Dreamcops 2.0

DREAMCOPS 2.0

Maxime Gheysen Elective Architectuur & Filosofie

1/2 MA Arch. januari 2011

“During the biennial Panics when the raw, pealed Dream Police storm the City, the Mugwumps take refuge in the deepest crevices of the wall sealing themselves in clay cubicles and remain for weeks in biostasis. In those days of grey terror the Reptiles dart about faster and faster, scream past each other at supersonic speed, their flexible skulls flapping in black winds of insect agony.

The Dream Police disintegrate in globs of rotten ectoplasm swept away by an old junky, coughing and spitting in the sick morning. The Mugwump Man comes with alabaster jars of fluid and the Reptiles get smoothed out.

The air is once again still and clear as glycerine.” ...Over wat leeft en sterft in de stedelijke, tektonische plint... Uit ‘Naked Lunch’ (1959), William S. Burroughs.

Over de representatie van gebroken tijd.

Ruïnes belichamen het exacte punt waar tijd en ruimte inelastisch botsen en één geheel vormen. Een ruïne behoort tot het verleden, maar exciteert in het heden.

De scenografie die zich bij iedere bezoeker, gebruiker of belever (waar zit het verschil overigens) afspeelt, probeert zijn gerelateerden te verbeelden: de drama’s die zich voltrokken onder de –nu- ingestorte, bezweken shelters. De spookbeelden van de bezoekers, gebruikers of belevers van weleer, tekenen zich af op de instabiele, ontkrachte muren. Conclusie: een ruïne ontwerpen lijkt schier onmogelijk, omdat het tijdsaspect ingebed zit in een hogere, complexe dynamiek dan een louter lineaire tijdslijn. Om volledig te zijn: ook de spelers en de persoonlijke herinneringen kunnen onmogelijk uitgewist, getransponeerd naar een toekomst en opnieuw ingeplant worden. Alle objecten zijn nu eenmaal marionetten van de tijd: zò onderhevig dat er sprake kan zijn van een potentiële vijand ‘Tijd’, die weldra alle menselijke kennis zal ondergraven. Terug nu naar het ontwerpen: architectuur heeft haar functie van aandenken en verlossing zo goed als verloren en daarmee reflecteert ze de zwakheid van het historisch besef. De ruïne ‘Nu’ is een bouwsel uit de historie, maar leeft hier en nu. Geschiedenis en toekomst maken de tijd tot collectief goed, maar de agressiviteit van de actualiteit privatiseert de tijd.

Het deleten van tijd.

Men spreekt van ‘emergence’: het ontstaan van complexe systemen en patronen die voortkomen uit relatief primitieve interacties, uit lagere levels. Elke afzonderlijke parameter heeft de waarde nul, maar het geheel der parameters – het systeem an sich – heeft de waarde één en bestaat dus als een etiologische entiteit. Wanneer we één zo’n partikel van gecollideerde tijd en ruimte extrapoleren, verschijnt het als een actuele momentopname, een stille getuige van een ontwrichte tijdsscharnier. Urbane groei is gestoeld op die organische mitose. Keer op keer wordt dat organische weefsel van de stad aangepast aan de nieuwe behoeften van een meer ‘volwassen’ versie, een volgende generatie, de 2.0. Deze aanpassingen zijn in zekere zin ook auto-organisch: op een zeker moment blijken ze de beste haalbare aanpassingen om het ensemble te laten

werken. Dit proces maakt gebruik van kleinschalige creativiteit van vele deelnemers in plaats van de grootschalige vindingrijkheid van één operator. Het is een ruimte- en identiteitgenererend systeem.

Een architectuurontwerp dat zich berust op een ontworpen ruïne, zoals Piazza d’Italia van Charles W. Moore in New Orleans, mist dan ook historische geladenheid en accuraatheid. Tektonische expressie en bouwkunstige macht ruilen tijd en ruimte in voor pluralisme en decoratief knip-en plakwerk. Op het eerste zicht lijkt het niet meer dan een zelfverminkte, subjectloze ingreep doch diepere analyse leert dat deze radicaliteit zich innestelt in de stedelijke context én ze tegelijk uitbuit, gelaagd in een fundamentele vreemdheid. Alsof dit landschapje driedimensionaal geschilderd is door Di Chirico himself en de compositie een eigen leven gaat leiden. Het karakteriseert het opnemen van de verscheidenheid van functies, symboliek en de performance die ze opvoert - zoals de stad zelf – maar distantiëert zich ver van inhoud, cultuurgebonden esthetiek en massastereotypieën. En dat is net wat die vreemdheid definieert : het (beperkende) succes van deze retoriek speelt zich af buiten het veld van architectuur, ergens in een overtuigde sociaalkritische of metafysische kader. Het stelt de architectuur in vraag, door net uit te gaan van een gebrek aan architectuur en herkenning in het stedelijke weefsel.

Anticiperend op al wat nooit gematerialiseerd wordt: al hetgeen verzwijgend is moet worden verbannen. Men distilleert de input uit de allerlaatste, allerhoogste nood - sine qua non - om van natuur cultuur te maken, te worden. De ontworpen ruïne van nu is het antwoord op de kortstondige interpellatie van de vervreemding en de noodzaak om iets, die de architectuur dwingt om spelonkachtig, vurig, zacht, hard, hoekig, brutaal, rond, delicaat, kleurrijk, obsceen, wulps, dromerig, verleidelijk, afstotend, nat, droog en hartkloppend desarchitecturaal te zijn. En liefst nog allemaal tegelijk.

Het deleten van de factor ‘tijd’ is het deleten van de menselijke integriteit en het ontkennen van enige act van zo’n evolutie of dynamische groei. Er moet als het ware één nanoseconde bevroren worden...Misschien wel de enige manier om die helse, expanderende ‘zijnsreactie’ te pauzeren, en één enkel stilstaand beeld te abstraheren in dit ontwrichte tijdsscharnier, want men tracht altijd te strijden met de tijd, en keer op keer verliest men die strijd, uiteindelijk zelfs de Oorlog. De Enola Gay wordt nu bestuurd door CERN-wetenschappers, uit op een centripetale kamikaze-aanval op de deelbare(?) tijd. Stel dat elke relatie tot elkaar, elke vorm van samenleven uiteindelijk gegrond is in een gedeelde tijd, dan rijst de vraag of het steeds verder toegeven aan een ver-delende tijd niet uiteindelijk leidt tot de a-samenleving, het onmogelijke. Kortom, als iets dat aan de directe pragmatiek van regelen en coördineren ontstijgt doch een plotse, epifane betekenis krijgt.

De asymmetrie.

Mens en mens, mens en gebouw en gebouw en gebouw tegenover elkaar uitspelen, impliceert een pragmatisch-antihumanistische these om handeling, plaats en tijd te verenigen in één concept. Het menselijke belevingsaspect en bijhorende hodologische ruimteperceptie verhoudt zich tot de deconstructivistische performancearchitectuur zoals gast en gastheer. De eigenlijke lezing van de ruimtelijkheid is gebaseerd op barrières en hindernissen en impliceert eigenlijk een onrealiseerbare vrijheid.

De mens als bezoeker, gebruiker of belever redeneert niet in absolute afstanden.

De computer, waarlangs deze vreemde composities van lijnen, verwrongen vlakken en complexe schaduwen uiteindelijk gebouwd worden, redeneert wel zo.

De gastheer heeft duidelijk de touwtjes in handen doch zijn macht wordt gewraakt bij de aanblik en intentie tot enteren van de gast....

Het streven naar ultravloeibare ruimteovergangen, ontrafelende doorzichten en fluctuerende gridpatronen, doet de innerlijke opbouw flirten met de grens van het labyrintische. Groeiende complexiteit suggereert schijnbare oneindigheid, ver weg van logica en compactheid. Het tekenen van een zogenaamde ‘mental map’ in dergelijke onstabiele systemen is dan ook een hele uitdaging. De idealistische dualiteit tussen verfijning (logica en gebruiksvriendelijkheid) en ‘radical newness’ (oneindigheid en oneigenlijkheid) is een strijd tussen handeling en plaats. (cfr.

Wat zich op de drempel afspeelt, in de schaduwzone.)

Waar het lichaam sinds Vitruvius ageert als een bron van eenheid en harmonie wordt ze nu geconfronteerd met het xenoïde van versnippering, verstoring en desintegratie. Kortom: de agressieve, architecturale bedreiging interpelleert ons, maakt ons oriëntatieloos en thuisloos. Ontheemd. Het architectonische lichaam oogt geblesseerd, gewond en aldus een aanslag op de fysieke integriteit die wij bezitten en koesteren. Gestuwd door zintuiglijke impulsen, op zoek naar herkenning in dit aandoende tafereel, merkt men schijnbaar willekeurige, ontstane openingen op, die net zo zeer ramen, deuren, poorten of eender welke toegangen representeren. Zoals eerder aangehaald, onthouden desbetreffende projecten zich van alle logica en intenties tot bedienen van ruimtes, maar toch komt men niet omheen de betwiste drempelsituatie. Het opdoemende bouwsel heeft de macht om te onthullen en verhullen, de macht om iemand toe te laten.

De volgende stap betekent de herleiding van andersheid tot herkenbaarheid. De veelheid aan die openingen in de drie (onbestaande) Euclidische richtingen bepalen de graad van duiding en duidelijkheid en dan lijkt de positionering van het individu nog meer van belang. Zoals bij de inkijk in iemands huis, de regels van privacy geschonden worden. Navigatie overstijgt circulatie. Zowel mechanische circulatie als conceptuele en perceptuele penetratie. Het geheel van layers laat een minimum aan ontleding en leesbaarheid toe. De positionering van mens ten opzichte van die ‘moderne’ ruïne, gebeurt uitsluitend op een hodologische manier. De interpellerende kaakslag waarmee de laatst uitgestelde act van architectuur de bezoeker treft, is overweldigend. Geen tijd meer om de spullen bijeen te rapen, deze onnoembare, radicale andersheid dwingt ons tot ommekeer of tot inkeer voor de dappersten onder ons.

Waar het om gaat bij de ruïne ‘Nu’, is om de tijd niet als kloktijd te zien (want dat leidt tot architectuur van effectiviteit (ver weg van hetgeen Coop, Zaha, Frank en Peter op doelen), maar een beleefde en belevende tijd. Deze leidt namelijk tot de noodzaak van confronteren, verbeelden, vertellen en choqueren. Uitstellende architectuur als een vorm van cinema, filmische fragmentatie en de collectieve ervaring op het schaalniveau van de massa. Een gemediatiseerde ruimte, een onbedoelde interpellatie, vreemd voor jezelf, vreemd voor een ander en zo mogelijk nog vreemder voor zichzelf. Een fake decor met jezelf tussen anderen op de bühne én jezelf in de zaal.

Het moet mogelijk zijn de vorm van de tijd te democratiseren en over te laten aan de mogelijkheden van de vrijgekomen tijdsdeling. Geen bouwkunst als kunst van het plaatsmaken, maar architectuur als de kunst van de ruimtelijke creativiteit in de publieke tijd. Het zal een omgeving worden waar de veelkleurigheid van de wereld niet alleen een abstract principe is, maar een dagelijkse realiteit. Het zal mogelijk maken dat eenheid van plaats niet per se eenheid van tijd of handeling hoeft te zijn.

The House always wins.

Die bovengenoemde oriëntatieloosheid duidt op repressie. Elk aspect van zelfontplooiing en identiteit onderdrukt door de ruïne ‘Nu’. Wat betekent die conceptie en hoe zou ze er kunnen uitzien, in een alledaagse en maatschappelijke aanvaarde trivialiteit (om niet meteen het woord ‘platcommercieel’ te gebruiken...)?

Er is geen twijfel mogelijk dat de gokindustrie – ook haar online-varianten – gebaseerd is op lucratieve misleiding en afleiding. Uit op collectieve verslaving, uit op macht, uit op jou. Eenmaal betrokken, is de beschermende cocon van een

(gedateerde) ‘thuis’ volledig opengereten door een leger hongerige, anonieme techneuten die zich focussen op de humane hebberigheid. Je waadt rond in een soort ‘thuisloosheid’ die het gevecht aangaat met een clandestiene technische macht, terwijl je onherroepelijk je eigen eindigheid tegemoet gaat. Niets wordt aan het toeval overgelaten in dit decadente decor van pastiche, overdaad en een bevreemdende, intieme ‘homecoming’-gevoel, waar alles in het teken van ‘stay and spend’ staat. In de supercasino’s van Las Vegas sublimeert elke drempel, elke beslotenheid en elke vorm van schaamte. Eens binnengetreden via talloze roltapijten slaat de relatie tussen gastheer en gast dramatisch om: deze bouwsels van decadentie zijn sluw ontworpen, publieke gevangenissen, getransleerd naar ‘mooi’ ogende thematische wedkastelen met een humaan kantje, uit op de sterke geest doch het zwakke vlees. Men is ontredderd overgeleverd in een feromoonverspreidende airco-omgeving zonder zenitaal licht, wandklokken, of enige link met de dag, de nacht of de tijd; dit alles aangevuld met liters gratis alcohol voor de winnaars. Alsof dit nog niet volstaat, gaat de (te) enthousiaste halfdronken speler op zoek naar zijn jetons die hij net op het drukgekleurde vasttapijt laat vallen. Een troosteloze aanblik, de stakker op handen en knieën zien grabbelen. De kleur van de kleine munten gaan direct op in de omgeving.

Weg. De host deelt hier de nekslag uit.

Waar bij de fysische casino’s de drempel volledig opgaat in de thematische dramatiek van het decor, is de drempelproblematiek verschoven naar internetcasino’s. De wolk van informatie die het Net is, acteert hierin als een freespace: het is niet doelgericht ‘gebouwd’ en heeft geen vooraf vastgestelde betekenis.

Het is desarchitectuur, een vectorveld waarbij ieder punt gelinkt kan worden met een ander. En daarin schuilt de kwetsbaarheid van de interface. De typerende, menselijke privaatsfeer divergeert en de publieke ruimte verschuift. De gradiënt tussen beiden geniet een onstabiele ontastbaarheid. Men weet op zich nooit wie de andere ‘ogen’ zijn, wie meekijkt. Internet impliceert een cultuur van een eeuwigdurende actualisatie. Het gaat om het bijhouden en uitwisselen van oneindig veel informatie, niet van het creëren ervan. Elk moment is vol controles ‘of er nog nieuws is’, een bombardement zonder einde... Ja, er is altijd nog wat ‘nieuws’ uit te wisselen.

Wat al deze vormen van communicatie -hoe actueel die dan wel mogen zijnkenmerkt, is het feit dat ze asynchroon zijn.

De oog-in-oog-vertrouwenssituatie en de ruimte waar de gastvrijheid verleend wordt, zijn gedeconstrueerd. Het Ethos, het chez-soi verschuift: er zit nu niemand te wachten aan de andere kant van de lijn of tegenover de gastheer om een antwoord in ontvangst te nemen. Het real-time-aspect is verloren gegaan doch reactie blijft mogelijk op dezelfde reciproque manier. De ontkoppeling van communicatie en reëel contact is een cruciale factor van de voortschrijdende subjectivering van de ingebedde tijd en de dissipatieve ruimtelijkheid. Ze blijft existeren in een soort simultaniteit van gemengde levenssferen, opperste gelijktijdigheid eigenlijk. Waar eens productie en reproductie strikt aparte werelden waren, daar is nu overal sprake van werk, ontspanning en persoonlijke levenssfeer tegelijk.

Hoe overleef je anders in een wereld waar je aan alles tegelijk moet denken terwijl je continu wordt afgeleid?

Dreamcops.

De titel verwijst naar een make-over van een kortverhaal naar William S. Burroughs (1914-1997), een van de bekendste schrijvers van de Amerikaanse Beat Generation. Gehaaid als junkie, pragmatische homoseksueel en vooral schrijver, leverde hij harde maatschappijkritiek via zijn metaforische romans, gekenmerkt door een innovatieve, deconstructivistische structuur. Zijn bekendste romans zijn ‘(The) Naked lunch’ (1959), ‘Interzone’ (1987) en ‘And the hippo’s were burned in their tanks’ (1945, ed. 2008).

Traüme, droombeelden, fantasagoriëen die onderbewust beleefd worden in een illustere waanwereld zijn steeds tijdloos, dimensieloos, zintuigloos én vooral verantwoordingsloos. De paradox in de titel handelt over de overgave van onszelf aan de visioenen in onze slaap of dagdroom, die ons schijnbaar (onder)bewust onderhevig maken aan potentiële controleorganen (wet, politie, vrienden en vijanden) in een onclaimbare wereld. Dromend zijn we nooit strafbaar of voortvluchtig voor de wet, wat impliceert dat dit de enige plek is waar we nooit kunnen geïnterpelleerd worden.

BURROUGHS S., (1959) (The) Naked Lunch (Olympia Press, US) pp.199-232 TIGERMAN S., (2000) ARCHITECTURE OF EXILE (Rizolli) JOSHI, Atri (2006), Emergence In Architecture (scriptie), (School Of Planning, New-Delhi) pp.1-11 BETSKY A., BIRNBAUM D., EDELKOORT L (2002) UNSTUDIO UNFOLD, (Nai Publishers, 2002) pp20-32

LANG P., MENKING D., (2003) SUPERSTUDIO : LIFE WITHOUT OBJECTS (Skira)

Bronnen