Gemeente Amsterdam - Hoe het ook kan - Amsterdamse experimenten - Hulp in en om het huis(houden)

Hoe het ook kan Amsterdamse experimenten

Hulp in en om het huis(houden)

Hoe het ook kan Wat is Hulp bij het huishouden (Hbh)?

Voor Amsterdammers die het niet zelf, of met steun, kunnen regelen of betalen, neemt de gemeente de Hulp bij het huishouden (Hbh) geheel of gedeeltelijk over. Er is een indicatie nodig om in aanmerking te komen voor deze vorm van hulp (zie artikel 4.8 Wmo-verordening 2015).

De gemeente Amsterdam onderscheidt drie resultaten: Een schoon en leefbaar huis eschikken over boodschappen B en maaltijden Thuis zorgen voor kinderen Zo nodig wordt de Amsterdammer ook ondersteund bij de dagelijkse organisatie van het huishouden. De gemeente heeft de Hulp bij het huishouden ingekocht bij achttien zorgaanbieders. Zo’n 18.000 Amsterdammers krijgen Hulp bij het huishouden.

Amsterdammers zorgen zelf voor een schoon en leefbaar huis. Ook familieleden, vrienden of buren nemen daarbij hun verantwoordelijkheid.

Dat lijkt vanzelfsprekend, maar het betekent een omslag ten opzichte van het recente verleden. De gemeente heeft minder geld beschikbaar (40% minder in 2017 ten opzichte van 2014) en richt zich op Amsterdammers die echt niet zonder extra steun kunnen.

Amsterdammers hebben zorgen over die veranderingen. Bij wie kan ik straks nog terecht? De gemeente verwijst naar andere voorzieningen in de wijk, maar waar vind ik die? Kan de formele zorg mij hierbij op weghelpen?

2

Eigen kracht en zelfredzaamheid Bij Hulp bij het huishouden (Hbh) wordt allereerst gekeken naar wat de Amsterdammer zelf kan en welke ondersteuning zijn sociale netwerk kan bieden. Er wordt gekeken hoe zelfredzaam de Amsterdammer is en waar nodig wordt zelfredzaamheid gestimuleerd.

Zijn er mogelijkheden om (een deel van) het probleem zelf op te lossen?

Bijvoorbeeld met de aanschaf van extra hulpmiddelen. Zijn er binnen het sociale netwerk mogelijkheden om (een deel van) het probleem zelf op te lossen? Zoals grootouders die de kinderen opvangen, vrienden die maaltijden verzorgen of buren die boodschappen meenemen. Of zijn hiervoor mogelijkheden te creĂŤren? Zijn er voorzieningen in de wijk, zoals buurteettafels, een boodschappendienst of een wasservice?

De Amsterdamse aanbieders Hbh, bij wie de gemeente diensten inkoopt, gaan met alle cliĂŤnten in gesprek over wat zij zelf kunnen regelen. Afspraken worden gezamenlijk vastgelegd.

Met het experimentenprogramma wil de gemeente Amsterdam de informele en formele zorgpartijen in Amsterdam stimuleren om samen aan de slag te gaan.

Om nieuwe mogelijkheden te verkennen.

En om alternatief aanbod te ontwikkelen, zoals een boodschappendienst of was- en strijkservice.

j Hulp bij het huishouden j Bekijk de film

3

Het Experimentenprogramma Een stedelijke werkconferentie was in 2014 de aftrap van het Experimentenprogramma Hulp in en om het huis(houden). Tijdens deze conferentie zijn eerste leerpunten voor de gemeente, de aanbieders Hulp bij het huishouden en derde (wijk) partijen benoemd.

j Experimentenprogramma Sinds die tijd vinden, verspreid over de hele stad, experimenten plaats. Er is kennis gedeeld in kleine en grote ontmoetingen. Formele en informele zorgpartijen weten elkaar steeds beter te vinden. Het programma is een invulling van het amendement Poorter (Proeftuinen Zorg in de buurt, 2013) om al doende te leren en kennis te delen in de stad.

Inhoudsopgave j Wat is Hulp bij het Huishouden? j Het Experimentenprogramma j Leren met de praktijk j Bewoners helpen elkaar j T wee vliegen in een klap: hulp en werkervaring

4 6 8 16

j Passend aanbod van diensten j Samenwerking formele en informele zorg j I mpressie werkconferentie

20

j Korte impressies en leerpunten workshops

32

Hoe het ook kan 3 November 2015

4

2

26 30

Leren in de praktijk Hoe het ook kan ‘ ‘De behoefte aan samenwerking in de stad is groot. Door samen op gesprek te gaan, geeft de formele zorgpartij vertrouwen af aan de cliënt over de informele zorg en geeft de informele zorg ondersteuning met het omdenken, de ontwikkeling van eigen kracht en verbinding met aanbod in de wijk’, aldus Anne Stijkel in dit digitaal magazine. Dat vind ik een belangrijke les uit het experimentenprogramma. Een vast recept is er niet. Wel een E-magazine met praktijkvoorbeelden en leerpunten die laten zien hoe het ook kan. Dat helpt en inspireert.’

‘ Amsterdammers kunnen veel zelf regelen.

Maar waar kun je op terugvallen als het niet meer gaat? Een buurvrouw die een boodschap doet of een vrijwillige buurtverzorgster die het eten klaar zet.

Met mijn amendement wilde ik de formele en informele zorg de ruimte bieden om samen te leren in de praktijk. Dat is gelukt.

Precies wat ik beoogde.’

Maarten Poorter, PvdA, indiener amendement Proeftuinen Zorg in de buurt (2013)

Hetty Vlug, directeur Onderwijs, Jeugd en Zorg gemeente Amsterdam

Natuurlijk, er zijn grenzen aan vrijwillige inzet. De vrijwilliger uit de buurt komt de badkamer niet schrobben. De vrijwilliger kan wel de boodschappen doen, een maaltijd klaarzetten of iemand begeleiden naar activiteiten in de buurt. Gewone, alledaagse dingen en betrokkenheid.

Steeds meer Amsterdammers zetten zich in. In 2015 schetste de gemeente samen met ruim veertig organisaties in de stad hiervoor de kaders, vanaf december 2015:

Informele Zorg en j Agenda

Vrijwillige Inzet

5

Leren met de praktijk ‘ Medewerkers en cliënten Hulp bij het huishouden geven een duidelijk signaal: even een kopje thee en tijd voor elkaar is er niet meer. Door de bezuinigingen is er geen ruimte meer voor het sociale contact met de hulp.

De behoefte daaraan is evident. Daar zie ik de uitdaging.

Van de experimenten kunnen we zoeken naar alternatieve mogelijkheden in de behoefte naar sociaal contact.’

Marlies Been, projectleider Hulp bij het huishouden, Onderwijs, Jeugd en Zorg gemeente Amsterdam

Leren en experimenteren Vanuit de hele stad zijn praktijkvoorbeelden opgenomen in het experimentenprogramma. Om tot innovatie uit te dagen zijn we in drie wijken gestart met een intensieve wijkverkenning van ideeën en kansen die door bewoners, zorgaanbieders en andere partijen zijn aangedragen.

j Wijkverkenning

Hulp in en om het huis(houden)

Kennisdeling in de stad Samen met het Pakhuis de Zwijger is de Week van de Zorg georganiseerd (26 mei tot 30 mei 2015). We gingen op zorgwijksafari. Op de fiets bezochten we verschillende praktijkvoorbeelden in Oost.

j Verslag Zorgwijksafari 6

Kennisdeling in de wijk Formele en informele zorg zijn op zoek naar elkaar. Aan wijktafels in de 22 wijkzorgnetwerken worden intenties en ambities omgezet in concrete werkafspraken.

In alle stadsdelen vinden, naast de wijktafels, speciale netwerkactiviteiten plaats. Noord organiseert bijvoorbeeld ‘informele zorgmarkten’ en in Oost en Centrum gaat men in vier wijken op ‘zorgsafari’. De werkvormen zijn per stadsdeel verschillend. Het initiatief komt de ene keer van een bestuurscommissie, de andere keer van informele zorgpartijen zelf. Ook de kwartiermakers Wijkzorg, verbindingsfunctionarissen en maatschappelijke dienstverleners (MADI’s) nemen initiatieven ter versterking van het netwerk.

Verschillende experimenten Met het experimentenprogramma daagt de gemeente Amsterdam zorgpartners uit om een alternatief aanbod te ontwikkelen.

Op verschillende plekken in de stad zien we aanvullend aanbod ontstaan. Er zijn grofweg drie type experimenten: Bewoners helpen elkaar Twee vliegen in een klap Passend aanbod van diensten En verder wordt er geëxperimenteerd met een betere samenwerking van formele en informele zorg.

j Bekijk de film 7

Hoe het ook kan Bewoners helpen elkaar Amsterdam staat bol van goed georganiseerde bewonersinitiatieven. U vindt ze via de sociale kaart of via websites als www.wehelpen.nl of www.buuv.nl. Spraakmakend zijn de vele stadsdorpen in Amsterdam waarbij buurtbewoners vanuit ‘modern nabuurschap’ elkaar tot steun zijn (www.stadsdorpenamsterdam.nl).

De stadsdorpen ontwikkelen zich bewust zonder steun (of bemoeienis) van de overheid. En met succes. Wederkerigheid blijkt een sleutelwoord bij veel goedlopende bewonersinitiatieven, net als denken vanuit talenten en kansen in plaats van belemmeringen. Veel is mogelijk. Iedereen kan wat.

De een biedt een luisterend oor, de ander helpt in de tuin en wordt zelf weer geholpen bij de administratie.

8

Het merendeel van de experimenten zijn bewonersinitiatieven. In enkele gevallen waren bewoners al georganiseerd zoals in de Dorpsraad van Driemond of buurtkamer Bestevaer in de Baarsjes. Anderen verenigden zich naar aanleiding van een specifieke gebeurtenis. Want wat doe je als bewoner als er in de buurt geen winkels meer zijn? Voor de bewoners in de wijk Banne Noord aanleiding om samen een boodschappenbus te starten.

Een van die ondernemers van de Lucas Community, Nazha Lemhadi, zag in haar buurt veel ouderen die aandacht en hulp nodig hebben. Zij richtte Lucas Zorgt op. Actieve buurtbewoners bieden hulp aan met name oudere Amsterdammers van Marokkaanse en Turkse afkomst. Een doelgroep die niet snel zelf om hulp zal vragen.

Bewoners helpen elkaar

Banne Hopper Enkele jaren geleden is een klein winkelcentrum uit Banne-Noord verdwenen. De winkels zijn verhuisd naar het groter winkelcentrum in Banne-Zuid. Voor veel bewoners was dit een ingrijpende verandering.

Zij konden niet langer lopend de winkels bezoeken. Ook misten zij het praatje met andere bewoners.

De oplossing is de Banne Hopper: een ‘boodschappenbus’ waarmee vanaf eind oktober gezamenlijk de gang naar het nieuwe winkelcentrum wordt gemaakt.

Op initiatief van een van de bewoners, mevrouw Szymanski (87 jaar), is de stichting Banne Hopper opgericht: ‘Omdat ik, en met mij nog vele andere oudere bewoners in Banne-Noord, zo lang mogelijk zelfstandig wil zijn en ook zelf dagelijkse (kleine) boodschappen wil doen, was het verdwijnen van de buurtwinkel een zeer vervelende ontwikkeling. Het zelfstandig zijn is heel belangrijk voor mij, net als de sociale contacten met andere bewoners tijdens het winkelen.’

j Facebook Thijs van der Wal, 06 1328 3532, info@thijsexpo.nl

Met een ‘boodschappen bus’ wordt vanaf eind oktober gezamenlijk de gang naar het nieuwe winkelcentrum gemaakt. De eerste bus, in werkelijkheid een elektrische tuktuk, is ondertussen aangeschaft. Deze zal een dag per week rijden en starten met tien bewoners. De chauffeurs zijn vrijwilligers van de Vrijwilligers Centrale Amsterdam (VCA) en Dockzz Jongerenwerk.

Centrum Hulp in Zorg Met het experiment Centrum Hulp Zorg (CHZ) helpt de stichting Maatschappelijke Ondersteuning en Integratie (MOI) ouderen bij het doen van boodschappen, de trap af komen of medicijnen halen.

Initiatiefneemster Shazia Ishaq vat deze zorg samen als: ‘Goede zorg op het juist moment. Hulp via één loket en geen wachttijden of afhankelijkheid van familie of vrienden.’

Belangrijk in het werk van de stichting is wederkerigheid.

De stichting helpt al jaren gratis honderden families met juridische hulp, schuldhulpverlening, maatschappelijke dienstverlening en hulp bij integratie en participatie.

Shazia: ‘We doen alles behalve het uitschrijven van doktersrecepten.’ Voorkomen dat mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd. Daar gaat het de stichting om. Shazia runt samen met haar zus Jasmin, 84 vrijwilligers en 15 uitvoerders van stichting MOI.

j Stichting MOI Shazia Ishaq, 06 5896 7285, info@stichtingmoi.nl

9

Bewoners helpen elkaar

Betrokken Buren Betrokken Buren van Lucas Zorgt richt zich op bewoners van Osdorp. Hieronder zijn veel oudere eerste generatie migranten. Zij zijn vaak laag opgeleid en spreken de Nederlandse taal nauwelijks. Dan is het moeilijk om hulp te zoeken en te vinden. Bovendien komen veel van deze ouderen uit een cultuur waar je familie voor je zorgt. Nu ze in Nederland wonen is die familie er niet of woont verder weg.

Nazha Lemhadi is ondernemer van Lucas Zorgt, een van de initiatieven binnen de Lucascommunity. Onderdeel hiervan zijn de Betrokken Buren. Naast Nazha zelf zijn nog elf andere actieve bewoners aangetrokken als Betrokken Buur. Samen bieden zij in hun buurt een luisterend oor en helpende hand aan bewoners die dat nodig hebben.

Hierbij werken ze samen met studenten van de opleiding Verzorgende-IG van Capabel Onderwijsgroep.

Naast Betrokken Buren is er een zorgspreekuur en dagbesteding activiteiten.

‘ Het is belangrijk om een grens te stellen aan de betrokkenheid van onze betrokken buren. Daarom leren we hen om niet zelf te gaan zorgen voor hun buurtbewoner maar om hen te helpen hun zorg te organiseren.’

Hans Nooren, begeleidingsgroep Lucas Zorgt

j Lucas Community Hans Nooren, 06 - 1101 3466, hans@lucascommunity.nl

Buurtverzorgsters Bos en Lommer Buurtverzorgsters zijn buurtbewoners die zijn opgeleid om andere buurtbewoners structureel te ondersteunen in hun dagelijks leven. Om signalen van achteruitgang op te pikken en door te verwijzen naar zorgprofessionals.

De buurverzorgsters zijn gekoppeld aan een aantal kwetsbare bewoners waarmee ze wekelijks gaan wandelen, boodschappen doen of gezellig een kopje koffie drinken. In de Indische buurt zijn ze al een jaar actief. Binnenkort starten ook twaalf buurverzorgsters in Bos en Lommer. Vanuit ontmoetingsruimte Amira bezoeken zij ruim veertig buurtbewoners.

10

Initiatiefneemster José van Kooten van Stichting Interculturele Participatie en Integratie: ‘Vroeger hadden medewerkers van de thuiszorg en Hulp bij het huishouden vaak tijd over om naast hun taken even boodschappen te doen of een ontbijtje klaar te maken. Maar de thuiszorg heeft minder uren beschikbaar dus nu ontbreekt het aan tijd voor dit soort dingen. De zorg- en welzijnsinstellingen zien de buurtverzorgsters als nodige aanvulling op hun werkzaamheden in de wijk.’

‘ Mijn advies aan wijkzorgprofessionals (zorg en welzijn) is: Bespreek samen met de vrijwilligers(organisaties) hoe jullie elkaar kunnen aanvullen. Praat, leer en ga vooral doen!’

Initiatiefneemster José van Kooten van Stichting Interculturele Participatie en Integratie (SIPI)

j Buurtverzorgsters S-IPI j VNG Magazine José van Kooten-Nagelmaeker, 020 638 2808, jose@s-ipi.nl

Bewoners helpen elkaar

In het experiment Goede buren werkt stichting Burennetwerk in Osdorp nauw samen met Cordaan. De medewerkers van de huishoudelijke hulp en wijkverpleging van Cordaan spelen een belangrijke rol bij het koppelen van hun cliënten aan een goede buur. Juist omdat de ervaring is dat veel ouderen niet zo makkelijk hulp vragen. En ook niet zo veel mensen om zich heen hebben waaraan ze hulp kunnen vragen.

Goede buren De hulp van een Goede buur is gericht op Osdorpers met een laag inkomen en is daarmee een aanvulling op Diensten Thuis van Cordaan of andere betaalde diensten in de wijk. Elja den Uijl, directeur Burennetwerk: ‘Het kennen van ‘goede buren’ is een laagdrempelige manier om hulp te krijgen en te vragen. Dat gaat niet vanzelf, mensen moeten vertrouwen krijgen en met kleine stapjes; een boodschap, een kopje koffie of een klusje’.

In Osdorp zijn op dit moment 49 Goede buren actief.

‘ We zien dat het belangrijk is dat de communicatie tussen professionals, Burennetwerk en Goede buur goed gaat.

We houden elkaar op de hoogte en kunnen elkaar vinden als we ergens tegen aanlopen.’

Elja Den Uijl, directeur Burennetwerk Amsterdam

j Burennetwerk Elja den Uijl, 06 2305 4308, elja@burennetwerk.nl

11

Bewoners helpen elkaar

Stichting KIWOS bouwt aan een samenleving waarin buurtbewoners oog hebben voor elkaar. Dit doet zij door een gemeenschap van bevlogen buren - vertrouwenspersonen - te vormen die op allerlei manieren hulp biedt aan de meest kwetsbare bewoners.

Meer dan een klus ‘ We doen ervaring op met wat vrijwilligers willen en kunnen betekenen voor kwetsbare buurtbewoners en waar de grenzen liggen tussen vrijwilligerswerk en professionele inzet.’

Jeanette de Waard, Buurthulp Amsterdam Oost

j Buurthulp Amsterdam-Oost 12

Jeanette de Waard, 06 2470 4917, jeanettedewaard@buurthulpamsterdamoost.nl

Deze buren krijgen een opleiding van acht dagdelen tot vertrouwenspersoon. De koppeling tussen een vertrouwenspersoon en een hulpvrager wordt intensief begeleid. In totaal gaan twaalf vertrouwenspersonen 24 klanten van Amstelring en Buurtzorg helpen om samen met wijkverpleegkundigen en medewerkers hulp bij het huishouden dat te doen waar geen professionele zorg (meer) voor ingezet wordt.

Naast de praktische klussen zoals boodschappen doen, samen koken, hondje uitlaten, mee naar het ziekenhuis, vinden zij het opbouwen van een vertrouwensrelatie het belangrijkste. Daarom heeft dit programma de naam gekregen: Meer dan een klus…

Bewoners helpen elkaar

Beste buren in de Baarsjes Het experiment ‘Beste buren in de Baarsjes’ wil burenhulp-netwerken organiseren waar mensen met een verstandelijke beperking makkelijk bij aansluiten en zelf ook iets terug kunnen doen. Beste buren bespreekt met deze groep wat zij nodig hebben om hun leven zelf te organiseren en hoe de buurt hier aan mee kan helpen.

Ook voor mensen met een licht verstandelijke beperking verandert er het komende jaar veel. Door wijzigingen in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) neemt het aantal begeleidingsuren drastisch af. Het doel van de wet is om mensen met een beperking meer zelf te laten doen en om vorm te geven aan de ‘dragende samenleving’.

Buurtkamer de Bestevâer vormt het hart van het experiment. Mensen met een beperking bereiden de maaltijden samen met andere buurtbewoners. Ook is het een plek waar zij kunnen praten over zaken die in en rond het huis spelen zoals een zieke poes, een kapotte wasmachine of drukte op het werk. Samen wordt vervolgens naar een praktische oplossing gezocht.

Buurtkamer j Facebook

de Bestevaer, Amsterdam

Jaap Prummel, 06 1381 5507, info@japes.nl

Zorg op afroep Veel zorg is op afspraak. Maar vaak genoeg heeft iemand opeens hulp of zorg nodig. Dan zou het mooi zijn als je met een druk op de knop hulp kunt vragen.

Die zorg moet dan wel georganiseerd zijn. En dat is nu juist wat Buurtcoöperatie Oostelijk Havengebied (OHG) samen met zorgaanbieder Leven & Zorg en maatschappelijke dienstverlener Civic doet.

Zorg op afroep is bedoeld voor ouderen, chronisch zieken en mensen met een lichamelijke beperking in het Oostelijk Havengebied. Belangrijk is dat de zorgvrager zelf de regie heeft. Samen met de eerste vijf zorgvragers wordt nu in kaart gebracht wat zij voor hulp nodig hebben en hoe ze dit willen regelen. Zo wordt een ‘zorgkring’ op maat gevormd.

Bij de een kan de zorgkring bestaan uit een buurvrouw en de thuiszorg, een ander wil een vrijwilliger of heeft een verpleegkundige nodig.

‘ Wat is de grens tussen burenhulp en georganiseerd vrijwilligerswerk? Hoe ga je daar mee om?’

Meta de Vries, buurtcoöperatie Oostelijk Havengebied

j Buurtcoöperatie OHG Meta de Vries, 06 4008 7216, buurtcooperatieohg@gmail.com

13

Bewoners helpen elkaar

Bewonersorganisatie Assadaaka en thuiszorgorganisatie Leven en Zorg leiden samen vrijwilligers op om kwetsbare bewoners thuis te ondersteunen. Beide organisaties werken al jaren met mensen uit allerlei culturen. Juist bij kwetsbare bewoners kan een cultuursensitieve benadering helpen om de juiste ondersteuning te bieden.

Voor elkaar! in Oost Zo kan een vrijwilliger die de taal spreekt en de culturele achtergrond van en bewoner kent, beter inspelen op medicijngebruik, taboes rondom een lichamelijke of verstandelijke beperking en overbelasting van mantelzorgers. Vrijwilligers worden getraind in die vaardigheden die nodig zijn om de gezondheid, zelfredzaamheid en participatie van kwetsbare bewoners te stimuleren.

14

Tijdens de training komen onderwerpen aan de orde als ondervoeding, verwaarlozing, dementie en depressie.

Ook is aandacht voor de cultuurgerelateerde aspecten van de ondersteuning. Assadaaka koppelt cliĂŤnten van Leven en Zorg aan haar eigen vrijwilligers. De komende zes maanden gaan vijftien vrijwilligers in totaal dertig huishoudens in Oost langdurig ondersteunen. Dit doen zij door de bewoners te helpen bij het organiseren van de hulp die ze nodig hebben bij het huishouden.

‘ Welke hulpvragen ga je wel op in en welke hulpvragen zijn voor anderen? Hiervoor is samenwerking met formele zorgaanbieders en welzijnsorganisaties van groot belang.’ Ahmed El Mesri, bewonersorganisatie Assadaaka

j Assadaaka Ahmed El Mesri, 06 4744 0672, info@assadaaka.nl

Noord voor Elkaar Noord voor Elkaar is hét aanmeldpunt voor vragen van buurtbewoners die niet het geld hebben om het ergens anders te regelen. Is er ook geen familie, kennis of buur?

Dan kan men rekenen op Noord voor Elkaar van stiching Doras.

‘ Het afbakenen van de verwachtingen van klanten is een voortdurend punt van aandacht. Hoe voorkom je dat georganiseerd vrijwilligerswerk wordt gezien als een afgeleide van de professionele organisatie.’

‘Kan er iemand tijdelijk boodschappen voor mij doen? Ik zou graag een kopje koffie met iemand drinken. Wie wil mijn tuin een beetje schoffelen?’

Met deze en soortgelijke vragen kunnen buurtbewoners in Amsterdam-Noord terecht bij Noord voor Elkaar dat ondergebracht is bij Stichting Doras. Tot nu toe zijn er al 650 verzoeken gehonoreerd.

Alle vrijwillige diensten van Doras zijn aangesloten bij dit centrale aanvraagpunt zoals Klushulp, SamenSpraak en Vrijwillige Hulpdiensten. Noord voor Elkaar legt ook het contact met andere organisaties in Amsterdam-Noord, zoals Humanitas en Burennetwerk.

j Noord voor elkaar Els van Diemen, 020 - 43 54 554, e.vandiemen@doras.nl

Els van Diemen, stichting Doras

De dorpsraad van Driemond wil de mobiliteit van mensen die slecht ter been zijn vergroten. Op twee duofietsen kunnen bewoners van Driemond samen met hun mantelzorger boodschappen doen. Na afloop kunnen zij aan de koffietafel op verhaal komen met andere dorpsgenoten en een opbouwwerker. De signalen en behoeften die uit de gesprekken naar voren komen worden gebruikt om invulling te geven aan de informele zorg in Driemond.

Zorg en welzijn in eigen beheer Het landelijke dorp Driemond ligt helemaal los van de rest van Zuidoost. Er wonen relatief veel ouderen, en de voorzieningen zijn beperkt. Maar het sociale leven in het dorp is sterk: Mensen kennen en helpen elkaar. De dorpsraad startte dan ook het Experiment Zorg en Welzijn in eigen beheer. De zorgvragen die naar voren komen uit de gesprekken aan de signaaltafel en op de duofiets worden gekoppeld aan vrijwillige inzet uit de buurt of steun van de formele zorgaanbieders.

‘ Projecten zoals de Wmo proeftuin geven energie en geloof in mogelijkheden. Het heeft de werkwijze van de Dorpsraad verandert en de betrokkenheid van bewoners vergroot.’

John Cotino, Dorpsraad Driemond

j Dorpskrant Martijn Timmermans, John Cotino en AnneMarie Tiebosch (opbouwwerk), 029 4414 8883, Dorpsraad@driemond.info

15

Hoe het ook kan Twee vliegen in een klap: hulp en werkervaring In een tweede categorie experimenten wordt aanvullende Hulp in en om het huis(houden) mogelijk gemaakt door het creëren van stage- en leerwerkplekken. Buurtbewoners die al enige tijd werkloos zijn, doen werkervaring op in West en helpen mensen in de buurt. En studenten die op zoek zijn naar een stageplek kunnen straks in Noord aan de slag met praktische steun en hulp, zoals een maaltijd klaarzetten of iemand begeleiden naar de dokter. Het gaat hier om informele zorg: zorg die ook door een familielid, buur of vriend gegeven kan worden.

CoSchoon in Osdorp Er zijn ook experimenten die vooralsnog niet lukken. Daarvan is CoSchoon van Combiwel een voorbeeld. Het experiment CoSchoon is een ‘schoonmaakstageorganisatie’ in de wijk, waarin welzijn en commerciële schoonmaakorganisaties samenwerken. Doel is om de positie van kwetsbare buurtbewoners te verbeteren met het aanbieden van opleiding en begeleiding tot schoonmaker.

In het experiment CoSchoon worden buurtbewoners in de wijk opgeleid tot trede 2 en 3 Schoonmaakwerk. Met een reële kans op een baan dankzij de samenwerking met een commercieel schoonmaakbedrijf. Kwetsbare buurtbewoners krijgen zo extra steun met een betaalbare hulp aan huis. Een eigentijdse invulling van het welzijnswerk. Te eigentijds. Initiatiefnemer Combiwel heeft besloten zich uit het experiment terug te trekken.

16

‘ Organisaties die zich op hun strategische doelen bezinnen en opnieuw hun kerntaken formuleren, staan moeilijk open voor innovaties.’

Ron van Echteld, initiatiefnemer

Ron van Echteld, 06 2250 5291, echteldconsultancy@gmail.com

Twee vliegen in een klap: hulp en werkervaring

WijkLeerbedrijf Amsterdam Noord-West In Banne Buiksloot en Oostzanerwerf (Molenwijk) wonen veel ouderen die hulp nodig hebben bij het huishouden en geen familie of vrienden hebben die hen kunnen helpen. Voor hen is er volgend jaar het WijkLeerbedrijf: een fysieke plek in de wijk waar 24 werkzoekenden en MBO-leerlingen hulp bieden.

‘ We slaan twee vliegen in een klap: werkzoekenden en studenten krijgen een kans op een opleiding en een baan en zorgen tegelijkertijd voor de kwetsbare wijkbewoners. Hierdoor kunnen ouderen langer thuis blijven wonen en wordt er minder een beroep gedaan op de formele zorg.’

Initiatiefneemster Anne Marie Bas van Calibris Advies

WijkLeerbedrijf Noordwest opent in februari 2016 haar deuren. Het WijkLeerbedrijf gaat samenwerken met een zorgaanbieder. Door een goede verbinding te maken tussen de formele zorg en de informele zorg van het WijkLeerbedrijf verwachten de initiatiefnemers dat er minder aanspraak gemaakt hoeft te worden op de formele zorg.

j Wijkleerbedrijven Anne Marie Bas, 06 4862 3211, a.bas@calibrisadvies.nl

Sociale Firma Boodschappen, tuinonderhoud, schoonmaak, klusjes in huis, wassen en strijken of gezelligheid. Dat is wat de Sociale Firma van zorgaanbieder Amstelring de bewoners in Amsterdam Noord-West nog dit jaar wil gaan aanbieden. Hiermee wil zij een alternatief bieden voor het wegvallen van formele zorg.

Ook hier snijdt het mes aan twee kanten: bewoners krijgen hulp en de vrijwilligers van de Sociale Firma (in sommige gevallen klanten van Amstelring) doen werkervaring op waarmee ze meer kans hebben op een betaalde baan.

Om tot een goed dienstenpakket te komen, werkt Amstelring bewust samen met organisaties in de wijk.

Zo gaan Combiwel, Doras, Stadsdeel Noord, Ymere, het Buurtservicepunt Van der Pek en Boodschappenservice Lokaal &Sociaal een belangrijke rol spelen in het signaleren van de vraag. Daarnaast werkt Amstelring samen met Zone3 aan de oprichting van een Mobiel Diensten Team in de wijk. En het werkgeversservicepunt denkt mee om de mogelijkheden voor werk (regulier en garantiebanen) duidelijk te krijgen.

‘ De beoogde Sociale Firma beweegt zich in het domein waar ook al veel vrijwilligersinitiatieven actief zijn, wanneer ben je aanvullend en waar ben je onbedoeld concurrent?’

Stef Spigt, initiatiefnemer Sociale Firma

j Amstelring Stef Spigt, 06 2159 6189, sspigt@amstelring.nl

17

Twee vliegen in een klap: hulp en werkervaring

WijkLeerbedrijf Amsterdam Nieuw-West WijkLeerbedrijf Amsterdam Nieuw-West is begin 2015 opgericht om hulp te bieden aan oudere mensen in de wijk Slotermeer. Het idee is simpel. Leerlingen van ROC van Amsterdam, ROC TOP en Capabel Vrouwenvakschool willen praktische ervaring opdoen, die aansluit bij hun opleiding in zorg en welzijn.

Onder begeleiding van professionals kunnen zij de oudere wijkbewoners van dienst zijn met alle mogelijke activiteiten thuis of in de buurt.

‘ Ik ben heel tevreden met Zakia. Het is zo’n leuke meid en ze werkt echt goed.’

Meneer van Buuren

‘ Ik leer hiervan hoe ik contact met andere mensen kan maken. Eerst ging ik alleen met Marokkaanse mensen om. Ik wil graag meer Nederlandse mensen ontmoeten en dat kan door deze stage.’

Zakia

j Calibris Advies j Facebook j Film 18

Miranda van Bladel, projectleider, 06 1475 4374, m.van.bladel@calibrisadvies.nl

Het WijkLeerbedrijf werkt vanuit wijkcentrum Vrouw en Vaart en heeft nu veertig deelnemers (de leerlingen) en zestig klanten.

Miranda van Blader, projectleider Wijkleerbedrijf Amsterdam Nieuw-West: ‘Mensen komen nauwelijks de deur uit. Onze activiteiten zijn er op gericht dat mensen zich beter weten te reden. We helpen hen daarbij door een praatje te maken, samen buiten te wandelen of een wijkactiviteit te bezoeken. De klanten hoeven niet te betalen voor de hulp maar helpen op hun beurt de leerlingen van het ROC met de Nederlandse taal of bij een huiswerkopdracht. Een mooi voorbeeld van wederkerigheid.’

Twee vliegen in een klap: hulp en werkervaring

Tante Corrie, maar dan anders ‘ Deelnemers dagbesteding en ROC leerlingen bieden zij-aan-zij hulp aan bewoners in de wijk. Zij leren en werken zelf aan hun eigen toekomst.

Door samenwerking halen we veel maatschappelijke winst.’

De dienstenservice Tante Corrie is bekend uit Rotterdam. Cordaan werkt samen met ROC Amsterdam en Calibris Advies aan een nieuw concept: Tante Corrie: maar dan anders. ROC leerlingen en deelnemers dagbesteding gaan zij-aan-zij aan de slag in de buurt en leveren hand en spandiensten voor (kwetsbare) bewoners in de wijk.

De ROC leerlingen en deelnemers dagbesteding werken vanuit een twee locaties, waar ook gelegenheid is voor een kop koffie of buurtmaaltijd. Bewoners kunnen hier ook terecht voor de wasservice, simpele naai- en herstelwerkzaamheden, een maaltijdservice of de klussendienst. Op beide locaties zullen tien cliënten dagbesteding van Cordaan de opleiding Woonhulp volgen. De stagiaires van het ROC Amsterdam doen praktijkervaring op.

Gerda van der Meer, directeur Dagbesteding Cordaan

Anke van Hage (projectleider) 06 1639 4939, anke@metelkaarsterk.nl

19

Hoe het ook kan Passend aanbod van diensten De meeste Amsterdammers weten de weg te vinden naar alle nieuwe diensten die ontstaan. Maar is er voldoende passend aanbod in de wijk?

Om de vraag naar Hulp bij het huishouden te verminderen is er behoefte aan extra voorzieningen in de buurt en diensten aan huis. Denk aan een was- en strijkservice of boodschappen dienst. Het experimentenprogramma stimuleert de ontwikkeling en ontsluiting van een alternatief aanbod van diensten door de zorgaanbieders en andere partijen.

Diensten met speciale zorg, zoals de Boodschappenservice Lokaal & Sociaal, worden dichtbij huis aangeboden. Bij de was- en strijkservice van Cordaan kan de was schoon thuisgebracht worden, maar worden mensen juist gestimuleerd om het zelf te brengen. De was wegbrengen wordt dan gecombineerd met een koffieuurtje of een andere dagactiviteit. Met zo’n wasservice vermindert de vraag naar Hulp Bij Het Huishouden; de hulp hoeft niet meer naar de was om te zien.

20

Passend aanbod van diensten

De stad is groot en het aanbod aan diensten divers. Om een hulp in huis te vinden kunt u terecht op een van de vele websites, zoals

j Ik zoek huishoudelijke hulp.nl j Dinst.nl j Regeltante.nl j Huiscleaning.nl

j Homeworks.nl j Hulpstudent.nl j Helpling.nl j Beterthuis.nl

In verschillende wijken zijn buurtrestaurants, zoals RestoVanHarte. nl, waar u terecht kunt voor een maaltijd. Of u haalt de maaltijd op bij Prakkeninwest.nl of Thuisafgehaald.nl, waarbij Amsterdammers voor elkaar koken. ‘Bijzonder Thuisafgehaald’ richt zich daarbij op de meest kwetsbaren. Veel supermarkten hebben een bezorgservice.

In Amsterdam zijn veel was- en strijkservices. Zij kunnen de was vaak ook halen en brengen. En bent u mantelzorger, 70+ of heeft u een zorgindicatie? Dan kunt u voor € 10,- per uur iets extra’s regelen bij u thuis (zie box op pagina 23, De regeling Diensten thuis).

Cordaan wil van haar woonzorgcentra in Amsterdam Huizen van de Buurt maken. Zo start in Berkenstede in Diemen een wasen strijkservice voor ouderen en kwetsbare bewoners uit de buurt.

Was- en strijkservice Cordaan Mensen die al komen voor therapie, de dagactiviteiten of het restaurant kunnen nu ook hun was inleveren en krijgen deze schoon en gestreken weer terug. Met deze dienst wil Cordaan inspelen op de behoeften van de buurtbewoners. En als het niet lukt om de was zelf te brengen wordt deze thuis opgehaald. De medewerker Hulp bij het huishouden hoeft niet meer naar de was om te zien.

Anna Riemersma, 06 2774 4512 ariemersma@cordaan.nl

21

Passend aanbod van diensten

Boodschappenservice Lokaal & Sociaal in Noord Boodschappenservice Lokaal & Sociaal biedt vanaf november 2015 vrijwilligers uit Noord met een afstand tot de arbeidsmarkt een werkplek aan. Deze vrijwilligers zullen voor de boodschappenservice enerzijds de dagelijkse inkoop gaan verrichten en anderzijds de bestellingen telefonisch afhandelen en verwerken.

‘ Een pinpas of portemonnee wordt snel afgegeven als de boodschappen betaald moeten worden. Neem dus een VOG verklaring als vereiste op bij alle diensten in de persoonlijke levenssfeer en breidt, waar nodig, het VOG screeningsprofiel uit met profiel ‘Werken met geld’.’

Initiatiefnemer Bas Merkx

22

Passend aanbod van diensten

De regeling Diensten thuis Voor 70+-ers, mantelzorgers en alle Amsterdammers die zorg of een zorgvoorziening vanuit de Wmo, Wlz, of Zvw ontvangen is er de Diensten thuis regeling.

Voor € 10,- per uur kan er iets extra’s worden geregeld. Voor dat bedrag koopt u bij aanbieders Hulp bij het huishouden waarmee de gemeente een inkooprelatie heeft, hulp in voor klussen in en om het huis of gezelschap bij activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan samen winkelen, het balkon opruimen, ramen lappen, samen koken, schoonmaken, de krant voorlezen, de tuin bladvrij maken, een koelkast ontdooien, lamp ophangen of samen een spelletje doen. Diensten thuis is een tijdelijke regeling tot en met 2016, mogelijk gemaakt door het Rijk. Het aanbod is per aanbieder verschillend.

j Diensten thuis

Zone3 levert de vrijwilligers en Ymere een werkplek in de wijk. De eerste vijftien vrijwilligers starten in november en zullen een half jaar meedraaien. Het experiment zal, bij gebleken succes, uitbreiden naar meerdere stadsdelen.

Lokaal en Sociaal levert sinds enkele maanden een boodschappenservice voor Amsterdam.

Bas Merkx, directeur Lokaal en Sociaal: ‘Nu de boodschappenservice enkele maanden draait, een vaste klantenkring heeft en dankzij onze samenwerkingspartners Cordaan en Amstelring binnenkort meer klanten mag verwachten, wil Lokaal & Sociaal een aanvullende bijdrage leveren aan het welzijn van Amsterdammers.’

j Boodschappenservice Bas Merkcks, 06 5068 5604, b.merkx@lokaalsociaal.com

23

Passend aanbod van diensten

De Vliegende Brigade + is een bijzondere samenwerking tussen de ervaringsdeskundigen van TEAM ED en studenten psychologie van de Mantelaar in Gaasperdam. Samen willen zij tien a vijftien mensen met een psychische achtergrond alternatieve (huishoudelijke) hulp in en om het huis bieden.

Vliegende brigade + ‘ Voor ons is het van groot belang dat we de sociale kaart van de buurt kennen.

Zorgverleners moeten onze ervaringsdeskundigen weten te vinden en andersom is het voor ons handig om te weten wat er allemaal voor hulp en zorg in de buurt aanwezig is.’ Georgette Groutars, Team Ed

De ervaringsdeskundigen kunnen de doelgroep, vaak mensen die door psychische, sociale en verslavingsproblemen geĂŻsoleerd zijn geraakt van de buurt, makkelijker bereiken dan anderen. En daarmee weten zij de kloof tussen deze mensen en bestaande voorzieningen te overbruggen. De studenten worden ingehuurd om te helpen met praktische zaken als schoonmaken en boodschappen doen. Zij worden van te voren getraind en ook tijdens hun werk bijgestaan door de ervaringsdeskundigen. Juist de samenwerking tussen studenten en ervaringsdeskundigen moet de kwetsbare bewoners een steuntje in de rug bieden en hen helpen om weer de regie over hun eigen leven nemen.

Het idee hierbij is dat een fijne, schone en opgeruimde thuisbasis de klanten meer ruimte biedt om (andere) problemen aan te pakken en deel te nemen aan het maatschappelijke leven.

j Teamed.nl 24

Georgette Groutars, 06 2141 4393, georgette@teamed.nl

Passend aanbod van diensten

Het project Jong + Oud = Goud van Stichting SeniorenStudent koppelt studenten aan senioren voor persoonlijke hulp op maat. Hiermee wil zij de zelfredzaamheid en het sociale netwerk vergroten van kwetsbare senioren met weinig mensen om zich heen. Zodat deze senioren op een prettige manier zelfstandig kunnen wonen en minder beroep doen op formele zorg.

Jong + Oud = Goud Voor studenten biedt het project de kans om gedurende hun studietijd een maatschappelijke functie te vervullen, mensen van een andere generatie te leren kennen en werkervaring op te doen. Het gaat hierbij om vrijwillige hulp voor ouderen met een kleine beurs. Het experiment is in februari 2015 gestart met vijftig studenten en senioren. Initiatiefneemster Anne van Oudheusden: ‘Zorgprofessionals geven nu al aan dat senioren minder beroep op hen doen. De tussenevaluatie laat ook zien dat de hulp van de studenten inderdaad de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van de senioren vergroot. De volgende stap is om Jong+Oud=Goud in samenwerking met professionele zorg uit te breiden naar de hele stad.’

j Stichting Senior en Student

‘ Het is cruciaal om samen te werken met formele zorgorganisaties, omdat zorgprofessionals de situatie en achtergrond van senioren al kennen en daardoor goed weten hoe de senioren het beste geholpen kunnen worden door ons.’

Anne van Oudheusden, medeoprichter van Stichting SeniorenStudent

Anne van Oudheusden, 020 308 0916, info@stichtingseniorenstudent.nl

25

Hoe het ook kan Samenwerking formele en informele zorg De zorgprofessionals, informele zorgverleners en actieve buurtbewoners vinden elkaar steeds beter.

Ook door de verschillende netwerken en fysieke bijeenkomsten in de stad. Blijvende samenwerking tussen formeel en informeel komt echter nog niet goed van de grond, zo blijkt uit onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam. Het ontbreekt aan praktische werkvormen. In Zuidoost wordt door formele en informele zorgpartjen met nieuwe werkvormen geĂŤxperimenteerd, zoals Samen aan tafel en het Collectieve keukentafelgesprek.

Bij Samen aan tafel bespreken de medewerkers van Amstelring samen met de vrijwilligers Samen Redzaam de eigen mogelijkheden om zaken zelf ter hand te nemen of met inzet uit de buurt te regelen. Bij de Collectieve keukentafelgesprekken van Arnand Jyoti zoeken actieve bewoners met zorgaanbieders, welzijn en informele zorgpartijen naar andere werkvormen die passender en efficiĂŤnter zijn.

j Onderzoeksrapportage

26

Samenwerken van formele en informele zorg

Huishoudelijke hulp + Zelfredzaamheid. Eigen oplossingen zoeken. Dat zijn belangrijke elementen van Huishoudelijk hulp + in Gaasperdam-Driemond. Dit experiment van Samen Redzaam richt zich op de veertig cliënten van zorgaanbieder Amstelring, die vanaf 2016 minder huishoudelijke hulp zullen ontvangen.

Hoewel Amstelring haar cliënten nu al informeert over vrijwilligersorganisaties en initiatieven in de wijk, bestaat er de kans dat zij hier uit zichzelf niks mee doen. Daarom stuurt Samen Redzaam speciaal opgeleide medewerkers mee met de huisbezoeken van Amstelring om samen met de bewoner te bespreken of hij/zij hulp nodig heeft van vrijwilligersorganisaties in de wijk en wat hij/zij zelf iets kan betekenen voor de wijk? Met veertien bewoners worden vervolggesprekken gevoerd om te onderzoeken op welke andere hulp (van familie, buren, wijkvoorzieningen) zij kunnen terugvallen. Anne Stijkel van Samen Redzaam: ‘Ook stellen we de vraag: Waar werd u vroeger gelukkig van en hoe kunnen we samen zorgen dat u dat gevoel weer terug krijgt? Als mensen gelukkig zijn kunnen ze de wereld immers beter aan.’

‘ Door samen op gesprek te gaan, geeft de formele zorgpartij vertrouwen af aan de cliënt over de informele zorg en geeft de informele zorg ondersteuning met het omdenken, de ontwikkeling van eigen kracht en verbinding met aanbod in de wijk.’

Anne Stijkel van Samen Redzaam

Mara van Waveren, mvwaveren@amstelring.nl, 020 333 5304

Ziekenboeg Amsterdam De Ziekenboeg Amsterdam is er voor alle (alleenstaande) Amsterdammers die ‘even’ in de lappenmand zitten en die wel wat hulp kunnen gebruiken omdat ze geen familie en vrienden in de buurt hebben. Zij kunnen die hulp via Facebook aanvragen. Of via de buurtkamers en Huiskamers van de buurt.

Hoe werkt het? Je gaat naar Ziekenboeg Amsterdam op Facebook en meld je aan. Je laat weten in welk stadsdeel je woont en wat voor hulp je nodig hebt: bijvoorbeeld iemand die boodschappen doet, medicijnen brengt of een soepje maakt. En dan wacht je af wie er reageert bij jou in de buurt.

Ziekenboeg Amsterdam heeft op dit moment meer dan 870 leden die allemaal graag klaar staan voor een zieke stadsgenoot. Het initiatief is mooi in zijn eenvoud: het biedt laagdrempelige informele zorg. En het is innovatief: Vraag en aanbod worden immers via social media samengebracht.

Barbara Gemin, initiatiefneemster: ‘Facebook is een middel om elkaar te leren kennen en helpen in deze individualiserende maatschappij. Met steun van het experimentenprogramma worden nu ook mensen zonder computer of digitale vaardigheden gekoppeld aan de leden van de Ziekenboeg. Dit gebeurt via buurtcentra en Huiskamers van de buurt.’

‘ Mensen weten de weg niet goed te vinden naar de Ziekenboeg. Om ook de mensen zonder computer of Facebookaccount te bereiken gaan we nu samenwerken met de wijkverpleging, huisartsen en mantelzorgorganisaties. Zodat zij mensen naar ons doorverwijzen.’

Barbara Gemin, initiatiefneemster Ziekenboeg

j Facebook Barbara Gemin, 06 1375 1732, gemin.barbara@gmail.com

27

Samenwerken van formele en informele zorg

Het collectieve keukentafelgesprek Hoe kunnen we de zorg in onze eigen buurt slimmer en effectiever organiseren? Wat kunnen we als buren voor elkaar doen?

En kunnen op de zorgkosten besparen door bijvoorbeeld een scootmobiel te delen? Hierover gaan buurtbewoners samen met zorgaanbieders als Amstelring en Cordaan in Gaasperdam met elkaar in discussie.

28

Initiatiefnemer van deze collectieve gesprekken is Stichting Dagbesteding Senioren Woongroep Anand Jyoti en Samen Redzaam. Anand Jyoti biedt nu al dagbesteding in Gaasperdam aan op het gebied van gezonde voeding, bewegen, omgaan met vergeetachtigheid en internet.

Om de vraag (van de oudere bewoners) en het aanbod (van zowel de stichting als andere organisaties in de buurt) beter op elkaar te kunnen afstemmen voert de stichting met vijftig senioren individueel een gesprek. Op basis hiervan wil zij haar activiteiten uitbreiden naar drie dagen per week. Ook kan zij ouderen beter verwijzen naar formele zorgaanbieders of andere initiatieven in de buurt.

Samenwerken van formele en informele zorg

‘ ‘Als de overheid wil dat ik langer thuis blijf wonen dan moet in ons wooncomplex niet de lift de hele tijd stuk gaan. En als ik met mijn rollator naar buiten ga, moet wel de hoofddeur automatisch open gaan.’’

Het zijn vaak praktische zaken waar bewoners mee komen. Als je van mensen vraagt dat ze zelf hun eigen zorg organiseren dan heb je ook de medewerking van andere partijen, zoals een woningbouwvereniging, nodig.’

Onderdeel van het experiment is het organiseren van collectieve keukentafelgesprekken. Voordeel? Een collectief prik- en steunkousenspreekuur levert een enorme kostenbesparing op in vergelijking met de huidige situatie: tien minuten per cliënt voor een prik of voor steunkousen, en dan ook nog van hot naar haar reizen.

Bovendien kun je er een gezellig moment van maken met koffie, even praatje met de buren, even een verzetje en het broodnodige wandelingetje om ‘in beweging te blijven’.

Anne Stijkel van Samen Redzaam

j Samen redzaam Andre Bhola (Anand Jyoti) , 020 696 3825 abhola39@gmail.com Anne Stijkel (Samen Redzaam) , 020 697 2999 anne.stijkel@cocreatie.nl

29

Hoe het ook kan

Impressie en leerpunten werkconferentie: Hoe het ook kan 3 november 2015 De formele en informele zorg vindt elkaar steeds beter, maar het verloopt niet vlekkeloos!

Dagvoorzitter Ruben Maes zet de stip op de horizon en daagt de 130 deelnemers uit met kritische vragen. “En als de vrijwilliger van de boodschappenservice nou ziek is? Hoe komt ze dan aan haar boodschappen?” Leren en experimenteren gaat niet samen met denken vanuit beperkingen, is het antwoord uit de workshops. Met maatwerk en denken vanuit mogelijkheden kunnen partijen samen tot oplossingen komen. De congresgangers roepen op tot samenwerking vanuit ‘creativiteit en lef’, ‘ gelijkwaardigheid, vertrouwen en wederkerigheid’ en met een basishouding van ‘onzeker weten’.

“We zullen meer met minder moeten doen en dat is voor niemand makkelijk”, aldus Directeur Onderwijs Jeugd en Zorg van de gemeente Amsterdam, Hetty Vlug, “laten we daar ook eerlijk over zijn. Maar de titel van de werkconferentie is niet voor niets ‘Hoe het ook kan’. Vandaag gaan we op zoek naar praktische, innovatieve oplossingen”.

30

Sociale kaart, VOG? Veel vertrouwen bleek er tijdens de conferentie in informele, ‘menselijke’ oplossingen.

Neem het probleem dat al die nieuwe diensten niet voor iedereen te vinden zijn. Al snel klinkt dan de roep om een ‘sociale kaart’: een goed toegankelijk, digitaal, overzicht op wijkniveau. Dat overzicht moet er zijn, zo constateerde een van de workshops, maar dan wel in combinatie met ‘wandelende sociale kaarten’, sleutelfiguren die weten wat er in de wijk speelt. Alleen een digitale sociale kaart is veel te statisch.

Of neem het probleem van de kwetsbaarheid voor misbruik. Moeten niet alle vrijwilligers en informele zorgverleners een ‘Verklaring omtrent gedrag’ (VOG) kunnen overleggen?

Erna Berends, stadsdeelbestuurder in Noord, had haar bedenkingen: “Dat kost heel wat en geeft nog steeds geen sluitende garantie tegen misbruik. Laten we liever inzetten op de informele controle die van bewonersinitiatieven uitgaat”.

Inkoopmacht Een andere kwestie was de verhouding tussen formele, professionele zorgaanbieders, en kleine informele bewonersinitiatieven. De beschikbare budgetten gaan naar de grote partijen, bewonersinitiatieven voelen zich soms afgescheept. Hoe kunnen zij een betere positie krijgen? Door in het kader van social return on investment samenwerking met kleine partijen verplicht te stellen? Of door bewoners tot inkoper te maken, zoals Hans Nooren van de Lucas Community in Amsterdam-West voorstelde? Of zijn er ook minder radicale alternatieven, zoals ‘maatschappelijk aanbesteden’ waarbij professionele instellingen als gunningsvoorwaarde krijgen dat een deel van hun budget samen met de informele zorg wordt besteed? Kan het in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) vastgelegde right to challenge hier een zinnige rol spelen? In het eindgesprek bleken over deze kwestie nog meer vragen dan antwoorden. Gemeenteraadslid Maarten Poorter(Pvda) hoorde de discussie aan en sloot nieuwe initiatieven van de raad op dit gebied niet uit.

Intussen gaan de experimenten gewoon door. Meer weten? Lees de impressies van de verschillende workshops.

31

Hoe het ook kan

Goede buur: met elkaar, voor elkaar In de zorg gaan we uit van de eigen verantwoordelijkheid van Amsterdammers, waarbij we elkaar meer tot steun zijn. De formele zorg en Hulp bij het huishouden is aanvullend op wat Amsterdammers zelf kunnen realiseren. Een cultuuromslag die vraagt om te denken vanuit talenten en kansen in plaats van belemmeringen. Veel is mogelijk. Maar hoe organiseer je het samen? De deelnemers zijn aan de hand van stellingen de discussie aangegaan. Het was een diverse groep, van allerlei projecten, van binnen en buiten het experimentenprogramma, met evenzeer diverse meningen en belangen. Tot een advies is de groep niet gekomen. De deelnemers hebben vertrouwen in de transitie en vinden elkaar in het besef: we zijn er nog niet!

Leerpunten ‘ Gemeenschapszin komt van onderop. De overheid is hierbij kader scheppend.

Wees niet betuttelend.

Zorg voor ruimte in de regels en geef bewonersinitiatieven de tijd zich te ontwikkelen.’

32

‘ Goed dat gekozen is voor leren en experimenteren.

In deze fase moeten we accepteren dat we niet iedereen bereiken.‘

‘ Kijk kritisch naar het inkoopbeleid. Waarom niet een deel van het budget voor de formele zorg overhevelen naar de informele zorg?’

Experimenten: Betrokken Buren (Lucas Zorgt), Beste Buren in de Baarsjes (St. Beste Buren) en Voor Elkaar! In Oost (Assadaakaa). Voorbereiding: Jurriaan Otto (CJM), Ank Sneekes (Bewonersacademie ASW), Wanda Huinink (Burennetwerk)

Extra hulp in de wijk De samenwerking tussen informele en formele zorg (thuiszorgorganisaties, huisartsen, wijkverpleegkundigen) werkt twee kanten op. De vrijwillige buurtverzorgsters krijgen gastlessen van wijkverpleegkundigen en zorgorganisaties en lopen een keer mee tijdens een werkdag. De buurtverzorgsters komen ook via de formele zorg bij een Amsterdammer binnen. De lijnen zijn kort en de buurtverzorgsters voelen zich onderdeel van een groter team/netwerk rondom de Amsterdammer. Soms ligt de kennis bij de formele zorg en soms bij de informele zorg. De organisaties die hieraan meewerken, staan opvallend open voor een nieuwe vorm van samenwerken die de cliënt ten goede komt.

Het waarderen van vrijwilligers vraagt niet altijd om een vrijwilligersvergoeding, aldus de groep. Onderzoek bijvoorbeeld ook de mogelijkheden van een alternatief betalingssysteem voor vrijwilligers, zoals de Makkies uit Oost. En studenten vinden het werken met ouderen een interessante bijbaan.

Speel daar op in. Wees creatief en innovatief. Zo ontstaat extra hulp in de wijk.

Leerpunten ‘ Samenwerking tussen formele en informele zorg werkt twee kanten op. Beide partijen hebben belang bij de samenwerking en staan daar opvallend open voor.’

‘ Partijen zijn samen op zoek naar nieuwe, creatieve vormen van samenwerking en extra hulp in de wijk.

Dat stemt positief over de kansen op veranderingen in de zorg.’

‘ Schep inzicht en overzicht in het aanbod.

Vergeet de huisartsen niet als schakelpunt tussen formeel en informele zorg in de wijk.’

Experimenten: Centrum Hulp Zorg (St. Moi), Buurtverzorgsters Bos en Lommer, Jong + Oud = Goud (St. SeniorenStudent), Vliegende Brigade Plus (Team ED/ De Mantelaar). Voorbereiding: Anne Graumans (wijkverkenner Hbh Osdorp) en Jet van Rijswijk (stadsdeel Oost)

33

Hoe het ook kan

Leren en werken in de wijk, ervaringen uit Nieuw-West Met inzet van ‘leerwerk en participatietrajecten’ ontstaat aanvullend aanbod in de wijk. Het mes snijdt ook hier aan twee kanten: leerwerkervaring en extra steun in de wijk. Een mooie win-win situatie. Maar lukt het ook om een duurzaam bedrijfsmodel te bouwen? In deze werksessie is CoSchoon besproken. Een experiment dat nog maar niet van de grond komt. CoSchoon wil mensen uit Amsterdam Nieuw-West met afstand tot de arbeidsmarkt in samenwerking met een schoonmaakbedrijf opleiden tot schoonmaker. Een traject voor en door mensen uit de buurt. Combiwel heeft eerder besloten om af te zien van het initiatief, maar het project lijkt wel degelijk kansrijk, aldus het merendeel van de deelnemers. Start wel met een verdere ‘vraagverheldering’ en draagvlak bij partners en wijkbewoners in de wijk.

Leerpunten ‘ We willen van ‘aanbod naar vraag gestuurd’ organiseren.

Dat vraagt om een goede vraagverheldering en draagvlak in de wijk.

Maar wat is goed?

En wie bepaalt dat namens een wijk?’

34

‘ Het blijkt nuttig en leerzaam om in een sessie samen te onderzoeken waarom een experiment niet van de grond komt.’

‘ Durf te leren en te experimenteren. Niet alles hoeft goed te gaan. Wees daar transparant over.‘

Experimenten: CoSchoon (voorheen Combiwel), WijkLeerbedrijf Nieuw West (Calibris), Tante Corry, maar dan anders (Cordaan), Sociale Firma (Amstelring), Wijkleerbedrijf Noord (Calibris en ROC Amsterdam). Voorbereiding: Ron van Echtel (CoSchoon), Anne Marie Bas (Wijkleerbedrijf) en Nico Beukema (voorm. Wijkverkenner Noord).

Wie doet de boodschappen in Noord?

Noord kent relatief weinig georganiseerde vrijwilligers, maar Noordelingen zorgen wel voor elkaar. In deze sessie zijn drie praktijkvoorbeelden van boodschappen doen besproken en vergeleken. Een workshop vol enthousiasme over ‘Hoe het ook kan’. De presentaties zorgden voor een geanimeerd gesprek over het belang van leren en experimenteren.

Dergelijke initiatieven verdienen structurele ondersteuning, aldus de deelnemers. De drie gepresenteerde experimenten zijn onderling verschillend in aanpak en bijten elkaar niet. De kleinschaligheid van de experimenten wordt als positief ervaren.

De zichtbaarheid kan vergroot worden, want te weinig mensen zijn er mee bekend. In de groep wordt verschillend gedacht over het verplicht stellen van een Verklaring omtrent het gedrag (VOG). Veiligheid kun je immers op verschillende manieren organiseren. En als de gemeente de VOG verplicht stelt moet er ook boter bij de vis: de kosten zijn hoog voor een vrijwilligersorganisatie.

Leerpunten ‘ Laten we het niet te ingewikkeld maken door altijd een Verklaring omtrent het gedrag (VOG) te vragen. De sociale controle is veel groter als het doen van boodschappen in de eigen straat of wijk wordt georganiseerd.’

‘ Maak structureel geld vrij voor experimenten.

Nu voeren de stadsdelen een verschillend beleid.

Maak hier stedelijk afspraken over.’

Experimenten: De Banne Hopper, Lokaal & Sociaal, Noord voor Elkaar.

Voorbereiding: Stef Spigt (Amstelring)

35

Hoe het ook kan

Er zijn grenzen? Nee, er is ruimte!

Amsterdammers zetten zich vrijwillig in, steeds vaker in georganiseerd verband. Waar ligt de grens bij vrijwillige inzet? De stemming in de workshop was duidelijk. Laten we niet denken in beperkingen: “Er is ruimte!” Jeannette de Waard van buurthulp Amsterdam Oost merkt in de praktijk dat het belangrijk is nergens ‘nee’ op te zeggen. Er is meestal veel meer ruimte als je samenwerkt met creativiteit en lef. Zoek gezamenlijk naar onorthodoxe oplossingen voor schijnbaar eenvoudige zaken. Anna Riemersma, programmamanager informele zorg bij Cordaan, ziet dat de medewerkers van de formele en vrijwilligers van de informele zorg elkaar weten goed weten te vinden: gewoon kennismaken lijkt al voldoende om goede samenwerking tot stand te brengen. Karin Hanekroot, directeur van de Vrijwilligersacademie, pleit voor een basishouding van “Onzeker Weten”. Niemand weet immers precies hoe het moet. De nieuwe samenwerking vraagt om meer dan het oplossen van praktische vragen over beleid of VOG. “Samenwerken doe je met hoofd, hart en buik”, aldus Karin.

Leerpunten ‘ ‘Nee’-zeggen is geen optie. Ga gezamenlijk op zoek naar onorthodoxe oplossingen en durf te vragen.’

36

‘ Toch is het stellen van grenzen soms ook belangrijk. Overvragen van vrijwilligers moet voorkomen worden. Bied vrijwilligers ook altijd gelegenheid om zich terug te trekken.’

‘ Cliënten vinden het lastig om hun zorgvraag te formuleren.

Werk vanuit het systeem rond de zorgvrager (familie, buren, mantelzorgers) en niet alleen vanuit de zorgvrager zelf. Kies daarbij de juiste taal en toon.’

Experimenten: Kiwos, Buurtcoöperatie Oostelijk Havengebied.

Voorbereiding: Karin Hanekroot (Vrijwilligers Academie) en Mary Bezuijen (Gemeente Amsterdam afdeling zorg)

Samen aan tafel, ervaringen uit Zuidoost We vinden elkaar steeds beter in de wijk, maar duurzame samenwerking en taakverdeling tussen formeel en informeel komt nog niet echt goed van de grond. Samenwerking betekent niet alles samen doen, het vraagt wel om afstemming en overeenstemming. De sleutel tot goede samenwerking is werken vanuit gelijkwaardigheid en onderling vertrouwen.

Een collectieve aanpak kan leiden tot een slimmere organisatie van de zorg, zoals met het gepresenteerde collectieve keukentafelgesprek. Kunnen we een stap verder gaan? Het geld voor de individuele zorg in één pot stoppen en de cliënten als groep laten bepalen wat passende hulp is. Door samen te bepalen wat de behoeften zijn, gaat het gesprek minder over de uren en meer over wat men wil en wat daarvoor nodig is. Het experiment leidde ook tot vragen: Kan dit ook in een straat of heb je hier een zeer hechte community voor nodig? Wie beheert deze collectieve portemonnee? En durven mensen wel al hun behoeften aan te geven in een groep? Emile De Roy van Zuydewijn, Directeur Emile Thuiszorg, roept de deelnemers op om communities te melden. “Ik zie kansen. Wie doet er mee?”

Leerpunten ‘ Advies aan cliënten: denk na over wat je wilt, wat en wie je nodig hebt en hoe je dit wilt organiseren. Neem de regie.’

‘ Advies aan alle andere partijen: probeer dat wat men wil mogelijk te maken, denk actief mee. En bundel onderling je krachten.

Stem het aanbod af.’

‘ Een collectieve aanpak kan leiden tot een slimmere organisatie van de zorg. Stop het geld voor individuele zorg eens in één pot en laat de groep bepalen wat men samen zelf kan doen en waar zij men behoefte aan heeft.’

Experimenten: Wijkhulpplus, Het Collectief Keukentafelgesprek.

Voorbereiding: Anne Stijkel (Samen Redzaam) en Mara van Waveren (Amstelring)

37

Hoe het ook kan

Ken uw wijk, ken elkaar Er zijn zoveel goede initiatieven. In de praktijk van alle dag zien we door de bomen het bos niet meer. De behoefte aan één centraal betrouwbaar compleet overzicht blijft groot, ook nu gebleken is dat we het samen niet gerealiseerd krijgen. De werkgroep kiest voor een combinatie van digitale en persoonlijke wandelende sociale kaarten in de wijk. Deze ‘best persons’ zijn betrokken mensen uit de wijk, die de wijk kennen en die mensen en organisaties met elkaar verbinden. Dit op zowel informele als formele wijze.

De best persons moeten financieel ondersteund worden. Er zijn voldoende digitale technieken voorhanden die we kunnen benutten, zo gebruikt de Ziekenboeg Facebook. Alleen papier of digitale sociale kaarten werkt niet.

Er moet een persoonlijk makelpunt in de buurt zijn die korte lijntjes heeft en op de hoogte is van de nieuwste ontwikkelingen en actualiteiten.

38

Leerpunten ‘ Kies voor een combinatie van digitale en persoonlijke wandelende sociale kaarten in de wijk.’

‘ Zorg bij samenwerking in de wijk voor een heldere taakverdeling, werk samen vanuit gelijkwaardigheid en vertrouwen, en geef de samenwerking energie door een goede focus op een gezamenlijk doel.

Experimenten: Ziekenboeg, Burennetwerk en Burenbond.

Voorbereiding: Elja den Uijl (Burennetwerk) en Gracia Velland (stadsdeel West)

39

Deze uitgave is gemaakt in opdracht van het Experimentenprogramma Hulp in en om het huis(houden), gemeente Amsterdam, november 2015.

Redactie Conny Heemskerk en Renske Keur Eindredactie Afdeling communicatie Zorg en HenriĂŤtte Sulmann Vormgeving Marjolein de Swart