روش تحقیق در علم اطلاعات و دانش شناسی

‫‪١٨‬‬

‫روش ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻋﻠﻢ اﻃﻼﻋﺎت وداﻧﺶﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺘﻮا ﻣﺘﻐﯿﺮ ﯾﺎ ﮐﻤﯽ‪ 1‬و ﯾﺎ ﮐﯿﻔﯽ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .1‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮐﻤﯽ‪ :‬ﻣﺘﻐﯿﺮي اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎرش‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ و اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻗﺪ‪ ،‬وزن‪ ،‬ﻣﯿﺰان‬ ‫ﺣﻘﻮق و ﺳﻨﻮات ﺧﺪﻣﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﻣﻮاد ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﻧﯿﻢ ﻋﻤﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آن‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮐﯿﻔﯽ‪ :‬ﻣﺘﻐﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﻤﯽ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان آن را اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﯾﻤﺎن ﯾﺎ دﯾﻦ اﻓﺮاد ﯾﺎ ﻣﯿﺰان داﻧﺶ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ‪،‬‬ ‫رﺿﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺗﻘﻮا‪ .‬ﻧﻤﺮه دادن ﻣﺜﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﮐﻤﯽ ﮐﺮدن ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮐﯿﻔﯽ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ را از ﻧﻈﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و واﺑﺴﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪) 3‬ﻣﺤﺮك ﯾﺎ دروﻧﺪاد(‪ :‬ﻣﺘﻐﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آن‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮي ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و دﺳﺘﮑﺎري و ﯾﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﯾﺎ راﺑﻄﻪي آن ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮ دﯾﮕﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ‪) 4‬ﭘﺎﺳﺦ ﯾﺎ ﺑﺮوﻧﺪاد(‪ :‬ﻣﺘﻐﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺛﺮ ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه واﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻏﯿﺮﺗﺠﺮﺑﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن دﺳﺘﮑﺎري در ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿ‪‬ﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺒﻼً ﻣﻮرد دﺳﺘﮑﺎري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫___________________________________________________________________________‬ ‫‪. Quantitative‬‬ ‫‪. Qualitative‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪. Independent‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪. Dependent‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬