INTERVIEW
‘Vrouwelijke kunstenaars kre Moeten vrouwen naakt zijn om in het museum te hangen? Kunsthistorica Christiane Struyven koos deze titel niet toevallig voor haar boek. Dit naslagwerk met 50 vrouwelijke kunstenaars leert dat dit zelfs recent nog vaak het geval was. Tekst Ann-Marie Cordia
W
aar komt de titel precies vandaan?
“De titel komt van de Guerilla Girls, een groep feministische activisten die vanaf 1985 actief waren in New York. Ze vertrokken vanuit de droge feiten. Op dat moment waren in de moderne afdelingen van het Metropolitan Museum van New York maar 5 procent van de kunstwerken van vrouwen, terwijl vrouwen 85 procent van de naakten uitmaakten. Ze verspreidden overal affiches met de boodschap: Do women have to be naked to get into the Met. Museum? De vraag luidt dus: is dat dan de manier om in het museum te geraken? Wanneer je bloot bent en als lustobject geschilderd wordt?”
Je boek is een les in kunstgeschiedenis en begint bij de Parijse periode tussen 1850 en 1900. Vrouwen mochten niet naar de kunstschool en konden dus ook geen kunstenaar worden. Ik werd boos tijdens het lezen, zeker bij uitspraken van bijvoorbeeld Gustave Flaubert die zei: ‘Een vrouwelijke kunstenaar kan enkel een hoer zijn.’
(glimlacht) “Ik ben niet boos, maar was het wel toen ik dat allemaal ontdekte. Hoe komt het dat er geen vrouwelijke kunstenaars waren? Wel, omdat er geen opleidingen voor vrouwen waren. Ze werden gewoon niet toegelaten op de kunstacademie. Na de Franse revolutie in 1789 zat je met de nieuwe burgerij en een bijzonder hypocriet patriarchaat. De hoogopgeleide, blanke, heteroseksuele man had het voor het zeggen en alle regels waren in functie van zijn bezit. In die tijd waren een op de twee kinderen nog bastaarden: de vrouw moest vooral wettelijke erfgenamen produceren en mocht zijn reputatie als brave burger niet schaden.” “Vrouwen waren ‘handelsonbekwaam’ en mochten niet de straat op zonder chaperon, laat staan dat ze ’s nachts mochten buitenkomen. Vrouwen die alleen op straat rondliepen, konden beschouwd worden als tippelaarsters. Ze zaten in een gesloten wereld en dienden beschermd te worden. Vrouwen waren eigenlijk kinderen, zwakke wezens. Ze mochten geen carrière hebben, zelfs geen contract afsluiten en eens getrouwd hadden ze geen eigen bezit. Dat
was de tijdsgeest. In het verlengde daarvan hoorde een kunstopleiding uiteraard ook niet tot de mogelijkheden, want die zou een vrouw op foute ideeën kunnen brengen door de naakte modellen die ze zou zien bij het tekenen en schilderen.” Welke vrouwen werden wel kunstenaar?
“Het was altijd zeer moeilijk. Je had er die zo gedreven waren dat ze niet anders konden. Altijd waren het hogere burgermeisjes die in een zeer artistiek milieu konden opgroeien. Bijvoorbeeld omdat hun vader schilder was, zoals bij Rosa Bonheur. Zij kon het van hem leren. Ofwel omdat het gezin een privé-opleiding kon betalen en hen wel een carrière in kunst toestond, zoals bij Mary Cassatt en Berthe Morisot. Camille Claudel mocht van haar vader beeldhouwlessen volgen bij de buurman.” Vooral het verhaal van beeldhouwster Camille Claudel raakte me. Wat een tragisch leven. Ze was zo getalenteerd, maar zet al haar talent in ten dienste van Rodin.
“Hij was haar mentor. Ze werd op drie manieren gedwarsboomd. Ze had een tragische liefdesrelatie met Auguste Rodin, voor wie ze zich tien jaar lang had ingezet. Samen maken ze zijn grootste werken, maar al Rodins werken gingen buiten met enkel zijn naam er op. Ze was zijn geliefde en hij beloofde met haar te trouwen, maar toen ze zwanger raakte, dwong hij haar om het kind te laten aborteren. Daarna heeft hij haar gedumpt.”
