De handleiding van gevoel: Het Flonker Integratiemodel
GEVOEL IS OVERAL
Gevoelens zijn overal. Ze kleuren ons leven, of we dat nu willen of niet. Herken je dit?
Je bent ondernemer en je wilt groeien met je bedrijf. Maar die veranderingen? Die maken je bang. Bang om mensen of producten los te laten, bang om de controle kwijt te raken. Dus blijf je zitten waar je bent, gevangen in je eigen angst.
Of misschien zit je in een relatie waarvan je diep van binnen weet dat die niet goed voor je is. Toch durf je niet weg te gaan. De eenzaamheid, de stilte die dan volgt – daar ben je bang voor.
Misschien heb je succes in je werk, maar kun je er niet echt van genieten. Het is nooit genoeg. Er is altijd dat zeurende gevoel van: “Is dit het nou?”
Of je hebt moeite met vertrouwen. Je hebt slechte ervaringen gehad en durft anderen niet echt dichtbij te laten komen. Bang om weer gekwetst te worden. Bang om afgewezen te worden. Je vindt het moeilijk om los te laten, om te delegeren.
Wat je situatie ook is, je gevoel speelt een grote rol. Het is overal. Hoe je met die gevoelens omgaat, bepaalt voor een groot deel je geluk en succes. Gevoelens helpen je om in contact te blijven met jezelf en de juiste keuzes te maken. Of het nu gaat om je werk, je relaties, of je persoonlijke ontwikkeling.
Vraag: Waaraan merk jij dat je gevoel je in de weg zit?
• Maak eens een lijstje van situaties waarin je eigenlijk anders zou willen handelen.
• Welke stappen zet je niet?
• Welke dromen liggen al te lang te verstoffen?
GEVOEL IS NIET SEXY
Je gespannen voelen. Emotioneel zijn. Gefrustreerd raken of je kwetsbaar voelen. Wie wil dat nou? Het voelt zwak, ongemakkelijk, en je eerste reactie is meestal om ervan weg te vluchten. Wat doen we dan? We negeren het. We stoppen het weg. We leiden onszelf af met van alles en nog wat.
Misschien richt je je naar buiten: jezelf groot maken, sterk voordoen. “Living in the fast lane,” altijd maar laten zien dat je goed genoeg bent. Of je probeert het van binnen op te lossen: piekeren, eindeloos scenario’s bedenken om dat onrustige gevoel maar op afstand te houden.
Maar weet je wat? Dat werkt niet. Het kost bergen energie, en op het moment dat je eindelijk even ontspant, komt alles weer naar boven. De angst. Het verdriet. De onrust. Het wordt alleen maar sterker als je het wegduwt. Het stapelt zich op en op, totdat het een uitweg zoekt.
En dan? Dan krijg je paniekaanvallen, huilbuien, woede-uitbarstingen, of voel je je gewoon leeg en verdoofd. Geen wonder dat je bang wordt voor je eigen gevoel.
Vraag: wat vind jij van gevoel?
• Vind jij gevoel hebben en gevoel tonen oké?
• Of wil je het eigenlijk het liefst zo snel mogelijk weg hebben?
WAAROM HEBBEN WE EIGENLIJK GEVOELENS?
Heb je je ooit afgevraagd waarom we überhaupt gevoelens hebben? Als ze geen nut hadden, waren ze allang verdwenen in de evolutie, net als onze staart of overmatige beharing.
Gevoel is net als je spijsvertering of je pijnsysteem. Het is een neurobiologisch mechanisme dat je helpt overleven. Gevoel is je persoonlijke alarmsysteem. Het waarschuwt je voor dingen die niet goed voor je zijn en trekt je naar dingen die je helpen groeien en gelukkig maken.
Gevoelens zorgen er ook voor dat je jezelf kunt blijven ontwikkelen en helderheid krijgt over je wensen en behoeften, waardoor het duidelijker wordt welke keuzes bij jou passen.
Een goed werkend gevoelssysteem helpt je door moeilijke of uitdagende situaties heen te navigeren. Het laat je zien wat belangrijk is, waar je grenzen liggen, en wat je nodig hebt om een zinvol leven te leiden. Maar het werkt alleen als je het niet negeert of wegstopt. Gevoelens willen gevoeld worden.
Vraag: Welke gevoelens zijn nu aanwezig in jouw leven?
• Welke gevoelens staan bij jou op de voorgrond?
• Wat probeert jouw gevoel je te vertellen?
WAAROM WE BANG ZIJN VOOR GEVOEL
Het wordt lastig wanneer je niet alleen verdrietig, boos of gespannen bent, maar ook bang voor die gevoelens zelf. Dat is wanneer je gevoel het overneemt en je interne systeem op hol slaat. Je lichaam wil je beschermen, maar in plaats van je te helpen, creëert het meer onrust.
Je lichaam doet zijn best om je af te leiden van pijnlijke gevoelens. Het maakt je onrustig, zodat je iets anders gaat doen, misschien ga je sporten of zoek je afleiding. Of het creëert angst, zodat je je terugtrekt en moeilijke situaties vermijdt. Slim toch? Je blijft veilig. Maar op de lange termijn houdt dit je gevangen in die angst.
Emotionele pijn werkt net als fysieke pijn. Als je een wond hebt, wordt het gebied eromheen gevoelig, zodat je niet in de buurt komt van de echte pijn. Bij emotionele pijn gebeurt hetzelfde: je lichaam creëert extra angst en onrust om je weg te houden van de ‘zere plek’. Maar uiteindelijk sluit je je af, en mis je kansen om te groeien en te genieten van het leven.
Vraag: Hoe merk jij dat je angst of onrust te groot wordt?
• Ga jij op slot? Word je onrustig?
• Ga je piekeren of stort je je ergens op om je af te leiden?
ANGST EN ONRUST ZIJN ER IN SOORTEN EN MATEN
Angst kan zich op zoveel verschillende manieren manifesteren. Soms is het overduidelijk, zoals bij faalangst of angst voor afwijzing. Maar vaak zit angst verborgen in gedrag waarvan je misschien niet eens doorhebt dat het diep van binnen met angst te maken heeft. Je creeert strategieën om die angst te vermijden, zonder dat je het echt doorhebt.
Herken je misschien één van deze manieren waarop angst zich in je leven kan verstoppen?
• Je laat mensen niet echt dichtbij komen, omdat je bang bent dat ze je niet leuk zullen vinden als ze de echte jij leren kennen.
• Je werkt keihard, bang dat je niet goed genoeg bent, bang om de verwachtingen van anderen niet waar te maken.
• Je doet je sterker voor dan je je voelt, uit angst om zwak of kwetsbaar over te komen.
• Je streeft naar perfectie, bang dat mensen je zullen afwijzen als je niet voldoet aan hun beeld van perfectie.
• Je hebt last van dwanggedachten of dwanghandelingen, in een poging om je eigen onrust te beheersen.
• Je vermijdt keuzes maken, voelt je stuurloos, omdat je bang bent dat mensen je zullen bekritiseren of aanvallen als je voor iets of iemand kiest.
• Je doet je groter voor dan je bent, bang om gezichtsverlies te lijden of bang dat anderen ontdekken dat je niet aan hun verwachtingen voldoet.
• Je past je voortdurend aan om ruzie te vermijden, bang voor de boosheid van een ander.
• Je durft geen grenzen te stellen, omdat je bang bent dat de ander het niet kan verdragen.
• Je piekert eindeloos en bedenkt steeds nieuwe scenario’s, als een manier om het gevaar onder controle te houden.
• Je bent bang voor je eigen boosheid en houdt jezelf zoveel in dat het uiteindelijk moet ontploffen.
En dit zijn slechts enkele voorbeelden. Angst en het vermijden van angst kunnen op zoveel gebieden in je leven een rol spelen. Het is vermoeiend, en je beseft misschien niet eens hoeveel energie het je kost.
Maar de boodschap is helder: hoe meer je de angst probeert te ontwijken, hoe meer het zich vastbijt in je leven.
Vraag: Op welke manieren herken jij jezelf in deze voorbeelden?
• Denk eens na over je eigen gedrag en situaties waarin angst een rol speelt, zonder dat je het direct doorhebt. Wat probeer jij te vermijden?
WAAROM VERMIJDEN VAN GEVOEL NIET DE OPLOSSING IS
Angst kan een enorme impact op je hebben. Het kan je volledig uit balans halen, je paniekerig maken of ervoor zorgen dat je helemaal blokkeert. Angst kan je verlammen en vasthouden in situaties die niet goed voor je zijn. Je kunt je rusteloos voelen, paniekaanvallen krijgen, of je compleet afsluiten. En wat doen we dan? We proberen weg te rennen van die pijn. Weg van de angst, de onrust, het verdriet en al die vervelende emoties die we liever niet willen voelen.
Maar hier komt de crux: het wegstoppen en vermijden van angst – of welk lastig gevoel dan ook – kost je bakken met energie, én… het maakt de angst alleen maar groter.
Denk er eens over na: als je ergens bang voor bent (zoals spinnen, honden, vuilnis, je ex –vul maar in) en je doet alles om dat te vermijden, vertel je je lichaam eigenlijk: ‘Dit is iets heel gevaarlijks! Het resultaat? De volgende keer dat je ermee te maken krijgt, voelt het nóg enger en neemt je angst alleen maar toe.
Vaak heb je niet eens door hoeveel energie het je kost om die angst te vermijden. Je bent er zo goed in geworden dat het bijna vanzelf gaat.
Maar denk eens aan al die energie die je erin stopt:
• Al die scenario’s bedenken van wat er mis kan gaan
• Jezelf constant afleiden om die onrust maar niet te voelen
• Geen keuzes maken en blijven uitstellen
• Leven met spijt omdat je vanuit angst kiest in plaats van vertrouwen
• De korte lontjes en geïrriteerdheid die je krijgt, en vervolgens de energie die het kost de schade na de ontploffing weer goed te maken
• Gebrek aan focus en richting omdat je wacht op de goedkeuring van anderen
• En dan die slapeloze nachten, omdat je hoofd maar blijft malen en je je lichaam niet rustig krijgt.
Het kan letterlijk een dagtaak worden om je angst maar te vermijden. Maar het ironische is: hoe meer je de angst probeert te ontwijken, hoe groter die wordt.
In plaats van rennen voor je gevoel, kun je beter leren ernaar te luisteren. Ja, het is spannend. Maar het levert je veel meer op als je leert surfen op die golven van angst en onrust, in plaats van ze te willen ontlopen.
Vraag: Wat doe jij om je angst te vermijden?
• Denk eens na over hoeveel energie het je kost om gevoelens van angst te vermijden.
• Welke dagelijkse activiteiten voer je uit met de bedoeling om die onrust te sussen?
• Schrijf het op en kijk welke daarvan je los zou willen laten.
WAAROM HEEFT NIEMAND ONS GELEERD OM MET
GEVOEL OM TE GAAN?
Tja, het zou toch ideaal zijn als we bij onze geboorte een handleiding meegeleverd kregen voor ons gevoel systeem. Dat zou een hoop gedoe besparen! Voor fysieke klachten, zoals een gebroken been of spierpijn, zijn er talloze boeken en behandelingen. Iedereen weet hoe ze daarmee om moeten gaan. Maar gevoelens? Dat is een ander verhaal. Gevoelens zijn ongrijpbaar en onzichtbaar. Je ziet geen gips om iemand zijn hart wanneer hij gebroken is, en er is geen simpele pleister voor een angstaanval.
Angsten, depressies, paniek? Ze blijven vaak onder de radar. Het zijn geen dingen die je aan de buitenkant meteen herkent, maar als je goed oplet, zie je het overal om je heen. Iedereen heeft gevoelens. De één heeft er misschien wat meer last van dan de ander, maar we worstelen er allemaal weleens mee.
Gelukkig weten we tegenwoordig steeds meer over hoe ons gevoel systeem werkt. En het goede nieuws? Als je eenmaal begrijpt hoe dat systeem in elkaar zit, wordt het ook makkelijker om er iets mee te doen. Je kunt leren je emoties te herkennen, te begrijpen en – ja, echt – te reguleren. Het begint allemaal bij kennis: hoe beter je jezelf en je gevoelens kent, hoe beter je ermee om kunt gaan.
DE HANDLEIDING VAN GEVOEL:
HET FLONKER INTEGRATIEMODEL
GEVOELENS ZIJN SIGNALEN
Gevoelens kunnen ingewikkeld lijken, maar eigenlijk zijn ze heel logisch. Na 25 jaar ervaring en neurobiologisch onderzoek heb ik het Flonker Integratiemodel ontwikkeld. Dit model legt uit hoe je gevoel werkt en hoe je het kunt reguleren. Net als signalen op dat dashboard van je auto. Gevoelens zijn ontworpen om je te waarschuwen, te sturen, en je richting te geven.
Neem bijvoorbeeld boosheid: die ontstaat wanneer iemand over je grenzen gaat of wanneer je onrecht ervaart. Je lichaam zegt: “Er gebeurt iets dat niet oké is.” Misschien voel je frustratie als iets te moeilijk lijkt of irritatie wanneer iemand je vraagt om iets te doen waar je helemaal geen zin in hebt. Misschien komt je boosheid voort uit pure vermoeidheid: je bent te laat naar bed gegaan en veel te vroeg weer opgestaan. Die irritatie en frustratie? Dat is jouw Boos-systeem dat even duidelijk maakt: “Hier ligt mijn grens!”
Angst is een ander belangrijk alarmsignaal. Het duikt op wanneer je gevaar voelt, echt of ingebeeld. Je lichaam gaat in de overlevingsmodus: klaar om te vechten, te vluchten, of te bevriezen. Angst zegt: “Pas op! Hier dreigt gevaar.” Maar het is belangrijk dat dit systeem alleen aanslaat wanneer er echt gevaar is. Want je wilt niet voortdurend in die alertheid blijven hangen, dat kost te veel energie.
Verdriet ontstaat bij verlies. Verlies van iemand, iets of verlies van jezelf. Soms is het duidelijk waar je verdriet mee samenhangt, bijvoorbeeld als een dierbaar iemand is overleden. Soms ben je verdrietig om een onduidelijke reden. Heel vaak is dat het signaal dat je je zelf aan het kwijtraken bent. Daarom zijn mensen (vrouwen ;-) vaak ook zo emotioneel aan het einde van de dag of als ze last hebben van teveel hormonen: ze zijn zichzelf kwijt.
Het Flonker Integratiemodel leert je hoe de systemen Bang, Boos, Bedroefd, Blij en Liefde werken. Het helpt je herkennen wanneer ze te sterk of te zwak zijn en hoe je die signalen kunt gebruiken om actie te ondernemen.
GOED VOELEN IN 4 STAPPEN
Wanneer je begrijpt wat je voelt en waarom, kun je keuzes maken en acties ondernemen die écht werken. Hier is hoe het in vier simpele stappen werkt:
Stap 1: Merk op wat je voelt.
Je lichaam stuurt signalen. Misschien voel je je leeg en verdrietig. Dit is het moment om even stil te staan en je af te vragen: wat vertelt mijn gevoel me?
Stap 2: Geef betekenis aan je gevoel.
Vraag jezelf: wat betekent dit gevoel? Stel dat je je verdrietig voelt. Misschien realiseer je je dat je te veel gefocust bent geweest op werk en daardoor het contact met je dierbaren hebt verwaarloosd. Nu begrijp je waarom je je zo voelt.
Stap 3: Integreer je gevoel en gedachten tot actie.
Nu je weet wat je voelt en waarom, kun je actie ondernemen. Je herkent dat je meer tijd met je familie nodig hebt, dus je besluit je agenda te herschikken en de kinderen zelf naar zwemles te brengen.
Stap 4: Wat gebeurt er als je je gevoel negeert?
Als je je gevoel blokkeert, gaat je hele systeem op slot. In plaats van naar je gevoel te luisteren, probeer je alles met je hoofd op te lossen. Dit leidt tot eindeloos piekeren, zonder dat je verder komt. Het zorgt er alleen maar voor dat je je eenzamer en losgekoppeld voelt.
HET FLONKER INTEGRATIEMODEL
DE FORMULE: VOELEN + DENKEN = WETEN
Hier komt het allemaal op neer: Voelen + Denken = Weten. Simpel, toch? Wanneer je je gevoel erkent, er betekenis aan geeft en actie onderneemt op basis van die inzichten, creëer je rust. Je maakt keuzes met helderheid en vertrouwen, niet vanuit angst of stress.
Je gevoelens zijn geen obstakels, ze zijn richtingaanwijzers. Ze laten je zien waar je heen moet. Als je leert erop te surfen in plaats van ze te vermijden, krijg je meer rust, meer richting en meer voldoening in je leven.
Maar hier komt het belangrijkste: je moet de moed hebben om niet bang te zijn voor je eigen gevoel. Pas dan kun je echt surfen op de golven van het leven. Want laten we eerlijk zijn: leven op basis van weten is gewoon een stuk relaxter.
Wil je meer weten over de gevoel systemen?
Lees of luister dan het boek Gevoel is heel logisch, als je weet hoe het werkt (ISBN/EAN 9789492723192).
Vraag: Weet jij wat je voelt?
Gebruik de gevoelsystemen om meer duidelijkheid te krijgen over wat er aan de hand is:
• Bang - waarschuwt voor gevaar
• Boos - waarschuwt voor overschrijden van grenzen
• Bedroefd - waarschuwt voor verlies
• Blij - maakt je bewust van wat bij je past
• Liefde - maakt je bewust van veiligheid, vertrouwen, verbondenheid
8. WAT NU ALS DE ANGST TE GROOT IS?
Teveel angst kan je hele gevoelsysteem in de war schoppen. Een beetje spanning of irritatie is normaal en kun je vaak makkelijk reguleren, maar als angst voor gevoelens de kop opsteekt, wordt het een stuk lastiger. Angst voor boosheid kan bijvoorbeeld leiden tot sombere, depressieve gevoelens, terwijl angst voor verdriet ervoor kan zorgen dat je volledig wordt overspoeld door emoties. Je raakt verdwaald in die gevoelens en weet niet meer hoe je eruit moet komen.
Op het moment dat angst te groot wordt, neemt je reptielenbrein het over. Dit is het deel van je hersenen dat verantwoordelijk is voor je vecht-, vlucht-, en bevriesreacties. Het gaat puur om overleven. Je kunt niet meer helder nadenken, en de angst zet zich vast in je lichaam. Dat kan je compleet verlammen. Je gevoelssysteem blokkeert en het wordt bijna onmogelijk om je gevoelens op een gezonde manier te reguleren. Het enige dat je lichaam nog wil, is overleven.
Vraag: Hoe reageer jij wanneer angst het overneemt?
• Denk eens aan een situatie waarin angst de overhand kreeg. Wat gebeurde er met je lichaam? Hoe reageerde je op de situatie? Ging je vechten, vluchten of bevroor je?
je kunt niet surfen met angst
Iedere surfer weet het: zodra angst je grijpt, verlies je je balans en val je van de golf. En het is logisch. Angst zorgt voor tunnelvisie. Je ziet alleen nog wat er fout kan gaan. De golven die op je afkomen lijken gigantisch en onoverkomelijk, terwijl je vergeet dat je er juist op kunt surfen. Je verkrampt, je reageert niet meer flexibel, en... je valt. Hetzelfde geldt in het dagelijkse leven. Wanneer angst je in zijn greep heeft, zie je alleen nog maar problemen. Je kijkt niet verder dan de obstakels die op je afkomen. Je lichaam raakt verstrikt in de overlevingsstand. Vechten, vluchten, bevriezen, of zelfs flauwvallen – het zijn allemaal reacties die bedoeld zijn om je door angstige situaties heen te helpen. Maar echt surfen op je gevoel? Dat lukt niet zolang je blijft hangen in die tunnelvisie van angst.
Om te leren surfen op je gevoel, moet je eerst leren omgaan met die angst. Dat kan door beter te begrijpen hoe je lichaam, en dan met name je centrale zenuwstelsel werkt.
Je gevoel direct beïnvloeden: Het Flonker Clarity & Alignment Model Terwijl het Flonker Integratiemodel je helpt om je gevoelens te begrijpen en te gebruiken als richtingaanwijzers, gaat het Flonker Clarity & Alignment Model nog een stap verder.
HET FLONKER CLARITY & ALIGNMENT MODEL
Gevoelens lijken soms een mysterie, maar in werkelijkheid is het een helder systeem. Je centrale zenuwstelsel bepaalt hoe je gevoelens werken, en afhankelijk van de situatie functioneert je gevoel in zes verschillende ‘standen’. Deze standen beïnvloeden hoe je jezelf, de wereld en anderen ziet. In het Flonker Clarity & Alignment Model onderscheiden we twee ontspannen standen (Clarity & Alignment en Focus & Flow) en vier waarschuwing standen (Arousal, Hyperarousal, Disconnect en Immobiliteit).
Dit is hoe ze werken:
CLARITY & ALIGNMENT EN FOCUS & FLOW
Dit zijn de standen waarin je je op je best voelt—helder en gefocust. In deze toestand heb je duidelijkheid over je doelen en voel je je verbonden met wat belangrijk voor je is. Hier ervaar je rust, plezier en voldoening, omdat je in lijn bent met jezelf en je omgeving.
Wanneer je in deze staat bent, zie je jezelf als competent, anderen als betrouwbaar, en de wereld vol mogelijkheden.
Actiepunt:
• Neem elke dag een moment van rust om even stil te staan bij wat je tevreden maakt. Hoe vaak kun je dat gevoel oproepen? Wat zou je kunnen doen om dit vaker te ervaren?
AROUSAL EN HYPERAROUSAL
Dit zijn de waarschuwing standen waarin je lichaam alert is. Je merkt dat je op scherp staat, gespannen bent, en klaar om actie te ondernemen. Deze standen zijn bedoeld om je te helpen bij dreigend gevaar of wanneer er grenzen worden overschreden.
Blijf je te lang in deze standen, dan raak je uitgeput en voelt alles te zwaar. De wereld lijkt teveel van je te vragen, en je ervaart een tekort aan energie.
Actiepunt:
• Herken de momenten waarop je gespannen bent. Voel je vaak onrust of overprikkeling? Wat heb je nodig om weer tot rust te komen?
DISCONNECT EN IMMOBILITEIT
In deze overlevingsstanden sluit je lichaam zich af van de buitenwereld. Je kunt emotioneel disconnecten (je voelt je los van alles) of immobiliseren (je voelt je verlamd en zonder energie). Dit gebeurt vaak wanneer je overweldigd bent en je lichaam zich probeert te beschermen door je af te sluiten van verdere prikkels.
Immobiliteit is een alarmsignaal dat je systeem op is en dringend behoefte heeft aan herstel.
Actiepunt:
• Vraag jezelf af of je jezelf soms afsluit van je omgeving. Hoe voelt dat? Wat kun je doen om weer verbinding te maken met jezelf en de mensen om je heen