3/2017 Kierunek Wodkan

I T E M AT N U M E R U I O p t y m a l i z a c j a z u ż y c i a e n e r g i i

By być bardziej efektywnym: I Audyt i wdrożenie programu naprawczego I Modernizacje proefektywnościowe I Zastosowanie odnawialnych źródeł energii

Wodociągi po audycie? > 14

Jak przeciwdziałać i bronić się > 32

Osad w obiegu zamkniętym > 51

S P I S TRE Ś CI

Z a r z ą d z a n i e i ko m u n i k ac j a 29 I Kontynuacja dobrej szkoły Rozmowa z Piotrem Ziętarą, prezesem zarządu MPWiK w Krakowie 32 I Jak przeciwdziałać i bronić się Jolanta Krawczyk Go s p o da r k a w o d n a 35 I Deszczowe wyzwanie Waldemar Mlaś 40 I Polutanty Dobrochna Ginter-Kramarczyk, Izabela Kruszelnicka O c z y s z c z a n i e ś c i e ków 46 I Mniejsze wydatki, optymalniejsze procesy Adam Jonczyk, Janusz Ludwiczuk 51 I Osad w obiegu zamkniętym Klara Ramm 56 I Stale tworzymy i ulepszamy Fotoreportaż z Jastrzębskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji

8 T E M AT N U M E R U I zużycia energii

Optymalizacja

Od ułamka aż do 900 kW Fot.: Krzysztof Kobus/Travelphoto.pl

Violetta Bartosiak, Artur Bartos, Artur Jagoda, Marek Krajewski

2 9 Z a r z ą d z a n i e i k o m u n i k a c j a Fot.: MPWiK S.A. w Krakowie

T emat y numeru : O p t y m a l i z ac j a z u ż y c i a e n e r g i i 8 I Od ułamka aż do 900 kW Violetta Bartosiak, Artur Bartos, Artur Jagoda, Marek Krajewski 14 I Wodociągi po audycie Rozmowa z Jerzym Zarównym, kierownikiem Działu Utrzymania Ruchu MPWiK we Wrocławiu 18 I Moc Grudziądza Piotr Piechota 21 I Mniej prądu Rafał Dybisz 24 I Energooszczędny system pompowy Przemysław Olejniczak

Kontynuacja dobrej szkoły Rozmowa z Piotrem Ziętarą, prezesem zarządu Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Krakowie

62

p r awo Fot.: 123rf.com

S i e c i w o d o c i ąg o w e i k a n a l i z ac y j n e 59 I W drodze do pełnego monitoringu i inteligentnego zarządzania Stanisław Zdanowicz P r aw o 62 I Szkoda lokalizacyjna problemem przedsiębiorstw wod-kan?

Jędrzej Bujny, Emilia Topolnicka Felieton 67 I Lepiej czy inaczej Michał Rżanek 68 I Ujęcie w ujęciu ochrony Z notatnika Wodnika 69 I Wołanie na puszczy Adam Makieła, Łukasz Lipiec 70 I Ciekawość Paweł Chudziński

Szkoda lokalizacyjna problemem przedsiębiorstw wod-kan?

Jędrzej Bujny, Emilia Topolnicka kierunek wod-kan 3/2017 3

O D REDAKCJI

dawniej

Angelika Gajewska redaktor wydania t el . 3 2 / 4 1 5 9 7 7 4 wewn . 3 1 602 603 416 e - m a i l : a n g e l i k a . g a j e w s k a @ e - b m p. pl

Nie tracimy energii W

działalności wszystkich przedsiębiorstw wodociągowych istotne znaczenie ma energia elektryczna. Pod względem kosztowym najważniejsze jest to, w jakiej ilości jest kupowana od operatorów. Najlepiej w jak najmniejszej.

Do tego celu właśnie dążą wodociągi.

Przeprowadzane są audyty energetyczne, na podstawie których wybierane są główne kierunki poprawy oraz dokonywane są analizy pomagające odpowiedzieć na pytanie – na których obiektach można uzyskać najlepsze wyniki. W efekcie powstaje program naprawczy. O tym, jak również o głównych obszarach, które zostały poprawione w MPWiK we Wrocławiu, opowiada Jerzy Zarówny (str. 14).

Podobnie do tematu podeszło MPWiK w m.st. Warszawie. Z konkretnymi działaniami spółki w kierunku obniżenia kosztów zakupu energii elektrycznej zapoznacie się Państwo w artykule na stronie 8.

B

ranża wodociągowa nie tylko nie marnuje energii, ale wręcz stara się ją „dawać”, pozyskać. Takim przykładem jest MWiO Grudziądz czy Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągowe, które na

terenach swoich obiektów zainstalowały farmy fotowoltaiczne. Ile wytwarzają dzięki temu zielonej energii i jakie przynosi im to korzyści? Tego dowiedzieć się można z artykułów opublikowanych w aktualnym numerze „Kierunku Wod -Kan” (str. 18-23).

S

ama miałam okazję przekonać się, że wodociągi nie tracą energii, a wręcz nią zarażają. Przez 7 lat mojej pracy jako redaktora magazynu „Kierunek Wod-Kan” poznawałam Państwa, ludzi z branży, pełnych pozytywnej energii, która stanowiła motor napędowy w mojej pracy. Dziękuję za życzliwość, pomoc i współpracę. To pozwoliło mi codziennie rozwijać się i spełniać. Dzięki temu nigdy nie straciłam chęci i energii do pracy. Tak właśnie zapamiętam pracę w firmie BMP – jako jedną z najciekawszych przygód mojego życia, która właśnie się kończy.

Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: ochrona@e-bmp.pl www.kierunekwodkan.pl

Rada programowa: Dariusz Dzida – kierownik sieci wodociągowej AQUA S.A. prof. dr hab. inż. Marek Gromiec – członek Krajowej Rady Gospodarki Wodnej, doradca Komisji Środowiska Senatu RP Dorota Jakuta – prezes Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” Marek Kornatowski – pełnomocnik prezesa zarządu ds. Rozwoju Relacji Zewnętrznych MPWiK S.A. Wrocław Dariusz Latawiec – dyrektor Miejskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Nowym Targu Radosław Łuczak – prezes Łódzkiej Spółki Infrastrukturalnej Sp. z o.o.

Michał Rżanek – prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. prof. dr hab. inż. Ziemowit Suligowski – Katedra Inżynierii Sanitarnej, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Politechnika Gdańska Klara Ramm – przedstawiciel Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” w EURAU Piotr Ziętara – prezes zarządu MPWiK S.A. w Krakowie

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Angelika Gajewska Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński

Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT PKWiU: 58.14.12.0 ISSN: 2391-6044 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: 123rf.com

4 kierunek wod-kan 3/2017

W ob i e k t y w i e

K at ow i c k i e at r a k c j e z a s i l a n e wo dą Wodny plac zabaw to pierwsza tego typu inwestycja dla dzieci w Katowicach. Powstała na terenie katowickiej Doliny Trzech Stawów. Jest efektem realizacji projektu zgłoszonego do katowickiego Budżetu Obywatelskiego.

Na terenie wodnego placu zabaw pojawiły się kolorowe urządzenia z dyszami, tryskaczami i fontannami, m.in.: armatka wodna, kwiatki nabierające wodę, wodne owady i gejzer ziemny.

Fot. Sławomir Rybok, Urząd Miasta Katowice

kierunek wod-kan 3/2017 5

Z P O R TA L U

k i e ru n e k wo d k a n. p l

Auto na prąd

Fot.: 123rf.com/ zdjęcie ilustracyjne

We flocie goleniowskich wodociągów znajdzie się ekologiczny, nowoczesny Nissan NV 200.

Źródło: Goleniowskie WiK

Nowe kolory oczyszczalni Dwie toruńskie artystki – Joanna Kowalska i Julia Lewandowska – zwyciężyły w konkursie na koncepcję kolorystyki obiektów Centralnej Oczyszczalni Ścieków należącej do Toruńskich Wodociągów.

Laureatów konkursu odznaczono 24 maja 2017 r. w patio Międzynarodowego Centrum Spotkań Młodzieży przy ul. Łokietka. To tam będą wisiały prace zwyciężczyń oraz wyróżnionego w konkursie Patryka Wyskockiego z Bydgoszczy. Jury zdecydowało również o wystawieniu prac Noemi i Arkadiusza Staniszewskich z Gdańska, Patrycki Piskulskiej, Anny Beredy i Dominiki Kubiak (Sępólno Krajeńskie), a także Anny Wrońskiej z Bydgoszczy i Andrzeja Rucińskiego z Torunia.

Źródło i fot.: wodociagi.torun.com.pl 6 kierunek wod-kan 3/2017

Niezwykle czułe mikrofony i zaawansowana technologia analizująca szum wody wypływającej z uszkodzonych rur pomoże pracownikom łódzkich wodociągów szybko i skutecznie wykryć miejsce, w którym należy usunąć awarię.

Miejsce awarii sieci można poznać po wypływającej na powierzchnię wodzie. Często jednak wypływ jest w znacznej odległości od miejsca, w którym powstało uszkodzenie wodociągu. Bywa również, że woda zamiast wypływać na powierzchnię, przedostaje się w głąb gruntu lub do kanałów ściekowych. Pojawia się wtedy problem ze wskazaniem obszaru, w którym należy odkopać uszkodzony fragment sieci. W takim przypadku szybko i skutecznie w wykryciu miejsca podziemnej awarii pomaga pracownikom ZWiK urządzenie zwane korelatorem.

Nowy korelator na wyposażeniu ZWiK podczas analizy danych z mikrofonów uruchamia aż 55 różnych kombinacji filtrów.

Uwzględniają one nie tylko rodzaj materiału z jakiego wykonany jest wodociąg, ale również pochodzące z otocznia zakłócenia. Źródło i fot.: www.zwik.lodz.pl C I E K AW O S T K A

1,72

mld m3 wody tracimy w wyniku wykorzystywania jej do produkcji 9 mln ton żywności

marnowanej rocznie w Polsce. Źródło: Greenpeace

fot. 123rf

Samochód spółka otrzyma w październiku. Auto, oprócz niskich kosztów eksploatacji (nie posiada silnika spalinowego ani tradycyjnej skrzyni biegów), jest wyposażone w szereg innowacyjnych technologii (np. bezstopniową skrzynię biegów i system wspomagania ruszania pod górę), które zwiększają bezpieczeństwo jazdy. Dzięki zerowej emisji i eliminacji odgłosów silnika, samochód można będzie wykorzystywać np. na obszarach chronionych lub w porze nocnej na terenach mieszkaniowych.

Mikrofony pomogą wykryć awarie

Z P O R TA L U

Mikroelektrownia słoneczna Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. w Chrzanowie na terenie Oczyszczalni Ścieków w Trzebini-Sierszy uruchomiło mikroelektrownię słoneczną o mocy 39,5 kWh. Wyprodukuje ona energię elektryczną pochodzącą ze słońca.

k i e ru n e k wo d k a n. p l

RO Z M A I TO Ś C I

Gdzie znajdziesz warszawską kranówkę…

150 litrów

Na stronie mpwik.com.pl udostępniony został specjalny kalendarz, dzięki któremu można szybko znaleźć miejsca, gdzie w wybrane dni serwowana jest zimna warszawska kranówka.

Tyle wody każdego dnia zużywa statystyczny Polak.

Z czego wypija 1-2 litry, a 148 l wraca do kanalizacji.

Fot.: 123rf.com

Źródło: IGWP

„

Do produkcji tzw. zielonej energii, a także do znacznego obniżenia emisji CO2 – ok. 24 Mg/rok – przyczyni się mikroelektrownia słoneczna uruchomiona w lipcu tego roku na terenie Oczyszczalni Ścieków w Trzebini-Sierszy.

Ta całkowicie bezobsługowa elektrownia o mocy 39,5 kWh produkuje bowiem energię elektryczną pochodzącą tylko ze słońca.

Według prognoz minimalny roczny uzysk energii elektrycznej z elektrowni, która powstała na niewykorzystanym do tej pory obszarze oczyszczalni, ma wynieść ok. 34000 kWh. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 160 tys. zł. Spółka przygotowuje kolejny taki projekt Źródło i fot.: www.rpwik.pl

Fot.: 123rf.com/ zdjęcie ilustracyjne

Zdroje wody w Tatrzańskim Parku Narodowym

Przy wejściach do Tatrzańskiego Parku Narodowego w rejonie Kuźnic powstały zdroje wody pitnej. Turyści mogą bezpłatnie zaopatrzyć się w napój przed wyjściem na szlak.

Dzięki zaangażowaniu zespołu zbudowaliśmy system, który pokazuje z dnia na dzień, na wskaźnikach jednostkowych, jak kształtuje się zużycie energii dla całego zakładu: dla strefy wody i dla oczyszczalni ścieków.

– Jerzy Zarówny, kierownik Działu Utrzymania Ruchu MPWiK we Wrocławiu

Wodociągi warszawskie uruchomiły na swojej stronie internetowej nową funkcjonalność – prosty w obsłudze kalendarz z mapą, z której można odczytać, gdzie stoją beczkowozy lub są rozdawane woreczki z wodą. Opis imprez, w trakcie których udostępniana jest warszawska kranówka, można sprawdzić klikając w umieszczoną na planie miasta ikonkę. W kalendarzu będą także dostępne lokalizacje kurtyn wodnych uruchamianych w Warszawie w najbardziej upalne dni.

Beczkowóz z warszawską kranówką można też spotkać na wszystkich pokazach organizowanych w Multimedialnym Parku Fontann. Źródło i fot.: informacja prasowa

22 zdroje w Gdańsku Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna 4 sierpnia 2017 r. uruchomiła kolejna dwa poidełka uliczne w Śródmieściu.

Od teraz mieszkańcy i turyści mogą korzystać z 22 obiektów. Źródło i fot.: www.giwk.pl

Źródło: portaltatrzanski.com kierunek wod-kan 3/2017 7

Fot.: Krzysztof Kobus/Travelphoto.pl

T E M AT N U M E R U

I Optymalizacja zużycia energii

Od ułamka aż do 900 kW

8 kierunek wod-kan 3/2017

T E M AT N U M E R U

I

Optymalizacja zużycia energii

Violetta Bartosiak, Artur Bartos, Artur Jagoda, Marek Krajewski MPWiK w m.st. Warszawie S.A.

Jednym z najistotniejszych składników kosztów wodociągów warszawskich są koszty energii elektrycznej niezbędnej do pompowania. W spółce zainstalowanych jest ponad półtora tysiąca pomp o mocy od ułamka kW aż do 900 kW. Aby zmniejszyć zużycie energii, podjęto decyzję o opracowaniu „Programu poprawy efektywności energetycznej”. W tym celu MPWiK przeprowadził i nadal przeprowadza modernizacje wybranych obiektów.

kierunek wod-kan 3/2017 9

T E M AT N U M E R U

I Optymalizacja zużycia energii

K

luczowe znaczenie dla funkcjonowania obiektów spółki mają media energetyczne dostarczane przez lokalnych operatorów sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej i cieplnej oraz gazu ziemnego. Energia cieplna i gaz ziemny w przeważającej części wykorzystywane są do celów grzewczych, zaś głównym przeznaczeniem energii elektrycznej są procesy technologiczne.

Największy potencjał poprawy efektywności energetycznej tkwi w energii elektrycznej, która ma największy udział w całości zużycia energii w spółce, gdyż jest wykorzystywana we wszystkich obiektach technologicznych i administracyjnych.

Przykładowo, przyjmując roczne zużycie przeciętnego gospodarstwa domowego na poziomie 2000 kWh, spółka zużywa tyle energii elektrycznej, co miasto liczące 90 tys. gospodarstw. Warte podkreślenia jest, że MPWiK jednocześnie produkuje energię elektryczną wystarczającą do zasilania miasta liczącego ok. 20 tys. gospodarstw domowych.

Koszty energii elektrycznej niezbędnej do pompowania są jednym z najistotniejszych składników kosztów przedsiębiorstwa. W spółce zainstalowanych jest ponad 1,5 tysiąca sztuk pomp o mocy od ułamka kW aż do 900 kW. Dla przykładu, zużycie energii elektrycznej przez największą zainstalowaną pompę odpowiada zapotrzebowaniu ok. 2 tys. gospodarstw domowych.

RYS. 1 Struktura zużycia trzech kluczowych mediów energetycznych w spółce w 2016 r.

Niezbędny był kompleksowy plan działań Aktualnie spółka posiada ponad dwieście czterdzieści obiektów przyłączonych do sieci elektroenergetycznych dwóch operatorów. Ze względu na rozbudowaną strukturę topograficzną i organizacyjną przedsiębior-

stwa, w celu realizacji działań zwiększających efektywność energetyczną, niezbędne było zaangażowanie pracowników pracujących we wszystkich obiektach technologicznych i szczeblach organizacyjnych spółki.

Wielkość zużycia energii oraz potencjalnie duże możliwości uzyskania oszczędności w tym zakresie były głównymi przesłankami podjęcia decyzji o opracowaniu „Program u poprawy efektywności energetycznej”.

Wdrożenie programu miało na celu wskazanie rodzaju i zakresu pożądanych zmian w obszarze korzystania z energii oraz implementacja nowych rozwiązań technicznych i technologicznych, które w perspektywie czasu powinny przynieść wymierne korzyści nie tylko dla spółki, ale również dla środowiska naturalnego.

Wiązało się to z koniecznością przeanalizowania wielu aspektów i przeprowadzenia dogłębnej analizy wszystkich procesów technologicznych pod kątem możliwości poprawy efektywności energetycznej.

Aby zwiększyć efektywność energetyczną przedsiębiorstwa, służby energetyczne we współpracy ze służbami technologicznymi określiły, jakie działania należy podjąć w celu zmniejszenia zużycia energii i zredukowania jej strat. Określono również nowe obszary oszczędności energii i wykorzystania źródeł niekonwencjonalnych.

Monitoring to podstawa Elementem niezbędnym w realizacji działań mających na celu obniżenie zapotrzebowania na energię elektryczną jest ciągłe monitorowanie jej zużycia, przekroczeń średniego zużycia, realizacji działań oszczędnościowych oraz stopnia realizacji kluczowych inwestycji służących poprawie efektywności energetycznej.

Od kilku lat spółka korzysta z systemu informatycznego „Energia”, który umożliwia zarówno zdalny odczyt, jak i analizę danych pomiarowych z liczników energii elektrycznej. Dzięki tym danym pracownicy mogą na bieżąco śledzić pobieraną moc oraz zużycie energii elektrycznej. W spółce systematycznie przeprowadzana jest analiza wskaźnikowa energochłonności wszystkich procesów technologicznych, w szczególności: produkcji wody, oczyszczania ścieków oraz przepompowywania ścieków. Chcąc zachęcić pracowników do intensywnych działań w kierunku obniżenia zużycia energii, raporty z wynikami aktualnych wskaźników energochłonności dla poszczególnych obiektów są udostępniane na stronie intranetowej MPWiK.

Nie wszystko można przewidzieć Ze względu na specyfikę działalności przedsiębiorstwa charakterystyka zużycia energii elektrycznej w MPWiK jest zmienna w czasie i wynika z rzeczywistych potrzeb klientów spółki oraz warunków atmosferycznych. Należy zwrócić uwagę, że z powodu zmieniających się warunków pogodowych nie zawsze możliwe jest podjęcie działań obniżających zużycie energii elektrycznej. Dotyczy to przede wszystkim obszaru odprowadzania ścieków, gdzie w przypadku

10 kierunek wod-kan 3/2017

T E M AT N U M E R U

I

Optymalizacja zużycia energii

wystąpienia obfitych opadów, następuje nagły wzrost zużycia energii w stosunku do średniego dobowego zapotrzebowania. Znacznie zwiększone zużycie energii wynikające z warunków atmosferycznych jest nieprzewidywalne, może wystąpić o każdej porze dnia, zaś wielkość i czas jego trwania wynika z intensywności i długości trwania opadów.

Obniżanie kosztów zakupu energii W MPWiK podejmowany jest szereg działań w kierunku obniżenia kosztów zakupu energii elektrycznej.

Dla każdego obiektu technologicznego dobór grupy taryfowej jest indywidulany i dostosowany do profilu zużycia energii, tak aby koszty zakupu były jak najniższe. Ponadto pracownicy opracowali harmonogramy organizacji prac eksploatacyjnych, przeprowadzili optymalizację czasu pracy urządzeń odbiorczych oraz własnych źródeł energii elektrycznej, aby jak najmniej energii elektrycznej kupować w strefach szczytowych, w których ceny są najwyższe. Spółka realizuje założenia programu poprawy efektywności energetycznej i stara się jak najwięcej energii kupować w strefach pozaszczytowych, w szczególności w grupach taryfowych na średnim i wysokim napięciu, które mają największy udział w zużyciu energii elektrycznej.

Diagnostyka techniczna Biorąc pod uwagę liczbę maszyn i urządzeń, jakie eksploatowane są w MPWiK, niezwykle istotne jest ciągłe ich monitorowanie i okresowe kontrolowanie parametrów ich pracy. Podstawowym celem diagnostyki technicznej jest określenie stanu technicznego maszyny, co pozwala ograniczać koszty utrzymania ruchu, zwiększać jej dyspozycyjność oraz podnosić poziom bezpieczeństwa. Niewątpliwą korzyścią wynikającą ze stosowania diagnostyki technicznej jest także możliwość ograniczania energochłonności maszyn i urządzeń poprzez eksploatację z odpowiednio wysoką sprawnością.

Należy pamiętać, że pogorszony stan techniczny maszyn i urządzeń to jedna z przyczyn strat energii; służby MPWiK przywiązują dużą uwagę do zwiększania ich niezawodności i wydajności. W spółce funkcjonuje grupa diagnostyczna, która wykonuje pomiary z zakresu diagnostyki wibroakustycznej i termicznej (termometrii), a także pomiary z zakresu osiowania wałów maszyn i urządzeń. Ocena stanu dynamicznego maszyn i urządzeń jest przeprowadzona w oparciu o pomiary sygnałów diagnostycznych i w porównywaniu z wartościami nominalnymi określonymi w normach bądź przez producentów.

Jeżeli zostanie wykryta jakakolwiek nieprawidłowość w pracy urządzenia, uruchomiona zostaje obserwacja diagnostyczna składająca się z szeregu kolejnych pomiarów w określonych odstępach czasowych. Pozwala to na dokładne określenie stanu dynamicznego urządzenia i podjęcie odpowiednich działań prewencyjnych z zakresu utrzymania ruchu, tj. działań związanych

z przeglądem, konserwacją czy remontem urządzenia.

Każdego roku w spółce wykonywanych jest ponad 900 pomiarów z zakresu diagnostyki, które w zdecydowanej większości dotyczą maszyn przepływowych typu zespoły pompowe. Wykonywane są także pomiary diagnostyczne innych maszyn, takich jak sprężarki, dmuchawy i wentylatory, a także wirówek dekantacyjnych czy zespołów napędowych.

RYS. 2 Produkcja energii elektrycznej w spółce w roku 2016 przez oczyszczalnie ścieków: ZCZ – „Czajka”, ZPD – „Południe”, ZPR – „Pruszków”

Kampania edukacyjno-informacyjna Chcąc promować racjonalne wykorzystanie energii wśród pracowników, w spółce przeprowadzono kampanię edukacyjno-informacyjną, która miała za zadanie utrwalenie zachowań służących efektywnemu korzystaniu z energii. Do promowania racjonalnego wykorzystywania energii zarówno w miejscu pracy, jak i w domu wykorzystano takie nośniki, jak plakaty, artykuły w wewnętrznej gazecie, komunikaty na stronie intranetowej. Wewnętrzne akcje edukacyjne to również pomysł na budowanie więzi wśród pracowników i ich osobiste zaangażowanie w „Program poprawy efektywności energetycznej” w spółce. Kształtowanie odpowiedzialnych postaw promujących dobre nawyki w codziennej pracy, podniesienie świadomości na temat potrzeby racjonalnego gospodarowania energią przyczynia się do zmiany zachowań na bardziej energooszczędne. W porównaniu do ilości zużywanej energii na rzecz prowadzonych procesów technologicznych to relatywnie niewielka oszczędność, ale każda zaoszczędzona kilowatogodzina przekłada się na niższe rachunki za energię.

Własne źródła energii W celu zwiększenia niezależności energetycznej przedsiębiorstwa, od 2013 roku część zapotrzebowania na energię elektryczną zaspokajana jest produkcją z własnych źródeł wykorzystujących biogaz wytwarzany w procesie oczyszczania ścieków. Zainstalowane zostały jednostki kogeneracyjne o wysokiej sprawności produkujące w skojarzeniu energię elektryczną i cieplną. Na terenie oczyszczalni ścieków „Czajka” pracują cztery takie jednostki o łącznej mocy elektrycznej 5 660 kW i mocy cieplnej 6 800 kW. W sumie wytwa-

kierunek wod-kan 3/2017 11

T E M AT N U M E R U

I Optymalizacja zużycia energii

Fot.: MPWiK w m.st. Warszawie S.A.

W STUOŚ Diagnostyka techniczna zespołu pompowego w Stacji Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych w oczyszczalni ścieków „Czajka”

rzają one ok. 37 000 MWh energii elektrycznej rocznie, co z powodzeniem wystarczyłoby do funkcjonowania małego miasta.

W roku 2016 uruchomiono kolejne kogeneratory zasilane biogazem: • w oczyszczalni „Południe” pracują dwie jednostki kogeneracyjne o łącznej mocy elektrycznej 994 kW i mocy cieplnej 1 094 kW, • w oczyszczalni „Pruszków” pracują dwie jednostki kogeneracyjne o łącznej mocy elektrycznej 720 kW i mocy cieplnej 742 kW. W sumie w 2016 r. spółka wyprodukowała na potrzeby własne ponad 40 000 MWh energii elektrycznej.

Produkcja energii przez własne kogeneratory pozwala na duże oszczędności w zakupach energii elektrycznej dla oczyszczalni ścieków. Największe występują w Zakładzie „Czajka”, w którym własna produkcja energii elektrycznej pokrywa ponad 50% zapotrzebowania oczyszczalni.

Dodatkowo w ramach Projektu „Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków w Warszawie – Faza V” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej planowana jest budowa instalacji fotowoltaicznych na wybranych obiektach spółki. Efektem powinno być zmniejszenie zapotrzebowania na energię ze źródeł zewnętrznych, w szczególności poprzez wkomponowanie w kompleksowe projekty modernizacji obiektów wodno-kanalizacyjnych systemów wytwarzania energii elektrycznej w OZE. Nowoczesne technologie wykorzystujące odnawialne źródła energii pozwolą na obniżenie ilości kupowanej energii ze źródeł zewnętrznych oraz na częściowe uniezależnienie się od wzrostów jej cen.

Ambitne plany Spółka w ostatnich latach prowadziła wiele modernizacji, które miały na celu między innymi obniżenie

12 kierunek wod-kan 3/2017

zużycia energii. Wybór rozwiązań został dokonany w oparciu o raport z audytu energetycznego, który odbył się w 2014 roku. Niektóre zostały już zakończone i przynoszą wymierne efekty, jak np.: modernizacja oświetlenia terenu Stacji Filtrów (roczne oszczędności to ponad 110 MWh energii elektrycznej) oraz modernizacja na tym samym terenie sieci i węzłów ciepłowniczych (roczne oszczędności to ok. 5300 GJ energii cieplnej). Sieć i węzły ciepłownicze zmodernizowano także na terenie Stacji Pomp Rzecznych (roczne oszczędności ok. 880 GJ energii cieplnej).

W 2017 roku rozpoczął się w spółce drugi audyt energetyczny. Ma on służyć wypełnieniu obowiązku, jaki w tym zakresie nakłada na przedsiębiorstwo Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej. Wyniki audytu energetycznego będą wykorzystane do aktualizacji „Programu poprawy efektywności energetycznej”.

Ponadto spółka jest w trakcie modernizacji strategicznych przepompowni ścieków, w tym: „Marymont”, „Żerań I”, „Żerań II”, „Nowodwory” i „Powiśle”, a także pompowni i ujęć infiltracyjnych wody, w tym: Pompowni I i III stopnia Zakładu Północnego oraz Pompowni „Nowa”, Pompowni „0” i ujęć PU-3 i PU-4 na terenie Stacji Pomp Rzecznych Zakładu Centralnego.

Skrupulatna weryfikacja dokumentacji projektowej Nowe bądź modernizowane instalacje, urządzenia i obiekty mają znaczący i długoterminowy wpływ na wielkość zużycia energii. Dlatego już na etapie projektowania pracownicy zwracają szczególną uwagę, aby w projektach zostały dobrane wysokiej klasy efektywności energetycznej maszyny i urządzenia oraz zastosowano rozwiązania techniczne ukierunkowane na minimalizację zużycia energii. Należy zdawać sobie sprawę, że koszty energii elektrycznej zużywanej przez

T E M AT N U M E R U

poszczególne maszyny i urządzenia przez cały okres ich użytkowania kilkakrotnie przewyższą koszty ich zakupu. W związku z powyższym, służby MPWiK kładą szczególny nacisk, aby w ramach modernizacji instalowano urządzenia wysokosprawne energetycznie; dotyczy to zespołów pompowych, oświetlenia oraz innych energochłonnych jednostek. Każda decyzja w zakresie doboru urządzeń jest poprzedzona analizą parametrów technicznych projektowanych urządzeń i układów technologicznych pod kątem energochłonności oraz porównaniem kilku rozwiązań w celu wyboru wariantu najkorzystniejszego dla danego obiektu.

Ma to szczególne znaczenie przy doborze zespołów pompowych – jednych z najbardziej energochłonnych urządzeń. Przede wszystkim służby techniczne zwracają uwagę, aby dobór zespołów pompowych był oparty na szczegółowej analizie parametrów hydraulicznych minimalnych, najczęściej występujących i maksymalnych ustalonych na podstawie danych statystycznych z ubiegłych lat. Równie istotnym elementem są prognozy na przyszłość, gwarantujące prawidłową i niezawodną pracę zespołów pompowych w całym przedziale osiąganych parametrów hydraulicznych oraz gwarantujące minimalną energochłonność. Szereg analiz, które wykonywane są przed doborem zespołów pompowych, ma na celu poprawne dopasowanie parametrów nowych urządzeń do wymagań instalacji – tak, aby pracowały w zakresie parametrów gwarantującym możliwie wysokie sprawności, tzn. pracowały z minimalną energochłonnością, czyli przy minimalnym jednostkowym zużyciu energii elektrycznej.

Świadome i racjonalne decyzje

Fot.: MPWiK w m.st. Warszawie S.A.

Ostatnie lata to okres intensywnych działań pracowników wszystkich oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, pompowni wody i przepompowni ścieków wchodzących w skład MPWIK w m.st. Warszawie S.A. nad pracami regulującymi zarządzanie energią oraz ustaleniem działań zwiększających efektywność

I

Optymalizacja zużycia energii

energetyczną w spółce. Zdefiniowanie kierunków polityki energetycznej, wyznaczenie celów i możliwych działań, a następnie systematyczne ich realizowanie, było możliwe dzięki zaangażowaniu i współpracy pracowników.

Służby techniczne spółki zwracają szczególną uwagę, aby wszystkie decyzje podejmowane w ramach przygotowania procesu inwestycyjnego były poprzedzone wykonaniem starannych analiz technicznych z wykorzystaniem wyników z prowadzonej diagnostyki, monitoringu zużycia energii i aby docelowo gwarantowały wybór optymalnego rozwiązania, które wpłynie na zmniejszanie energochłonności. Ten pierwszy etap w procesie planowania inwestycji czy modernizacji, jest chyba najważniejszy, aby finalnie zakończyła się ona sukcesem i aby osiągnięto cel założony dla zaplanowanych prac.

Program poprawy efektywności energetycznej obowiązuje w spółce od początku 2016 roku. Mając na uwadze zakres działalności spółki i prowadzone systematycznie działania mające na celu rozwijanie systemu dystrybucji wody i odbioru ścieków w całym mieście, a także poprawę jakości i niezawodności świadczonych przez spółkę usług, nie można jednoznacznie założyć, że globalne zużycie energii elektrycznej z roku na rok będzie mniejsze. Jest to wręcz niemożliwe, zakładając, że przedsiębiorstwo funkcjonuje na terenie stale rozwijającej się aglomeracji, w związku z powyższym cały czas buduje nowe obiekty i przejmuje do eksploatacji obiekty z infrastrukturą wod-kan z gmin ościennych.

Jednak z całą pewnością można powiedzieć, że zużycie każdej kilowatogodziny przez obiekty spółki jest efektem przemyślanej strategii rozwoju i jest skrupulatnie monitorowane.

Priorytet dla spółki jako odbiorcy energii, jak i jej wytwórcy, to utrzymanie istotnej roli energii w przedsiębiorstwie oraz kontynuowanie realizacji działań w ramach zarządzania energią.

Pompownia wody Diagnostyka techniczna zespołu pompowego w pompowni wody w Zakładzie Centralnym

kierunek wod-kan 3/2017 13

T E M AT N U M E R U

I Optymalizacja zużycia energii

Wodociągi po audycie 31 rekomendacji z audytu energetycznego, 12 zadań wykonanych. W roku 2017 nowy audyt, aby sprawdzić efekty, na nowo zweryfikować listę rekomendacji…

To zadania, które miało i mieć będzie Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. we Wrocławiu. O szczegółach rozmawiamy z Jerzym Zarównym – kierownikiem Działu Utrzymania Ruchu.

• Jakie zadania postawiło sobie MPWiK we Wrocławiu odnośnie optymalizacji, poprawy efektywności?

Fot.: BMP

Jerzy Zarówny kierownik Działu Utrzymania Ruchu, Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. we Wrocławiu

Wszystko zaczęło się pod koniec 2013 r., kiedy otrzymaliśmy wyniki audytu efektywności energetycznej, dotyczącego głównie strefy produkcyjnej.

Poddaliśmy się również porównaniu wskaźnikowemu, tzw. benchmarkingowi, w fundacji EBC (ang. European Benchmarking Co-operation). Te dane pokazały główne kierunki do polepszenia efektywności energetycznej.

Mogliśmy się porównać do najlepszych: sprawdzić, jakie wyniki są uważane za znakomite w Europie i które obszary powinniśmy poprawić w pierwszej kolejności.

Analiza wskazała również miejsca, gdzie osiągamy doskonałe rezultaty. Okazało się, że mamy sprawne systemy nadzorowania i monitorowania pracy instalacji.

A to dzięki temu, że zakończyliśmy dużo inwestycji modernizacyjnych.

Do naszych dobrych wyników z pewnością przyczynia się bardzo kompetentny, doświadczony zespół zajmujący się nie tylko bieżącą eksploatacją, ale również planami rozwoju.

• Które konkretnie obszary do poprawy wskazał audyt?

Do wyników audytu musieliśmy podejść w sposób nieszablonowy, ponieważ nie można było od razu wykonać wszystkich zaleceń i rekomendacji. Doskonale nadała się do tego metodyka projektowa. Stworzyliśmy specjalny zespół i przeprowadziliśmy projekt doskonalący, który miał na celu porządkowanie wszystkich informacji, wyznaczenie własnych celów, zadań do realizacji i zadań długoterminowych. W jakim obszarze to zrobiliśmy? Praktycznie w każdym. Produkcji wody, oczyszczania ścieków, instalacji ciepłowniczej, ale również w części budynkowej.

• Jakie to były zadania?

Pierwsze prace to realizacja zaleceń audytu energetycznego, drugie – wdrożenie procedur nadzoru nad energochłonnością procesów produkcyjnych. Trzecia sprawa to zdefiniowanie na przyszłość kierunku poprawy efektywności energetycznej.

Te trzy główne wytyczne otrzymał zespół projektowy.

Jednym z głównych, ale też najtrudniejszych do przeprowadzenia zadań, była kompensacja mocy biernej. Po zakończeniu inwestycji polegającej na połączeniu zakładów produkcyjnych kablową linią zasilającą długości 8 km, pojawił się niespotykany u nas wcześniej problem mocy biernej pojemnościowej na poziomie dystrybucji energii elektrycznej o średnim napięciu 20 kV. Mieliśmy trudności z realizacją tego zadania, gdyż na rynku brakuje gotowych rozwiązań.

Ponadto audyt pokazał 31 potencjalnych miejsc do poprawy efektywności energetycznej. Zespół od

14 kierunek wod-kan 3/2017

T E M AT N U M E R U

początku wiedział o tym, że należy wprowadzić kontrole poziomu energochłonności na bieżąco.

Tak na marginesie – od 2011 r., kiedy przyjąłem funkcje kierownika i miałem pod sobą cały obszar energetyczny, zastanawiałem się nad tym, co to właściwie znaczy: „zarządzać tym systemem”. Brakowało nam takiego zarządzania pod kątem optymalizacji zużycia, pod kątem kosztowym. Jedyne, co funkcjonowało, to zasada porównań rachunków z miesiąca na miesiąc za energię elektryczną. Jeśli zauważyliśmy, że w teraźniejszym rachunku zużycie energii przewyższa zużycie z poprzednich miesięcy, można było wnioskować, że stało się coś złego w instalacji. Jednak zanim ta informacja do nas dotarła, zanim wszystko porównaliśmy, mijał cenny czas. Dlatego naszym wyzwaniem było wprowadzenie czegoś, co zadziała od razu.

• A co z opomiarowaniem?

Przy każdej modernizacji staraliśmy się, żeby każde urządzenie było odpowiednio opomiarowane, przede wszystkim w zakresie zużycia energii elektrycznej i wydajnościowym instalacji. Chcieliśmy wiedzieć, ile instalacja produkuje, jaka jest jej wydajność, by odnieść to do zużycia energii.

Kłopot był w tym, że w roku 2013, kiedy chcieliśmy zebrać wszystko w jeden system, pojawił się problem z ilością danych. Ręcznie nie było sposobu nad wszystkim panować, gdyż mówimy o ponad 700 punktach pomiarowych. Z takiej ilości informacji nie dało się wyciągnąć żadnych sensownych wniosków.

• Wspomniał pan o tym, że brakowało wam zarządzania pod kątem optymalizacji. Ale znaleźliście rozwiązanie?

O tym za chwilę. Wróćmy jeszcze do realizacji rekomendacji audytu.

Po pierwsze musieliśmy zweryfikować wyniki audytu i zrobić własny ranking, ponieważ 31 zadań wynikających wprost z rekomendacji nikt nie mógł wziąć na swoje barki. Dlatego musieliśmy wszystko jeszcze raz przeanalizować. Chcieliśmy zrobić własny ranking, hierarchie i punktacje.

Ważna jest tu ekonomia. Uporządkowaliśmy więc całość pod względem kosztów. Chcieliśmy po prostu zrobić te rzeczy, które najszybciej się zwrócą. Pod uwagę braliśmy też: czy dany punkt wiąże się z innymi potrzebami przedsiębiorstwa, z innymi planami modernizacji instalacji, oraz jaka jest trudność w organizacji i przeprowadzeniu zadania.

Po zweryfikowaniu sporządziliśmy własną listę.

Wtedy wybraliśmy 8 zadań, które zaplanowaliśmy do realizacji w pierwszej kolejności, w ramach zadań wykonywanych w projekcie. Były to zadania łatwe, jakie można zrobić w rok, o niskich nakładach kosztowych, dających szybki zwrot nakładów, zgodnie z zasadą Pareta (20% nakładów – 80% zysków). Dlatego też chcieliśmy, aby zespół projektowy wziął na siebie odpowiedzialność i zrobił rzecz najważniejszą – to, co

I

Optymalizacja zużycia energii

można zrealizować krótko, szybko i żeby dało realny efekt w postaci oszczędności energii.

Bardzo zależało nam na tym, aby do problemu efektywności zaangażować całą załogę. Dlatego zespół projektowy miał bardzo szerokie spektrum pracowników. Oprócz osób z utrzymania ruchu i produkcji, zaangażowaliśmy również informatyków, dział księgowości, dział zamówień publicznych – praktycznie wszystkie sfery działalności przedsiębiorstwa. Chcieliśmy rozpowszechnić tę wiedzę, a dbałość o energię zaszczepić w całej organizacji.

„

• Wybraliście zatem osiem zadań wyodrębnionych w projekcie.

Tak, zespół projektowy się tym zajął. W projekcie znalazły się dwa zadania, które zaproponowali wprost

Jednym z głównych, ale też najtrudniejszych do przeprowadzenia zadań, była kompensacja mocy biernej

członkowie zespołu, a które nie były wpisane w audycie. Stwierdziliśmy, że są one konieczne. Tak więc sześć zadań było z audytu, dwa – nasze. Mówimy tu o zadaniach o charakterze remontowym lub modernizacyjnym, w zakresie instalacji technologicznej, ogrzewania, wentylacji, instalacji zasilającej, modernizacji algorytmów sterowania.

Kolejnym zagadnieniem w projekcie był pomysł na zarządzanie poziomem energochłonności w toku produkcji. Długo szukaliśmy programu, który będzie w stanie obsłużyć dużą ilość liczników i jeszcze powiązać to z bieżącym opomiarowaniem technologii.

Na myśl przychodziły układy od monitorowania, bilingowania odbiorców w zakładach energetycznych.

Tam jest podobna sytuacja, ze względu na dużą liczbę klientów. Zwróciliśmy się więc do dostawców z prośbą o wycenę wdrożenia takiej aplikacji w naszej firmie.

Mamy 700 pomiarów i chcieliśmy je połączyć w algorytmy, aby sprawdzić, gdzie jest problem, a gdzie pozytywne wyniki. Okazało się jednak, że programy te są zbyt drogie. W dodatku nie dało się przeskalować ich do naszych potrzeb. Zaczęliśmy zatem szukać własnych rozwiązań.

• I znaleźliście?

Tak, dzięki zaangażowaniu zespołu zbudowaliśmy system, który pokazuje z dnia na dzień, na wskaźnikach jednostkowych, jak kształtuje się zużycie energii dla całego zakładu: dla strefy wody i dla oczyszczalni ścieków. Później od ogółu można przejść do szczegółu, do obiektów i instalacji, w których są problemy.

Jeśli widzimy, że w obszarze wody jest w porządku, a na oczyszczalni ścieków są jakieś zawirowania, to u mnie, jak i u menagerów, którzy odpowiadają za te

kierunek wod-kan 3/2017 15

T E M AT N U M E R U

I Optymalizacja zużycia energii

Fot.: MPWiK S.A. we Wrocławiu

• Jakie nakłady finansowe ponieśliście?

Modernizacja pompowni w Zakładzie Produkcji Wody „Mokry Dwór” polegała nie tylko na wymianie pomp na nowe, ale również na zmianie sposobu zabudowy

Na koniec 2016 roku, na 12 zadań zrealizowanych, łączne nakłady wyniosły 3,3 mln złotych. Szacowany na podstawie pomiarów zwrot po 3 latach to 7,8 mln zł.

• Łącznie z tych 8 zadań, ile udało się zrealizować?

obszary, nasuwa się pytanie: „co się dzieje?”. Czasami podwyższona energochłonność, ponad granicę, którą sobie wyznaczyliśmy, bierze się np. z przyczyn naturalnych. Ale w momencie, kiedy nie możemy sobie jej wytłumaczyć w ten sposób, przydaje się to, że każdy z obszarów mamy rozbity na części. Czyli jest np. główny obszar oczyszczalni ścieków podzielony na części: mechaniczną, biologiczną, gospodarkę osadową. Można zatem zobaczyć, jakich obszarów dotyczy zwiększona konsumpcja energii. Jeśli wiemy, że jest to na części biologicznej, sprawdzamy, jak pracują tam urządzenia, jak się zachowują, szukamy awarii…

Do połowy 2015 r. zrealizowaliśmy wszystkie. Na bieżąco monitorowaliśmy też efekt naszego działania.

Odbywało się to tak: mamy założony plan realizacji oraz założony efekt. Efekt został przeliczony na zmianę wartości wskaźnika, a następnie określaliśmy, jak szybko inwestycja ma się zwrócić. I z tych ośmiu zadań, dla sześciu efekt został osiągnięty. Dla dwóch – nie do końca. Dla jednego praktycznie był niemierzalny, a dla drugiego trochę minęliśmy się z celem.

Wróćmy jeszcze na chwilę do zaangażowania pracowników. Jak wspomniałem, do pracy nad poprawą efektywności energetycznej zaangażowaliśmy całą załogę. Pracownicy czynnie brali udział w postępach działań, sporo dowiedzieli się na temat instalacji. W naszym firmowym piśmie „Kropelka” od tamtego czasu prowadzimy stałą rubrykę na temat efektywności. Piszę tam nie tylko ja, ale i moi koledzy, koleżanki.

Na spotkaniach z pracownikami, w ramach Klubu Bezpieczeństwa oraz Klubu Kaizen, również pojawiały się nowe pomysły w ramach zadań związanych z poprawą efektywności.

• Na koniec: co jeszcze zostało do zrobienia?

• Jak długo działa ten system?

Mamy go już trzeci rok. Początki oczywiście nie należały do najłatwiejszych, ale bardzo szybko udało nam się pewne niedociągnięcia wychwycić i wyeliminować.

Do wizualizacji wskaźników używamy narzędzia Tableau. Pogrupowaliśmy wszystkie pomiary, ułożyliśmy algorytmy do obliczeń wskaźników dla odbiorów zgrupowanych, które zostały później zwizualizowane. System daje też możliwość zapisu naszych obserwacji, wykrytych przyczyn zakłóceń i działań podjętych do ich eliminacji.

• Ostatnia część to opracowanie i wdrożenie programu zadań nad proefektywnością.

Tak. Ten etap został przewidziany na trzeci rok działania w projekcie. Program zawarł zadania, które realizował projekt – w sumie 15. Każde z nich było wprowadzone do naszego wieloletniego planu inwestycyjnego. W planie tym powstała specjalna grupa zadań, do których na bieżąco dodajemy kolejne, by poprawić efektywność energetyczną. To jest zmiana podejścia. Wcześniej robiliśmy to głównie przy okazji kompleksowych remontów lub modernizacji instalacji z przyczyn technologicznych.

Zadania te mają opracowany sposób pomiaru efektu. Jeśli coś robimy, nie musimy czekać dwóch czy trzech lat, żeby zobaczyć rezultat. Wiem to na bieżąco.

I tak szacowane oszczędności, które uzyskaliśmy tylko z tytułu mniejszego zużycia energii, to w pierwszym roku ok. 1 GWh, przy rocznym zużyciu ok. 40 GWh.

16 kierunek wod-kan 3/2017

Kontynuacja zadań. Ale jesteśmy już na tym etapie, że chcemy też wyznaczać nowe cele: okresowa weryfikacja i uzupełnienie programu poprawy efektywności energetycznej przedsiębiorstwa. W tym roku wykonamy audyt energetyczny, a na przełomie 2017/18 powtórzymy badanie efektywności energetycznej dla poszczególnych etapów procesów produkcyjnych. Chcemy w obiektywnym badaniu sprawdzić efekty, zweryfikować raz jeszcze listę rekomendacji. Zamierzamy przejść wszystko na nowo, ale już nie na zasadzie projektu, ale w kolejnym cyklu procesu ciągu doskonalenia. Na dziś nazywamy to bowiem procesem ciągłego doskonalenia w kierunku poprawy efektywności energetycznej przedsiębiorstwa, a nie tylko realizacją zaleceń audytu energetycznego.

Warto dodać, że w latach 2015 -2016 realizowaliśmy inny, pokrewny projekt, w którym celem była poprawa ilości energii produkowanej z ładunku ścieków wchodzących na oczyszczalnię. W 2014 r., jak wynikało z porównania w EBC, mieliśmy dobry wynik – wskaźnik ilości energii produkowanej z ładunku ścieków dopływających do oczyszczalni około 0,7 kW/m3. Naszym celem było osiągnięcie 0,8 kWh/m3, przeprowadziliśmy więc kolejny projekt doskonalący, żeby ten cel osiągnąć.

Chcemy dbać nie tylko o obszary wymagające poprawy, ale również nie zapominamy o wspieraniu mocnych stron naszej organizacji. ______________________________________________ Rozmawiały: Jolanta Karpiniec, Angelika Gajewska „Kierunek Wod-Kan”