propozycja programowa o 328. WDHiGZ "Horda"

yn ż u r D h c i k ws a z s r a W . h 8 szczep 32 i Gromad Zuchowyc Harcerski

Propozycja programowa dla zastępowych i drużynowych ZHP nt. środowiska 328. WDHiGZ Horda autor: phm. Marta Modelska - funkcyjna 328. WDHiS „Lwy” współautor: pwd. Mikołaj Skalski - drużynowy 328. WDHiS „Lwy” korekta: pwd. Mikołaj Skalski grafiki, skład i łamanie: phm. Marta Modelska ©CorelDRAW X7 fonts: Museo by ZHP, HordaPany by Marta Modelska

szczep 328. WDHiGZ „Horda” hufiec Warszawa Centrum, Chorągiew Stołeczna ZHP

5 .................... kilka słów wstępu .................

9 historia środowiska

1..................

3 drużyny i gromady 21 .................................... zwyczaje 31 ... symbole i umundurowanie 41 ..................................... imprezy

4

kilka słów wstępu

5

6

Środowisko 328. to szeroka społeczność przez lata złączona więzami przyjaźni, przygód i doświadczeń. Pomimo barw oraz świąt obchodzonych zwyczajowo świadomość własnej historii nie wykracza poza ramy, które pamiętają najstarsi z obecnie działających.

Przez to do rangi mitycznych urosło założenie środowiska w latach 60., a wiele z dokonań, które kształtowały naszą tożsamość poszło w zapomnienie.

Broszura ta jest próbą podjęcia tego tematu względnie pobieżnie, skupiając się bardziej na opisaniu istniejących zwyczajów i symboli oraz sportretowaniu stanu środowiska w roku 2014. Moją nadzieją jest, że będzie również stanowić inspirację do pochylenia się nad genezą i perypetiami Hordy nie tylko dla fascynatki, ale też dla szerszego grona - harcerzy i kadry..

Przyjęłam formułę, z której mogą zarówno skorzystać zastępowi wprowadzając nowych harcerzy w środowisko, znajome drużyny, które pragną poznać lepiej nasz szczep jak i w razie potrzeby przyszłe pokolenia, poszukujące źródeł swojej hordowej tożsamości. Do każdego z opisywanych tematów dołączona jest gra lub forma, która pozwoli w sposób aktywny przyswoić i wprowadzić treść do naszej pracy.

Przy tej okazji pragnę podziękować za inspirację i pomoc mojemu przybocznemu - Cypisowi, a za pchnięcie do działania i ciągłe wsparcie - Marcinowi. phm. Marta Modelska

7

8

historia środowiska

9

Pierwsze jednostki z numerem 328. to drużyna harcerska założona przez Andrzeja Janowskiego i gromada zuchowa Jadwigi Wierzbickiej w Szkole Podstawowej nr 18, przy ul. Polnej. Już w 4 lata później, w 1965 roku rozkazem komendantki hufca ZHP Warszawa Śródmieście, zostaje powołany szczep 328 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Drużyn Zuchowych.

Początek lat 70. to czas największej liczebności Hordy - funkcjonowania 10 gromad i drużyn, jednak liczba ta w wyniku próby czasu ustabilizowała się na poziomie 5 jednostek. Wsparciem kadrowym dla organizacji są nauczyciele, w szkołach wprowadzany był program prowadzenia zajęć metodą harcerską i zaczynała funkcjonować forma klasodrużyny, gdzie wychowawca był jednocześnie drużynowym. Stąd nie będą dziwić zmiany na tej funkcji, niemal co roku. Na tym tle wyróżniały się osoby, które prowadziły jednostkę przez dłuższy okres, co często łączyło się ze zdobyciem stopnia instruktorskiego. To osoby takie jak podharcmistrzowie Maria Budaszewska - pierwsza komendantka szczepu, Jerzy Laszuk i Lech Stefański - członkowie władz hufca czy grono przewodników z Dariuszem Rozwadowskim na czele. Szczep działał sprawnie dzięki ich wieloletniej służbie na różnych funkcjach.

W rozkazach hufcowych, mimo częstych zmian kadry i mianowania instruktorów, w czasach zgodnych z linią socjalistyczną harcerstwa, próżno szukać pochwał za zaangażowanie dla instruktorów i drużyn 328, co daje też świadectwo środowisku. Późne lata 80. to początek konfliktu w strukturach hufca Śródmieście, zarówno na linii metodycznej jak i sporu niektórych środowisk z komendantem.

Na tej kanwie w roku 1992 środowiska 134., 220. i 281. utworzyły nowy hufiec Warszawa Centrum, podczas gdy hufiec Śródmieście podzielił się na dwie części hufiec harcerek i hufiec harcerzy, co zostało nazwane „eksperymentem metodycznym”. Po 4 latach funkcjonowania kadra śródmiejskich hufców postulowała kolejne zmiany i zdecydowała się utworzyć nową organizację „Stowarzyszenie Harcerskie”, opuszczając struktury Związku Harcerstwa Polskiego. W obliczu takiego obrotu sytuacji drużyny i gromady z Hordy wybrały działanie w najstarszej organizacji harcerskiej i wraz z przejściem do hufca ZHP Warszawa-Centrum zostało wznowione działanie szczepu. Od tego momentu liczy się niemal 10-letnią komendanturę hm. Piotra Iwińskiego, którą przeplatał z prowadzeniem drużyny harcerskiej. Wówczas też szkoła na Polnej przestaje być bazą Hordy, ale w zamian za to szczep przenosi się do szkoły przy ul. Sempołowskiej i po raz pierwszy w swojej historii prowadzi działalność w więcej niż jednej szkole.

10

Na tym tle należy wspomnieć o końcówce lat 80. jako o początku działania najwybitniejszego instruktora zuchowego, które Horda miała w swoich szeregach, hm. Witolda Trepkowskiego. Kolonie zuchowe, których był komendantem, same w sobie legendarne z racji na wysoki poziom programu, innowacyjne zdobnictwo i zaangażowanie kadry, datują się od roku 1991 nieprzerwanie przez ponad dekadę, aż do śmierci Witka w 2002 roku.

Przełom tysiącleci to połączenie drużyn w dużą jednostkę o potężnym potencjale, co udowadniają kolejne lata. Koniec lat 90. to w gromadach zuchowych okres działalności grona przewodniczek Agnieszki Trepkowskiej, Kasi Bąk i Gosi Maryl.

Działająca na Twardej drużyna harcerska prowadzona była wspólnie przez obecnych podharcmistrzów: Łukasza Berezę (ps. „Radar”) i Joannę Gajewską (ps. „Łoś”). Wraz z rozszerzeniem działalności na inne szkoły - na Teresińską, Hożą i Fabryczną oraz powołaniem nowych jednostek Hordę przejął Radar, a szczep w szczytowym okresie liczył 9 jednostek. Przejmując pałeczkę poprzednika zorganizował zgrupowania obozowe szczepu w latach 2008-2010, w których uczestniczyły 26. WDHiGZ z Pragi Północ, towarzyszące Hordzie na obozach już od lat 90. i zaprzyjaźniony szczep 53. z Mokotowa. Po próbie przejęcia władzy w hufcu środowisko zdecydowało się odsunąć na margines, porzucając zaangażowanie lat 2004-2009. Obraz tamtych czasów kształtują też pozostali podharcmistrzowie - działalność programowa Szymona Wójcika i Mikołaj Łaski z autorskim pomysłem drużyny ratowniczej i późniejszą Stołeczną Akcją Ratowniczo-Szkoleniową.

Nowa dekada to już kolejna komendantka - phm. Marta Modelska, wywodząca się z Ordu, - i kolejne wyzwania - mniej liczne jednostki i duża liczba kadry, co przełożyło się na najwyższą liczbę działających instruktorów w historii środowiska. W tym okresie przypadało 50-lecie powołania pierwszej jednostki z numerem 328., jedna z drużyn zdecydowała się wyjść ze szczepu celem odbudowywania środowiska 134, a wyprowadzka z magazynu w Czerwonce to praca kwatermistrza pwd. Kazimierza Uromskiego.

Problemem trapiącym drużyny i gromady od 2014 roku są likwidacje i przeprowadzki szkół śródmiejskich, które dotykają każdej z działających jednostek. Szczep ma przed sobą duże zadania, jednak jak zawsze - podstawą działania są zaangażowani instruktorzy, których w Hordzie zawsze wysoko cenimy.

Przez 54 lata funkcjonowania w czasie działania w środowisku przewinęło się wiele osób, a 46 z nich podczas pracy w Hordzie zdobyły stopnie instruktorskie.

11

, LISTA INSTRUKTOROW według stopnia przyznanego w rozkazach chorągiwanychi hufcowych zaznaczeni instruktorzy aktywni na IX 2015

HARCMISTRZ I w i ń s k i P i o t r Tr e p k o w s k i W i t o l d

PODHARCMISTRZ Bereza Łukasz PRZEWODNIK Gajewska Joanna L a s z u k M a r ta ( z d .

Budawszewska) Ł a s k i M i ko ł a j M a r y l M a r c i n Modelska Marta Stefański Lech Szostek Barbara Trepkowska Agnieszka Wiśniewska Barbara Wójcik Szymon

11 2

33

Bąk Katarzyna Dudziński Michał D ynowska Justyna Grabowska Anna Grabowska Joanna Jakubowska Anna Jarczewska Monika Kotarbiński Jan K o t w a A g a t a Krakowska Elżbieta K r e p s A r t u r Krześniak Aleksandra Kucharska Aleksandra Kucharska Julia Kuźma Renata L a s z u k J e r zy Lubaszewska Teresa Łaska Aleksandra Ławnicka Justyna Łopaciński Roman Maryl Małgorzata Moskwa Rafał Ostapińska Grażyna Padamczyk Anna Pawlak Gabriela Paw ł ow s k i Ko n ra d Pawłowski Rafał Rozwadowski Dariusz Rux Martyna (z d.

P a r c z e w s k a ) Skalski Mikołaj Tarasewicz Janusz Trepkowska Zuzanna Uromski Kazimierz

druĹźyny i gromady

13

Kiedy mówi się o wieku drużyny nie chodzi przecież o to, ile lat ma najstarszy harcerz, który w niej działa. Wiele z jednostek, powoływanych na nowo, nawiązywało w nazwie, tradycjach lub kadrze do dziedzictwa poprzednio działającej jednostki. Na podstawie samych rozkazów trudno dojść z czasem do prawdy historycznej, jednak zebrane dane w miarę możliwości wiernie odwzorowują burzliwe dzieje drużyn i gromad w Hordzie.

Przez lata w jednostkach na funkcję drużynowego mianowane było wiele osób od instruktorów bez stopnia (ibs.) w latach 50., przez organizatorów w latach 60. - 80. po przewodników przez wszystkie lata funkcjonowania środowiska. Poniżej znajduje się zestawienie nie tylko kadry, ale i drużyn Hordy. Warto nadmienić, że jest to pierwszy istniejący, kompletny spis - został przygotowane przez phm. Martę Modelską na podstawie rozkazów hufca i archiwów chorągwianych.

.

DRUZYNOWI PRZEZ LATA

W każdej z ramek znajduje się wykaz drużynowych mianowanych na funkcję rozkazem komendanta hufca ZHP Warszawa Śródmieście (lata 1961-92), śródmiejskiego hufca harcerek i śródmiejskiego hufca harcerzy (1993-1996, później połączone i przekształcone w osobną organizację Stowarzyszenie Harcerskie) oraz hufca ZHP Warszawa Centrum (1996-). Każda ramka to jedna drużyna harcerska lub zuchowa (miano gromady pojawia się dopiero w latach 90.) ze wskazanym w rozkazie powiązaniem z poprzednią wzmianką na jej temat, nawet mimo zmiany nazewnictwa (również odnotowaną). Pogrubione nazwiska to osoby, które posiadały stopnie instruktorskie (w tym stopień organizatora) i przez hufiec były traktowane jako wykwalifikowane do pełnienia funkcji drużynowego. Jednostki ułożone są chronologicznie wg dat założenia, a na kolejnych stronach znajduje się też wykres rozłożenie w czasie.

WDH-a

WDH II

A WDH im. A. Dawidowskiego

WDH-y II WDH Horda

14

im.M.Rejewskiego

1961-1967 Janowski Andrzej 1967-1969 pwd. Lubaszewska Teresa 1969-1971 pwd. Laszuk Jerzy 1971-1972 Rozwadowski Dariusz 1972-1973 pwd. Budaszewska Maria 1973-1974 Parczewski Piotr 1974-1975 Gierak Piotr 1975-1976 Kuśmierczyk Bogna 1976-1977 Kunicki-Goldfinger Jakub 1977-1979 Parczewska Martyna 1979-1982 Kreps Artur 1982-1983 Czyżewska Elżbieta 1983-1985 Golinowski Piotr 1985-1987 Kreps Artur 1987-1989 Janowski Krzysztof 1989-1994 pwd. Iwiński Piotr 1996-1999 Drążkiewicz Marcin 1999-2003 pwd. Iwiński Piotr 2003-2005 pwd. Gajewska Joanna 2005-2009 pwd. Uromski Kazimierz 2009-2012 Burdon Aleksandra

WDZ

1961-1963 1963-1964 1964-1966 1966-1968 1968-1970 1970-1971 1971-1972 1972-1974 1974-1975 1975-1976 1976-1978 1978-1979 1979-1981 1981-1982 1982-1987 1987-1989 1989-1991

Wierzbicka Jadwiga Tober Lilianna Maciejewska Krystyna Ligowska Grażyna pwd. Krakowska Elżbieta Rutkowska Krystyna Dutkowska Ewa Adamczyk Grażyna Zalewska Joanna Sołecka Joanna Sokołowski Michał Gorlewska Iliana Polańczyk Elżbieta Golinowski Piotr Schiele Halina Ługowska Urszula Jarczyńska Monika

WDH-y

1963-1964 1964-1967 1967-1968 1968-1969 1969-1972 1972-1984

Kotarbiński Jan pwd. Stefański Lech Włodarczyk Andrzej Góra Wojciech Dembicki Piotr b.d. /inf. o rozwiązaniu

WDH-ek

1963-1967 1967-1968 1968-1970

phm. Szostek Barbara Sroczyńska Maria pwd. Czerwik Barbara

WDH-ek III

1965-1967

Olech Izabela

F

WDH-y

1965-1966 Machczyński Włodzimierz 1966-1967 Godlewski Michał

G

WDZ I

1965-1967

Zwierzchowska Teresa

H

WDH-ek III

1965-1966 1966-1967

Balinger Elżbieta Kraszewska Teresa

WDZ II

1967-1970 1970-1971 1971-1972 1972-1974

Ligowska Grażyna Sroczyńska Dorota Ślesicka Joanna Kuźma Renata

pWDH-ek

1968-1971

Czerwik Barbara

WDZ IV

1969-197 1970-1971 1971-1972

Janusiak Wiesława Karolak Tomasz Kłos Bożena

WDH IV

1969-1971 1971-1972

pwd. Lubaszewska Teresa pwd. Laszuk Jerzy

WDZ II

B

WDZ I

„Marynarze”

C

D E

I J K L

15

M

WGZ III

1970-1972

Ostapińska Grażyna

WDH-y I WDH I

1970-1971 1971-1972 1972-1973 1973-1975 1975-1976 1976-1978 1978-1979 1979-1980 1980-1981 1981-1983 1983-1985

Segda Antoni pwd. Laszuk Jerzy pwd. Przygoda Włodzimierz Wiśniewska Barbara Czarnecki Jacek Dąbrowska Małgorzata Skrzypińska Elżbieta Ptaszyński Mirosław Lipiński Wojciech Grott Dorota Taran Anna

WDZ II

1974-1975 1975-1976 1976-1977 1977-1978 1978-1981 1981-1982 1982-1983 1983-1985 1985-1987 1987-1988

Lesińska Zofa Świdzińska Natalia Ptaszyński Michał Nikodem Monika Przygodzki Andrzej phm. Szałańska Elwira Taran Anna Szot Ewa Wysocki Piotr Klimaszewska Monika

WDZ III

1986

Szot Ewa

WDH

1987-1991 1991-1993 1993-1995 1994-1996

pwd. Jarczyńska Monika pwd. Jarczyńska Monika pwd. Jarczyńska Monika pwd. Jarczyńska Monika

N

O

P Q

„Błyskawica” im.K. Makuszyńskiego „Paskieka”

R

WDZ II

1990 1990-1991

Wolszczak Beata pwd. Trepkowska Agnieszka

S

WDH-y III WDH st.

1990-1991 1991-1996

Taras Tomasz Okoń Przemysław

WDH-ek

1990-1991 1991-1996 1996-1999

Krystjan Edyta Żarnecka Katarzyna pwd. Trepkowska Agnieszka

T

„Brzozy”

WGZ

1992-2000 pwd. Trepkowska Agnieszka 2000-2005 pwd. Bąk Katarzyna 2005-2007 Bąk Barbara 2007-2010 pwd. Kucharska Julia 2010-2013 pwd. Krześniak Aleksandra

WGZ „Archeolodzy”

1994-1995 1995 1995-1999

U

16 W

Iwińska Dorota Łopacki Roman Kiełkiewicz Agnieszka

V

WDH Horda

2000-2003

hm. Iwiński Piotr

Y

WDH

2003-2005

Michalak Agata

WGZ „Leśne Stworki”

2003-2005 Michalak Agata 2005-2008 Małys Katarzyna 2008-2010 pwd. Kucharska Aleksandra 2010-2012 pwd. Padamczyk Anna 2012-2014 pwd. Jakubowska Anna 2014Pawłowska Dorota

Z

AA AB AC

WGZ „Mali Podróżnicy”

WDHS „Ordu”

2004-2005 2005-2007 2007-2010 2010-2014 2014-

pwd. Łaski Mikołaj pwd. Łaski Mikołaj pwd. Modelska Marta pwd. Pawłowski Rafał Ławnicka Justyna

WDH „Tatrzyni”

2005-2006

pwd. Wójcik Szymon

WDW

2005-2007 2007-2009 2009-2011

pwd. Bereza Łukasz phm. Gajewska Joanna Bareja Marta

WDH im.S.Starzyńskiego 2006-2008

2008-2009 2009 2009-2011

pwd. Maryl Marcin Terlikowski Mateusz Poleszczuk Katarzyna Babul Aleksandra

KWDH

2008-2009

Danielak Maciej

WDH

2008-2009 2009-2010 2010-2011 2011-2012

pwd. Maryl Marcin pwd. Maryl Marcin pwd. Maryl Marcin pwd. Pawlak Gabriela

AD AE AF

im.R.Traugutta

AG

„Horda”

2010-2012 2012-2013

Dynowska Justyna Filipski Łukasz

KI „Mapnik”

2011-2015

phm. Wójcik Szymon

AH AI AJ

„Czarneccy”

HKR

WDHS „Passio Viveret” 2012

pwd. Pawłowski Konrad

WDHiS „Lwy”

phm. Modelska Marta pwd. Mikołaj Skalski

2012-2015 2015-

17

D H

J

N

F E C L

G

K

O I

M

P

Y

T

AC A Q

AF

AB V

AA AE

S

AI

AJ

AD B

Z

W U

R AG

AH X

KOMENDANCI SZCZEPU Szczep 328 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Warszawskich Drużyn Zuchowym został po raz pierwszy powołany rozkazem komendanta hufca 10 października 1965 roku. Pierwsze podejście do tworzenia środowiska przerwał upadek części jednostek, jednak niecałe półtora roku później szczep został wraz z nowymi drużynami i gromadami został powołany na długie lata. Na początku 1992 roku, kiedy część środowisk harcerskich hufca postanowiła stworzyć własną wspólnotę, Horda została w strukturach śródmiejskich, które w tym samym roku uskuteczniły „eksperyment metodyczny”. Wraz z podziałam na hufiec harcerek i harcerzy został rozwiązany szczep, jednak jednostki działały nieprzerwanie. Po decyzji hufców żeńskiego i męskiego o wystąpieniu z ZHP, celem utworzenia Stowarzyszenia Harcerskiego, większość drużyn i gromad Hordy zdecydowała na pozostanie w strukturach najstarszej organizacji i już jako szczep przeszła do hufca ZHP Warszawa Centrum. Od tego czasu, środowisko z nieodłącznymi wahaniami aktywnie działa.

Na funkcję komendanta szczepu zostało w latach 1965-2014 mianowane 14 osób w tej liczbie 6 instruktorek oraz 7 instruktorów.

Przez wiele lat środowisko funkcjonowało w jednej szkole - mateczniku Hordy, SP nr 18 przy ul. Polnej. W wyniku zawirowań historycznych oraz rozstrzygnięć między organizacjami harcerskimi od roku 2003 Horda przeniosła się i działa w wielu, szkołach jak Gimnazjum na Twardej nr 42, SP 41 przy ul. Sempołowskiej , SP nr 40 przy ul. Hożej oraz Gimnazjum nr 43, przy tej samej ulicy.

328 WDH I WDZ

X

1965-1967 1969-1970 1970 328 WDHiZ 1970-1975 1975 1975-1977 1977-1980 1980-1983 328 WDHiZ Horda 1983-1987 1987-1991 328 WDHiGZ Horda 1997-2006 2006-2010 2010-2013 2013-2015

phm. Szostek Barbara phm. Textor Halina pwd. Czerwik Barbara pwd. Laszuk Jerzy Tarasiewicz Janusz Ossowski Krzysztof Wiśniewska Barbara pwd. Moskwa Rafał Rux Martyna (z d. Parczewska) hm. Trepkowski Witold hm. Iwiński Piotr phm. Bereza Łukasz phm. Modelska Marta pwd. Pawłowski Rafał

O historii nie trzeba mówić nudno - najlepiej pozwolić harcerzom samym odkryć jak dużo dotychczas istniało drużyn i ilu było drużynowych i komendantów szczepu. Należy wydrukować strony 16-19 oraz 22 i każdą osobę kadry wyciąć jako osobny pasek, a każdego z harcerzy wyposażyć w komplet chińskich pałaczek i wskazać konkretną drużynę (lub zestaw drużyn, dbając, by każdy miał podobną liczbę kartek z drużynowymi do wyciągnięcia) do skompletowania. Paski z osobami kadry należy traktować jako potrawy, którą harcerze mają wyciągnąć bez dotykania rękoma.

20

zwyczaje

21

Tradycje […] powstają w wyniku codziennych kontaktów, przeżytych wspólnie wydarzeń, obozów, akcji i pozostają [...] tworząc jej dorobek, stanowiąc spójnię między jej członkami*. Ten opis można zastosować bezpośrednio do opisania wszystkich tych zwyczajów, które przekazywane są tylko w wyniku doświadczenia z pracy w środowisku. Horda na przestrzeni lat wykształciła wiele tradycji, poprzez które można rozpoznać naszego harcerza, nie tylko podczas oficjalnego apelu czy ogniska, ale również przy wyciągnięciu czipsów. * {Zdzisława Martowicz, Józef Sowa "Metodyka wychowania w ZHP" 1984 Rzeszów}

APEL Musztra ani sam sposób prowadzenia apelu nie odbiega od regulaminowych standardów, ale już zachowanie podczas samego rozkazu wyróżnia harcerzy z Hordy. Gdy wymienione jest imię i nazwisko danej osoby na krótką chwilę staje ona na baczność. Nasze środowisko ma też swój hymn, które znajomość jest dumą i radością Hordziaka.

Ref: Patrz słońce się śmieje i śmiejmy się my My wszystkie Hordy dzieci Dni chcemy mieć jasne i piękne mieć sny I pokój, pokój w świecie Czy skośne masz oczy, czy czarna buzia twa Siostrzyczko, braciszku, to dla was piosenka ta Ref: …

Czy mieszkasz w Afryce, czy w Azji mieszkasz hen Siostrzyczko, braciszku, to dla was refren ten.

Słowa: A. Trepkowska (?)

Muzyka: na melodię radzieckiej piosenki „Budiet sonce

W załączniku 1 znajduje się tekst hymnu Hordy z lukami, które harcerze mają uzupełnić.

Ewentualnie można dodać podpowiedzi, np. obrazkowe, które osobie zgadującej można pokazywać w postaci kalamburów.

Należy przed zbiórką nagrać 4-5 (tylu, ilu członków zastępu) wersji instrumentalnych rosyjskich piosenek (np. ”katiusza”, „budiet sonce”, „sierdce”, „oci ciornyje” czy „dzen pobedy”) do odtworzenia. Każdy z harcerzy dostaje kartkę z tekstami piosenek, które po odsłuchaniu ma dopasować odpowiednio. Dodatkowy punkt zwycięstwa dla osoby, która, przy odpowiedniej melodii odśpiewa hymn Hordy.

22

LIBACJA MLECZNA Chatki, które są puszczańskim czasem samodzielności i samorządności zastępów dawniej nie były obciążone dużą ilością programu. Podczas tego czasu zastępy wybierały się do sklepu, a w okolicach roku 2002 zastępowi wymyślili imprezę wspólnego spotkania się między swoimi zastępami, śpiewania głośnego na całe zgrupowanie, przy którym każdy popija mleko. Od tego czasu podczas obozowych chatek inicjatywą zastępowych jest organizacja hordowej libacji mlecznej oraz decyzja, czy zapraszać kadrę do tej zabawy.

Krótką grą dla rozruszania są krówki mleczne, najlepiej przeprowadzane jako współzawodnictwo pomiędzy dwoma zastępami (lub połowami zastępu). Potrzebne są dwa kartony mleka, rękawiczka jednorazowa, igła/pinezka i taśma klejąca.Jedna osoba z grupy przygotowuje wymionko (trzeba nałożyć rękawiczkę na odkręcone mleko i nakłuć każdy z palców, by wyciekało z niego mleko), a pozostali stoją na linii startowej. Na sygnał startuje pierwszy harcerz, przebiega łatwy tor przeszkód, kiedy dobiegnie do mleka pije je przez rękawiczkę, a osoba trzymająca daje sygnał kolejnemu harcerzowi na linii startowej. Gdy ten przebiegnie tor przeszkód, osoba pijąca zaczyna trzymać mleko, a ten, który dobiegł sam zaczyna pić. Celem jest jak najszybciej wypić karton mleka.

KULTURA OSOBISTA Przebywając w środowisku Hordy od razu można spostrzec, że harcerze między sobą i względem kadry używają imion, bez „druhowania” - dzięki temu nikt stojący w braterskim kręgu nie jest wywyższany. W latach 50. na terenie warszawskiego śródmieścia dział hufiec walterowski, z którego wywodzi się szkoła podtrzymująca idee Baden-Powella, w których osoba kadry jest starszym bratem, a nie zdystansowanym nauczycielem. Z praktykowania tego braterstwa wynika też brak przezwisk czy zwracania się po nazwisku.

Poczucie, że w hordowym gronie wszyscy jesteśmy jednością nie przejawia się li wyłącznie w zwracaniu się do siebie nawzajem, ale również we współżyciu zbiórkowym, biwakowym czy obozowym. Wyciągnięcie jedzenia w grupie oznacza automatyczne poczęstowanie osób obok siebie, a wspólne posiłki poprzedza piosenka, której myślą jest życzenie smacznego.

Połączeniem imion i jedzenia jest gra dla zastępu , do której potrzebna jest duża tabliczka czekolady i widelec. Harcerze siedzą w kręgu i wybierają, kto będzie zaczynał rozgrywkę.

Osoba ta zaczyna jeść czekoladę (przy czym wolno jej używać tylko i wyłącznie widelca), a harcerz po prawej wymienia z imienia/pseudonimu konkretną osobę ze środowiska, obiega krąg dookoła i przejmuje widelec oraz czekoladę. Należy wymieniać tylko osoby, które nie były dotychczas wspomniane, a gra kończy się wraz z czekoladą.

23

Każda osoba w kręgu wymyśla postać ze szczepu, przy zastrzeżeniu, że jest to osoba znana członkom zastępu. Po zapisaniu imienia na karteczce, zastępowy losuje kartki i przykleja je na plecy harcerzom. Zadając pytania typu tak/nie należy dojść do informacji czyje imię ma się na plecach. Alternatywną wersją jest wybór imion spośród kadry szczepu (aktualna lista na horda.org.pl).

OGNISKO Podchodząc do ogniska i kominka w Hordzie zachowujemy ciszę, ze względu na szacunek do powagi tej chwili – harcerz zbliżając się ognia przypominają sobie swój dzień, dobry uczynek, który zrealizował, przygotowuje się do podsumowania w braterskim kręgu i pożegnania tego dnia.

Służba przy ogniu jest wyróżnieniem – największym honorem jest rozpalać ognisko czy kominek, zazwyczaj za godną naśladownictwa postawę, rycerskie zachowanie czy inną zasługę. W ciszy rozpalający podchodzi do przygotowanego ogniska / świeczek i rozpala je – najlepiej starym harcerskim zwyczajem – jedną zapałką, gdyż potwierdza to kunszt ułożenia. Gdy jest więcej rozpalających jedna osoba rozpala zapałkę, a pozostałe odpalają od niej swoje, następnie wszyscy razem, z różnych stron rozpalają ogień.

Tak samo służba jako strażnik ognia jest wyróżnieniem dla osoby, która jest najsprawniejsza, najbardziej uważna i godna najwyższego zaufania wszystkich – w związku z tym, jej powierzona jest warta przy ogniu. Przy ognisku wartownicy noszą rogatywki – jako oznakę aktywnej służby wyróżniającej ich od pozostałych przy ognisku. Do harcerskiego ognia drewno się dokłada (nie dorzuca). Przy kominku nie ma potrzeby dla strażników ognia. Podczas rozpoczęcia i zakończenia ogniska / kominka śpiewane są tradycyjne piosenki, przy których dodatkowo należy odpowiednio: usiąść na swoim miejscu w kręgu i zdjąć wtedy rogatywkę, kierując ją lilijką w stronę ognia, a na koniec wstać i nałożyć rogatywkę na głowę, zawiązać krąg – zwyczajowo – prawa ręka na lewej. rozpoczęcie Już rozpaliło się ognisko, Dając nam dobrej wróżby znak Siedliśmy wszyscy przy nim blisko, Bo w całej Polsce siedzą tak Siedzą harcerze przy płomieniach Ciepły blask ognia skupia ich Wszystko co złe to szuka cienia Do światła dobro garnie się

24

Mówiłaś druhno komendantko Że zaufanie do nas masz Że wierzysz w nasze szczere chęci Wszak ty harcerskie serca znasz Warunki tylko warunkami Od dawno już słyszymy to Lecz my jesteśmy harcerzami I zwyciężymy wszelkie zło

Płonie ognisko i szumią knieje, drużynowy jest wśród nas.

Opowiada starodawne dzieje, bohaterski wskrzesza czas.

O rycerstwie spod kresowych stanic, O obrońcach naszych polskich granic...

A ponad nami wiatr szumi, wieje i dębowy huczy las. zakończenie Już do odwrotu głos trąbki wzywa, alarmując ze wszech stron.

Staje wiara w ordynku szczęśliwa, serca biją w zgodny ton.

Każda twarz się uniesieniem płoni, każdy laskę krzepko dzierży w dłoni, a z młodzieńczej się piersi wyrywa pieśń potężna pieśń jak dzwon.

Ogniska już dogasa blask, braterski splećmy krąg, w wieczornej ciszy, w świetle gwiazd ostatni uścisk rąk.

Kto raz przyjaźni poznał moc, nie będzie trwonić słów.

Przy innym ogniu, w inną noc do zobaczenia znów.

Nie zgaśnie tej przyjaźni żar, co połączyła nas.

Nie pozwolimy by ją starł nieubłagany czas.

Kto raz przyjaźni poznał moc, nie będzie trwonić słów.

Przy innym ogniu, w inną noc do zobaczenia znów.

Krąg przy ognisku to miejsce zachowania ciszy i spokoju, czasem jednak trzeba przekazać szybką informację, tak, by inni nawet tego nie zauważyli. Przygotowaniem może być gra, w której, zastępowy stoi w środku a harcerze w kręgu (min. 2 kroki odległości od zastępowego), z przerwami między sobą przekazują sobie szeptem informację o konkretnym zwyczaju hordowym. Jednocześnie puszczane są w krąg, w tą samą stronę, informacje od dwóch harcerzy stojących naprzeciwko siebie. Zadaniem zastępowego jest podsłuchać, bez ruszani się z miejsca, o których zwyczajach opowiadano.

Ważnym elementem zachowania się przy ognisku jest świadomość, kiedy i co należy zrobić, szczególnie tu każdy powinien pilnować swojej powinności. Dla ukazania tej potrzeby warto zagrać w zabawę, w której każda z osób ma przypisaną jedną akcję do wykonania, w momencie, w którym słyszy konkretne słowo. W załączniku 2 znajduje się przykładowe opowiadanie, które zastępowy może odczytać do zabawy. Proponowane ruchy i akcje: Gabriel - obiec wszystkich dookoła Ziemia - podskoczyć 2 razy na jednej nodze i klepnąć w plecy kolejną osobę Zefiryn - przejść 5 kroków naprzód i 2 w prawo, zrobić przysiad, wrócić na miejsce kwiaty - podnieść wybraną osobę nad ziemię cegły - uścisnąć rękę osobie ze słowem „kwiaty” baszta - zrobić pompkę dotykając kogoś się - trzykrotnie okrążyć osobę ze słowem „Zefiryn” gra - zatańczyć z kimś 2-krotnie krok podstawowy walca

25

KRAG , Tak jak wszyscy skauci i harcerze stajemy pod koniec wyjazdów i zbiórek w harcerskim kręgu w ciszy. Zgodnie z hufcowym zwyczajem w Hordzie śpiewamy tylko I zwrotkę „Bratniego słowa”, ale trzykrotnie – najpierw głośno, później cicho, a na koniec murmurandem. Podczas kręgów drużyn i szczepu po tej pieśni recytujemy 7. zwrotkę wiersza „Testament Mój” J. Słowackiego. Wszystko wzięło się z nieistniejącej już drużyny im. Alka Dawidowskiego, bohatera Kamieni na Szaniec, w której był to obrzęd drużyny. Później do tradycji środowiska wniósł to Radar, jedyny wychowanek, który działa obecnie w Hordzie.

Lecz zaklinam - niech żywi nie tracą nadziei I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba - na śmierć idą po kolei, Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!...

Na wypowiedziane przez prowadzącego krąg „czuwaj” - harcerze odpowiadają jednorazowo i głośno. Kiedy pozdrowienie jest przekazywane w krąg, ściskając rękę osoby po lewej stronie, należy szeptem przekazać „czuwaj”, a otrzymując je stanąć na baczność.

W pomieszczeniu ukryty jest bardzo dobrze kamień, a nieopodal wejścia stoi kaganek (latarenka). Zastępowy musi wybrać spośród harcerzy osobę, której zadaniem będzie wynieść kaganek, zadaniem pozostałych jest znalezienia kamienia.

Celem osoby niosącej kaganek jest wynieść kaganek z pomieszczenia, nie będąc dotkniętym przez nikogo, przed momentem, w którym poszukujący znajdą kamień. Dla wyrównania szans warto wprowadzić zasadę, że nikt (poza wynoszącym) nie może dotykać kaganka, ani przebywać bliżej niż 2 kroki od niego.

Jedną ze zwyczajowych metod rozwiązywania kręgu jest robienie tego bez rozrywania rąk, czyli poprzez obrót przez prawe ramię. Dla zobrazowania warto przeprowadzić zabawę z liną.

Każdy z harcerzy łapie sznur jedną ręką, którego od tej pory nie można puścić. Zadaniem zastępu jest zawiązać na sznurze jeden węzeł.

3.motylek 1. ósemka

2. płaski

26

,

ZALACZNIK , 1

LUKI W HYMNIE

REF: PATRZ __________ SIĘ __________ I ŚMIEJMY SIĘ MY MY WSZYSTKIE __________ DZIECI ________ CHCEMY MIEĆ JASNE I PIĘKNE MIEĆ ________ I POKÓJ, POKÓJ W __________ CZY SKOŚNE MASZ __________ CZY ___________ BUZIA TWA SIOSTRZYCZKO, BRACISZKU, TO DLA WAS PIOSENKA TA REF: …

CZY MIESZKASZ W ____________ CZY W _________ MIESZKASZ HEN SIOSTRZYCZKO, BRACISZKU, TO DLA WAS REFREN TEN.

REF: PATRZ __________ SIĘ __________ I ŚMIEJMY SIĘ MY

MY WSZYSTKIE __________ DZIECI

________ CHCEMY MIEĆ JASNE I PIĘKNE MIEĆ ________

I POKÓJ, POKÓJ W __________

CZY SKOŚNE MASZ __________ CZY ___________ BUZIA TWA SIOSTRZYCZKO, BRACISZKU, TO DLA WAS PIOSENKA TA

REF:…

CZY MIESZKASZ W ____________ CZY W _________ MIESZKASZ HEN SIOSTRZYCZKO, BRACISZKU, TO DLA WAS REFREN TEN.

27

,

ZALACZNIK , 2

OPOWIADANIE

Oto jest Niebo. Pomiędzy promienistymi drzewami przechadzają się delikatne, jakby ze światła utkane istoty, potrącając stopami promienne kwiaty. Słowem, jedna wielka Świetlistość. W tej zaś Świetlistości, niczym przerębel w lodzie, ciemnieje Ziemia.

- O, znowu! - zawołał schylony nad Ziemią anioł - Spójrz tylko, Gabrielu!

W co oni grają?

Promienisty Gabriel spojrzał ponad skrzydłami towarzysza.

- Tak, Zefirynie? - Zefiryn wskazał na wyrastające na powierzchni Ziemi baszty z cegły, domy i kościoły.

- Przyjrzyj im się, Gabrielu.

Archanioł patrzył w skupieniu, schylony tak, że niemal dotykał jakiejś wieży krawędzią aureoli. Budynki rosły, Ziemia okrywała się cegłą i marmurem niczym łąka kwiatami...

- To już koniec? - zdumiał się, gdy tuż pod jego archanielskim nosem budynki zapłonęły i runęły jako zgliszcza.

Po chwili spod zgliszczy nieśmiało wyjrzała chatka - może raczej szałas.

Ot, kilka blach i cegieł.

A potem wyrósł następny, i następny zastępując kwiaty, i wkrótce Ziemia znów najeżyła się basztami i murami, które znów zapłonęły i runęły.

I jeszcze raz.

I jeszcze raz.

Gabriel pokiwał głową w zamyśleniu.

- Ciekawe...

- Prawda? Rafael mówił, że ludzie robią to przez cały czas. Stawiają cegły i burzą, żeby znów odbudować i znowu zburzyć... A kwiaty na Ziemi tak samo rosną. To chyba taka ludzka gra.

- Gra, mówisz? - Gabriel poskrobał się po świetlistej głowie - Słyszałem kiedyś o pewnej ludzkiej grze...

Przez chwilę przypatrywali się w milczeniu unoszącym się znad Ziemi wstęgom dymu.

- Wiem - odezwał się nagle archanioł.

- Tak, Gabrielu?

- Przypomniałem sobie - Gabriel trącił palcem jedną ze wzrastających na Ziemi katedr - Wiesz, Zefirynie, ludzie nazywają to historią.

29

symbole umundurowanie

31

W środowisku 328. drużyn harcerskich i gromad zuchowych oznaczenia stanowią ważny element tradycji i tożsamości. Zarówno barwy środowiska, moment otrzymania plakietek czy hordowy ręcznik mają szczególne znaczenia, dla każdego, kto przeżył w tym szczepie chociaż trochę przygód.

PRZYDOMEK HORDA Ustne podania mówią o zdobyciu przez środowisko miana „Horda” na obozie w Sitnie w 1968 roku – pierwszy raz ten przydomek pojawił się w rozkazie hufca Śródmieście w 1984 r.

Znaczenie naszego miana zwyczajowo łączy się z tatarskimi podbojami w XIII wiecznej Europie. Armia Czyngis-Chana, zwana mongolską hordą, prowadziła z wielkimi sukcesami walki na terenach Azji, Bliskiego Wschodu i Europy. W tradycji europejskiej zachowało się rozumienie hordy jako nieprzebranego tłumu, którego liczebności ówcześni przypisywali przewagę bitewną Mongołów. Warto zaznaczyć, że hegemonię Czyngis-Chan uzyskał nie tylko dzięki przewadze liczebnej, ale przede wszystkim dzięki doskonałemu wyszkoleniu, zwrotności oraz prostocie organizacji swojej armii. Wykorzystał system podziału, oparty o system dziesiętny – zastępów 10-osobowych (harban), łączonych po 10 w 100 osobową drużynę (dżaun), złączonych znów po 10 w mingan, a 10 tychże w tumen.

Siła mongolskiej hordy opierała się o doskonałe wyszkolenie i karność własnych oddziałów. Tak samo siła szczepu opiera się na skuteczności i dobrym wyszkoleniu harcerzy i dużej liczbie członków środowiska. Zwyczajowy okrzyk środowiska odnosi się do miana i brzmi: „Horda pany!”.

W zastępie warto poprowadzić manewry jako demonstrację dyscypliny. Najpierw należy wytłumaczyć komendy: baczność – postawa zasadnicza, spocznij – postawa swobodna, zwroty w prawo, lewo, w tył (przez lewe ramię), lotnik z prawej/lewej/zewsząd – leżąc na ziemi z rękami ochraniającymi głowę w kierunku odwrotnym do podanego w poleceniu, lotnik kryj się – w ciągu 10 sekund ukryć się w sposób niewidoczny dla prowadzącego, panda – cały zastęp musi znaleźć się nad ziemią (dopóki ktokolwiek dotyka ziemi polecenie trwa) czy zombie – na początku manewrów wybranej osobie przekazujemy informację, że będzie zombie (w tajemnicy, by inni nie wiedzieli, że chodzi o nią), w późniejszej części na komendę 'zombie atakuje' zombie ma za zadanie dotknąć jak najwięcej osób, a pozostali umknąć szybko z szyku.

32

Dla pokazania siły wyszkolenia całej drużynie można zagrać w dżaun. Harcerzy należy ustawić z rozstawionymi szeroko rękoma w regularnych odstępach, w sposób zilustrowany obok, dążąc do możliwie kwadratowego ustawienia całości.

Następnie przedstawiamy komendy: H – zwrot o 90* w lewo, O – zwrot o 90* w prawo, R – zwrot o 180* (w tył), D – zwrot o 45* w lewo, A – zwrot o 45* w prawo. Należy wybrać Mongoła (goniącego) oraz jasyr (uciekającego), rozstawić ich wśród korytarzy w taki sposób wydawać polecenia, tak by jasyr miał szansę uciec, ale i by Mongoł miał szansę w dżaunie złapać swój cel.

NUMER 328 Przed wojną numeracja drużyn i środowisk miała użytkowe znaczenie i stosowano najprostszą zasadę nadawania kolejnych numerów nowo powstającym drużynom. Szybko przyjęła się też praktyka, która jednostkom z jednego środowiska przyznawała taki sam numer, z powodu współpracy i wspólnego środowiska działania. W wykazie drużyn Chorągwi Warszawskiej z 1957 numeracja doszła do drugiej setki, ale 4 lata później istniały już dwie jednostki z tym numerem. Nieprzerwanie od tej daty, gromady i drużyny działające w SP nr 18 przy ul. Polnej, później przeniesione na ul. Twardą, a wraz z rozwojem środowiska do innych szkół, istniały jednostki z 328. numerem na naramienniku Harcem, który od lat pozwala wpoić numer środowiska jest odliczanie – do wspólnego startu, na wzór trzy-czte-ry – 3-2-8. Najprostszym ćwiczeniem jest próba wykonania synchornicznego przysiadu przez cały zastęp.

BARWY Chusty i plakietki hordowe mają kolor bordowy i pomarańczowe akcenty lub napisy. W kolorze bordowym są też naramienniki na które naszywa się zdobyty stopień harcerski oraz koszulki szczepu.

Harcerz po przyjściu do drużyny otrzymuje żółtą chustę, jako „żółtodziób” hordowy, a dopiero po regularnym przychodzeniu na zbiórki i wyrażenia chęci przynależności do drużyny otrzymuje bordową chustę. Zwyczajem szczepu było, po otrzymaniu bordowej chusty, żółtą palić w ognisku, symbolizując definitywny koniec okresu próbnego. Od początku swojego istnienia drużyna Ordu zmodyfikowała ten zwyczaj, na trzymanie żółtej chusty na pasie aż do momentu przekazania jej nowemu żółtodziobowi, sprowadzonemu przez siebie do drużyny.

33

LOGO Słoneczko hordowe jest znakiem rozpoznawczym szczepu, a jego autorstwo przypisuje się dawnej zuchmistrzyni z Hordy - Agnieszce Trepkowskiej.

Zastępowy ma przed sobą rysunek hordowego słoneczka, a każdy z harcerzy ma zamknięte oczy, a przed nim leży kartka i mazak. Zastępowy opisuje słoneczko przez podawanie pojedynczych kształtów, kresek i miejsca, gdzie względem poprzednich elementów powinno być to narysowane.

PLAKIETKI Na mundurze harcerza z Hordy można zobaczyć plakietki i odznaki, które zdobyć można tylko w czasie imprez i wyjazdów szczepowych.

Harcerz ze słoneczkiem na chuście wie, żeby nigdy się nie poddawać, bo zawsze jest gdzieś słońce, które wyjdzie, aby dać Pomarańczowe słoneczko przyznaje drużynowy wyjeździe, na którym harcerz miał bordową chustę.

nadzieję i siłę. p o p i e r w s z y m

Na naramienniku widnieje numer drużyn i szczepu, by po mundurze harcerze można było od razu zobaczyć skąd jest, a aby on sam pamiętał, że reprezentuje nie tylko siebie, ale dużo szersze grono. Domyślnie harcerze noszą dwie plakietki, a wędrownicy po zdobyciu naramiennika tylko jeden. Naramiennik „328" jest przyznawany harcerzowi z mundurem na pierwszym szczepowym biwaku majowym, na który pojedzie harcerz.

Jest tylko jedna okazja w ciągu całego roku, by zdobyć trójkącik, przyszywany na prawym rękawie – to plakietka dla śmiałków, którzy byli na obozie z drużyną ze szczepu 328. Horda. Jej przyznanie odbywa się podczas specjalnej ceremonii, w trakcie obozu nad ogniskiem, a wręczą ją sam komendant szczepu.

34

Na bordowym naramienniku każdy harcerz, który ukończył próbę na odpowiedni stopień harcerski oznacza zdobyty poziom. Warto wspomnieć, że zwyczajowym materiałem używanym w trakcie obozu była biała gumka.

Poza plakietkami, które zdobywa każdy harcerz, w toku normalnej pracy w drużynie hordowej są jeszcze wyjątkowe odznaki, które przyznawane są nie na z powodu wyjazdów czy doświadczenia, a dzięki postawie, którą sobą reprezentuje.

Przypinane na kieszeń munduru żółte słoneczko szczepu symbolizuje ciepło słońca, wokół którego skupiają się inni, tak jako koło hordziaka skupiają się inni poszukujący uśmiechu. To wyróżnienie przyznawane przez komendanta szczepu osobom, które szerokim uśmiechem i pozytywnym nastawieniem pokazują, że skaut śmieje się i gwiżdże w każdych okolicznościach.

Metalowa przypinka „Osobowości Hordy”, popularnie zwana OH-em została zapoczątkowana w 2012 przez Krąg Instruktorski „Mapnik” działający przy szczepie. Odznaka ta, przyznawana głosami społeczności szczepu, wręczana była 4 - 5 osobom w czasie święta szczepu.

Z początku spamiętanie wszystkich plakietek, oznaczeń i odznak może być trudne.

Rozwiązaniem może być szybka gra w memory dla zastępu. Zadaniem harcerzy jest dopasować pary - oznaczenie lub plakietkę do sposobu jej zdobywania. Dla utrudnienia można rozgrywkę dodatkowo wzbogacić o elementy umundurowania i ich symbolikę. Karty do podstawowej wersji gry, gotowe do druku i wycięcia można znaleźć w załączniku nr 3.

35

UMUNDUROWANIE W Hordzie funkcjonują głównie dwie wersje mundurowe A i B. Wersja pełna (A) wykorzystywana jest zazwyczaj podczas ciepłych miesięcy na zbiórkach i na obozie oraz podczas oficjalnych uroczystości. Zgodnie z regulaminem mundurowym szczepu prócz regulaminowych oznaczeń do munduru należą plakietki szczepowe (słoneczko na chuście, trójkącik na rękawie oraz naramienniki 328) oraz buttony na prawej kieszeni munduru. Warto zaznaczyć, że w środowisku kontynuuje się zwyczaj, w którym osoby, które zdobyły znaczek zucha noszą go później na patce (kadra zuchowa nosi go na pasku przy kieszeni). Do wersji A obowiązują czarne getry, zsunięte nisko oraz białe wywijki, wyłożone na buty.

Obowiązującym nakryciem głowy jest rogatywka, instruktorzy zwyczajowo noszą kapelusz instruktorski. Wersja B, tzw. zbiórkowa to bluza mundurowa i pas z długimi, ciemnymi spodniami, stosowana zazwyczaj podczas zimnych miesięcy .

Horda od 2006 roku samodzielnie produkuje też bordowe koszulki, które z czasem stały się (wraz z dołem od munduru) powszechnie obowiązującą wersją rajdową. Bordowe t-shirty z imieniem osoby produkowane wg. jednego wzoru to inicjatywa Radara i jego komendy szczepu, a pierwszy t-shirt należał jeszcze do Iwy. Szybka gra, która pomoże zobrazować różne wersje mundurowe działa na mechanizmie super-kwaka. Na początku każdy z uczestników jest na poziomie „0" a celem gry - być jako pierwszym w pełni umudurowanym. Walka odbywa się pomiędzy osobami tego samego poziomu, które grają w kamień-papier-nożyce - osoba z pary, która wygra zyskuje poziom wyżej, przegrany wraca do poziomu „0". Poziomy: żółtodziób, harcerz z bordową chustą, harcerz w bordowej koszulce, harcerz w wersji B, harcerz w wersji A.

Na podłodze trzeba wylepić kontur munduru taśmą malarską, a elementy wycięte z załącznika nr 4 ukryć przed zbiórką. Po znalezieniu wszystkich elementów należy ułożyć z nich prawidłowe złożenie munduru harcerza z Hordy.

PROPORZEC Zwany wśród gawiedzi ręcznikiem, z racji swej frottowej miękkości, proporzec spoczywa u komendanta szczepu i towarzyszy środowisku na obozach i wyjazdach. Zwyczajowo ręcznik idzie za najstarszą drużyną w środowisku i wisi w jej obozie. Za to Przyrzeczenie Harcerskie składane jest na niego przez wszystkich harcerzy z Hordy. Jako jednej z najstarszych pamiątek należy jej się najwyższy szacunek i powaga w jego obecności.

36

,

ZALACZNIK , 3

GRA MEMORY

przyznawane p r z e z komendanta szczepu za przykładny u ś m i e c h

przyznawany p r z e z komendanta szczepu po p i e r w s zy m b i w a k u

każdy harcerz powinien umieć je namalować

przyznawany p r z e z komendanta szczepu na pierwszym o b o z i e

zamawiana, wykonywana własnoręcznie, powoduje osobną wersję mundurową

przyznawane p r z e z drużynowego po pierwszym wyjeździe, na którym harcerz ma chustę

przyznawana p r z e z społeczność szczepu w czasie święta s z c z e p u

przyznawana p r z e z d r u ży n owe g o po regularnym przychodzeniu na zbiórki

samodzielnie naszywane z oznaczeniem s t o p n i a

przynależna żó ł to d zob ow i od razu po wstąpieniu do d r u ż y n y

m a j o w y m

38

,

ZALACZNIK , 4

MUNDUR

37

imprezy

41

W Hordzie pewną tradycją są wspólne imprezy, na których spotykają się nie tylko drużyny i gromady, ale też instruktorzy, stara kadra, harcerze i przyjaciele szczepu.

Dzięki temu nie tylko udaje się podtrzymywać więź wspólnoty, ale przede wszystkim trwa poczucie tożsamości hordziaka. Każda z imprez ma inne korzenie i charakter, a czasem też różni się grupa docelowa, do której skierowane jest dane wydarzenie. Zawsze jednak bawimy się z jednakowym uśmiechem!

, SWIETO SZCZEPU ,

Święto szczepu, popularnie zwane 328. dniem roku wypada zgodnie z kalendarzem w listopadzie, i nieprzerwanie od wielu lat na piątkowe popołudnie, najbliższe tej specjalnej daty do jednej z hordowych szkół schodzą się dumni posiadacze bordowych chust. Mimo że święto nie jest obowiązkowe nie zdarzyło się, by nie dotarła gromada czy drużyna. W gestii komendanta szczepu i organizatora leży zaproszenie osób związanych ze środowiskiem – instruktorów, niezrzeszonych wędrowników, dawnej kadry, co bardziej związanych byłych harcerzy – ideą jest możliwie najszersze grono.

W pierwszej dekadzie XXI. święto było najczęściej organizowane w postaci gry przez komendę, a później przez któregoś z drużynowych. Później impreza, organizowana przez krąg instruktorski „Mapnik” przybrała charakter gali Osobowości Hordy. W wyniku zmagań i współzawodnictwa z każdego pionu wiekowego wybierana była osoba, która od tej pory nosi na mundurze wyjątkową odznakę OH. O przyznaniu odznaki decydowała społeczność szczepu.

Tradycyjnie też podczas święta szczepu dochodzi do przekazania poczwórnie plecionego granatowego sznura komendanta szczepu.

Droga dojścia na święto szczepu dla każdego zaczyna się w różnych punktach i czasie. Do skojarzenia święta szczepu z jego listopadową datą i jako spotkania jednostek z drużynami, które się na nim zjawiają będzie potrzebna plansza (wydrukiem z załącznika 5, drukując samodzielnie, sugerowana wielkość to A3). Każdy z członków zastępu zajmuje pole danej jednostki lub instruktora ustawiając na nim swoje pchełki. Celem gry jest umieścić w 10-20 ruchach jak najwięcej swoich pchełek na polu święta szczepu idąc swoją ścieżką, przy czym dozwolone jest wypychanie obcych pchełek, jeśli znajdują się na polu przecinającym się ze ścieżką danego gracza. Jeśli pchełka wypadnie za ścieżkę wraca na pole startowe. Istotne pilnowanie jest kolejności w grze. Alternatywną wersją rozgrywki na planszy jest gra w kapsle (do zdobycia np. z oranżady), wówczas sugerowany rozmiar planszy to A1.

42

, WIGOLAJKI Niecodzienna nazwa na swoje wytłumaczenie – celem wspólnego spotkania jest wymienienie się prezentami jak w mikołajki i złożenie sobie życzeń, przełamując opłatkiem jak na wigilię. Z zestawienia tych dwóch świąt wzięła się impreza, która – w zgodzie z etymologią – odbywa się między 6. a 24. dniem grudnia.

Nie ma jednej formuły wigołajek, przez lata odbywało zarówno kolędowanie, robienie bombek lub innych prezentów, poczęstunek czy przedstawienie. Prócz szczepowego grona – zuchów, harcerzy i instruktorów – zaproszenia kierowane są do dyrekcji szkół, w których działamy, rodziców i przyjaciół, w związku z czym ta impreza przybiera charakter wielkiego spotkania, radosnego ucztowania okraszonego świąteczną magią kolęd czy ozdób.

Wszyscy wiedzą, że prezenty, szczególnie te z głębi serca tak jak te wigołajkowe - są szczególnie drogie harcerzom. Grą zarówno dla zastępu jak i drużyny są bunkersy (gra wymyślona i opatentowana przez Cypisa), do których potrzebny jest prezent, oznaczenie kręgu i bibuła. Należy podzielić grupę, w stosunku 1 obrońca - 5 atakujących, wyznaczyć krąg średnicy ~15-20 kroków, a w jego środku umieścić prezent Grupa atakujących, z życiami z bibuły na ramieniu, musi jednocześnie wejść do kręgu i nikt z nich nie może z niego wyjść bez prezentu - wygrywają, gdy jednemu z atakujących uda się go wynieść za krąg. Obrońcy nie mogą dotykać prezentu, ale mogą zrywać życia atakującym - jeśli uda im się zabić chociaż jednego atakującego wszyscy atakujący wtedy przegrywają.

, , DZIEN MYSLI BRATERSKIEJ

22 lutego to rocznica urodzin założyciela skautingu, Naczelnego Skauta Świata lorda Roberta Baden-Powella i jego żony – współzałożycielki guidingu. WAGGGS (czyli żeńska organizacja skautek) wypromował przez lata ten dzień jako święto braterstwa ze zwyczajem przesyłania sobie kartek pocztowych – ponad granicami, podziałami i środowiskami. W Polsce Dzień Myśli Braterskiej obchodzony jest w całej organizacji. Kilkukrotnie na przestrzeni ostatnich lat podejmowane były spotkania dla harcerzy, ale utrwaliło się już przesyłanie przez komendę okolicznościowych kartek pocztowych do zuchów, harcerzy i instruktorów oraz zaprzyjaźnionych środowisk. Pomysł na takie świętowanie uskuteczniła jako komendantka Marta.

43

Zanika powoli tradycja przesyłania listów, więc warto korzystać z okazji, by wspominając o skautowym i hordowym zwyczaju przesyłać kartkę pocztową znajomym harcerzom. Do wykonania pocztówki na zbiórce potrzebny jest sztywny papier przycięty do wymiaru A6 (10,5x14,8cm), standardowego rozmiaru karty pocztowej. Każdy z harcerzy może wykonać swój projekt grafiki po jednej stronie, na drugiej wpisując pozdrowienie wraz z podpisem swojego zastępu i drużyny. Należy dopilnować, by prawa połowa strony była poprawnie zaadresowana i miała miejsce na znaczek pocztowy. Po zrobieniu kartek można się wspólnie wybrać do najbliższej placówki celem nadania kartek, cena znaczka pocztowego wynosi aktualnie 1,75 zł.

Jeśli zastęp nie ma zaprzyjaźnionych jednostek zawsze warto wysłać kartkę do innej drużyny ze środowiska, zaprzyjaźnionej jednostki z obozu, czy najbliższej drużyny z hufca.

BIWAK MAJOWY Wspólny biwak w długi majowy weekend (1 i 3 maja to święta państwowe) przez wiele lat popularnie zwany był „popławiskiem” w związku ze stałym miejscem – na bazie harcerskiej w Popławach koło Pułtuska.

Po zamknięciu bazy szczep nadal rokrocznie jeździ na wyjazd, podczas którego drużyny mają okazję do współpracy i zabawy a kadra do wieczorów w szczepowym towarzystwie. Program dla drużyn prowadzony jest przez kadrę jednostek, ale zawsze udaje się spędzić wspólny dzień organizowany oddolnie lub przez komendę czy instruktorów. Zwyczajowo udaje się usiąść do wspólnego ogniska, razem z gośćmi – starą kadrą czy zuchami przyjeżdżającymi w odwiedziny.

Warto wspomnieć, że w kadrze drużyn znajdują się maturzyści, którzy mimo nadchodzących egzaminów zawsze zjawiają się na jeden dzień na biwaku Hordy.

I Biwak majowy to okazja na gier na świeżym powietrzu, jednak nawet na zwykłym szkolnym korytarzu można rozegrać ruchowej grę. Zastęp należy podzielić na 3 grupy i ustawić je wg schematu, a w środku położyć piłkę w równej odległości od grupy I i II. Grupa I składa się z min. 2 osób: zadaniem A jest, zmylić przeciwnika pokazując różne ruchy i nie przekraczając linii, dobiec do piłki i dorzucić jej do osoby B ze swojej grupy. Osoba z grupy II musi dokładnie powtarzać ruchy pokazywane przez A i może wyjść ze swojego pola dopiero, kiedy osoba A przekroczy linię i pobiegnie po piłkę. Celem grupy II jest obronienie piłki - przez złapanie jej pierwszemu lub powstrzymanie przeciwnika.

Zadaniem grupy III jest dotknąć osoby B z grupy I zanim ta odbierze piłkę.

44

II III

Podczas biwaku majowego odbywa się jedna duża gra, zwyczajowo były to komandosy.

W zastępie można przygotować się do dużej rozgrywki przez rozegranie gry z jedną flagą.

Należy podzielić zespół na 2 części i przydzielić role (kapitan - może się kryć poprzez kucnięcie, 5 kroków zasięgu, snajper - ma 10 kroków zasięgu, żołnierz - 7 kroków zasięgu), a na środku dużego pola/boiska umieścić patyk i flagi w dwóch kolorach. Zadaniem jest zawiesić swoją flagę na patyku i utrzymać ją na nim przez 3 minuty. Zabijanie odbywa się poprzez system kroków - krzyknięcie „stop+imię”, wezwana osoba zatrzymuje się, atakujący odmierza swoje kroki. Jeśli sięgnął wezwanego ten ginie, a jeśli mu się nie udało, osoba zabita musi wrócić się do punktu odzyskiwania życia (na jednym z końców pola gry). Wewnątrz bazy z flagą (3 kroki średnicy) nie wolno zabijać, a zmieniać flagę może tylko żyjąca osoba. W sytuacji spornej należy rozejść się na wcześniejsze pozycje, dając sobie na to 10 sekund czasu.

, OGNISKO KONCZACE ,

Jest trasa, którą przechodzą w czerwcu drużyny i gromady z bordowymi chustami, prowadząca od Mostu Łazienkowskiego na Cypel Czerniakowski.

Wśród ciszy i zielonych drzew środowisko siada wspólnie do ogniska kończącego rok, drużyny pokazują sobie nawzajem, co udało im się zrobić w tym roku a komendant wręcza kadrze i zasłużonym instruktorom podziękowania za sumienną pracę, służbę i osiągnięcia.

Zadaniem zastępu jest rozpalenie wspólnie ogniska na hordowe spotkanie, jednak najpierw należy się wykazać współpracą i całe je ułożyć. W tym celu trzeba złożyć 4 stosy: historia – opał podtrzymujący działanie całości; zwyczaje – żar, od którego zapala się ognisko; symbole – ogień, który widać z daleka, jasność wskazująca drogę; imprezy – skry, efekty pracy, najprędzej sięgające harcerza przy ogniu.

W każdym stosie znajduje się 5 kart, odpowiednio wartości od 1 do 5, które należy w tej kolejności ułożyć. Dodatkowo w grze jest 8 instruktorów do pomocy oraz 3 porażki, tych 11 sztuk należy oznaczyć monetami (np. złotymi i srebrnymi). Należy rozdać po 4 karty każdemu harcerzowi, przy czym zawsze karty muszą być trzymane frontem do innych graczy, tak by sam harcerz nigdy nie widział swoich kart. Karty znajdują się w załączniku 6. Rozkład kart w grze to: 4 szt. kart z numerem 1, 3 szt. kart z numerem 2 , po 2 szt. kart z numerami 3 i 4, i 1 szt. numeru 5.

Grę rozpoczyna harcerz najstarszy stopniem wykonując jedną akcję: - udzielić komuś podpowiedzi (zatrudniając do pracy instruktora), - wyłożyć element ogniska (kartę z ręki) lub wyrzucić element w las.

Udzielając podpowiedzi należy innemu graczowi wskazać konkretnie wszystkie karty, które należą do jednej kategorii (historia, zwyczaje, symbole, imprezy) lub pozycji (np. wszystkie jedynki). Udzielenie podpowiedzi kosztuje zużyciem jednego instruktora, którego znacznik należy w tym momencie odrzucić na bok. Da się w przyszłości odzyskać.

45

Wyrzucenie elementu w las polega na wyborze karty z ręki, która odpada z gry – w zamian za co, jeden z instruktorów wraca do gry jako możliwość podpowiedzi. Należy pamiętać, że harcerz, który wyrzucił kartę w las w tej kolejce nie możne już podpowiadać, bo wykonał swoją akcję.

Wyłożenie elementu polega na wskazaniu karty z ręki przez harcerza oraz nazwania elementu (pozycja+kategoria), jeśli ma rację może dołożyć ją do odpowiedniego stosu. Można pominąć element kategorii, jeśli to 1 karta rozpoczynająca budowanie stosu. Karty dokładane do danego stosu muszą być odpowiedniej kategorii i kolejne w numeracji. Za każdy błąd (czy w pozycji, czy w kategorii) ogłaszana jest jedna porażka – zebranie 3 przez grupę oznacza koniec gry i przegraną. Z kolei dokończenie danej kategorii, tj. dołożenie 5 karty automatycznie przywraca do gry jeden znacznik instruktora. Po wyłożeniu karty z ręki należy dobrać kolejną (pamiętając, by na nią nie patrzyć). Gra kończy się w momencie, gdy zostanie zagrana 3. porażka, uda się ułożyć całe ognisko (z 20 elementów) lub skończą się karty – wówczas można zagrać jeszcze po jednej akcji przez każdego gracza. Punkty należy podliczyć wg wartości kart na stole.

Podstawową zasadą w grze jest brak komunikacji, to znaczy, że informacje na temat elementów ogniska można podawać sobie tylko i wyłącznie w momencie podpowiedzi, nigdy kiedy indziej.

Gra na podstawie gry „Hanabi”, autor: Antoine Bauza

punk

ty

1-5

oj, wstyd pokazać takie ognisko

14-16

świetnie, nawet drużynowy pogratulował

6-10

przeciętnie, choć zastępowy jest zadowolony

17-19

zachwycająca konstrukcja mistrzów

11-13

dobrze poszło, ale długo nie postoi

20

ognisko, które przejdzie do historii!

Tak jak szczep i drużyny podsumowują swoją pracę przy ognisku, komendant szczepu wykorzystuje tę okazję do podziękowania kadrze, z którą współpracował w roku. Warto o tym pamiętać, bo harcerstwo to organizacja wolontariacka i ci, którzy wkładają najwięcej pracy w działanie często nie mają okazji usłyszeć więcej ponad „fajnie, że jesteś”. Tak samo w zastępie warto wykorzystać 10 minut na podsumowanie roku przygód i doświadczeń. Do zabawy potrzebna jest muzyka - najlepiej taka, którą wspólnie harcerze śpiewają. W czasie piosenki zastępowy przerywa muzykę i śpiew na moment i daje polecenie podejścia do wybranej osoby (z którą jeszcze się nie rozmawiało) i wypełnienie polecenia. Zastępowy przerywa muzykę na tyle, by każdy miał szansę przynajmniej przez 10 sekund porozmawiać), a liczba tych przerw powinna być dostosowana do liczby uczestników zabawy.

46

Przykładowe polecenia: Dziękuję Ci za ...

Chcę razem z Tobą ...

Podziwiam w Tobie ...

Chciałabym nauczyć się od Ciebie ...

Bardzo mi się podobało kiedy Ty ...

Szanuję Cię, bo ...

WGZ Mali Podróżnicy

DZIEN ROKU

328

KI Mapnik

WDHS Passio Viveret

WDHiS

,

ZALACZNIK , 5 MAPA SWIETA SZCZEPU ,

WDW

47

WDHS Ordu

HANABI

,

ZALACZNIK 6 ,

HISTORIA

1

HISTORIA

1961 pierwsze drużyny

1

OPAL,

ZWYCZAJE

1 1

dzielenie się jedzeniem .

1

ZAR

SYMBOLE

1

, OGIEN

IMPREZY

1

1

DMB

ISKRY

1961

pierwsze drużyny

pierwsze drużyny

OPAL,

1 1

dzielenie się jedzeniem .

1

ZAR

SYMBOLE

1

, OGIEN

IMPREZY

1

HISTORIA

1961 ZWYCZAJE

1 1

1

DMB

ISKRY

OPAL,

ZWYCZAJE

1

dzielenie się jedzeniem .

1

ZAR

SYMBOLE

1 1

1

, OGIEN

IMPREZY

1

1

DMB

ISKRY

1

HISTORIA

1

1

1965

pierwsze drużyny

założenie szczepu

założenie szczepu

OPAL,

2 1

ZAR

SYMBOLE

1

, OGIEN

IMPREZY

1

HISTORIA

1965

dzielenie się jedzeniem .

1

2

1961 ZWYCZAJE

1

HISTORIA

1

ZWYCZAJE

2 2

OPAL,

ZWYCZAJE

2

lecz zaklinam... lecz zaklinam...

2

.

ZAR

SYMBOLE

2

, OGIEN

IMPREZY

2

2

ISKRY

.

ZAR

2 SYMBOLE 2

2

, OGIEN

2 IMPREZY 2

ognisko kończące

DMB

ISKRY

OPAL,

2

ognisko kończące

2

ISKRY

3

HISTORIA

HISTORIA

3

1996

1996

HISTORIA

1965 założenie szczepu

przejście do przejście do hufca centrum hufca centrum

3

OPAL,

ZWYCZAJE

3 3

przy ognisku .

3

ZAR

SYMBOLE

3

ISKRY

3

przy ognisku

3

3 3

biwak majowy

3

2

.

ZAR

OPAL,

ZWYCZAJE

2

lecz zaklinam...

2

.

ZAR

3 SYMBOLE 3 SYMBOLE 2

, OGIEN

IMPREZY

OPAL,

ZWYCZAJE

2

, OGIEN

IMPREZY

2

3 IMPREZY 2

ognisko kończące

biwak majowy

3

ISKRY

, OGIEN

2

ISKRY

HISTORIA

4 HISTORIA 4 HISTORIA 5

2001

2001

przeniesienie na Twardą

2015

przeniesienie na Twardą

50-lecie Hordy

4

OPAL,

ZWYCZAJE

4 4

OPAL,

ZWYCZAJE

5 4

libacja mleczna libacja mleczna

4

.

ZAR

SYMBOLE

4

4

4 4

ISKRY

5

hymn Hordy na apelu .

5

, OGIEN

IMPREZY

wigołajki

4

ZWYCZAJE

ZAR

4 SYMBOLE 4 SYMBOLE 5

, OGIEN

IMPREZY

.

ZAR

OPAL,

4

wigołajki

ISKRY

5 4

, OGIEN

IMPREZY

5

święto szczepu

5

ISKRY