Matične ćelije Informativni bilten o matičnim ćelijama i regenerativnoj medicini, broj 4, septembar 2013.
4 godine rada Cryo-Save-a u BiH
Uzorak iz Cryo-Save-a uspješno upotrebljen za liječenje dječaka INTERVJU Uspješni tretmani matičnim ćelijama
Nova klinička istraživanja nove nade za liječenja
Prof. dr. Jadranka Dizdarević-Stojkanović Prim. dr. Radivoje Katanić Dr. Milovan Milić
Besplatno pohranjivanje matičnih ćelija za 41 porodicu iz BiH
Bolje ih je imati, a ne trebati, nego trebati, a nemati ih!
4 godine rada vodeće evropske i svjetske porodične banke matičnih ćelija u BiH Oko 4000 pohranjenih uzoraka, besplatno pohranjivanje za 41 porodicu, 20 otvorenih, reaktiviranih škola, 4 informativna biltena, besplatan priručnik“Trudnoća i porođaj“ za sve trudnice u BiH, 3 kongresa o matičnim ćelijama...neki su od rezultata rada Cryo-Save-a u BiH Cryo-Save, vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija, se 2009. godine zvanično pojavila i prva omogućila roditeljima u Bosni i Hercegovini da pohrane matične ćelije svoje djece. Naša javnost je tada jako malo znala o pohranjivanju i važnosti matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce. Danas je teško pronaći buduće roditelje koji nisu čuli za pohranjivanje matičnih ćelija, ponajviše zahvaljujući zdravstvenim ustanovama, doktorima, medijima i roditeljima koji su već uspješno pohranili matične ćelije svoje djece za njihovu sigurniju budućnost, ali i sigurnost čitave porodice. Za četiri godine koliko je Cryo-Save prisutan u BiH, oko 4000 porodica iz svih krajeva BiH je uspješno pohranilo matične ćelije svoje djece u Cryo-Save-u. Porodice koje su svoje povjerenje ukazale Cryo-Save-u danas su najbolji svjedoci koliko je važna edukacija budućih majki i očeva o značaju pohranjivanja matičnih ćelija. Cryo-Save je prema zvaničnim rezultatima vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija, sa najvećim iskustvom i najvećim brojem pohranjenih uzoraka. Činjenica da u Evropi postoji preko 50 banaka matičnih ćelija i da je preko 35% od svih sačuvanih uzoraka matičnih ćelija u Evropi pohranjeno upravo u Cryo-Save-u, govori o snazi i potencijalu koji Cryo-Save uživa u Evropi i svijetu.
2
250 000 i više pohranjenih uzoraka u Cryo-Save-u
4000 porodica iz BiH su pohranile ćelije u Cryo-Save-u
70 6 kontinenata je prisutan Cryo-Save 5 vrhunskih laboratorija posjeduje u zemalja svijeta na
Cryo-Save
70 i više oboljenja se liječi
matičnim ćelijama
4300 kliničkih studija se trenutno provodi u svijetu
Od ukupnog broja sačuvanih uzoraka matičnih ćelija iz Bosne i Hercegovine, preko 95% je pohranjeno upravo u Cryo-Save-u. Svi uzorci matičnih ćelija iz Bosne i Hercegovine čuvaju se u banci koja se nalazi u Nielu, pored Brisela, u Belgiji. Cryo-Save posjeduje širom svijeta pet vrhunski opremljenih laboratorija i banaka, a koje se nalaze u Belgiji, Njemačkoj, Dubaiju, Indiji i Južnoafričkoj Republici. Cryo-Save je prva porodična banka matičnih ćelija koja je došla u BiH, nesebično radila na edukaciji kako stručne tako i šire javnosti o matičnim ćelijama i omogućila svim porodicama u BiH, da iskoriste jedinstvenu priliku i sačuvaju matične ćelije svoga djeteta neposredno nakon porođaja . Da su čekali i pojavili se u BiH sada, a ne prije skoro četiri godine, oko 4000 porodica bi izgubilo ovu jedinstvenu priliku i ne bi imali šansu da sačuvaju matične ćelije svoje djece, koje će im možda nekada spasiti život. Septembar, 2013.
Tome treba dodati da je američka Fondacija za akreditaciju ćelijskih terapija (FACT) preporučila bankama izdvajanje matičnih ćelija nakon što su im prijavljeni slučajevi sa negativnim posljedicama nakon transplantacija pune krvi (www.factwebsite.org). Roditelji iz Bosne i Hercegovine potpisuju ugovor direktno sa Cryo- Save-om, kao i druge porodice u Evropi, što ustvari predstavlja veliku garanciju i sigurnost, a što nije slučaj sa nekim bankama koje posluju u Bosni i Hercegovini, gdje roditelji potpisuju ugovor sa lokalnim partnerom, a ne bankom. Roditeljima koji se odluče da pohrane matične ćelije svoje djece, pored svih navedenih činjenica, veoma je bitno da Cryo-Save kao banka matičnih ćelija koja će u narednih 20 ili 25 i više godina Interesantan je podatak da se neke banke matičnih ćelija uvijek pojavljuju na tržištu dvije do tri godine nakon Cryo-Save-a, koji je u skoro svim zemljama u kojima postoji uvijek dolazio prvi. Tako je bilo i u BiH. Cryo-Save se isključivo bavi izdvajanjem, pohranjivanjem, čuvanjem i pripremom matičnih ćelija, prisutan je na šest kontinenta (Evropa, Azija, Afrika, Sjeverna i Južna Amerika i Australija) i u preko 70 zemalja, uz punu transparentnost i saradnju sa vodećim svjetskim stručnjacima i uz saradnju sa najpoznatijim univerzitetima i klinikama u Evropi i Americi, uz posjedovanje svih neophodnih certifikata i akreditacija, što potvrđuje i garantuje da su matične ćelije pohranjene kod Cryo-Save-a prihvatljive u svim centrima i klinikama za terapije i liječenja širom svijeta. Cryo-Save ne preferira niti jednu kliniku za liječenje, jer to treba da odluče pacijenti u saradnji sa svojim ljekarom. Cryo-Save aktivno participira u istraživanjima ćelijske ekspanzije. Da bi umnožavanje bilo moguće od esencijalne je važnosti da razdvojimo ćelije koje imaju terapeutski potencijal od onih koje to nemaju, odnosno da se ne zaleđuje cjelokupna krv, već da se iz te krvi izdvoje i kao takve matične ćelije pohrane na dugogodišnje čuvanje. Važno je znati da Cryo-Save od samog početka svog rada izdvaja i pohranjuje matične ćelije, da nikada nije zaleđivao krv, što se kroz najnovija istraživanja i tehnologije pokazuje kao velika prednost i što je od velike važnosti za sve porodice koje su izabrale Cryo-Save, u odnosu na banke koje su zaleđivale i čuvale cjelokupnu krv. Da je metoda izdvajanja matičnih ćelija prije krioprezervacije najbolja, a ne zaleđivanje krvi, dokazuje podatak da 9 od 10 najvećih svjetskih banaka matičnih ćelija koriste istu ili sličnu metodu kao i Cryo-Save. Septembar, 2013.
CRYO-SAVE U TOP 10 BANAKA SVIJETA
Trenutno u svijetu posluje 485 banaka matičnih ćelija iz 97 zemalja, među kojima se nalaze sve banke: javne banke, privatne banke, banke u javno-privatnom partnerstvu i drugim oblicima organizacije. Cryo-Save je jedina banka iz Evrope koja se nalazi među ovih top 10 banaka matičnih ćelija svijeta. Od ovih top 10 banaka svijeta, njih devet izdvajaju i čuvaju matične ćelije iz pupčane vrpce sa terapeutskim potencijalom, a samo jedna čuva punu krv. Kako se sve brzo razvija u ovoj oblasti u svijetu, najbolje pokazuje podatak da su 2006. godine u svijetu aktivno poslovale samo 23 banke a danas 485 banaka, što je povećanje za više od 20 puta za samo 7 godina. www.researchandmarkets.com čuvati dragocjene matične ćelije njihove djece, bude dobro organizovana i stabilna institucija, da nudi najveću moguću sigurnost, posjeduje kvalitet, sa svim akreditacijama, dozvolama, licencama, a od kojih izdvajamo samo neke: AABB, Swissmedic, Ministarstvo zdravlja, so cijalne skrbi i sporta Kraljevine Holandije, GMP, Paul Ehrlich Institute, Cord Blood, FAGG, ISO 9001:2008. Finansijska stabilnost Cryo-Save-a je jedan od najboljih pokazatelja, koji uvijek možete provjeriti kroz redovne kvartalne, polugodišnje i godišnje izvještaje o poslovanju na www.cryo-save.com/group. Važno je istaknuti da dionice Cryo-Save-a kotiraju na EURONEXT berzi u Amsterdamu (koja je dio New York stoch exchange – globalne svjetske berze),što
predstavlja posebnu dimenziju transparentnosti. Cryo-Save je jedina banka matičnih ćelija u Evropi koja je odabrana da učestvuje i radi u fundamentalnim istraživanjima na važnom projektu EU koji se zove CRYSTAL u oblasti tehnika krioprezervacije (dubinskog zamrzavanja matičnih ćelija u bankama matičnih ćelija za terapeutsku primjenu u liječenju ljudi). Pored toga, na važnom projektu HYPERLAB, koji je također finansiran od strane EU institucija, zajedno sa institutima i univerzitetima iz sedam evropskih zemalja, od banka matičnih ćelija jedino učestvuje Cryo-Save. Cryo-Save je jedan od osnivača i član ITERA, međunarodne asocijacije za istraživanje na polju tkivnog inženjeringa, koja je po strukturi najznačajniji međunarodni konzorcij naučnika specijalizovan za matične ćelije, tkivni inženjering i regenerativnu medicinu. Međunarodni odbor naučnog konzorcija ITERA čine najeminentniji svjetski istraživači i ljekari sa univerziteta, klinika, instituta za matične ćelije i istraživanja, te iz biotehnoloških kompanija. Sve ovo, i još mnogo toga, izdvaja Cryo-Save u odnosu na sve druge banke i čini je vodećom evropskom i svjetskom porodičnom bankom matičnih ćelija, bankom koja uživa najveće povjerenje stručnjaka i roditelja u Evropi, regionu i BiH. Pored redovnih aktivnosti, Cryo-Save u BiH nastavlja i sa društveno odgovornim aktivnostima, od kojih izdvajamo: “Program besplatnog porodičnog čuvanja matičnih ćelija“ -Cryo-Save je jedina banka matičnih ćelija koja ima ovakav program, koncipiran tako da pomogne porodicama koje očekuju prinovu, a u užem srodstvu imaju člana porodice kojem je dijagnostifikovano neko od preko 70 teških oboljenja koje se mogu liječiti matičnim ćelijama. Bilten “Matične ćelije i regenerativna medicina”, koji trenutno čitate, je informativni bilten o matičnim ćelijama i regenerativnoj medicini, liječenjima, istraživanjima i najnovijim dešavanjima u ovoj oblasti. Priručnik “TRUDNOĆA I POROĐAJPsihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo” – ovaj priručnik je dostupan potpuno besplatno svim trudnicama u Bosni i Hercegovini. “FAMILY-PLUS prijatelj škola za trudnice” – cilj je pomoći u reaktiviranju postojećih ili osnivanju novih škola za trudnice u BiH. “Međunarodni kongres o regenerativnoj medicini i matičnim ćelijama”– je kongres namijenjen stručnoj javnosti s ciljem informisanja o najnovijim dostignućima u oblasti matičnih ćelija. 3
BESPLATAN PRIRUČNIK ZA SVE TRUDNICE U BIH
Zahvaljujući Cryo-Save-u, vodećoj evropskoj i svjetskoj porodičnoj banci matičnih ćelija, sve trudnice će moći dobiti besplatan primjerak priručnika za trudnice Priručnik za trudnice „TRUDNOĆA I POROĐAJ - Psihofizička priprema trudnice za porođaj i majčinstvo“ koji su pripremili FAMILY-PLUS, ekskluzivni i ovlašteni partner Cryo-Save-a, vodeće evropske i svjetske porodične banke matičnih ćelija, u saradnji sa ginekolozima i babicama iz cijele Bosne i Hercegovine promovisan je u mjesecu junu. ,,Sigurna sam da je svim budućim roditeljima potrebna pomoć i podrška kada dolazi novi član porodice. Biti roditelj je jedno čudesno putovanje i jedno od najuzbudljivijih ljudskih iskustava puno uspona i padova. Ovaj priručnik je tu da pomogne svim budućim roditeljima da se suoče sa izazovima, nadama, strahovima koji su dio porodičnog života i da im da odgovore na njihova mnogobrojna pitanja. Dok smo pripremali ovaj priručnik pitali smo mnoge majke šta žele da se nađe u njemu, tražili smo pomoć od ginekologa, babica, pedijatara i drugih stručnjaka”, izjavila je na promociji
podržali kompanije i brendovi poput Nove banke, Donat Mg, PHILIPS AVENT , Poliklinika Podobnik, Novalac, Cella Viva, Mercator, Alma Ras, Oviesse, Didaco i Mama Nova. Priručnik je isključivo edukativnog karaktera i obuhvata sve bitne informacije o stilu življenja u trudnoći i poslije porođaja na preko 74 strane u koloru, tvrdog uveza, sa ilustracijama, konkretnim savjetima i uputama.
Sanja Todorović Vujičić, generalna direktorica FAMILY-PLUS-a. Tiraž Priručnika za 2013. godinu je 20.000 primjeraka, a njegovu izradu su
Promocija priručnika u Banja Luci
4
Priručnik je dostupan potpuno besplatno svim trudnicama u BiH, u čijem sadržaju su detaljno obrađene teme koju su vezane za trudnoću, porođaj i majčinstvo. Sve zainteresovane trudnice mogu dobiti besplatan primjerak priručnika u svim ginekološkim zdrastvenim ustanovama, kako javnim tako i privatnim, ili ga naručiti u elektronskoj verziji na www.maticnecelije.eu. Priručnik se može preuzeti i direktno u kancelarijama FAMILY-PLUS-a u Sarajevu, Banja Luci i Tuzli.
Promocija priručnika u Sarajevu
Septembar, 2013.
UZORAK POHRANJEN U CRYO-SAVE-U UPOTREBLJEN ZA TRETMAN BLACKFAN-DIAMOND ANEMIJE Zahvaljujući Programu besplatnog porodičnog pohranjivanja dječaku iz Španije omogućen tretman matičnim ćelijama iz krvi pupčane vrpce njegove sestre
Elena, majka dječaka
Matične ćelije iz krvi pupčane vrpce sačuvane u Cryo-Save-u, vodećoj evropskoj i svjetskoj porodičnoj banci matičnih ćelija, iskorištene su za tretman četvorogodišnjeg dječaka koji boluje od Blackfan-Diamond anemije, oblika kongenitalne anemije, za koju je karakterističan nedostatak crvenih krvnih zrnaca. Transplantacija je urađena u aprilu 2013. godine u Hospital del Nino Jesus u Madridu, jednoj od najznačajnijih pedijatrijskih klinika u Španiji i ovo je prva transplantacija izvedena u Španiji za ovu vrstu oboljenja. Ova transplantacija je bila moguća zahvaljujući Cryo-Save Programu besplatnog porodičnog pohra-
njivanja matičnih ćelija, koji omogućava potpuno besplatnu pohranu matičnih ćelija iz krvi i tkiva pupčane vrpce za porodice koje očekuju prinovu, a imaju već člana oboljelog od oboljenja koje se može tretirati matičnim ćelijama. Za tretman dječaka iz Španije upotrebljene su matične ćelije iz krvi pupčane vrpce od njegove sestre, koje su sačuvane u Cryo-Save-u neposredno nakon porođaja. Cryo-Save je jedina privatna banka matičnih ćelija koja ima ovakav program u svijetu. Doktori kažu da je transplantacija bila uspješna i da očekuju brzi oporavak dječaka, čiji je život do sada ovisio o transfuzijama krvi te bi ovaj tret-
man trebao značajno poboljšati njegov kvalitet života. „Do ovog tretmana naš život je bio čvrsto vezan za transfuzije – ne možemo biti sretniji, jer će naš sin sada biti u mogućnosti da živi normalnim životom“, rekla je Elena, majka dječaka. Roditelji dječaka su saznali za mogućnost ovog tretmana kada je Elena bila trudna sa drugim djetetom, kćerkom koja je postala donor matičnih ćelija koje su njenom bratu omogućile normalan život. Elena kaže da nisu oklijevali ni trenutka i dodaje:“ Dobili smo priliku da izliječimo svog sina, ukoliko pohranjeni uzorak od kćerke bude kompatibilan sa sinom, i nismo je htjeli propustiti“.
Dr. Luis Madero, načelnik Onkohematološkog odjeljenja u Hospital Nino Jesus, koji je izvršio transplantaciju matičnih ćelija, kaže da je BlackfanDiamond anemija oboljenje koje sprečava koštanu srž da proizvodi crvena krvna zrnca, koja su neophodna za prenos kisika kroz tijelo. „Transplantacija matičnih ćelija iz pupčane vrpce, posebno od brata ili sestre, danas su preporučena opcija za tretman određenih hematoloških oboljenja, kao što je ova anemija i prednosti nad drugim tretmanima su više nego očigledne“, rekao je dr Madero.
Dr. Luis Madero
Program besplatnog porodičnog pohranjivanja Čim su dobili informaciju da je tretman anemije moguć roditelji su se odmah prijavili za Cryo-Save-ov Program besplatnog porodičnog pohranjivanja. „Iz Cryo-Savea su nas obavijestili o svom Programu kada smo se raspitivali o pohrani matičnih ćelija iz pupčane vrpce naše kćerke. Nakon što smo prošli čitavu proceduru i ušli u Program besplatnog porodičnog pohranjivanja, dobili smo sjajnu vijest da su sačuvane matične ćelije kompatibilne sa našim dječakom“, rekla je majka Elena i dodala da su zahvaljujući Programu dobili potvrdu dijagnoze i oboljenja što do tada nije bilo najjasnije. Program pokriva čitav proces koji je neophodan za uspješnu transplantaciju: analiza koja je neophodna da bi se utvrdilo da li su uzorci kompatibilni sa pacijentom koji će biti liječen, te koordinacija tretmana i transport uzoraka iz Cryo-Save laboratorije u Belgiji do bolnice u Madridu. Septembar, 2013.
Hospital Nino Jesus
„Vrlo smo ponosni što imamo priliku da pomognemo porodici sa problemom. Direktnom podrškom porodicama kojima je to najpotrebnije Cryo-Save
pokazuje svoju predanost u izgradnji boljeg društva, što smo ranije dokazali kroz istraživačke projekte sa univerzitetima i institutima“, poručili su iz Cryo-Save-a. 5
PRIMJENA MATIČNIH ĆЕLIJА ĆE POSTATI NORMALNA STVAR U ZDRAVSTVENIM USTANOVAMA U REGIONU Cryo-Save je vodeća banka matičnih ćelija koja je značajno uticala da se svijest ljudi promijeni, prije svega ozbiljnošću i odgovornošću u poslu podršku kolega na poslu i menadžmenta bolnice, to i nije tako teško. Kojim kadrom i uslovima raspolaže služba za ginekologiju i akušerstvo? Naša služba ima 6 zaposlenih ginekologa i 27 medicinskih sestara akušerki. S obzirom da smo drugo porodilište po obimu posla u Republici Srpskoj, imamo oko 1500 porođaja godišnje, nas je premalo za taj obim posla. Neophodne su nam još dvije specijalizacije iz ginekologije i akušerstva. Što se tiče opreme, raspolažemo svom neophodnom opremom za rad i ona se postepeno zamjenjuje novijom. Krajem prošle godine dobili smo tri nova porođajna stola, kao donaciju Rotari kluba iz Beča. Nadamo se početku gradnje nove bolnice u Doboju, a s njom bi i naša služba dobila nove prostorije. Prim. dr. Radivoje Katanić
Na čelu ste odjeljenja ginekologije i akušerstva u opštoj bolnici „Sveti apostol Luka“ u Doboju, Vaši radni dani ispunjeni su sa mnogo obaveza, kako ih uspijevate uslikati? Moja porodica ima veliko razumijevanje za moje poslovne obaveze. Uz
Veliki broj uzoraka matičnih ćelija uzet je u Vašoj bolnici i samim tim ste znatno doprinjeli razvijanju svijesti o značaju pahranjivanja matičnih ćelija? Mi shvatamo naprednost ideje o uzimanju matičnih ćelija, ali je mijenjanje svijesti proces koji traje i zahtijeva usklađivanje mnogih faktora, koji koreliraju u samoj aktivnosti. Prvenstveno mislim na početak primjene
matičnih ćelija u zdravstvenim ustanovama u Bosni i Hercegovini, kao i na platežnu moć stanovništva. Iskreno mislim, da bi bilo najbolje napraviti takav sistem, da se matične ćelije svakog novorođenčeta obavezno uzimaju i da ih u terapijske svrhe može dobiti bilo ko, ukoliko su potrebne, ali to je sada pitanje etike i zakonodavstva. Koliko se po Vašem mišljenju promijenila svijest ljudi o značaju pohranjivanja matičnih ćelija unazad 4 godine, koliko je Cryo-Save prisutan u BiH? Cryo-Save je vodeća banka matičnih ćelija i značajno je uticala da se svijest ljudi promijeni, prije svega ozbiljnošću i odgovornošću Cryo-Save-a u poslu, a zatim i drugim aktivnostima, prvenstveno prezentacijama i prisustvom u medijima. Vaša preporuka budućim roditeljima kada govorimo o pohranjivanju matičnih ćelija. Moja preporuka je sadržana u Vašem sloganu da je bolje čuvati matične ćelije, a da ne trebaju, nego obrnuto. Mišljenja sam da će se vremenom promijeniti uslovi i da će primjena matičnih ćelija postati normalna stvar u zdravstvenim ustanovama u regionu.
SOČIVA SA MATIČNIM ĆELIJAMA Nova metoda za bolji vid Britanski naučnici razvili su novu metodu proizvodnje sočiva pomoću kojih će se matične ćelije „presađivati“ direktno u oko. Matične ćelije, uvjereni su stručnjaci, umnožavat će i tako pomoći očima da povrate vid. Naučnici sa Univerziteta u Šefildu, u Velikoj Britaniji, razvili su sočiva sa ugrađenim matičnim ćelijama, koja bi mogle da na sasvim prirodan način poprave ili barem sačuvaju vid.
6
Nova metoda proizvodnje sočiva, omogućiti će „presađivanje'' matičnih ćelija direktno u oko, gdje će se umnožavati i tako pomoći očima da povrate vid. Matične ćelije posjeduju sposobnost da se transformišu u bilo koju drugu ćeliju u ljudskom organizmu i u stanju su da „poprave'' gotovo sve organe, od srca do mozga. Ovaj implantat, navode britanski naučnici, omogućiti će popravku oštećenja na
rožnjači, providnom kružnom prednjem dijelu, usljed kojih najčešće dolazi do sljepila.
Septembar, 2013.
MATIČNE ĆELIJE-EPOHALNO OTKRIĆE I NOVO VRIJEME U LIJEČENJU U naše krajeve prvi je prije četiri godine Cryo-Save ponudio porodiljama da sačuva matične ćelije iz pupčane vrpce (koja je do tada išla u biološki otpad) radi eventualne upotrebe u kasnijem životu u cilju liječenja određenih bolesti. I to je bio veliki napredak!
Prof.dr. Jadranka Dizdarević-Stojkanović
Poštovana prof. dr. Dizdarević-Stojkanović možete li nam reći nešto više o Vašoj užoj specijalnosti u oblasti ginekologije i akušerstva? Moja uža specijalnost je perinatologija. To je dio ginekologije koji se bavi zdravljem majke i ploda i to u periodu od začeća do babinja. Svakako obuhvata i zdravlje majke prije začeća. To je nauka koja strahovito brzo napreduje zahvaljujući tehnološkom razvoju kao što je : -razvoj ultrazvučnih aparata koji su ključni u dijagnostikovanju rasta i razvoja fetusa kao i u otkrivanju fetalnih anomalija -razvoj komplementarne metode ultrazvuku-fetalni MRI -razvoj biohemijskih metoda u dijagnostikovanju brojnih poremećaja majke ili fetusa -razvoj genetičkih analiza nerođenog djeteta Ovaj brzi i osebujni razvoj Perinatologije stavlja pred ginekologa praktičara zahtjev za intenzivno i svakodnevno praćenje noviteta na ovom polju, ali nova saznanja u dijagnostici dovode i do novih terapeutskih i preventivnih metoda. Bili ste šefica discipline na Ginekološko akušerskoj klinici KCUS, a sada ste u aktivnoj penziji, recite nam nešto više o radu u Vašoj privatnoj ordinaciji. Odlaskom u penziju prije 1,5 godinu Septembar, 2013.
nastavila sam svoj rad kao ginekologperinatolog u privatnoj ordinaciji. Svakako, obim mojih ginekoloških usluga se smanjio u odnosu na bolnički rad koji sam do tada imala. Ali i ovaj posao je vrlo interesantan jer imam pacijentice različite dobi od djevojčica do starih žena, a svaki životni period ima svoju fiziologiju i patologiju tako da zaista sa zadovoljstvom obavljam ovaj posao. Veliki broj uzoraka matičnih ćelija uzet je na klinici kada ste bili šefica klinike i samim tim ste znatno doprinijeli razvijanju svijesti o značaju pohranjivanja matičnih ćelija? Još u toku rata čitala sam o matičnim ćelijama i bila fascinirana mogućnostima u terapiji raznih bolesti. Shvatila sam da se radi o epohalnom otkriću i da dolazi jedno novo vrijeme u liječenju. U naše krajeve prvi je prije četiri godine Cryo-Save ponudio porodiljama da sačuva matične ćelije iz pupčane vrpce (koja je do tada išla u biološki otpad) radi eventualne upotrebe u kasnijem životu u cilju liječenja određenih bolesti. I to je bio veliki napredak! U tom periodu kad je Cryo-Save počeo s radom ja sam bila šef klinike za ginekologiju i odmah sam među prvima počela da infromišem trudnice o neprocijenjivoj vrijednosti matičnih ćelija iz pupčane vrpce, kao i da prikupljam uzorke. Većina mojih kolega je također prihvatila i primjenila metodu uzimanja matičnih ćelija iz pupčane vrpce,
tako da je taj proces postao rutina pri porođaju. Koliko se po vašem mišljenju promjenila svijest ljudi o značaju pohranjivanja matičnih ćelija unazad 4 godine, koliko je Cryo-Save prisutan u BiH? Lista oboljenja koja se mogu tretirati matičnim ćelijama je zaista impresivna. U standardnu terapiju sada već spada akutna i hronična leukemija, mijelodisplastični sindromi, limfomi, nasljedne abnormalnosti crvenih krvnih zrnaca, nasljedni poremećaji imunog sistema, poremećaji fagocita, rak koštane srži i druge bolesti. Intenzivna i klinička istraživanja u terapiji s matičnim ćelijama u autoimunim oboljenjima, regeneraciji nervnog sistema, poremećaji u proliferaciji ćelija ili metabolizma, u kardio terapiji , u genskoj terapiji te u obnavljanju organa. Dakle, na listi je preko 70 bolesti! Vaša preporuka budućim roditeljima vezano za matične ćelije? Moja preporuka mladim budućim roditeljima ako imate u porodici koju od ovih bolesti obezbjedite svome djetetu mogućnost u budućnosti ako zatreba da se liječi ovim dragocjenim lijekom, ali čak i da nema u porodici ovakvih bolesti vrijedi uložiti novac u čuvanje matičnih ćelija jer je budućnost u terapiji svakako u matičnim ćelijama iz krvi pupčane vrpce kao i iz samog tkiva pupčane vrpce. 7
61 USPJEŠNO OBAVLJENA TRANSPLANTACIJA MATIČNIM ĆELIJAMA U UKC TUZLA Nastavljen kontinuitet u provođenju najkomplikovanijeg i visoko specijalizovanog modaliteta liječenja Na Klinici za hematologiju, onkologiju i radioterapiju Univerzitetskog kliničkog centra Tuzla uspješno je obavljena peta autologna transplantacija koštane srži (matične ćelije hematopoeze) u ovoj godini.Od uvođenja transplantacije matičnim ćelijama hematopoeze kao modaliteta liječenja u UKC Tuzla do sada je 61 uspješno urađena autologna transplantacija matičnim ćelijama, čime je nastavljen kontinuitet u provođenju ovog najkomplikovanijeg i visoko specijalizovanog modaliteta liječenja, a koji se primjenjuje u liječenju hematoloških i nehematoloških, malignih i benignih oboljenja, te brojnih drugih urođenih i stečenih bolesnih stanja. ''U ovoj godini postigli smo najbolju dinamiku u primjeni ovog modaliteta liječenja na našoj klinici od 2004. godine od kada se primjenjuje. To je veoma značajno obzirom da se ovaj modalitet liječenja provodi samo u našem centru u BiH, pa su i potrebe za transplantacijom
matičnih ćelija sve veće, a pacijenti kojima je ovaj način liječenja neophodan sve su brojniji u našoj državi'', istakla je doc. dr. Aida ArnautovićČustović, primarijus i šefica tima za transplantaciju matične ćelije hematopoeze.
Prema njenim riječima, u ovoj godini urađeno je pet transplantacija kod pacijenata oboljelih od akutne leukemije, multiplog mijeloma i non-Hodgkin limfoma, uz zadovoljavajući oporavak pacijenata i maksimalan kvalitet života.
Prim. doc. dr. med. sc. Aida Arnautović-Čustović 2011. godine bila je predavač na II Međunarodnom Kongresu „Regenerativna medicina – matične ćelije, genetički inženjering i biotehnologije“ održanom u Sarajevu, u organizaciji Cryo-Save-a, gdje je rekla da svi potičemo od matičnih ćelija, odnosno da su one „građevinski materijal“ našeg tijela. „Da bi primjenili matične ćelije u terapijske svrhe moramo ih od nekoga uzeti, jer nauka, nažalost, još uvijek nije u mogućnosti da proizvodi matične ćelije mada je i na tom polju učinjen veliki iskorak naprijed. Zahvaljujući svojoj sposobnosti samoobnavljanja, diferencijacije i proliferacije matične ćelije su sposobne da postignu potpuni oporavak koštane srži kod pacijenta sa oštećenom hematopoezom. Ova njihova sposobnost je podloga za njihovu transplantaciju“, istakla je Arnautović-Čustović.
UPOTREBE REVOLUCIONARNOG LIJEKA ZA HIV Tim doktora sa Univerziteta u Minesoti pokušat će po prvi put uraditi transplantaciju kako bi izliječili šestogodišnjeg dječaka od HIV-a i leukemije Ovo je prvi put da se u ovakvoj proceduri koristi krv iz pupčane vrpce koja ostaje unutar placente nakon rođenja djeteta. Slična transplantacija prilikom koje je korištena koštana srž postigla je iste rezultate, a izvršena je u Njemačkoj 2007. godine. “Matične ćelije iz pupčane vrpce ne moraju biti perfektno podudarne kao koštana srž”, izjavio je dr. John Wagner, jedan od tri doktora koji će vršiti transplantaciju. Ovo je olakšavajuća okolnost pri pronalaženju uzorka koji sadrži rijetku HIV rezistentnu genetesku mutaciju koja je najvažnija u procesu transplantacije. “Čekali smo na ovakvu priliku”, izjavio je Wagner, i dodao “kada dokažemo bezbjednost i efikasnost ovakve primjene, onda ćemo moći proširiti njenu upotrebu.” 8
Izliječenje od HIV-a smatrano je “nedostižnim zadatkom”. Prva i jedina osoba za koju je poznato da se je izliječila od ove bolesti bio je Timothy Ray Brown - “Berlinski pacijent” kojemu je izvršena transplantacija koštane srži 2007. godine. Univerzitetski tim nadziraće pacijenta u narednih 100 dana kako bi potvrdili da je transplantacija bila uspješna. Ako to bude slučaj, procedura transplantacija sa krvi iz pupčane vrpce biti će opcija za pacijente zaražene HIV-om. “Ako budemo u mogućnosti da na slučajevima nekoliko pacijenata dokažemo da je ovaj pristup uspješan, mislim da će ovo potaknuti dalji razvoj na ovom polju,” izjavio je Wagner. Kazao je i kako se nada da će ova vrsta transplantacije pojačati interes za čuvanje krvi iz pupčane vrpce.
“Berlinski pacijent” (Timothy Ray Brown)
Septembar, 2013.
NAUČNICI NAPRAVILI PRVI VJEŠTAČKI BUBREG Američki naučnici objavili su da su prvi put u laboratoriji napravili vještački bubreg, da su ga uspješno presadili na životinjama i da je počeo da proizvodi urin Slične tehnike stvaranja jednostavnih vještačkih dijelova tijela već se koriste na pacijentima. Bubreg je, međutim, do sada prvi od najkomplikovanijih organa koji su naučnici uspjeli da naprave u laboratorijskim uslovima. Istraživači regenerativne medicine vjeruju da ovo područje ima ogroman potencijal. Bubrezi filtriraju krv kako bi iz nje uklonili otpadne materije i višak vode. To su i najtraženiji organi za presađivanje, sa dugim listama čekanja. U ovoj tehnici, naučnici koriste stari bubreg koji očiste od svih starih ćelija kako bi dobili kalup sličan saću košnice. Potom se bubreg rekonstruiše ćelijama uzetih od pacijenta. Ova tehnika imala bi dvije značajne prednosti nad aktuelnim vidom pre-
sađivanja bubrega. Naime, tkivo bi odgovaralo pacijentu koji više ne bi morao da cijeli život pije lijekove za
potiskivanje imunog sistema radi spriječavanja odbacivanja presađenog organa. Time bi se, ujedno, znatno
povećao broj organa dostupnih za transplantaciju. Većina organa u ponudi biva odbačeno, ali bi se oni mogli iskoristiti kao osnov za stvaranje novih. Kako prenosi BBC, ovi vještački bubrezi su djelo istraživača Generalne bolnice Masačusetsa (MGH). Vođa istraživanja dr. Harald Ot rekao je da bi vraćanje čak i djelića prirodne funkcije bubrega moglo da bude dovoljno kako bi se nastavio život. - Rad bubrega od 10 do 15% vas već čini nezavisnim od hemodijalize. Mislim da bi potencijalni klinički učinak uspješnog tretmana bio ogroman istakao je on, podsjetivši da samo u SAD trenutno na presađivanje bubrega čeka 100.000 bolesnika, a da se godišnje obavi svega 18.000 transplantacija.
NOVA ISTRAŽIVANJA-NOVE NADE Studije dokazuju da matične ćelije koje se nalaze u tkivu i krvi pupčane vrpce predstavljaju budućnost medicinskih tretmana ozbiljnih oboljenja i povreda
U julu 2013. godine vodeći svjetski naučni časopisi objavili su još dvije studije koje dokazuju da matične ćelije koje se nalaze u tkivu i krvi pupčane vrpce predstavljaju budućnost medicinskih tretmana ozbiljnih oboljenja i povreda. Časopis Nature prenio je vijest da su japanski naučnici uspješno dizajnirali dijelove ljudske jetre, a časopis Science Daily objavio je da su naučnici iz Španije patentirali biomaterijal koji pomaže u stvaranju umjetnih kostiju uz pomoć matičnih ćelija iz pupčane vrpce. Pored ovih studija postoji mnogo drugih dokaza koji potvrđuju da su terapije bazirane na matičnim ćelijama ne samo budućnost, nego i postojeća opcija za izliječenje Septembar, 2013.
nekih od najtežih oboljenja, poput leukemije. Naučnici u Japanu su koristili mezenhimalne matične ćelije iz tkiva pupčane vrpce, dok su u studiji u Španiji korištene hematopoetske matične ćelije iz krvi pupčane vrpce. Studije o terapijskim potencijalima matičnih ćelija iz pupčane vrpce rapidno rastu. Kao prilog ovoj tezi ide činjenica da su istraživanja matičnih ćelija u stalnom porastu, trenutno se preko 4300 istraživanja provodi u toj oblasti, dok iz godine u godinu sve veći broj otpada upravo na matične ćelije iz krvi i tkiva pupčane vrpce koje se danas koriste za liječenje preko 70 različitih oboljenja.Jedina prilika za prikupljanje matičnih ćelija iz pupčane vrpce jeste neposredno-
Jedina prilika za prikupljanje matičnih ćelija iz pupčane vrpce jeste neposredno nakon porođaja. Prednosti ovih matičnih ćelija su ogromne – na primjer one su stare samo 9 mjeseci i bile su zaštićene u majčinoj utrobi tokom ovog perioda i to im daje veću moć nego matičnim ćelijama skupljenim iz drugih izvora u narednim godinama. Postoji velika vjerovatnoća da će i ostali članovi porodice (braća, sestre i roditelji) moći koristiti matične ćelije u slučaju liječenja, jer je veća šansa da će postojati podudarnost nego kod bilo kojih drugih matičnih ćelija. nakon poroda. Prednosti ovih matičnih ćelija su ogromne – na primjer one su stare samo 9 mjeseci i bile su zaštićene u majčinoj utrobi tokom ovog perioda i to im daje veću moć nego matičnim ćelijama skupljenim iz drugih izvora u narednim godinama. Postoji velika vjerovatnoća da će i ostali članovi porodice (braća,sestre i roditelji) moći koristiti matične ćelije u slučaju liječenja, jer je veća šansa da će postojati podudarnost nego kod bilo kojih drugih matičnih ćelija. 9
PRVI ČOVJEK KOJI JE IZLIJEČEN MATIČNIM ĆELIJAMA IZ PUPČANE VRPCE Matthew Farrow je prvi pacijent koji se izliječio 1988. godine matičnim ćelijama iz pupčane vrpce. Matthew je bolovao od Fanconi anemije, a njegova sestra mu je bila donator matičnih ćelija iz pupčane vrpce, neposredno nakon rođenja. On je rekao da želi pomoći u širenju svijesti o značaju pohranjivanja matičnih ćelija, kako bi oni kojima zatreba imali mogućnost da se liječe i spase im život kao i njemu prije 25 godina. Dr. Frances Verter, direktorica Parent's Guide to Cord Blood Foundation i Matthew Farrow
VELIKI NAPREDAK U LIJEČENJU DIJABETESA TIPA 1 Kada smo shvatili koliko su važni krvni sudovi za proizvodnju inzulina, stvorili smo lijek koji sadrži matične ćelije.
Kod pacijenata sa dijabetesom tipa 1, imuni sistem napada ćelije koje proizvode inzulin umjesto da ih štiti. Naučnici sa Unverziteta u Missouriju su otkrili da ove vrste napada stvaraju više štete nego što su naučnici do sada smatrali. Ovo otkriće vodi ka stvaranju potencijalnog lijeka koji kombinuje matične ćelije s obećavajućom novom vrstom lijeka.
Dr. Habib Zaghouani
Habib Zaghouani, prof. dr. med. sci. šef odjela za pedijatriju u bolnici J. Lavenia Edwards, vodi istraživanje zajedno sa svojim timom na Medicinskom faklutetu Univerziteta u Missouriju. ''Otkrili smo da dijabetes tipa 1 uništava ne samo ćelije koje proizvode inzulin nego i krvne sudove koje ih podržavaju'' izjavio je dr. Zaghouani, te dodao ''kada smo shvatili koliko su važni krvni sudovi za proizvodnju inzulina, stvorili smo lijek koji je sadrži matične ćelije. Lijek zaustavlja napade imunog sistema dok matične ćelije stvaraju nove krvne sudove koji pomažu umnožavanje i rast ćelija za 10
proizvodnju inzulin'', Poznat i kao juvenilni dijabetes, dijabetes tipa 1 može dovesti do brojnih komplikacija, uključujući i kardiovaskularne bolesti, oštećenje bubrega i nerava, osteoporoze i sljepila. Ova bolest napada pankreas. Ovaj organ veličine šake, smješten unutar abdomena, sadrži skupine ćelija koje se nazivaju Langerhansovi otočići. Oni sadrže beta ćelije koje stvaraju inzulin koji kontroliše nivo šećera u krvi. Kod ljudi sa dijabetesom tipa 1, beta ćelije više ne proizvode inzulin jer ih je imuni sistem napao i uništio. Kada imuni sistem napadne beta ćelije, on tada napada i kapilare koji donose krv do beta ćelija, kao i kapilare koji odnose krvi iz beta ćelija. Ovo oštećenje krvnih sudova dovelo je Zaghouanija do novog načina stvaranja lijeka. U prethodnim studijama, Zaghouani i njegov tim razvili su lijek za dijabetes tipa 1 koji se naziva Ig-GAD2. Otkrili su da prilikom tretmana ovim lijekom imuni sistem prestaje s napadima na beta ćelije, ali i to da ipak nekoliko beta ćelija preživi i preokrene tok bolesti. U posljednjoj studiji, Zaghouani je koristio Ig-GAD2 i nakon toga, ubrizgavao je matične ćelije u pankreas u nadi da će matične ćelije prerasti u beta ćelije. ''Kombinacija Ig-GAD2 i matičnih ćelija rezultirala je proizvodnjom novih beta ćelija, ali ne na način na koji smo očekivali'' izjavio je Zaghouani. ''Očekivali smo da će se ćelije direktno
pretvoriti u beta ćelije. Umjesto toga ćelije su vodile ka razvitku novih krvnih sudova koji su rezultirali reprodukcijom novih beta ćelija. Drugim riječima, otkrili smo da za liječenje dijabetesa tipa 1 moramo obnoviti oštećene krvne sudove koji omogućavaju da se u organizmu bolesnika beta ćelije razmnožavaju i distribuiraju inzulin unutar organizma'', uvjerava on. Zaghouani je podnio zahtjev za registraciju patenta ovog obećavajućeg tretmana i nade za primjenu ovog otkrića. Ovo otkriće objavljeno je u online izdanju Diabetes-a, publikacije o istraživanjima američkog udruženja za dijabetes.
Septembar, 2013.
TRANSPLANTACIJA MATIČNIH ĆELIJA U OKVIRU TRETMANA OŠTEĆENJA MOZGA Ovu studiju finansijski je podržao Cryo-Save Perinatalno oštećenje mozga kod prijevremeno rođenih beba često rezultira teškim invaliditetom. Danas ne postoji uspostavljena terapija. Dr. Daniel Šurbek i njegov tim na Univerzitetu u Bernu (Švicarska), uz podršku Cryo-Save-a, radio je na studiji terapeutskog potencijala transplantacije matičnih ćelija. Humane matične ćelije iz pupčane vrpce uspješno su transplantirane u životinjski model. Ovi rezultati podcrtavaju potencijalnu upotrebu matičnih ćelija pupčane vrpce u tretmanu oštećenja mozga u budućnosti. Danas se matičnim ćelijama iz pupčane vrpce uspješno može tretirati široki spektar krvnih i bolesti koštane srži, raka krvi i imunih poremećaja. Dodatno tome, trenutno se sprovode predklinička i klinička istraživanja koja se bave ispitivanjima upotrebe ovih vrsta matičnih ćelija za nove terapeutske primjene. Ovi tretmani pružaju značajan potencijal za stvaranje novih tkiva koja mogu zamjeniti oštećene dijelove mozga.
U studiji koju trenutno vodi Dr. Šurbek i njegov tim, na modelu štakora sa perinatalnim oštećenjem mozga uspješno je izvršena transplantacija humanih matičnih ćelija dobivenih iz pupčane vrpce. Matične ćelije su preživjele, adaptirale se i krenule prema oštećenom dijelu mozga štakora. Analiza proliferacije i diobe matičnih ćelija donatora još uvijek je u toku a funkcionalni testovi će pokazati procjenu terapeutskih efekata transplantacije matičnim ćelijama.
Cryo-Save podržava razvoj tretmana matičnim ćelijama iz pupčane vrpce u liječenju smrtonosnih bolesti. Studija dr. Šurbeka finansijski je podržana od strane CryoSave AG.
PAMETNE MATIČNE ĆELIJE LIJEČE BOLESNO SRCE Tretmani srčanih oboljenja matičnim ćelijama mogu poboljšati zdravstveno stanje pacijenata, pokazala je studija koju je objavila poznata Mayo klinika. Međunarodna klinička studija C-Cure, koju je predvodio prof. dr. Andre Terzić, načelnik Klinike za regenerativnu medicinu Mayo klinike u SAD-u, potvrdila je da se poslije infarkta srčani mišić može obnoviti uz pomoć matičnih ćelija. Istraživači su upotrijebili proteine kako bi pomogli matičnim ćelijama da preuzmu ulogu ćelija srčanog mišića. Svih 45 pacijenata koji su učestvovali u ovoj studiji i kojima su ubrizgane pametne matične ćelije osjetili su veća zdravstvena poboljšanja od druge grupe pacijenata, koji su bili tretirani standardnim terapijama kod srčanih oboljenja. Kod pacijenata iz grupe koja su tretirani
matičnim ćelijama primjećen je bolji i jači rad srca te im je poboljšana fizička kondicija. Svi pacijenti koji su dobili matične ćelije mogli su da prelaze veće udaljenosti prilikom fizičkih aktivnosti od pacijenata koji su dobili standardni tretman. Prof. dr. Andre Terzić, koji vodi ovo istraživanje, kaže da je ovo prva objavljena studija u kojoj su se koristite pametne matične ćelije, a u kojoj su učestvovali ljudi. „Mislim da je ovo uzbudljiv period u kojem se vidi da regenerativna medicina nije više naučna fantastika, nego se sve češće smatra kao realna opcija za naše pacijente, posebno kada
su u pitanju pacijenti čije potrebe ne mogu biti zadovoljene postojećim terapijama“, izjavio je prof. dr. Terzić. Prof. dr. Terzić je rekao da će ovaj tretman biti provjeren sa grupom od 300 pacijenata prije nego od regulatorne agencije zatraže odobrenje i izražava veliku nadu, jer u studiji niti jedan pacijent nije imao negativnu reakciju na tretman. Dodao je da bi se ovaj koncept mogao primijeniti i na druge vrste oboljenja:“ Bilo bi fantastično vidjeti pametne ćelije kao neurone i pokušati tretmane neurološkoh oboljenja ili ih primijeniti kao ćelije kosti i tako pomoći u ortopedskoj hirurgiji“.
Dio istraživanja provedeno je i u Srbiji na 7 pacijenta, pri Kliničkom centru. Jedan od pacijenata je Miroslav Dlakić koji je rekao: „Pitali su me da li želim učestvovati u istraživanju, a ja sam pitao da li će mi biti bolje od toga i nakon što sam dobio odgovor da će biti puno bolje nego što je trenutno, pristao sam. Počeli smo uz posebne pripreme i preglede, a onda smo uradili liječenje“. Njegova supruga dodaje: „Od kada su mu ugrađene matične ćelije, on je kao nov, mnogo je bolje“.
Septembar, 2013.
11
AMBICIOZNA POSVEĆENOST SIGURNOSTI I ZDRAVLJU PACIJENATA Većina naših operacija je u stilu jednodnevne hirurgije, koja je hit u svijetu (оnе day surgery), tako da pacijenti borave samo 24 sata u našoj bolnici, a ostatak oporavka i postoperativnog toka u kućnim ili ambulantnim uslovima. sko osoblje brine o majkama i bebama, pomaže pri dojenju i njezi, te kroz edukativno-praktični dio priprema majke za samostalnu brigu o djetetu po odlasku iz porodilišta. Majci i djetetu u privatnom apartmanu može se pridružiti i otac, što je još jedna prednoDr. Milovan Milić sti koje nudimo. Rođenje djeteta zasigurno je najsre- Vjerujemo da je zbližavanje s majkom tniji događaj u životu svake majke, ali i ocem, u prvim danima života novoi cijele porodice. lmajući u vidu važnost rođenčeta, blagotvorno za njegovo takvog događaja sa zdravstvene, a i sa zdravlje i razvoj, te da pozitivno utiče lične strane, stručni tim privatne zdra- na dinamiku odnosa čitave porodice” vstvene institucije, bolnice za gineko- rekao nam je dr. Milovan Milić, specilogiju i akušerstvo “Jelena” u Banja- jalista ginekologije i akušerstva u bolluci, vodeće ustanove ovakve vrste u nici za ginekologiju i akušerstvo ''Jeregionu, omogućio je cjelovitu, vrhun- lena” u Banjoj Luci, koji je ujedno i sku uslugu za porodilje, od trenutka predsjednik Asocijacije za ginekološku dolaska u porodilište, do odlaska kući endoskopiju BiH. s novim članom porodice. Bolnica ''Jelena” pruža porodiljama Ukoliko se odluče za opciju “bezbolnajkvalitetniju njegu i zdravstvenu bri- nog” porođaja, porodiljama je na ragu, te ugodno i sigurno okruženje u spolaganju mogućnost epiduralne kojem će njihovo dijete započeti svoj analgezije. Koje su prednosti ove život. Svaka porodilja na raspolaganju analgezije i u kojim slučajevima se ima ličnog ljekara ginekologa, aneste- može primijeniti, a kada ne, koje su ziologa, neonatologa te više medicinskih moguće komplikacije? sestara i babica, koji brinu o njoj 24 Cilj epiduralne analgezije je majkama sata dnevno, sve vrijeme njenog bo- pružiti iskustvo gotovo bezbolnog poravka u porodilištu. Bolnica “Jelena” rođaja, a u isto vrijeme zadržati im za ginekologiju i akušerstvo opremlje- osjećaj pritiska trudova i prirodan nana je najsavremenijim rađaonama s gon za istiskivanjem. modernim stolovima za rađanje koji se Brojne prednosti epimogu prilagoditi različitim položajima, duralne analgezije, kako bi se porodilja osjećala što prija- poput gotovo potputnije tokom porođaja. “Partnerima ili nog uklanjanja počlanovima porodice omogućeno je rođajnih bolova, izuprisustvo na porođaju. Također, pos- zetno korisnih u jedujemo modernu tehnologiju za nad- slučaju dužeg ili otezor stanja djeteta te operacionu salu i žanog porođaja, te jedinicu intezivnog liječenja u slučaju uopšteno pozitivnijeg potrebe dovršetka porođaja carskim iskustva rađanja, čine rezom. Nakon porođaja, porodilje su je najpopularnijim smještene u privatnim apartmanima sredstvom na svijetu sa kupatilom, jednokrevetnim ili dvo- za ublažavanje bolokrevetnim sobama. Stručno medicin- va tokom porođaja. 12
Ovaj način smanjenja porođajnih bolova koristi se tako da ljekar porodilji ubrizgava lokalni anestetik u predjelu oko leđne moždine, u donjem dijelu leđa. Na taj način živci koji vode od materice do rodnog kanala su umrtvljeni, ali bez zaustavljanja prirodne dinamike trudova. Za razliku od nekih drugih lijekova i metoda, ovakav način smanjenja porođajnih bolova na majke neće djelovati uspavljujuće ni za vrijeme porođaja, ni poslije, a do bebe će doprijeti neznatne količine lijeka. Dodatna pozitivna svojstva epiduralne analgezije su opuštanje mišića, brže otvaranje i smekšavanje ušća materice te bolja prokrvljenost u maloj karlici, odnosno u materici i posteljici. No, zbog širenja krvnih sudova, postoji mogućnost smanjenja krvnog pritiska porodilje, pa ga je stoga potrebno češće kontrolisati te dodati infuziju fiziološkog rastvora ili glukoze. Da bi se epiduralna analgezija mogla primijeniti, porodilja mora imati redovne i efikasne trudove, te ušće materice otvoreno barem četiri centimetra. Takve okolnosti pretpostavka su urednog i bezbjednog nastavka porođaja. Epiduralnu analgeziju nemoguće je primijeniti kod poremećaja zgrušavanja krvi, zatim ukoliko postoje upalni procesi na mjestima ubrizgavanja lijeka, zatim stanja kičme koja onemogućavaju primjenu epiduralnog katetera, te u slučaju niskog pritiska pacijentkinje. Moguće komplikacije, poput upale ili nakupljanja krvi u epiduralnom prostoru, kod zdravih pacijentkinja su rijetke.
Septembar, 2013.
Moderni porođajni blok u bolnici “Jelena” opremljen je najsavremenijom endoskopskom opremom. Koliki to ima značaj za pacijente? Naša prostrana operaciona sala je na prvom spratu u sklopu operacionog bloka, koji je izdvojen od ostalog dijela bolnice iz poznatih razloga (sepsa i antisepsa). Operaciona sala sadrži najmoderniju opremu i instrumentarij za ginekološke, plastično hirurške, rekonstruktivne, estetske, kao i opštehirurške operacije (abdominalna hirurgija, hirurgija dojke i druge). Posebno smo ponosni na novu endoskopsku opremu, koja pacijentima omogućava manje invazivne ginekološke, estetske i abdominalne operacije. Operacioni blok sadrži i malu operacionu salu za intervencije u lokalnoj anesteziji, arteficijetne prekide trudnoće, te uvod u opštu anesteziju pacijenata i druge neophodne prostorije. Mi radimo ukupno oko 40 raznih dijagnostičkih procedura, 17 vrsta malih hirurških zahvata, kao i 36 vrsta hirurških zahvata. Većina naših operacija je u stilu jednodnevne hirurgije, koja je hit u svijetu (one day surgery), tako da pacijenti borave samo 24 sata u našoj bolnici, a ostatak oporavka i postoperativnog toka u kućnim ili ambulantnim uslovima. Treba istaći da je naš operacioni blok povezan sa donjim etažama bolnice vertikalnim liftom, te omogućava potpunu diskreciju našim pacijentima. Da li planirate neke nove projekte u bolnici Jelena koji će imati veliki značaj za pacijente? Ono što je najznačajnije je da ćemo pokrenuti saradnju na međunarodnom nivou, između bolnice “Jelena” i LKH Univerziteta u austrijskom Gracu, vezano za oblast dijagnostike i hirurškog
tretmana oboljenja dojke. Na taj način bismo našim pacijenticama omogućili vrhunsku medicinu “kod kuće” i smanjili troškove njihovog liječenja. Zahvaljujući Cryo-Save-u, budući roditelji iz BiH već preko 4 godine imaju mogućnost da pohrane matične ćelije svoje bebe. Kakva su Vaša iskustva i koja je Vaša poruka budućim roditeljima kada govorimo o mogućnosti pohranjivanja matičnih ćelija? Poznata je činjenica da je Cryo-Save prva banka matičnih ćelija koja je došla u BiH i omogućila porodicama pohranjivanje matičnih ćelija, kada je javnost u BiH veoma malo znala o tome. Danas većina trudnica zna za pohranjivanja matičnih ćelija iz pupčane vrpce i veoma često se raspituju o ovoj mogućnosti. Svakoj trudnici rado preporučim da pohrane matične ćelije ukoliko ima mogućnost za to, jer se radi o jednoj od najperspektivnijih grana medicine.
pnom radu su i više nego odlični. Za roditelje koji pohrane matične ćelije je veoma bitno da znaju da banka matičnih ćelija posluje po najvećim mogućim standardima. Obilazak laboratorije nam je dao priliku da vidimo koliko kvalitetnu uslugu Cryo-Save pruža svim porodicama i koliko ozbiljno i odgovorno obavlja svoj posao.
Imali ste priliku posjetiti laboratoriju Cryo-Save u Nielu, pored Brisela, u Belgiji gdje se pohranjuju uzorci matičnih ćelija beba iz BiH i cijele Evrope, kakvi su Vaši utisci? Moji dojmovi o laboratoriji Cryo-Save-a u Niel-u, kao i o njihovom cjeloku-
ČASOPIS„PULSUS“ NAKON 20 GODINA PONOVO DOSTUPAN STUDENTIMA Cryo-Save je odlučio da sa ponosnom pruži podršku tuzlasnkim studentima i Udruženju MEDICUS i omogući izdavanje časopisa. Udruženje studenata Medicinskog fakulteta u Tuzli osnovano je voljom svojih studenata 2010. godine i do sada je uvelo mnoge promjene i poboljšanja za studente u smislu ugodnijeg studiranja i rješavanja brojnih problema, ali provode i druge brojne projekte uz podršku i saradnju sa udruženjima i ustanovama, koji prate njihov cilj. Septembar, 2013.
Jedan od projekta je ponovno izdavanje časopisa studenata Medicinskog fakulteta pod nazivom Pulsus koji se izdavao 80 tih godina na Medicinskom fakultetu u Tuzli. „Nakon završetka pisanja projekta, osmišljavanja dizajna i sadržaja časopisa, koji će vjerujemo biti zanimljiv našim ciljanim grupama, krenuli smo u potragu za sponzorima koji bi nam
pružili podršku za izdavanja časopisa, jer želimo da bude besplatan za sve čitaoce, jer to i jest i mora biti svrha studentskog časopisa, da je svima dostupan. Zahvaljujući Cryo-Save-u studenti će u rukama držati ovaj časopis“, izjavio je Emir Bećirović, predsjednik Udruženja studenata Medicinskog fakulteta u Tuzli, MEDICUS. 13
I KRALJEVSKI PAR SAČUVAO MATIČNE ĆELIJE Sačuvane matične ćelije malog princa, kako bi još dugo ostao živ i zdrav Vojvotkinja Kate i Princ William privukli su još jednom veliku pažnju kada je njihov sin došao na svijet. Prince Georg, koji još nije svjestan svoje velike slave, uživa odličnog zdravlja sa svojim roditeljima, bakama i djedovima. I da bi mali nasljednik još dugo ostao živ i zdrav, roditelji su se pravovremeno pobrinuli za to. Kako objavljuje njemački časopis ,,Freizeit Revue“ Kate i William su se dogovorili u toku priprema za porođaj da ništa neće prepustiti slučaju i sreći, pa i moguće genetski nasljedne bolesti koje bi tek u kasnijim fazama života mogle biti opasne. Oni su se odlučili da, kao i većina današnjih mladih roditelja, donesu bitnu odluku za sigurniju budućnost svoje bebe, a što su prije nekoliko godina učinili i španski princ Filip i princeza Letizia za svoje obje kćerke Leonoru i Sofiju. Vojvotkinja Kate i princ William su odmah nakon rođenja sačuvali matične
ćelije iz pupčane vrpce svog sina. Tako je naslijeđe u obliku matičnih ćelija malog princa poslano u SAD, gdje će se čuvati duboko zamrznuto i
nadamo se da nikada neće morati biti upotrebljeno... Porođaj je jedinstvena prilika da se prikupe matične ćelije iz krvi i tkiva pupčane vrpce i za dijete je to jedina prilika da mu obezbijedite sigurniju budućnost. Mnoge poznate ličnosti iz Bosne i Hercegovine i regiona pohranile su matične ćelije svojih beba u vodećoj evropskoj i svjetskoj porodičnoj banci matičnih ćelija Cryo-Save. Ovu priliku nije propustila ni manekena Džejla Glavović-Očuz, glumice Vedrana Seksan i Arma Tanović, glumac Nikola Kojo, glumački par Sloboda Mićalović i Vojin Ćetković, pjevačica Tijana Dapčević i mnogi drugi. Njihova poruka je da je pohranjivanje matičnih ćelija dostupno svima i nije privilegija isključivo bogatih i poznatih! To je životno osiguranje, zalog za sretniju i sigurniju budućnost što potvrđuje broj od oko 4000 porodica iz cijele Bosne i Hercegovine koje su sačuvale matične ćelije svojih beba u Cryo-Save-u.
KONFERENCIJA O MATIČNIM ĆELIJAMA ODRŽANA U VATIKANU
Vatikan je izabrao Cryo-Save kao vodeću evropsku i svjetsku porodičnu banku matičnih ćelija za partnera u promociji i širenju znanja o krioprezervaciji matičnih ćelija iz pupčane vrpce. Na konferenciji o matičnim ćelijama i regenerativnoj medicini koja je održana u aprilu 2013. u Vatikanu predstavljene su aktivnosti koje poduzima Katolička crkva u istraživanju i terapiji matičnim ćelijama, a sa posebnim naglaskom koliko je bitno razvijanje svijesti o značaju pohranjivanja matičnih ćelija. Glavna poruka koja je poslana sa konferencije je podrška naučnicima za pronalazak lijeka za mnoga teška oboljenja sa kojima se susrećemo svakodnevno, te da samim čuvanjem matičnih ćelija djelujemo preventivno. Inače, Vatikan je izabrao Cryo-Save kao vodeću evropsku i svjetsku porodičnu banku matičnih ćelija 14
za partnera u promociji i širenju znanja o krioprezervaciji matičnih ćelija iz pupčane vrpce. Dr. Robin Smith, predsjednica Fondacije „Stem for Life“, rekla je da je lijek u nama, da postoje različiti izvori matičnih ćelija, kao što je pupčana vrpca, koštana srž..., koji su terapija za mnoga oboljenja,
ali i potencijalni lijek za mnoga druga oboljenja koja se istražuju. „Trenutno se radi preko 4300 kliničkih istraživanja o matičnim ćelijama“, rekla je Smith, te dodala da zahvaljujući ovim izvorima matičnih ćelija, korištenje embrionalnih matičnih ćelija nije neophodno, posebno zato što se povlače brojna etička i vjerska pitanja, jer se njihovim korištenjem uništava fetus. Također, bitno je naglasiti da je stav Cryo-Save-a da nikada neće raditi istraživanje niti pohranjivanje embrionalnih matičnih ćelija. Predavanje na Konferenciji je održao i dr. John Gurdon, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu u 2012. godini. Septembar, 2013.
UMNOŽAVANJE MATIČNIH ĆELIJA NADA ZA MNOGE PORODICE Cryo-Save partner u studiji Francuskog nacionalnog instituta za krv Naučnici iz Etablissement Francais du Sang (Francuski nacionalni institut za krv) razvili su metodu umnožavanja matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce uz pomoć koje se mogu dobiti veće količine matičnih ćelija potrebnih za terapijske svrhe. U studiji koju trenutno vodi prof. dr Zoran Ivanović i saradnici, kao i tim istraživača iz Cryo-Save, vodeće evropske i svjetske porodične banke matičnih ćelija, utvrđeno je da prethodno umnožene matične ćelije mogu biti zamrznute na duži period i potom odmrznute bez negativnih posljedica po kvalitet. Ovo je važan korak ka uspješnijim transplantacijama kod pacijenata kojima je dostupan mali broj matičnih ćelija, saopštio je Cryo-Save. Krv iz pupčane vrpce je bogat i kvalitetan izvor matičnih ćelija koje se mogu koristiti za transplantacije i liječenje nekih od najtežih oboljenja. One su posebne jer se mogu razviti u veliki broj različitih ljudskih ćelija, uključujući ćelije krvi, ćelije nervnog sistema kao i ćelije kože. Matične ćelije iz pupčane vrpce se decenijama koriste u terapijama preko 70 oboljenja, uključujući određene vrste leukemija.
Studija Francuskog nacionalnog instituta za krv još jednom je potvrdila i dokazala ogromne prednosti tehnologije Cryo-Save-a, koji prije pohranjivanja izdvoji matične ćelije koje imaju terapeutski
zaleđivanje krvi, pod raznim objašnjenjima, što se smatra nedovršenim poslom, odnosno poluproizvodom. Ova studija je to pokazala i dokazala, imajući u vidu njenu referentnost kao Francuskog nacionalnog instituta za krv.
Naučnici iz Cryo-Save-a učestvovali su u studiji kako bi se ustanovilo pod kojim specifičnim uslovima umnožene matične ćelije iz krvi treba zamrznuti, tako da se osigura njihova upotrebljivost nakon odmrzavanja te da se kasnije mogu koristiti za transplantacije, sa garancijom kvaliteta i visokim stepenom upotrebljivosti. Tehnika zamrzavanja (krioprezervacije) koju je razvio Cryo-Save pokazala je bolje rezultate kada je u pitanju upotrebljivost umnoženih ćelija nakon odmrzavanja u poređenju sa standardnim procedurama zaleđivanja krvi, koje većina banaka polako i sa razlozima napušta.
potencijal. Iako je veliki broj banka napustio stare tehnologije zaleđivanja i čuvanja krvi, još uvijek postoje banke koje nude i imaju tehnologiju samo za
ZA 41 PORODICU IZ BIH BESPLATNO POHRANJIVANJE MATIČNIH ĆELIJA Program besplatnog porodičnog pohranjivanja matičnih ćelija ima za cilj da pomogne onim porodicama kojima je to najpotrebnije Program besplatnog porodičnog pohranjivanja za porodice iz BiH omogućen je od 2009. godine, od kada je Cryo-Save prisutan u BiH, preko kompanije FAMILY-PLUS, ovlaštenog i ekskluzivnog partnera za Bosnu i Hercegovinu. Do sada je 41 porodica iz svih krajeva BiH dobila priliku da potpuno besplatno pohrani matične ćelije iz krvi i tkiva pupčane vrpce. Program besplatnog porodičnog pohranjivanja matičnih ćelija ima za cilj da pomogne onim porodicama kojima je to najpotrebnije, a odnosi se na porodice koje očekuju prinovu, a imaju užeg člana porodice (majka, otac, brat, sestra od bebe) koji boluje od oboljenja koje se može tretirati matičnim ćelijama. Ovaj program
Cryo-Save izdvaja kao jedinu banku na svijetu koja direktno pomaže oboljelimačuvajući im potencijalni lijek. Rajko Borjanović iz Gradiške je otac dječaka koji je prije nekoliko godina obolio od leukemije. Kada je njegova supruga ponovo ostala u drugom stanju saznali su i podnijeli zahtjev za Cryo-Save-ov Program besplatnog pohranjivanja matičnih ćelija. „Kada su nam uposleni u FAMILY-PLUS -u javili da smo ušli u Program besplatnog pohranjivanja matičnih ćelija bili smo presretni. Naš sin je sada dobro, ali mi osjećamo veliku sigurnost kada imamo pohranjene matične ćelije jer znamo koliki je njihov potencijal i značaj.
Često mislimo da se bolest dešava nekom drugom i kada nas zadesi uglavnom nismo spremni za to, a vrijeme je najbitniji faktor u tim trenutcima. Zato kao roditelj svima Rajko Borjanović savjetujem da na vrijeme razmišljaju i donesu odluku koja može biti od životnog značaja za njihovu djecu i cijelu porodicu“. 15
Septembar, 2013.
CRYO-SAVE, DRUŠTVENO ODGOVORAN PARTNER Podrška projektima u lokalnoj zajednici roditeljstva i izgradnju zdrave porodice. Cryo-Save je do sada pomogao mnogim udruženjima širom Bosne i Hercegovine i takve aktivnosti planiramo nastaviti u budućnosti“ izjavila je Sanja Todorović-Vujićić, generalna direktorica FAMILY-PLUS-a, ovlaštenog i ekskluzivnog partnera Cryo-Save-a za Bosnu i Hercegovinu.
''Bebi na dar''
Vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija, Cryo-Save, pored svojih redovnih aktivnosti realizuje i podržava mnoge društveno-odgovorne projekte u lokalnim zajednicama. U proteklom periodu novčanom donacijom su pomogli projekat PREDŠKOLAC koji realizuje Centar za edukaciju „Tvoja riječ“
iz Banjaluke, kao i manifestaciju „Bebi na dar“. „Učestvovali smo i na manifestaciji „Konferencija beba“ gdje smo za sve bebe pripremili vrijedne poklone. Zadovoljstvo nam je što možemo da pomognemo i podržimo sve aktivnosti koje imaju za cilj promociju odgovornog
''Konferencija beba''
PODRŠKA SIMPOZIJU REPRODUKTIVNE MEDICINE U MOSTARU Na Simpoziju su pored domaćih stručnjaka sudjelovali i eksperti iz SAD, Njemačke, Austrije, Slovenije, Hrvatske, Srbije
FAMILY-PLUS, ekskluzivni i ovlašteni partner Cryo-Save-a, vodeće evropske i svjetske porodične banke matičnih ćelija pružio je podršku ovogodišnjem trećem po redu Simpoziju reproduktivne medicine, pod nazivom „Mostarski dani reproduktivne medicine“ koji je održan u aprilu tekuće godine u Mostaru, u organizaciji Asocijacije za ginekološku endoskopiju BiH i Udruženje ginekologa 16
i perinatologa Federacije BiH i poliklinike „Arbor vitae dr Sarić“. Osnovni cilj ovog eminentnog skupa, u kojem su pored domaćih stručnjaka iz ove oblasti učestvovali i eksperti iz SAD, Njemačke, Austrije, Slovenije, Hrvatske, Srbije, bila je prezentacija najnovijih dostignuća u istraživanju, edukaciji i primjeni savremenih tehnologija u humanoj reprodukciji, kao i uloga minimalno invazivne ginekološke endoskopije – histeroskopije i laparoskopije u dijagnostici i liječenju bračne neplodnosti. „Ovakav skup je bio jedinstvena prilika, koje su vrlo rijetke na našim prostorima, da se prošire vidici i steknu nova znanja iz ove oblasti, te da se podupre inicijativa u pravcu konačnog usvajanja Zakona o
potpomognutoj oplodnji u Federaciji BiH. Pored vrhunskih predavača,uz pokroviteljstvo Simpozijuma od strane Ministarstva zdravstva Federacije BiH, Simpozijum su podržale i svjetski poznate kompanije kao što je Cryo-Save, prva banka matičnih ćelija u B i H, koja je omogućila roditeljima pohranjivanje matičnih ćelija. Neophodno je svima nama da pratimo savremenu, svjetsku medicinu u svim segmentima, i reproduktivna medicina je sadašnjost kao i tretman matičnim ćelijama, odnosno regenerativna medicina, sa velikim potencijalom u budućnosti“, izjavio je predsjednik organizacionog odbora prim. mr.sci. dr. Senad Sarić. Prim. mr. sci. dr. Senad Sarić Septembar, 2013.
OTVORENA ŠKOLA ZA TRUDNICE U BOLNICI TRAVNIK Škola je osmišljena da odgovori na većinu pitanja i problema sa kojima se trudnica susreće Škola za trudnice, koja djeluje u okviru Ginekološko-porođajnog odjela u Bolnici Travnik, a čije je osnivanje i rad pomogao Cryo-Save, vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija i partner Cryo-Save za BiH kompanija FAMILY-PLUS otvorena je početkom aprila. „U stogodišnjem djelovanju naše bolnice po prvi put se organizuje škola za trudnice, koja će biti od velikog značaja za trudnice, istakla je dr. Fatima Ćurić-Ljevaković, šefica Ginekološko-porođajnog odjela, te dodala da je osnivanje ove škole rezultat kvalitetne saradnje sa Cryo-Save-om. Cilj škole je kompletna psihofizička priprema trudnice za porod i postporođajni period, a realizovat će se na osnovu programa koji je pripremljen od strane babica i ginekologa koji rade na Ginekološko-porođajnom odjelu Bolnice Travnik.Škola je osmišljena da od govori na većinu pitanja i problema
sa kojima se trudnica susreće. Kroz psihofizičku pripremu trudnica će se pripremiti za porod, boravak u porodilištu, dojenje i njegu djeteta. Škola se nalazi u neposrednoj blizini porodilišta i svaka trudnica će proći kroz porodilište, te se upoznati i sa
prostorom babinjara, istakla je dr. Ćurić-Ljevaković, te pozvala sve trudnice sa područja Srednjo-bosanskog kantona da prijave u školu. „Škole za trudnice su bitni projekti u lokalnim zajednicama. Većina ginekologa tvrdi da se trudnica koja prođe kroz školu za trudnice vrlo lako prepoznaje – vrlo je samouvjerena, fizički i mentalno pripremljena, zna tačno koje su faze poroda, te nema straha od nepoznatog, izjavila je Azra Habibija, menadžerica operativnih poslova u kompaniji FAMILY-PLUS. Kroz projekat FAMILY-PLUS Prijatelj škola za trudnice, do sada otvoreno ili reaktivirano preko 20 škola za trudnice, a vrijednost projekta je preko 300.000 KM. Do sada su otvorene, reaktivirane škole u Sarajevu, Zenici, Laktašima, Doboju, Istočnom Sarajevu, Prijedoru, Bihaću i drugim gradovima.
CRYO-SAVE NA STRUČNOM SASTANKU GINEKOLOGA U TESLIĆU Na redovnom stručnom sastanku Udruženja ginekologa i opstetričara Republike Srpske, održanom u ZTC „Banja Vrućica„ u Tesliću predstavljena je vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija Cryo-Save ''Obzirom da se ova kompanija bavi poslovima budućnosti i srećom da je već prisutna na našim prostorima, odlična prezentacija pod nazivom „Matične ćelije, praksa i iskustvo“ posebno je zainteresovala i zaintrigirala prisutne ginekologe, jer se razvila značajna diskusija. To nam je svakako
pomoglo da razjasnimo određene dileme, da saznamo ono što do sada nismo znali i da sa ljudima iz Cryo-Save-a još bolje unaprijedimo saradnju koja je i do sada bila na zavidnom nivou. Znanje, organizacija i zalaganje zaposlenih u Cryo-Save je svijetao primjer kako se nešto što je civilizacijski potpuno novo u razvijenom svjetu, može vrlo efikasno prenijeti i primjeniti i u zemljama koje su u društveno – ekonomskoj tranziciji, obzirom na sve one probleme sa kojima su suočene'', izjavio je sekretar Udruženja ginekologa i opstetričara Republike Srpske, prim. mr. sc. dr. Vladimir Perendija.
Prim. mr. sc. dr. Vladimir Perendija
Septembar, 2013.
17
NUTRIGENETIKA-primjena nauke u svakodnevici Iako gene ne možemo promijeniti, možemo im prilagoditi način života. U našem genetskom zapisu skriva se mnogo informacija pa samim time opće preporuke za zdrav život ne mogu biti jednako primjerene za sve ljude Genetika je nauka koja se bavi molekularnom strukturom i funkcijom gena, ponašanjem gena u kontekstu ćelije ili organizma, nasljeđivanjem roditeljskih gena od strane potomaka, kao i rasprostranjenošću gena, varijacijama i promjenama u populaciji. Grana genetike, koja proučava povezanost između gena i prehrane, zove se nutrigenetika i polako utire put u svakodnevni život, iako je mnogi još uvijek smatraju samo naukom. Jednostavno rečeno, radi se o tome da se na osnovi gena spoznaje kakav je metabolizam pojedinaca za određene hranjive tvari i kako hrana koju konzumira utječe na ekspresiju njegovih gena. Upotrebna vrijednost nutrigenetike vidi
se u smislu preventive određenih bolesti te vezano za mršavljenje. Kada je prije nekoliko godina na Stanford Universityu 300 žena prekomjerne težine testiralo najpopularnije dijete za mršavljenje, koje su se, prije svega, razlikovale u sadržaju masti i ugljikohidrata, ustanovljeno je da se samo jedna među njima pokazala kao bolja, dok među ostalima nije bilo razlike. Zanimljivo je da je uspješnost unutar skupine žena s jednakom dijetom bila različita: neke su smršavile mnogo, dok druge vrlo malo. Istraživačima se rodila ideja kako su možda geni pojedinca odlučujući faktor da čovjek jednakom dijetom izgubi više ili manje kilograma. Na osnovu toga započeli su novo istraživanje. Testirane žene tražili su uzorak DNK kako bi ustanovili kakve genetske osobine za metabolizam masti i ugljikohidrata imaju, te poklapa li se njihov genetski profil s vrstom dijete koju su probale. U istraživanju je učestvovalo 100 žena i spoznaje su bile izuzetno zanimljive. Žene koje su mršavjele prema dijeti u skladu s 18
njihovim genima, bile su dva do tri puta uspješnije u gubljenju suvišnih kilograma od onih koje nisu mršavjele na osnovu analize DNK. Neki predviđaju kako se radi o nauci koja bi mogla promijeniti cijelu budućnost zdravstva. Takozvana personalizirana prehrana, koja je pripremljena prema pojedincu i slijedi njegov genetski zapis, zasigurno mnogo obećava u budućnosti. Iako gene ne možemo promijeniti, možemo im prilagoditi način života. U našem genetskom zapisu skriva se mnogo informacija pa samim time opće preporuke za zdrav život ne mogu biti jednako primjerene za sve ljude. Temeljem rezultata DNK analize, saznajemo individualne dnevne potrebe za hranjivim tvarima i čimbenike koji utječu na način života, otkrivamo njihov manjak ili neravnotežu, te nas rezultati analize usmjeravaju kako ovi faktori mogu uticati na naše zdravlje. Nutrigenetske analize proučavaju gene pojedinca koji su uključeni u metaboličke procese u tijelu i na osnovi promjena u genetskom zapisu saznajemo ima li pojedinac „oštećen“ neki metabolički put. Nutrigenetske analize su potpuno nov proizvod na području Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Uzorak sline pojedinca šalje se u najbolje laboratorije (potpuno anonimno) u Veliku Britaniju, gdje se izdvaja DNK, analiziraju se najistraživanije varijante gena, čiji uticaj su potvrdila opširna istraživanja na velikom broju učesnika, te se na osnovu analize DNK sastavlja personalizirani priručnik s uputama i smjernicama prilagođenima
isključivo testiranoj osobi. U ovom trenutku istražuje se oko 70 mutacija na nešto više od 50 gena, a s vremenom će ih u svoje analize uključiti još i više jer nauka stalno dolazi do novih spoznaja i povezuje nove gene i mutacije unutar njih s različitim područjima zdravlja. Analize DNK u ponudi Cella Viva-e pokrivaju najvažnija područja zdravlja, kao što su zdravlje srčano-krvožilnog sustava, metabolizam masti i šećera, zdravlje kostiju, intolerancija laktoze, preosjetljivost na gluten, metabolizam alkohola, nikotina i kofeina.
Izvor: Cella Viva d.o.o., Lovranska 8, 10 000 Zagreb, Hrvatska Tel: + 385 1 6381 982, fax: + 385 1 6445 628, Mob: +385 91 40 300 19, info@cellaviva.hr, www.dnkanalize.eu Septembar, 2013.
LISTA STANDARDNIH OBOLJENJA TRETIRANIH MATIČNIM ĆELIJAMA Lista uključuje dijagnoze za koje je transplantacija matičnim ćelija standardno liječenje kao i dijagnoze za koje je uloga transplantacije u liječenju nova opcija. Matične ćelije iz sva tri izvora (koštana srž, periferna krv i krv iz pupčanika) se koriste za liječenje ovih skupina oboljenja: Leukemije i limfomi Karcinom limfocita, vrsta krvnih zrnaca koje su dio imunog sistema, također se zove i krvni karcinom. • Akutna limfoblastna leukemija • Akutna mijelogena leukemija • Hronična limfocitna leukemija • Hronična mijelogena leukemija • Hodgkinov limfom • Non-Hodgkinov limfom • Juvenilna mijelomonocitna leukemija Multipli mijelom i drugi poremećaji plazma ćelija • Karcinom plazma ćelija koštane srži Teška aplastična anemija i druga oštećenja koštane srži Grupa oboljenja koja predstavljaju poremećaje funkcionisanja ćelija koštane srži. • Amegakariocitoza / Kongenitalna trombocitopenija • Fankoni anemija • Paroksizmalna noćna hemoglobinurija • Aplazija crvenih krvnih zrnaca • Teška aplastična anemija SCID (Teški kombinovani imuno nedostatak) i druga nasljedna oštećenja imunog sistema Oboljenja kod kojih su djeca rođena bez imunog sistema ili sa nekompletnim imunim sistemom. • Teški kombinovani imuno nedostatak (SCID, svi podtipovi) • Wiskott-Aldrich sindrom Hemoglobinopatije Genetički defekti koji su rezultirali u nenormalnoj strukuturi jednog proteinskog lanca hemoglobinske molekule koja je odgovorna za prenos kiseonika u krvi. • Velika beta talasemija • Srpasta anemija Harlerov sindrom i druga nasljedna metabolička oboljenja Grupa nasljednih oboljenja kod kojih postoji nedostatak enzima, a koji ima za posljedice oštećenja raznih organa i tkiva, uključujući i mozak. Enzimi su proteini koji imaju mnoge uloge u našem organizmu, uključujući i ulogu razlaganja raznih supstanci u tijelu. • Adrenoleukodistrofija • Harlerov sindrom (MPS-IH) • Metahromatična leukodistrofija Mijelodisplastična i mijeloproliferativna oboljenja Grupa oboljenja kod kojih je napadnuta koštana srž i krv. Također, može se razviti i u brzo-razvijajuću tešku leukemiju zvanu Akutna mijelogena leukemija. • Agnogenična mijeloid metaplazija (Mijelofibroza) • Hronična mijelomonocitna leukemija • Refraktorna anemija (svi tipovi) Porodična eritrofagocitna limfohistiocitoza i druga histiocistična oboljenja Oboljenja koja se javljaju kada postoji prevelika proizvodnja bijelih krvnih zrnaca, poznatih kao histiociti, koji mogu da oštete organe i stvore tumor.
Septembar, 2013.
19
3
UČINITE SAMO KORAKA ZA SIGURNIJU BUDUĆNOST VAŠE PORODICE!
1.
Informišite se. Porođaj je jedinstvena i neponovljiva prilika da sačuvate matične ćelije Vaše bebe! Izaberite uslugu. Popunite formular Podaci o klijentu u nastavku ili popunite on-line prijavu na www.maticnecelije.eu. Registrujte se. Kontaktirajte FAMILY-PLUS, ekskluzivnog i ovlaštenog partnera Cryo-Save-a u BiH kako bi potpisali Ugovor i dobili Vaš jedinstveni referentni broj (ID). Preuzmite set za uzimanje i transport uzorka koji nosite sa sobom u porodilište.
2. 3.
Odmah nakon porođaja pozovite FAMILY-PLUS kako bi preuzeli set sa uzorkom, organizovali transport putem ovlaštenih kurirskih službi do laboratorije Cryo-Save-a koja se nalazi u Nielu pored Brisela, u Belgiji. Nakon prijema u laboratoriju Cryo-Save-a uzorci će biti analizirani, obrađeni i pohranjeni. Od Cryo-Save-a ćete dobiti certifikat o pohranjivanju sa jedinstvenim ID brojem dodijeljenim za matične ćelije Vaše bebe.
ba@cryo-save.com; www.maticnecelije.eu; www.cryo-save.com facebook.com/maticnecelije.eu twitter.com/CryoSaveBA
Vodeća evropska i svjetska porodična banka matičnih ćelija