Rozjaśnianie horyzontu
Kara śmierci jako towarzyszka historii* Marc in Ku la
Kara śmierci jest tak stara, jak historia ludzkości. W średniowieczu europejskim funkcja kata była jedną z funkcji m i e j s k i c h . B y ł t o z a wó d j a k k a ż d y i n ny - p r a wd a , ż e om i j a ny r ac z e j z daleka, splamiony, stąd nier az dziedzicz ony. Do jego wykonywania też tr z eba było jednak z dać egz amin mistr z owski. Tar y fy honorar iów katowskich zawierały poz ycje opłat za różne rodzaje zadawanych mąk. O t, zwykła r z ecz... Kara śmierci miała kilka funkcji. Była formą zemsty n a s p r a w c y c z y n u d e f i n i o w a n e g o j a k o p r z e s t ę p c z y. S t a n o w i ł a z a d o ś ć u c z y n i e n i e d l a o fi a r y b ą d ź j e j k re w n yc h . M i a ł a a s p e k t d yd a k t yc z n y ( o d s t r a s z a j ą c y ) w o b e c p o t e n c j a l n yc h s p r a w c ó w n a s t ę p n yc h c z y n ów n a g a n nyc h . Po z w a l a ł a d ow a r t o ś c i ow ać s i ę t y m , k t ó r z y a s y s t ow a l i p r z y j e j w y k ony w a n i u – j a k o b e z a p e l ac y j n i e l e p s z y m o d g i n ą c e g o. Wy k o n a n i e k a r y ś m i e r c i n i e r a z stanowiło w ręcz widowisko. Kara śmierci Kara śmierci mogła być wyrazem z b i o r o w e g o s z a l e ń s t w a . M o ż e t o o s t a t n i e mogła być wyrao k r e ś l e n i e n i e p o w i n n o p o j a w i ć s i ę w u s t a c h zem zbiorowego histor yka, bowiem uż ycie go jest w gruncie szaleństwa r z e c z y re z y g n ac j ą z p ró by z ro z u m i e n i a z j a w i s ka, cz y li kapitulacją. Jest jednak bardz o tr udno z r o z u m i e ć m a s o w e m o r d y s ą d o w e c z y t o n p. w a p o g e u m R e w o l u c j i Fr ancuskiej, cz y, bliż ej nas, w cz asac h stalinowskiej “ W ielkiej cz y stk i ” , c z y t e ż , p o w i e d z m y, w k o ń c o w yc h p a r o k s y z m a c h n i e m i e c k i e g o f a s z y z mu . W R e w o l u c j i Fr a n c u s k i e j d o c h o d z i ł o w rę c z d o a p o t e o z y gilotyny i kr wi. W sowieckiej “ W ielkiej cz ystce” regionom prz ydzielano liczby ludzi do skaz ania, a one prosił y o ic h powiększ enie! Po d o b n i e t r u d n o z r o z u m i e ć p r z y w i ą z a n i e a u t o r ó w t y c h z b r o d n i do sądowego decorum. S posób działania stalinowskich “trójek”, skazując yc h podsądnyc h z nie zwykłą sz y bkością, i opier anie wy roku n a p r z y z n a n i u s i ę d o w i n y l u d z i t a k z m a l t re t o w a n yc h , ż e g o t o w yc h podpisać wsz y stko, dowodnie świadcz ył y, ż e to była parodia sądu. Po co ona była w ogóle potr z ebna?
*W
ar t ykule z ostał y podjęte wątki por usz one pr z e z autor a w książ ce O s t a t e c z n i e t r z e b a u m r z e ć Wy d a w n i c t w o U n i w e r s y t e t u Wa r s z a w skiego, Warsz awa 2012. 51