt. Vervolgens kregen ze een behandeling met staurosporine, verdund in medium waarin ook ethidium D1 was opgenomen. Deze stof kleurt de kernen van dode cellen. Na de incubatie werd de plaat in de machine geplaatst en gemeten – dit vrijwel zonder iets in te geven. Het toestel bepaalde automatisch, geheel zelfstandig het type plaat, de rangschikking van de wells, de positie van de aanwezige cellen, de juiste golflengtes, de belichtingstijd en de autofocus.

Toxiciteit testen in 10 minuten De metingen lagen al vast. Voor dit specifieke experiment was het ingeven van de monsterinformatie over de concentraties staurosporine alles wat nodig was. Hierop bepaalde het instrument zelf de benodigde kinetische parameter, in dit geval de EC50: de effectieve drugconcentratie, waarbij 50% van het gewenste effect optreedt. Dit alles weergegeven in heatmaps voor de concentraties en histogrammen voor het aantal dode en levende cellen. Het geheel nam nog geen tien minuten in beslag.

Deze korte procestijd maakt het tot een zeer snelle technologie om toxiciteit te testen van lead compounds in een vroeg stadium van verdere ontwikkeling.

LAB COLUMN

Een groen lab, kan dat eigenlijk wel?

Ja, qua kleur op de muren, de vloeren, natuurlijk, maar dat soort groen wordt hiermee niet bedoeld.

En nee, ik had niet verwacht dat jullie het over de kleur groen zouden hebben, maar ook over groen in de zin van duurzaamheid, milieubewust, bewustwording van het feit dat er ook na ons werkzame leven een andere generatie in het laboratorium staat. Als het even kan met minder schadelijke middelen, voor zowel mens, dier als milieu.

Als ik nadenk over hoe het was toen ik de laboratoriumopleiding deed, startend eind 1978, waren er nog geen bezwaren tegen het gebruik van benzeen, om maar een voorbeeld te noemen. Sterker nog, ik meen me te herinneren dat dat zelfs nog met de mond gepipetteerd werd… niet te lang over nadenken maar. Er waren ook stoffen waar wat lacherig over gedaan werd, pyridine was zoiets. De jongens uit de klas hadden gehoord dat dat negatieve invloed kon hebben op de potentie, dus hadden bezwaar tegen het gebruik ervan. De stoffen waar nu van bewezen is dat ze kankerverwekkend zijn of kunnen zijn, ach, dat was destijds minder spannend blijkbaar.

Met de wetenschap van nu zouden we andere keuzes maken, maar is dat eigenlijk niet met veel dingen het geval? Dus ja, ik ben voor een groen lab, veel bewuster omgaan met dat wat we gebruiken, al dan niet door het riool spoelen (steeds minder gelukkig) en ook bewust kijken of er alternatieven zijn. Zo kunnen wij ook met een gerust geweten de labdeur achter ons dichttrekken, als onze tijd erop zit en de volgende – jongere – generatie het overneemt. Met vertrouwen dat ze veilig kunnen werken. Dus ja, ik ben zeker in dat opzicht voor vergroening. Daarnaast is bewezen dat planten de lucht kunnen zuiveren en weet iedereen dat de buitenlucht ons goed doet. Richt dus richt de binnen- en buitenruimte van laboratoria – waar mogelijk – zoveel mogelijk in met groen, in plaats van straatstenen en beton. Ik wens een ieder een groen 2024 toe.

Anita te Riet adviseert de redactie van LABinsigths

Februari 2024 |

27

VEILIGHEID

Wetgeving voor nooddouches: zes belangrijke aanbevelingen De wetgeving voor nooddouches – EN 15154 – bevat veel technische richtlijnen ten aanzien van de veiligheid, maar schiet in de praktijk tekort. Welke zes zaken ontbreken er in de normering en hoe kun je daar het best zelf op inspelen?

Redactie: Vanessa Appelman | fotografie: Marco Vellinga, Denios

Niemand zit te wachten op een calamiteit op het laboratorium. Daarom doe je er als labmanager alles aan om de veiligheid te waarborgen. Er zijn oog- en lichaamsdouches aanwezig, je hebt de ‘checklist voor goed gebruik’ doorgenomen en je laat de nooddouches regelmatig testen. Laat die audit maar komen, want jij voldoet aan de wetgeving. Maar voldoet die wetgeving wel?

Wetgeving onvolledig Thijs-Jan Stolker, Technical & Development manager bij Denios en expert op het gebied van opslag van gevaarlijke stoffen en arbeidsveiligheid, meent dat de huidige technische eisen – omschreven in de Europese EN 15154 productnorm – en advies vanuit de PGS 15 richtlijn voor veiligheidsdouches, op meerdere punten onvolledig is. “En dat is zonde, want het veiligheidseffect van dit soort noodapparatuur valt of staat bij goed gebruik. Er is op dit moment veel grijs gebied tussen de technische richtlijn en de praktijk.”

Hij is lid geworden van de normsubcommissie voor het ontwikkelen van een Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) met als doel om – na de herziening van de EU norm – een extra praktijkrichtlijn voor nood- en oogdouches op te zetten. “De veiligheid van labmedewerkers ligt niet alleen bij de lab, maar ook bij de producent, installateur en bij ons als leverancier.”

Zes aanbevelingen voor de toepassing van nood- en oogdouches / NPR De EN 15154 normering betreft de prestaties, sproeipatroon, debiet, installatie, bediening en markering, aangevuld met een advies voor de watertemperatuur. Stolker ziet daarin verbetering door de toepassing van de NPR. De focus ligt op een aantal belangrijke punten, zoals risicodifferentiatie, bereikbaarheid, watertemperatuur, het aantal benodigde douches per laboratorium en inspectie en onderhoud van de nood- en oogdouches.

Goed om hier zelf ook eens kritisch naar te kijken.

1. Benoem het aantal douches Een nooddouche moet eenvoudig en snel te bereiken zijn. Dat is duidelijk. Maar hoeveel douches je in totaal moet hebben

28

| Februari 2024

en welke soort dit moet zijn, staat er niet. Als je dan bijvoorbeeld wel een lichaamsdouche hebt, maar geen oogdouche, is dat dan voldoende? Om dit duidelijk te bepalen kan gebruik worden gemaakt van een maximale afstand of tijd vanaf de werkplek tot aan de douche.

2. Pas de grens voor de watertemperatuur aan In de EN 15154 is het advies voor de watertemperatuur van nood- en oogdouches 15-37 ºC. Stolker: “Persoonlijk vind ik dat een te ruime marge. Vanuit Denios adviseren wij een temperatuur tussen de 20-25 ºC, omdat lauwwarm de prettigste temperatuur is om bij te spoelen. Anders houd je het geen 15 minuten vol.” Tevens vermindert dit de kans op hypothermie (zg. koudeshock) en het risico op legionella.

Je kunt de temperatuur relatief eenvoudig met boilers en veiligheidsthermostaten verzorgen, maar die kan of wil niet iedereen aanschaffen. Voor oogdouches die bij een wasbak worden gemonteerd, is vaak al een warmwaterleiding voorzien. De juiste mix van warm en koud water kan daarbij middels een veiligheidsthermostaat worden geregeld.

Nooddouches worden vanwege het debiet veelal aangesloten op een hoofdleiding en zijn dan alleen voorzien van koud water. Voor lichaamsdouches zijn de voorzieningen daardoor vaak moeilijker te realiseren.

3.

Voeg bij de montagevoorschriften ook een dieptemaat toe Er is geen volledige richtlijn voor de montage van een oogdouche; wel voor de hoogte, maar niet voor de diepte.

Hoe moet een klein persoon of iemand in een rolstoel dan bij een oogdouche komen als deze op een wasbak is gemonteerd met een diepte van 75 cm? Stolker: “Schaf hiervoor een oogdouche met een uittrekbare slang aan.”

4. Pas risicodifferentiatie toe De normen en richtlijnen gelden voor alle plaatsen waar een risico heerst om in contact te komen met gevaarlijke stoffen, ook al is het in een kleine hoeveelheid. Dus ook die fabriekshal, garage

VEILIGHEID

‘Om de veilige en juiste werking te waarborgen, moet er regelmatig onderhoud en inspectie worden uitgevoerd’

van de schilder of practicumlokaal op een middelbare school.

Stolker: “Hierin kan je een differentiatie maken op basis van een hoog/laag risico-omgeving en het soort werkzaamheden die worden uitgevoerd. Een geavanceerde stand-alone tankdouche bij een schilder plaatsen staat niet in verhouding tot de risico’s die zich kunnen voordoen.”

5.

Maak een duidelijke richtlijn voor waterkwaliteit en legionellapreventie.

Er wordt in de huidige EN 15154 niet gesproken over legionellabeheersing. Wel over de kwaliteit van het spoelwater en dat deze van dezelfde kwaliteit moet zijn als drinkwater. Er zijn veel factoren op het laboratorium die deze kwaliteit kunnen beïnvloeden.

Bijkomend kan een nooddouche voor de drinkwaterinstallatie gezien worden als ontvangsttoestel, maar ook als noodvoorziening. Bij een ontvangsttoestel moet tot aan het tappunt drinkwaterkwaliteit gegarandeerd zijn, bij een noodvoorziening zou dat anders kunnen zijn. Hier is een terugstroombeveiliging nodig.

In de praktijk zijn nooddouches zelfs op leidingen voor blus- of proceswater aangesloten. Gebruik van deze noodvoorzieningen kan grote gevolgen voor de gezondheid hebben.

6.

Maak duidelijke voorschriften voor onderhoud en inspectie.

De keuze van de juiste nood- /oogdouche, de plaats in het laboratorium en een correcte installatie geven een goede basis. Om de veilige en juiste werking te waarborgen, moet er regelmatig onderhoud en inspectie worden uitgevoerd. Hiervoor zijn vaste schema’s en een periodieke controle door een vakkundig specialist noodzakelijk.

Diverse invalshoeken binnen de NPR stuurgroep De normsubcommissie doet haar best om alle adviezen ter verbetering van de wetgeving samen te brengen. Dat is een goed streven, maar geen gemakkelijke taak. Stolker: “In de commissie zitten allerlei specialisten met een verschillende achtergrond en eigen, valide visies. Denk aan labarchitecten, leveranciers, veiligheidsadviseurs, installatietechnici, producenten, etcetera.

Iedereen heeft stuk voor stuk input, maar allemaal vanuit een andere invalshoek. Dat is ontzettend interessant.” Hij besluit: “We zijn zeer betrokken en verwachten dat de herziening van de norm en het opstellen van de NPR in 2024 kan worden afgerond.”

Thijs-Jan Stolker, Technical & Development manager bij Denios

‘Wat de EN 15154

normering betreft zien we als Denios verbetering door de toepassing van de NPR. Goed om hier zelf ook eens kritisch naar te kijken’ Februari 2024 |

29

LAB MARKT

Boven: de directeuren/eigenaren Wim van der Kolk (links) en Ferdie de Jonge (rechts).

Rechts: De aftrap van de jubileumfestiviteiten op 5 januari 2024 in de werkplaats in Nunspeet

Suurmond 50 jaar Dit jaar markeert het 50-jarig jubileum van Suurmond, een pionier in efficiënte oplossingen voor de laboratoriumwereld en de procesindustrie. Opgericht door de heer W. Suurmond in 1973, begon het bedrijf zijn activiteiten in 1974, aanvankelijk gericht op de verkoop van op maat samengestelde tandwielpompen. Gedurende de jaren heeft Suurmond zich ontwikkeld tot een specialist, samenwerkend met vooraanstaande klanten zoals Shell, Akzo Nobel en DSM, evenals met innovatieve startups.

Het portfolio is in de loop der tijd gegroeid, met toevoeging van vestigingen en uitbreiding naar reactorsystemen sinds de jaren tachtig. Suurmond onderscheidt zich door kruisbestuiving in het portfolio, waarbij reactor- en doseersystemen worden gecombineerd, zoals bij projecten voor het recyclen van kunststof.

Wat Suurmond uniek maakt, is de focus op de beste oplossing voor elk proces, ondersteund door technische expertise, betrokkenheid en strenge kwaliteitsnormen. Het bedrijf is trots op het feit dat medewerkers zoals Harry

30

| Februari 2024

Westerink, een engineer met 25 jaar dienst, bijdragen aan projecten als kunststofrecycling en de ontwikkeling van nieuwe materialen.

De aftrap van de jubileumfestiviteiten vond plaats op 5 januari 2024 in de werkplaats in Nunspeet, gevolgd door vieringen op beurzen zoals CHEMUK (Birmingham) en WoTS (Utrecht). Belgische klanten worden uitgenodigd voor evenementen op speciale locaties. Meer informatie is te vinden op de jubileumpagina, inclusief een interview met het management over 50 jaar Suurmond.

Suurmond, nl.suurmond.com, nb@suurmond.com

LAB MARKT Nieuwe mechanische tablettenset Prolyse introduceert de PT-MET, een reeks mechanische tabletten ontworpen voor de dagelijkse verificatie van PharmaTest tablethardheidstesters. De set bevat vier geserialiseerde units met nominale hardheden van: • 50 N • 100 N • 150 N • 200 N Elke set wordt geleverd met een kalibratiecertificaat. Hoewel PT-MET in het algemeen compatibel is met hardheidstesters van andere fabrikanten, kan aanpassing van de mechanische tabletten noodzakelijk zijn vanwege niet-gestandaardiseerde breukdetectieprocedures. Bij gebruik met niet-Pharma Testapparatuur kan ook aanpassing van de tabletten en/of wijzigingen in de breukdetectie-instellingen van de tablethardheidstester vereist zijn. Neem contact op met Prolyse om de compatibiliteit te bevestigen. Belangrijk is dat de afmetingen van een PT-MET unit (ongeveer 33,1 x 22,0 x 45,0 mm) moeten passen in het fysieke teststation van de hardheidsmeter.

Prolyse, [+31] (0)162-383100 www.prolyse.nl/ Tablettenset PT-MET (foto: Prolyse).

Februari 2024 |

31

LAB MARKT ​Geüpdatete VELP Dumas stikstof analyzer

Nieuwe richtlijn voor lithiumbatterijopslag

De Dupa Battery-Line (foto: DUPA Veiligheidstechniek).

De VELP NDA 702 Dumas Analyzer voor stikstof- en eiwitbepaling (foto: Salm en Kipp).

Voor 2024 heeft VELP wijzigingen aangebracht aan de NDA 702 Dumas Analyzer voor stikstof- en eiwitbepaling, verder doorontwikkelend op de Dumas-verbrandingsmethode. De efficiëntie bij het laden van monsters is verbeterd, en de DUMASoft-software is gebruiksvriendelijker gemaakt, waarmee naleving van FDA-regelgeving mogelijk is. De overgang van een pneumatische naar een elektronische autosampler maakt het monsterladen nog betrouwbaarder: een persluchtleiding in het laboratorium is daarmee overbodig.

De DUMASoft-software heeft een vernieuwde grafische interface en biedt nu gebruikersbeheer met verschillende autorisatieniveaus volgens GLP-richtlijnen. De NDA 702-software kan eventueel worden opgewaardeerd met het VELP 21 CFR Part 11-pakket, speciaal ontworpen voor laboratoria in de farmaceutische, cosmetische en voedingsmiddelenindustrie die FDA-naleving vereisen. Dit pakket ondersteunt volledige naleving van Subdeel B (Elektronische Documenten) en Subdeel C (Elektronische Handtekeningen) van de verordening.

De NDA 702 Dumas Analyzer was al sneller, eenvoudiger en veiliger dan traditionele Kjeldahl-systemen, en met de 2024-aanpassingen wordt de veelzijdigheid van deze analyzer verder vergroot. Het blijft een goede oplossing voor laboratoria met hoge doorvoer die streven naar snelheid, veiligheid en flexibiliteit in het gebruik van helium of argon als draaggas.

Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl

32

| Februari 2024

De recent gepubliceerde PGS 37-2 richtlijn voor lithium batterijopslag is van groot belang voor een veilige omgang met deze energiedragers. In diverse toepassingen worden lithium-ion batterijen steeds frequenter gebruikt, en het begrijpen en naleven van deze richtlijn is essentieel om de veiligheid te waarborgen en risico’s te minimaliseren.

Wanneer een lithium-ion batterij vlam vat, blijkt blussen geen effectieve oplossing. Het chemische proces in de batterij moet zichzelf voltooien. De enige haalbare oplossing is het beheersbaar maken van de brand. Hier komt de Dupa BATTERY-Line in beeld, die voldoet aan de PGS 37-2 richtlijn. Deze kasten bieden compartimentalisatie van lithium-ion batterijen, waardoor de kans op een kettingreactie tussen verschillende batterijen tot een minimum wordt beperkt. Belangrijk is dat de deuren automatisch sluiten, zelfs bij brand, waardoor de brand beheersbaar blijft. Bovendien zijn de compartimenten thermisch geïsoleerd, wat helpt bij het in bedwang houden van de accubrand, terwijl ontluchting zorgt voor afvoer van giftige rookgassen.

De BATTERY kasten bieden ook oplaadmogelijkheden, met 4 laadstations per compartiment, en zijn volledig gecertificeerd met 90 minuten brandwerendheid. Het opvolgen van de PGS 37-2 richtlijn is dan ook cruciaal om de nodige veiligheidsmaatregelen te nemen bij de opslag van lithium-ion batterijen. Het is van groot belang om deze richtlijn te kennen of u hierover te laten informeren voor een veilige omgang met deze energiedragers.

Veiligheid staat voorop, en het naleven van de richtlijn biedt de juiste maatregelen voor een veilige opslag.

DUPA Veiligheidstechniek, +31 76 2043015, www.dupa.nl

LAB MARKT

De Nanocolor Bitterheidseenheden cuvettentest (foto: Wilten Instrumenten).

Eenvoudige bitterheidseenheden en Vicinale Diketonen bepaling door spectrofotometrie

De Dispensing unit (boven) en het geautomatiseerde reactiestation LabTech Xelsius (onder) (foto: Salm en Kipp).

Geautomatiseerd reactiestation

De Centraal-Europese Commissie voor Brouwerijanalyse (MEBAK) heeft gestandaardiseerde analyseprocedures vastgesteld voor brouwerijen, inclusief nieuwe testen toegevoegd door Macherey Nagel. De Nanocolor Bitterheidseenheden cuvettentest maakt gebruik van de Nanocolor UV/VIS II spectrofotometer en iso-octaan om iso-α-zuren te extraheren uit biermonsters, met meting bij 275 nm voor de snelste bepaling van bittereenheden in slechts 80 seconden. Voor vicinale diketonen, met diacetyl als bekende vertegenwoordiger van een botersmaak, introduceert Macherey Nagel de nieuwe Nanocolor Vicinale Diketonen cuvettentest. Deze test maakt gebruik van een reactie met fenyleendiamine-derivaat om een quinoxaline derivaat te vormen, meetbaar bij 335 nm. Dit biedt een snelle en eenvoudige bepaling van vicinale diketonen.

Met de toevoeging van de nieuwe Dispensing unit wordt de LabTech Xelsius getransformeerd tot een geautomatiseerd reactiestation. Daarmee is tijdgestuurde en nauwkeurige dosering van reagentia en oplosmiddelen mogelijk. De Xelsius, een compacte en snelle reactor met tien individueel thermostateerbare en geroerde reactorcellen (-20 °C tot +150 °C), vervangt tien afzonderlijke verwarmingsapparaten, roerders, ijsbaden, reactorcellen en refluxcondensors. De Dispensing unit zorgt voor precieze, geautomatiseerde toevoer van oplosmiddelen en is bestand tegen chemicaliën, inclusief gecontroleerde druppeldosering voor exotherme reacties.

Naast deze cuvettentesten biedt Macherey Nagel een uitgebreid pakket aan brouwerijproducten, waardoor brouwerijen betrouwbaar en eenvoudig alle fotometrisch evalueerbare parameters kunnen analyseren..

Dankzij de plug & play-integratie met de nevoLINK Ethernet adapter is samenwerking met de Xelsius moeiteloos. Integratie met software/LIMS, data-export, rapportage en betrouwbare documentatie en tracing van experimenten verloopt al net zo eenvoudig. Deze toevoeging maakt de LabTech Xelsius veelzijdiger en geschikter voor diverse experimenten. De opstelling kan in een zuurkast, op een robotplatform, als meerdere gekoppelde units of als zelfstandig systeem op een laboratoriumwerkblad worden gebruikt. De PTFE-gecoate behuizing waarborgt de duurzaamheid van het Xelsius-systeem onder veeleisende laboratoriumomstandigheden.

Na 15 jaar maatwerkervaring introduceert Apollo, onder leiding van Maarten Cramer, een eigen productlijn. Gespecialiseerd in maatwerk ovens, klimaatkamers en waterbaden, breidt Apollo nu uit naar koelkasten, vriezers, ultra low vriezers, ovens, klimaatkasten en SYN-afzuiging.

Dijkstra Vereenigde, al sinds 2018 samenwerkend met Apollo, fungeert als distributeur van de nieuwe productlijn. De focus ligt op A-merk kwaliteit tegen lagere prijzen, met maatwerkoplossingen als drijvende kracht achter Apollo’s groei. Samen met Dijkstra Vereenigde biedt Apollo nu oplossingen, niet alleen als leverancier van testapparatuur maar als leverancier van complete oplossingen.

Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl

Wilten Instrumenten, +31 76 5086500 natasja.vanest@wilten.nl, www.wilten.nl

Dijkstra Vereenigde distributeur voor Apollo Laboratory Technology

Dijkstra Vereenigde, [+31] (0)320-266100, www.dijkstra.net

Februari 2024 |

33

LAB AGENDA BEURS, CONGRES, SEMINAR

26-27 februari Statistiek en methodevalidatie voor medische laboratoria QAducation, www.qaducation.nl

14-15 maart Laborama

27 februari - 23 april

expo.laborama.be/nl

Leiderschap in het lab CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl

19 maart LabAutomation

4 maart

fhi.nl/labautomation

Validatie van Excel Spreadsheets in laboratoria QAducation, www.qaducation.nl

9-12 april analytica

5 maart

analytica.de

Risicogebaseerd denken QAducation, www.qaducation.nl

26-29 september WoTS

5 maart - 28 mei

fhi.nl/wots

Hematologie CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl

CURSUSSEN

8 maart - 31 mei Immunohistocytochemie CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl

9 februari

11 en 25 maart

Point of care testing (POCT)

Resultaatgericht communiceren in laboratoria

CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl

QAducation, www.qaducation.nl

14 februari-26 juli

14 maart - 14 mei

Kwaliteitsfunctionaris laboratoria

Markers en panels in de diagnostiek van tumoren

Avans+, www.avansplus.nl

CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl

21 februari

15 maart - 18 oktober

Ergonomie & fysieke belasting in het laboratorium

Toegepaste chemie

Avans+, www.avansplus.nl

Avans+, www.avansplus.nl

Meer agenda op www.labinsights.nl/evenementen

34

| Februari 2024

LAB ADVERTEERDERSINDEX ADVERTEERDERSINDEX LabMakelaar Benelux

2

Axel Semrau

8

LABinsights

2

DUPA

14

Laborama

6

Salm en Kipp

Carl Roth

7

Asecos

23

Instrument Solutions

8

Skalar

31

Wilten Instrumenten

8

JSB

36

20, 34

VOLGENDE NUMMERS:

X Special LABORAMA, alles wat je wilt weten voor je bezoek aan de Brusselse laboratorium vakbeurs op 14 en 15 maart.

X Digitale PCR: dit moet je weten om je digitale PCR eigen te maken.

X Blik vooruit op LabAutomation 2024, het topevent voor automatisering van laboratoria.

X Green analytics: breng het gebruik van oplosmiddelen met automatische monsterprep.

Waar ligt het omslagpunt?

LABinsights MAART verschijnt 8 maart 2024

Special LABORAMA.

Februari 2024 |

35