Melsenspark

2020

Op verzoek van Jaak en Kolonel SBH b.d. André Wolfs organiseert de stad Peer en Oudsbergen de herdenking op 5 september 2020 in beperkte kring (omwille van Covid19). Marc Daemen, die sinds 2018 meehelpt bij de organisatie van beide herdenkingen, zal zijn vader op de plechtigheid vertegenwoordigen samen met nog enkele notabelen en sympathisanten.

3. Gedenksteen SAS Jean Melsens en inhuldiging op 26 november 1995 van het Sergeant Jean Melsenspark Vooraf

Jean Melsens was een Belgisch SAS Parachutist tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij werd geboren te Kortrijk in 1922.

Op 8 augustus 1944 wordt sergeant Melsens achter de vijandelijke linies in Normandië geparachuteerd tijdens operatie Shakespeare, hij neemt daar op schitterende wijze deel aan de storingsoperaties tegen de vijand die zich op dat moment terugtrekt. Wanneer hij nog maar net in England is teruggekeerd, vertrekt hij op 5 september 1944 terug, met o.a. Luitenant Freddy Limbosch, om in Peer tijdens de operatie Caliban, achter de vijandelijke linies geparachuteerd te worden

De operatie Caliban is de grootste geparachuteerde SAS-operatie in België waarbij 25 SAS gedropt werden.

Na het sneuvelen van SAS Lt. Limbosch wordt het commando op SAS Sgt. J. Melsens overgedragen. Tijdens een verkenningsactie wordt zijn squad op 10 september 1944 in open terrein door een in stelling komende artilleriebatterij afgesneden. Er ontstaat een vuurgevecht. De squad kan zich met enkele gekwetsten terugtrekken maar Sergeant J. Melsens sneuvelt ter plekke.

Jean Melsens (overleden 10 september 1944)

Jean Melsens werd op 12 september 1944 in Meeuwen op het kerkhof begraven. Vader Melsens ontving het bericht via SAS Victor De Buf (stamnr. 2538) dat Jean gesneuveld was in Meeuwen. Nadien reden hij en zijn andere zoon, Jacques Melsens, naar Meeuwen met een ‘corbillard’ om het lichaam op te halen. (Bron: De oorlogsjaren 1940-1945 De Reengenoten gesprek met Jacques Melsens op 10 september 1994) Bijlage 0 1950 pagina 52 Israël J. "Jean [Melsens] werd op 16 september vanuit Meeuwen overgebracht naar Kortrijk en op zondag 17 september op het Plein in Kortrijk begraven; niet op het kerkhof, omdat de bruggen over de Leie nog niet hersteld waren. Legeraalmoezenier Sooi Willems leidde de dienst. De familie Melsens kocht later een graf op de stedelijke begraafplaats St. Jan van Kortrijk. Hier vond Jean Melsens uiteindelijk in 1950 zijn rust”. (Bron: Israël, J., Jean Melsens 1922-1944)

Drie prentkaarten

Enige tijd later begon het Geheim Leger een

‘Jan Melsens-hulde’ in Meeuwen voor te bereiden. Een belangrijk onderdeel van het programma was de inhuldiging van een gedenksteen. Aangezien iemand voor de kosten moest opdraaien, begonnen de initiatiefnemers aan fondsenwerving te doen. Pastoor Jozef Vranken noteerde dit in zijn oorlogsverslag. “In de maand juni 1945 werden volgende prentkaarten [drie stuks] van valschermspringer Melsens (gedood op 10 september 1944) in omloop gebracht. Jean Marie Melsens, geboren Kortrijk 1922. Sergeant bij de Belgische Eenheid der Valschermspringers, gelost in de nacht van 6 september 1944 in de heide tusschen Gruitrode en Meeuwen, neergeschoten 10 September in de weide v.d. Dreuge, kiezel Meeuwen Helchteren." (Bron: De oorlogsjaren 1940-1945 De Reengenoten)

Foto archief SAS Jaak Daemen, lichaam van gesneuvelde Jean Melsens, verplaatst tot voor het gebouwtje met gaten van de beschieting. In werkelijkheid lag Jean Melsens dichter bij de Weg naar Helchteren, voor het in beeld brengen van de hevigheid van het gevecht waren de kogelinslagen in de muren overtuigende bewijsstukken. De aangebrachte bloemen moesten het gepaste eerbetoon en de verschuldigde erkentelijkheid van de gemeente symboliseren. Op de twee andere foto's poseerden o.a. Rijkswachtcommandant Gustaaf Van Hoenshoven, veldwachter Jozef Geers, postbode Jan Jonckers van Peer, Jaak Housen, Cyriel Bert, Harie Vanhemel.

De foto's die te koop werden aangeboden, waren geen authentieke oorlogsdocumenten, maar geënsceneerde beelden. Op één van de foto's ligt het lichaam van de gesneuvelde SAS Sgt. Jean Melsens gespeeld door een figurant vlakbij het gebouwtje zoals het er na de beschieting uitzag.

Die [Jean Melsens] is dood gebleven aan het meststoffenmagazijn van Michiel Ceyssens alias Geel Blome, die getrouwd was met Maria Aldegonda Bloemen. (Bron: De oorlogsjaren 1940-1945 De Reengenoten) gesprek met Alfons Janssen alias Fons Liete op 28 januari 1981)

Foto archief SAS Jaak Daemen, lichaam van gesneuvelde Jean Melsens, verplaatst tot voor het gebouwtje met gaten van de beschieting, omringd door weerstanders van Peer en Meeuwen. Rechts: ?, Jaak Housen-Leurs, veldwachter Jef Geers. Links: o.a. rijkswachtcommandant Gustaaf Vanhoenshoven.

De kopers van de foto's, en dat zullen er heel wat geweest zijn, werden namens het Geheim Leger nog eens speciaal bedankt via de affiche.

"Onzen besten dank aan al diegenen die door den aankoop van een photo hebben bijgedragen en getoond hunne erkentelijkheid ten overstaan van dit heldenfeit." (Bron: De oorlogsjaren 1940-1945 De Reengenoten)

Foto archief SAS Jaak Daemen, figurant voor Jean Melsens, voor het gebouwtje met gaten van de beschieting. Zelfde toeschouwers als andere foto.

SAS Jean Melsens-hulde

Op 10 september 1945 vond in Meeuwen een herdenking plaats ter nagedachtenis van Jean

Melsens. Het initiatief ging uit van de plaatselijke afdeling van het Geheim Leger. Om dit evenement voldoende kenbaar te maken, liet men in de drukkerij Jean Frencken in Bree grote affiches drukken. Het programma dat in een paar zinnen werd aangekondigd, luidde als volgt: “Uit dankbaarheid houdt de bevolking van Meeuwen er aan op 10 September 1945, een dienst te laten celibreeren om 10 uren in de parochiekerk van Meeuwen. Daarna huldiging van een Gedenkstuk als eeuwig aandenken aan hem die door zijn dood ons liet leven. Ook een groet, een bloemenhulde, op de graven van een verongelukte vliegtuigbemanning.” (Bron: De oorlogsjaren 1940-1945 De Reengenoten) Er werd impliciet hulde gebracht aan al de andere bemanningsleden van geallieerde vliegtuigen die tijdens de oorlog op het grondgebied van Meeuwen sneuvelden.

Foto archief Reengenoten Jean Melsens-huldiging [10 september 1945 Toespraak door Tony Lambrechts, leider van het Geheim Leger Limburg. Rijkswachtbewaking bij de kleine poort in de vroegere kerkhofmuur. Verder, Victor Kerfs [met pijp], installateur van de micro en de luidspreker. Bovenaan in het venstertje, verborgen achter elektriciteitspaal, Quiri Schrooten [voetje

evenwel zichtbaar].

Foto archief Reengenoten: Jean Melsens-huldiging (10 september 1945) Links: kleine poort in de vroegere kerkhofmuur oorlogsmonument 1914-1918 op de oorspronkelijke plaats

Gedenksteen voor Jean Melsens

Uit het oorlogsverslag van pastoor Jozef Vranken:

“Op 10 September 1945 werd door toedoen van de B. N. B. (Witte Brigade] de grafsteen tot aandenken van den parachutist Melsens plechtig ingehuldigd. In den lijkdienst die plaatsgreep om 10 uur werden 1400 doodsprentjes uitgereikt. Vele vreemde afgevaardigden militairen woonden die plechtigheid bij. Na den dienst werden bij den grafsteen verschillige redevoeringen uitgesproken.”

Foto archief Reengenoten: Gedenksteen voor SAS Jean Melsens, ingehuldigd op 10 september 1945

De grafsteen werd geleverd en geplaatst met een bewust (wegens plaatsgebrek) of onbewust gemaakte spelfout: ‘valschermspinger’. (Bron: De oorlogsjaren 1940-1945 De Reengenoten)

Foto archief J. Israël: De ouders van Jean Melsens tijdens de inhuldigingsdienst van het monument ter ere van Jean Melsens op 10 september 1945.

Foto Archief J. Israël: De inhuldiging van het monument ter ere van Jean Melsens voor de kerk van Meeuwen op 10 september 1945.

Sergeant Jean Melsenspark in Meeuwen

Foto archief Reengenoten: Gemeentelijk ereplein voor oorlogsslachtoffers op het Jean Melsenspark in Meeuwen. Links: gedenksteen uit 1945 voor Mathieu Weevers. Rechts: gedenksteen uit 1945 voor Jean Melsens. Midden: gedenkplaat uit 1994 voor de oorlogsslachtoffers van Meeuwen-Gruitrode. Het grootste gedenkteken voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog is het heringerichte oude kerkhof (1913-1970) nabij de kerk in Meeuwen. (Bron: De oorlogsjaren 1940-1945 De Reengenoten) 1970

In 1970 besliste de gemeenteraad het kerkhof nabij de kerk in het centrum van Meeuwen te sluiten. De belanghebbenden kregen een bericht waarin hun werd meegedeeld dat zij voor 1 oktober 1985 moesten kiezen tussen wél of geen ontgraving en overbrenging van de stoffelijke overschotten naar de nieuwe gemeentelijke begraafplaats aan de nieuwe Kerkhofstraat.

1985

Na 1 oktober 1985 werd het kerkhof ambtshalve ontruimd en de achtergebleven graftekens werden verwijderd. Met het verdwijnen van dit kerkhof waar o.a. de zeven omgekomen bemanningsleden van een Britse Lancaster (Genits, 22 juni 1944), twee door de Duitsers tijdens hun terugtrekking achtergelaten slachtoffers en de gesneuvelde SAS Jean Melsens ooit begraven lagen (1944), veranderde het uitzicht in het centrum van Meeuwen. Door een nieuwe beslissing van de gemeenteraad veranderde het ontruimde kerkhof in een zone van openbaar groen. Vervolgens werd het een soort erepark voor oorlogsslachtoffers. De monumenten van Meeuwen kregen er een ereplaats, op een pleintje helemaal in het midden van het ‘ontmuurde’ kerkhof in de schaduw van de oude bomen. (Bron: Info-blad MeeuwenGruitrode, jg. 12, nr. 2, p. 3)

1995

Op initiatief van de gemeente Meeuwen kreeg het park op zondag 26 november 1995, gelegen tussen de kerk en de sporthal, de officiële benaming ‘Sergeant J. Melsenspark’. De afvaardiging van SAS en ANPCV waren als eregenodigden aanwezig. Dit ging gepaard met een feestelijke inhuldiging, toespraken (Generaal Segers, Schepen André Claes, Burgemeester Henri Hoogmartens, dhr. Jacques Melsens, broer van Jean Melsens) en een dagvullend programma.

Bijlage 1 SAS Veterans News 1995 nr. 4 pagina 7 Bijlage 2 PARA 1995 nr. 12 pagina 8 Bijlage 3 SAS Veterans News 1996 3 nr. 1 pagina 17 Bijlage 4 SAS Veterans News 1996 4 nr. 1 pagina 18 Bijlage 5 SAS Veterans News 1996 5 nr. 1 pagina 19 Bijlage 6 SAS Veterans News 1996 6 nr. 1 pagina 20

“De toekenning van de naam Sergeant J. Melsenspark aan dit park heeft dus een symbolische betekenis; niet alleen de nagedachtenis aan de oorlogen en zijn slachtoffers, maar ook de hoop voor de toekomst. Samen met de gedenksteen van Jean Melsens, werd eveneens de gedenksteen van Mathijs Weevers naar deze plaats verplaatst. En omdat wij dit park hebben genoemd ter nagedachtenis van de Tweede Wereldoorlog, hebben wij het niet meer dan passend gevonden om alle slachtoffers van die vreselijke oorlog hier te gedenken, niet alleen die van Meeuwen, doch die van de ganse gemeenschap [Meeuwen-Gruitrode]. Vandaar