Pahu april 2013

Page 1


gzikph wkf;e

ngq?b 2013 ;kb L 7 nze L 4 ;zgkde

npd[; Fe{o ekoiekoh ;zgkde

ow}kB ;Jhd w?B/io

\jhw n]so ek~Bh ;bkjeko

w[jzwd n:k} n?vt'e/N ;kbkBk ;fj:'r okFh L o[gJ/ 200$gqsh ekgh L o[gJ/ 20$u?e ns/ vokcN #s/ e/tb

fJB;k\ dh sok}{ o;{b/ ][dk d/ eEB nB[;ko fe;/ i[ow dh ;}k d/D s/ fJB;k\ eoB t/b/ fJj BjhI t/yDk ukjhdk fe d'Fh dk ;wkfie o[spk eh j?. nkg B/ \owkfJnk @@b'e'! s[jkE'I gfjbhnK e"wK fJ; bJh BFN j' rJhnK fe id'I T[Zu wosp/ tkbk ftnesh u'oh eodk ;h sK T[; ~ SZv fdZsk iKdk ;h ns/ id'I e'Jh ew}'o nkdwh u'oh eodk ;h sK T[; ~ ;}k d/ fdZsh iKdh ;h. oZp dh ;j[z! i/eo w[jzwd dh p/Nh @\fswk# th u'oh eo/rh sK T[; d/

MONTHLY PAUH FUTALA

fbfynk ikt/ ]ohddko pDB, J/iz;h b?D, ouBktK G/iD s/ gqpzXeh wkwfbnK pko/ fby'L

th jZE tZY fdZs/ ikDr/.## g?|zpo dk fJj efjDk fe i/ T[BQK dh p/Nh th u'oh eo/ sK T[; d/ jZE th tZY fdZs/ ikDr/. fJj f;ZX

wkf;e @gj[-c[Nkbk# F/otkBh r/N, wb/oe'Nbk-148023 f}bQk ;zro{o, (gzikp) N?bhc'B L 01675-258914 \?e; L 01675-250400

iK nwho s/ |ohp ftZu fe;/ gqeko dk

www.islamdharmainpunjabi.com e-mail :pauhfutalamonthly@yahoo.com

e'Jh gZygks Bk ehsk ikt/ s/ fJB;k\ dh

b/ye d/ ftukoK Bkb ndko/ dk ;fjws j'Dk }o{oh BjhI. fe;/ th fttkd dh ;{os #u ek~Bh ukoki'Jh e/tb wb/oe'Nbk dh ndkbs #u jh j' ;e/rh

sok}{ ;G Bkb pokpo j't/.

eodk j? fe fBnK eofdnK nkgD/ s/ gokJ/

-muhMmd Awibd


;f\nK dh dh soshp ;f\nK ;f\nK dh soshp soshp

2

1H

gfjbk gzBk$fJB;k\ dh sok}{

w[jzwd nkfpd

1

2H

e[onkB i's$e"D ;[oihs eo/rk HHHH

w[jzwd nBto

3

3H

;'jD/ p'b Bph d$/ fdb ftZu p[okJh HHHH

fdbFkd nfjwd

4

4H

;zgkdeh$dknts-J/-dhB

5

5H

fJ;bkw doFB$g?|zpoK d/ nkT[DHHH

6

6

ftukoD:'r$ eh fJ;bkw sbtko okjhIHHH

7H

jdh;

8H

f;nkDh ;'u$ fJ;soh dk nkdo

vkH jouzd f;zx ;ofjzdh

12

9H

e[dos dk efjo$fwqs ;kro

n?wHnoFd Fohc

15

10H

G?VhnK ];bsK$jT[w? s/ jzeko

sob'uB ;wkXth

19

11H

|}b

fJ\fs]ko F?]

20

12H

Bwk} dhnK rZbK$Bwk} w'fwB dh fwnoki

ow}kB ;Jhd

21

13H

T[od{ ;kfjs #u'I$ T[BhthI ;dh d/ HHH

vkH ;bhw }{p?oh

23

14H

ftukoD:'r$ nk}kdh d/ BK #s/HHH

nkfpdk u"jkB

25

15H

f;js-;zGkb$nXozrHHH

vkH w'fBek f;zrbk

26

16H

ejkDh$x;hNk

fwjopkB nbh

28

17H

pZfunK dk gzBK$wkf;e w[ekpbk

18H

pZfunK dk gzBk$eh s[;hI ikDd/ j'

19H

pZfunK dk gzBK$;[Bfjo/ p'bHHH

20H

pZfunK dk gzBK$w/b/ ftZu w[zvk

Btokjh x[frnkDth

30

21

ftfrnkBe ekYK$ p'bD tkbk vZpk

r[ouoB B{og[o

31

fJzs}ko nbh

9 9

30 F\hek F/otkBh r/N

30 30

wkou 2013


e[onkB i's

-muhMmd Anvr

e"D ;[oihs eo/rk fJBQK rb-;V u[ZehnK jZvhnK ~ < n;hI fJ; (Bph) ~ fFno BjhI f;ykfJnk ns/ Bk jh FkfJoh fJ; ~ F'Gk fdzdh j?. fJj sK fJZe B;hjs j? ns/ ;k\ gVQh ikD tkbh feskp sK i' T[j jo/e T[; ftnesh ~ ;ktXkB eo d/t/ fijVk fiT[Idk j? ns/ fJBekohnK fto[ZX dbhb ekfJw j' ikt/. eh fJj b'e t/yd/ BjhI jB fe n;K nkgd/ jZEhI ;kihnK j'JhnK uh}K ftZu'I fJBQK bJh vzro-gF{ g?dk ehs/ ns/ j[D fJj T[BQK d/ wkbe jB. n;hI T[BQK ~ fJzR fJBQK d/ nXhB eo SZfvnk j? fe T[BQK ftZu'I fe;/ T[Zs/ fJj ;tkoh eod/ jB, fe;/ dk fJj wk; yKd/ jB ns/ T[BQK ftZu fJBQK bJh GKs-GKs d/ bkG s/ ghD :'r uh}K jB. fco eh fJj XzBtkdh BjhI j[zd/< fJj ;G e[ZM j[zd/-;[zd/ fJBQK B/ nZbkj s'I S[ZN j'oBK ~ nkgDk fJFN Ekg fbnk j? ns/ fJj nk; eod/ jB fe T[BQK tZb'I fJBQK dh wdd ehsh ikt/rh. T[j fJBQK dh e'Jh wdd BjhI eo ;ed/ ;r'I fJj b'e T[bN/ T[BQK bJh jo t/b/ jk}o ofjD tkbk bkw-bFeo pD/ j'J/ jB. uzrk, fijVhnK rZbK fJj xVQ oj/ jB T[BQK s'I s[jk~ fuzsks[o j'D dh b'V BjhI. fJBQK dhnK YehnK-fSghnK s/ y[ZbQhnK ;GBK rZbK s'I n;hI ikD{ jK. eh wB[Zy t/ydk BjhI j? fe n;hI T[; ~ thoi d/ fJZe s[ge/ s'I ;kfink ns/ fco T[j ;k\ s"o #s/ MrVkb{ pD e/ yVQk j' frnk< j[D T[j ;kv/ T[s/ fw;kbK Y[ekT[Idk j? s/ nkgDh g?dkfJF ~ G[Zb iKdk j?. nkydk j?, @@e"D fJBQK jZvhnK ~ ;[oihs eo/rk id'I fJj rb-;V u[ZehnK j'DrhnK<## fJ; ~ nky' fe fJBQK ~ T[jh ;[oihs eo/rk fi; B/ gfjbK fJBQK dh ouBk oukJh ;h ns/ T[j f;oiDk d/ jo/e ekoi dk ikDBjko j?. T[jh fi; B/ s[jkv/ bJh jo/-eu{o o[Zy s'I nZr g?dk eo fdZsh ns/ s[;hI T[; Bkb nkgD/ u[ZbQ/ pkbd/ j'. eh T[j fi; B/ nekFK s/ Xosh ~ ;kfink, fJ; d/ ;woZE BjhI j? fe fJBQK tofrnK ~ g?dk eo ;e/< Gbk feT[I BjhI, id'I fe T[j tZvk wkjo ouBkjko j?. T[j sK id'I fe;/ uh} dk fJokdk eodk j? sK T[; dk ezw e/tb fJzBk e[ j? fe T[; ~ j[ew d/t/ fe @j' ik# ns/ T[j j' iKdh j?. gke j? T[j j;sh fi; d/ jZE ftZu jo/e uh} dh ;zg{oB ;Zsk j? ns/ T[;/ dh j}{oh ftZu s[;hI ;G goskJ/ ikUr/. (e[onkB, 36L69-83) ngq?b 2013

3


;'jD/ p'b Bph d/

-idlSwd Aihmd

izBs dk Gkrh

j}os nB; fpB wkfbe (o}hH) fpnkB eod/ jB fe n;hI nZbkj d/ o;{b j}os w[jzwd (;H) d/ Bkb p?m/ j'J/ ;h fe nkg B/ \owkfJnk, @@j[D/ jh s[jkv/ e'b fJZe nfijk nkdwh nkt/rk i' izBs tkfbnK ftZu'I j?.## e[ZM ;w/I pknd fJZe nB;koh T[E/ nkfJnk. T[; dh dkVQh ftZu'I t}{ d/ eso/ Nge oj/ ;h ns/ T[; B/ nkgD/ yZp/ jZE ftZu nkgDhnK i[ZshnK u[ZehnK j'JhnK ;B. d{i/ fdB th nZbkj d/ o;{b B/ fJj' rZb d[jokJh ns/ gfjb/ fdB tKr T[jh ftnesh T[E/ nkfJnk. sh;o/ fdB fco nkg B/ fJjh \owkfJnk s/ T[jh pzdk gfjbK dh soQK nkfJnk. id nZbkj d/ o;{b T[Zm e/ ub/ rJ/ sK j}os npd[Zbkj fpB T[wo (o}hH) T[; nB;koh d/ fgZS/-fgZS/ rJ/ ns/ T[;~ fejk fe @@w/o/ pkg Bkb w/oh e[ZM Bkok}rh j' rJh j? ns/ w?I sfj eo fbnk j? fe fszB fdB T[; d/ e'b BjhI iktKrk. eh w?I j[D s[jkv/ e'b ofj ;edk jK<## T[; nB;koh B/ fejk, @@}o{o!## j}os npd[Zbkj fpB T[wo (o}hH) dZ;d/ jB fe T[j T[; ftnesh d/ Bkb fszB fdB-oks oj/. T[jBK B/ BjhI d/fynk fe T[j @e:kw# bJh T[Zfmnk j't/. f;tkJ/ fJ; d/ fe id T[;dh nZy y[ZbQdh sK T[j fp;so T[go b/fNnk j'fJnk nZbkj ~ :kd eo b?Idk ns/ sepho gVQdk ofjzdk. fJE'I se fe \io dh Bwk} dk tes j' iKdk. j}os npd[Zbkj fpB T[wo B/ j'o nkfynk fe @@jK, f;tkJ/ fJ; 4

s'I fe w?I T[; ~ f;o\ Gbh rZb efjzfdnK jh ;[fDnk.## id fszB fdB s/ fszB oksK r[}o rJhnK ns/ w?~ T[; dk nwb e[ZM ]k; Bk bZfrnk sK w?I T[; ~ fejk fe @@j/ nZbkj fdnk pzfdnk! w/oh nkgD/ pkg Bkb e'Jh Bkok}rh BjhI j'Jh ;h. w?I sK f;o\ nZbkj d/ o;{b ~ fszB tkoh s[jkv/ pko/ fJj efjzfdnK ;[fDnk ;h fe j[D s[jkv/ e'b fJZe nfijk nkdwh nkt/rk i' izBshnK ftZu'I j?. fszB' tkoh e/tb s[;hI jh T[E/ nkJ/. w?I ;'funk fe e[ZM tes s[jkv/ e'b ojK ns/ d/yK fe s[;hI fejVk ]k; nwb eod/ j'< fJ; bJh w?I s[jkv/ fgZS/-fgZS/ nkfJnk. b/feB w?I sK s[jk~ e'Jh tZvk nwb eofdnK BjhI t/fynk. j[D s[;hI jh dZ;' fe T[j fejVh uh} j? fi; B/ s[jk~ T[; w[ekw se gj[zukfJnk j? fi; pko/ nZbkj d/ o;{b B/ fpnkB \owkfJnk j?<## T[; nB;koh B/ fejk fe i' e[ZM s[;K d/fynk, T[; s'I fJbktk sK w?I e[ZM th BjhI eodk. w?I fJik}s b? e/ uZbD bZfrnk sK T[; B/ w?~ o'e e/ fejk fe i' sz{ d/fynk j?, w?I T[; s'I fJbktk j'o e[ZM BjhI eodk, b/feB jK, w?I fe;/ th w[;bwkB bJh nkgD/ fdb ftZu p[okJh s/ w?b BjhI oZydk ns/ Bk jh w?I fe;/ Bkb Jhoyk eodk jK-T[; gqsh i' e[ZM nZbkj B/ T[; ~ fdZsk j?.## j}os npd[Zbkj B/ fejk fe p; fJj' T[j ewkb j? i' nkg ~ jk;b j?. (w[;Bd nfjwd) ngq?b 2013


;zgkdeh

dknts-J/-dhB dk ;[Zuik Yzr fJ; rZb ~ wzBDk gt/rk fe ;kv/ w[;bwkB ;wki ftZu fJj ftuko nfs fdqVQsk Bkb ou-t; frnk j? fe @gfjbK nkgDk s/ w[;bwkBK dk ns/ fco ;wZ[Zu/ w[;bwkB ;wki dk ;[Xko eo bU sK fes/ ik e/ nkgD/ jwtsB GoktK ~ fJ;bkw dh dknts fdU#. fJ; soQK n;hI nZbkj d/ dhB ~ fijVk ;w[Zuh wkBt iksh bJh j?, nkgfDnK s/ p/rkfBnK ftZu ieV e/ oZy fdZsk j?. nZbkj B/ sK ;k~ ;[nkoEh, E[VQfdbh, ;"Vh ;'u tkbh s/ gZygksh T[Zws BjhI pDkfJnk ;h ns/ Bk jh j}os w[jzwd (;H) nfijh T[Zws pDk e/ d[Bhnk s'I ftdkn j'J/ ;B. ;kv/ ftZu'I e"D j? fijVk fJj rZb :ehB Bkb efj ;edk j? fe fJzB/ ;kbK iK fJzBhnK ;dhnK ftZu n;hI w[;bwkB ;wki dk g{ok Gkt FsgqshFs ;[Xko eo btKr/. sK c/o eh dknts dk ezw n;hI nfrnks ;dhnK se pbfe FkfJd jw/Fk bJh o'eh oZyKr/< e[onkB ftZu sK e'Jh fJZe th nkfJs nfijh BjhI j? ns/ j}os w[jzwd (;H) dk fJZe th \[owkB BjhI j? fi; ftZu fJj rZb ejh rJh j't/ . fJj sK ;kv/ wB dh T[gi j?. ;kvk jh |bs ftuko j?. fJj Bk sK fJ;bkw d/ ;[Gkn d/ nB[e{b j?, Bk nZbkj dh :'iBk nB[;ko ns/ Bk jh ;[zBs s/ ;hos d/ nB[;ko j?. ;Zuh s/ T[fus rZb fijVh e[onkB, ;[zBs s/ ;hos s'I f;ZX j'Jh j?l T[j fJj j? fe d't/I ezw }o{oh jB. fe;/ dh wjZssk fJZe d{;o/ s'I xZN BjhI j?. fe;/ fJZe ~ fsnkr e/ d{i/ ~ BjhI g{fonk ik ;edk. fe;/ fJZe ~ pj[s }o{oh s/ d{i/ ~ |?o }o{oh pDk e/ BjhI oZfynk ik ;edk. d't/I fJZe-d{i/ bJh nfs }o{oh jB. dknts ~ fsnkr e/ w[;bwkB ;wki dk g{oB ;[Xko BjhI j' ;edk. w[;bwkB ;wki d/ ;[Xko dk ezw SZv e/ dknts ~ Bk gqGkth pDkfJnk ik e;dk j? s/ Bk jh T[; dk jZe ndk ehsk ik ;edk j?. d't/I ezw Bkb'-Bkb j'D/ ukjhd/ jB. dknts dk ezw fizBk wjZstg{oB s/ wjkB j? T[Bk jh Bk}[e th j?. nfrnkBsk s/ p/Yzr/gD Bkb fJj ezw ftrV ikt/rk ns/ uzr/ gqGktK s/ f;ZfNnK dh EK jkBh j' ;edh j?. nZr/ bJh o;s/ pzd j' ;ed/ jB. fJ; bJh fJ; wkwb/ ftZu nZbkj snkbk B/ ][d ;kvh nrtkJh ehsh j?. ;k~ fJ; nrtkJh nB[;ko jh dknts dk ezw eoBk ukjhdk j?. nZbkj B/ \owkfJnk, @@nkgD/ oZp d/ o;s/ tZb dknts fdU f;nkDg, ;{M-p{M s/ ;[jDh B;hjs okjhI.## (e[onkB 16L125) fi; ~ dknts d/ oj/ j' T[; dh wkBf;e, ftZfdne, ;wkfie, Xkofwe s/ nehd/ dh ;fEsh dk f]nkb oZyd/ j'J/ Y[et/I ;w/I ns/ T[; d/ o[MkB dk fXnkB oZy' ns/ ;[jDh B;hjs ;fjs noEks dknts dh rZb nfs fgnkoh, Bow, ;k\-;[Eoh, n;kB, fdb ftZu T[Zso ikD :'r jwdodh s/ GbkJh d/ i}p/ dk gqrNktk eod/ j'J/, w[jZps s/ ngDZs Goh B;hjs d/ nzdk} ftZu j't/. i/ dknts fdzd/ ;w/I tkd-fttkd j'D bZr gt/. fi; ~ dknts fdZsh ik ojh j? T[j fJ;bkw T[Zs/ fJsok} iK jwbk eoB bZr/ ns/ |[Z;/ ftZu nk ikt/ sK th T[; d/ wjKg[oFK s/ Xkofwe rqzEK ~ wzdkuzrk Bk efjDk, T[;dh pdBkwh Bk eoBk ;r'I rzGhosk, fBwosk s/ moZw/ Bkb rZbpks eoBk jh fJZe w[;fbw dk tshok j'Dk ukjhdk j? feT[Ife oZp dh feskp B/ ;k~ fJj' jdkfJs ehsh j?. fJjh fJZe'-fJZe sohek j? fi; Bkb n;hI nkgD/ ;w{j gzikph GkJhuko/ se oZp dk ;[B/jk gj[zuk ;ed/ jK. ;dGktBk tkbk wkj"b th ekfJw oZy ;ed/ jK ns/ spbh| s/ dknts d/ ezwK ftZu pDdk :'rdkB th gk ;ed/ jK. ngq?b 2013

5


fJ;bkw doFB

g?|zpoK d/ nkT[D dk we;d g?|zpoK d/ nkT[D dk we;d wB[Zy ][dk snkbk B/ g?dk ehsk. fJ; dh ;G s'I ;'jDh ;{os pDkJh. fJ; ~ ihts ofjD bJh fiBQK t;sK dh b'V ;h T[j gqdkB ehshnK. fJ; ~ g?dk eoe/ fJ; #u GKs-GKs dhnK :'rsktK oZyhnK. fJ; ~ t/yD s/ nB[Gt eoB dhnK FeshnK fdZshnK. GbkJh s/ p[okJh d/ nzso ~ ;wMD bJh neb fdZsh Gkt fe ][dk snkbk B/ wB[`y ~ nw[`b dksK p]FhnK. fJj ;z;ko gqhfynk-;Eb j? s/ wB[Zy gqhfynk dh nt;Ek #u j?. ;w{j irs dk gkbDjko wB[ Z y K d/ nkfrnkeko s/ ntZfrnkeko j'D dh fdB oks iKu eo fojk j?. d{i/ FpdK #u fJzi th fejk ik ;edk j? fe wB[Zy e[\o s/ fJ;bkw d/ ftueko yVQk j?. fJ;bkw oZp d/ nkfrnk gkbD tZb ;Zd fojk j? s/ e[\o T[;dh ntZfrnk dk ;Zdk fdzdk j?. wB[Zy B/ fJBQK d't/I okjK #u'I fe;/ fJZe ~ ngDkT[Dk j?. shik j'o e'Jh o;sk BjhI fi; #s/ wB[Zy uZb ;e/. nZbkj snkbk B/ wB[Zy ~ fJ; nrBhgqhfynk #u gk e/ BjhI SZv fdZsk fe pZ; T[j d[Bhnk #u nzB/Q p'fbnK tKr GNedk fco/ s/ T[; ~ e'Jh okj ftykJh Bk d/t/ ;r'I T[; fwjopkB oZp B/ f;ZXk okj ftykt[D bJh nkgD/ jh g?dk ehs/ pzfdnK #u'I T[Zu nkuoD d/ XkoBh b'eK ~ nkgDk g?|zpo s/ o;{b pDkfJnk. fiBQK dZf;nk fe fJ; d[Bhnk #u wB[Zy bJh mhe okj fejVk j? s/ |bs fejVk< T[j ;\b fet/I j' ;edk j? s/ n;\b fet/I< fijVk nkgD/ oZp ~ ][F eoBk ukj/ T[j fejVk okj ngDkt/. fJ; jdkfJs fgZS/ i' e'Jh ftnesh nkgD/ oZp ~ Bkok} eoe/ nkgD/ nkg ~ spkj eo b?Idk j? 6

sK fJ; popkdh dk T[j nkg f}zw/tko j? e'Jh d{ik BjhI. fJ; rZb ~ e[onkB wihd B/ fJzi fpnkB ehsk j?L @@fBo;zd/j okj ftykT[Dk ;kv/ f}zw/ j? s/ ;kv/ jh jZE #u d[Bhnk s/ nk]os j?.## (;{osL nb-nzphnk) oZp B/ wB[Zy ~ nDfrDs fBnkwsK fdZshnK jB gozs{ ;G s'I tZvh fBnkws fJj j? fe fJ; ~ T[;B/ nkgDk dhB fdZsk j? s/ T[j okj fdykfJnk fijVk fJj~ d[Bhnk #s/ woB s'I pknd tkbh f}zdrh #u ;\bsk gqdkB eo/. ][dk d/ o;{bK B/ fJj fBnkws T[;d/ pzfdnK se gj[zuk fdZsh. i/eo T[j Bk nkT[Id/ sK wB[Zy ~ T[jdh gq;zBsk dk okj Bk bZGdk s/ T[j jdkfJs s'I tKMk ofj iKdk. c/o T[j nkgD/ oZp nZr/ FekfJs eodk, @@oZpk! sz{ w?~ g?dk ehsk s/ fJ; jkb #u SZv fdZsk fe w?~ frnkB BjhI ;h fe s/oh wo}h eh j? s/ w?I T[;~ fezi gqkgs eoK s/ s/oh Bok}rh s'I fet/I puK< w?~ frnkB BjhI ;h fe s{z fejV/ ezwK Bkb ][F j[zdk j?I s/ fejV/ ezw eoB Bkb Bok}< nfijh jkbs #u w?I s/oh wo}h dk fet/I gsk brkT[Idk s/ s?~ fet/I ][F eodk< w?~ ;\bsk dk okj BjhI fwb ;fenk fJ; bJh w?I n;\bsk s'I fet/I pudk<# gozs{ ][dk fJj pjkBk BjhI ;[D/rk feT[Ife T[;d/ o;{b jo d"o #u nkT[Id/ oj/ s/ wB[Zy ~ ;ukJh ns/ ][dk gq;sh dk okj fdykT[Id/ oj/ jB. fit/I fe \owkfJnk frnk j?L @@][dk B/ nkgD/ o;{b G/i/ fijV/ b'eK ~ T[BQK d/ Gb/ eowK s'I ][F][poh ;[DkT[D tkb/ s/ ngq?b 2013


(p[okJhnK #s/) vokT[D tkb/ ;B sK i' T[BQK fgZS'I b'eK ~ pjkBk eoB dk w"ek Bk fwb/.## (;{osL nB-fB;k) o;{bK d/ nkT[D dk fJj' we;d ;h. oZp B/ fJ; Xosh #s/ fi; gfjb/ wB[Zy ~ g?dk ehsk T[j T[;dk pzdk th ;h s/ o;{b th. T[; B/ T[j~ jo rZb ;gFN o{g #u dZ; fdZsh fe f;ZXk okj fejVk j? s/ r[zwokjh eh j?< fJ; gfjb/ wB[Zy B/ T[;/ soQK ihtB pshs ehsk fi; soQK T[; ~ nkgD/ oZp tZb'I j[ew fwfbnk ;h. gozs{ fJ; B/e ftnesh s'I fijVh B;b c?bh T[; B/ ;dk T[j okj BjhI ngDkfJnk fijVk T[; ~ ][dk d/ fJBkw dk jZedko pDkT[Idk. ;r'I tko-tko T[; B/ ][dk dh Bk\owkBh dk okj ngDk e/ T[;d/ |[Z;/ ~ jh GVekfJnk. fJj jehes j? fe id'I wB[Zy bkgotkjh s/ nZtfrnkekoh #u jZd'I tZX iKdk j? sK T[; T[Zs/ oZp dk n}kp Bk}b j[zdk j?. @@n;hI fe;/ e"w ~ T[; ;w/I se n}kp BjhI fdzd/ id'I se T[; e'b o;{b Bk G/i d/JhJ/. nk]os dk n}kp sK ;z;koe n}kp s'I fes/ tX/o/ ;]s j?.## (;{osL pBh fJ;okJhb) ][dk d/ o;{bK dh T[dkjoD fJZe trd/ j'J/ uFw/ tKr j? fi; s'I j}koK s/ bZyK ftnesh sq/j p[MkT[Id/ jB. wB[Zysk dh y/sh fJBQK s'I jh gqc[Zbs j'Jh j?. d[Bhnk T[BQK ~ e[ZM fdzdh BjhI ;r'I T[BQK s'I gqkgs jh eodh j?. jehes #u i/ d/fynk ikt/ sK T[BQK dk ti{d nkgD/ nkg s'I tX/o/ d{finK bJh j[zdk j?. T[j fe;/ s'I e[ZM gqkgs BjhI eod/ ;r'I ;GBK ~ wkbkwkb eoB nkT[Id/ jB. j'o ewkb fJj j? fe fJ; iZd'ifjd #u T[j nkgDk ;kok e[ZM b[Nk e/ ;zs[FNh s/ gq;zBsk nB[Gt eod/ jB. T[j ;zs[FN j' iKd/ jB fe T[BQK nkgDhnK FeshnK ~ nikJhI BjhI r[nkfJnk ;r'I T[BQK dh :'r tos'I ehsh j?. nkgD/ ezw pko/ ;zs[FNh ][dk d/ o;{bK ngq?b 2013

s/ T[BQK dh skp/dkoh eoB tkfbnK s'I fpBK fJ; d[BhnK #u fe;/ j'o ~ gqkgs BjhI j[zdh. fJj T[j n;b fJBkw j? fijVk T[; ~ nkgDh ;/tktK pdb/ fJZE/ fwbdk j? s/ nk]os #u fJj' ro'j ][dk dh o}kwzdh dk n;b jZedko ;wfMnk ikt/rk. nkw eoe/ fijV/ b'e wB[Zysk d/ F[G fuzse ;wM/ iKd/ jB s/ fiBQK dh g?oth eoB #u d[Bhnk wkD wfj;{; eodh j?, T[j wB[Zy dh e/tb ;z;ko GbkJh dk jh fe;/ jZd se fXnkB eod/ jB. T[BQK #u'I fe;/ d/ ;kjwD/ ;z;koe ekw:kph j[zdh j?, e'Jh nkgD/ ;kjwD/ ftZfdne :'iBk oZydk j?, e'Jh ;[szsosk dh bfjo ubkT[Idk j?, fe;/ ~ ;kfJz; d/ ftek; dh fuzsk j[zdh j? s/ e'Jh ;wkfie s/ ;z;feqse spdhbh fbnkT[Dk ukj[zdk j?. gozs{ o;{b nfijh bfjo s/ :'iBk b? e/ BjhI T[Zmd/ ;r'I T[j e/tb fJ; bJh nkT[Id/ jB fe wB[ZyK ~ T[BQK d/ oZp dk ;[B/jk g[Zidk eo d/D s/ T[BQK ~ fJ; ;ukJh s'I ikD{ eok d/D fe s[;hI ;ko/ oZp d/ pzd/ s/ T[;d/ |[bkw j'. s[jk~ nkgD/ ;w[Zu/ eko-ftjko #u T[;dh skp/dkoh eoBh ukjhdh j?. fJ; d/ \b;o{g wB[Zy d/ T[j ;ko/ w;b/ ;w[zu/ Yzr Bkb BfiZm/ ik ;ed/ jB fiBQK dk fJ; ;z;koe ihtB #u T[;~ ;kjwDk eoBk g?Idk j?. ;Zu sK fJj j? fe o;{bK d/ fJ; ;[B/j/ ~ fijVk gqtkB eodk j?, T[j oZp dhnK fBnkwsK dk nfXekoh pDdk j? s/ fijVk m[eok fdzdk j? T[j T[; dhnK fwjoK s'I tKMk ofjzdk j?. ][dk d/ g?|zpoK dk fJj fJzBK tZvk nfj;kB j? fe n;hI fJjd/ :'r j'D s'I th n;wo`E jK. wB[Zy dh n;b ;wZf;nk fJj BjhI fe fJZE/ nkofEe wkBtsk ;Ekgs j' ikt/ iK ftZfdnk dk g;ko j' ikt/ ns/ e'Jh nBgVQ Bk oj/ iK T[d:'fre ftek; fJzBK j' ikt/ fe b'V dh jo 7


t;s{ ;"fynK jh fwbD bZr ikt/ iK |ohph dk fJzi ;\kfJnk j' ikt/ fe e'Jh th ftnesh fe;/ d{i/ dk w[Eki Bk oj/ nkfd. d/yD #u fJj rZb ndG[s ikgdh j? s/ fJj e'Jh n;zGt BjhI j't/rk i/ fJ; ~ G'b/gD s/ nDikDg[D/ dk f;ZNk ;wfMnk ikt/ feT[Ife d[Bhnk ;dk fJBQK ;wZf;nktK ~ jh w{b ;wZf;nktK ;wMdh ojh j? fit/I o'Nh, eZgVk s/ wekB. gozs{ jehes fJj j? fe fJj sK ;G s'I S'NhnK ;wZf;nktK jB s/ fJZe w{b ;wZf;nk d/ Gkr jB. fijV/ b'e fJBQK GkrK d/ ;'X ;[Xko s/ pDkt[D ;ztkoB dh f\eo #u v[Zp/ j'J/ jB Tj nfs ;kXkoB s/ s[ZS ezwK #u bZr/ j'J/ jB. T[BQK dh fBrQk T[; iVQ #s/ BjhI g?Idh fiZE/ fJj NfjDhnK fBeZbdhnK jB s/ g{o/ ihtB #s/ Sk iKdhnK jB. w{b ;wZf;nktK T[go e/tb T[BQK b'eK dh fBrQk iKdh j? s/ f}zdrh d/ nk]oh gb se izwh ofjzdh j? fiBQK b'eK ~ oZp tZb'I ftF/F dkBkJh (;wM) gqkgs j' iKdh j?. ;Zu/ noEK #u fJj' b'e d[Bhnk #s/ ofjB[wk pDk e/ G/i/ rJ/ jB. fiBQK ~ n;hI nkgDh }[pkB #u ][dk d/ g?|zpo #s/ o;{b nkyd/ jK. wB[Zy dk p[fBnkdh we;d fJj j? fe T[j~ nkgD/ nozG s/ nzs dk frnkB j't/. T[j T[; oZp ~ Bk G[Zb/ fi; B/ T[; ~ g?dk ehsk s/ fi; tZb T[; B/ woB T[gozs ikDk j? gozs{ n\;'; wB[Zy dk fJj jkb j? fe T[j nkgD/ nkg ~ jo/e pzXB s'I w[es ;wMdk j?. T[j fJzi ezw eo fojk j? fit/I T[; ~ edhI w"s BjhI nkt/rh s/ T[j fJZ;/ soQK ;dk fiT[Idk oj/rk. i/eo e[ZM ;w/I bJh T[;~ fJj f]nkb nk th ikt/ fe T[;B/ woBk j? Bkb jh T[j fJj ;'u e/ ;zs[FN j' iKdk j? fe woB fgZS'I a[; B/ fwZNh pD ikDk j? s/ nZr/ e'Jh nfijk ihtB BjhI nkt/rk fiZE/ T[;B/ nkgD/ gfjb/ ihtB dk fj;kp d/Dk j? ns/ T[;~ nkgD/ Gb/ ezwK dk fJBkw s/ p[o/ ezwK dh 8

;}k fwbDh j?. oZp s/ nk]os dk fJBeko T[j~ fBvo pDk fdzdk j? s/ T[j oZp dh nZtfrnk, p/JhwkBh, nZfsnkuko s/ nfBnk dk otZJhnk ngDk b?Idk j?. fijVk n;b #u ][dk dh geV s/ T[;d/ n}kp dk otZJhnk j?. fJj' otZJhnk T[;~ efjo d/ B/V/ b? iKdk j?. T[;~ oZph efjo s'I puDk ukjhdk j?. gozs{ T[j nkgDhnK |bshnK s/ e[eowK #u fJzBK wrB j' iKdk j? fe T[j~ fXnkB jh BjhI ofjzdk fe T[j oZph efjo ~ ;Zdk d/ fojk j?. Gkt T[;B/ nkgD/ oZp gqsh pj[s |bs otZJhnk ngDk oZfynk j?. fijVk T[;~ fe;/ th jkb #u BjhI ngDkT[Dk ukjhdk. wB[Zy dh d[Bhnk #s/ nk]os dh ;\bsk fJ; rZb #s/ fBoGo eodh j? fe T[j ][dk dk pzdk pD e/ oj/ s/ T[jdh skp/dkoh ep{b eo/. fJ; Bkb T[;dh nk]os dh f}zdrh th ;[Xo/rh s/ ;z;koe ihtB dhnK ifNb ;wZf;nktK th jZb j' ikDrhnK feT[Ife oZp ~ wzBDk jh wB[Zy dh n;b p[fBnkd j? s/ T[; ~ Bk wzBD ekoB jh ;kohnK ]okphnK g?dk j[zdhnK jB. T[; nkdwh dh fe;ws #u n;\bsk fby fdZsh rJh fijVk T[;dh pzdrh eoB s'I fJBeko eo/ s/ T[;dh geV s'I p/gotkj j' ikt/. fJZE/ nZfsnkuko dh j'Id fJ; eoe/ jh j? fe wB[Zy nk]os s/ ][dk #s/ JhwkB BjhI oZydk. fJZE/ okiBhsh s/ noE ftt;Ek #u ftrkV fJ; bJh j? fe T[j nkgD/ nkg ~ oZph ek~B s'I nk}kd ;wMdk j?. fJZE/ ftZfdnk dk g;ko j[zfdnK th nfrnkBsk fJ; bJh nkw j? fe wB[Zy ][dk d/ p]F/ B{o s'I tKMk j?. fJ; eoe/ oZp d/ g?|zpo g{o/ }'o Bkb fJZe' p[fBnkdh ;wZf;nk ~ S/Vd/ nkJ/ ;B fe oZp ~ wzB' s/ T[;dh pzdrh eo'. ngq?b 2013


ftukoD:'r

-fJzs}ko nbh

d[Bhnk d/ ;ko/ XowK ftZu'I fJ;bkw Xow dh fJZe ftF/Fsk fJj j? fe fJ; d/ fto[ZX fizBk |bs gquko ehsk frnk, fe;/ j'o Xow d/ fto[ZX BjhI ehsk frnk. ;G s'I gfjbK w[jzwd ;kfjp dh nkgDh e"w, e[o?F B/ fJ;bkw dk fto'X ehsk. T[BQK eJh sohfenK Bkb d[ofttjko ns/ nZfsnkuko d/ ;kXB ngDkJ/. gozs{ fJ; d/ Bkb jh fJ;bkw dh fJj ftF/Fsk th ojh j? fe fJ; d/ f]bk\ fizBk gquko ehsk frnk T[Bh jh s/}h Bkb fJ; dk ft;sko j'fJnk. fJj ;p{s j? fJ;bkw Xow d/ fJZe JhFtotkdh ;Zu/ j'D dk. fJ;bkw d/ fto[ZX nZi se fizB/ th gquko ehs/ rJ/ jB iK fco ehs/ ik oj/ jB T[BQK ftZu'I ;G s'I tZX |bs gquko fJj j? fe fJ;bkw sbtko d/ }'o #s/ c?fbnk, i/eo nfijk BjhI j? sK ;z;ko ftZu fJzB/ XowK d/ j[zd/ j'J/ fJ;bkw Xow jh J/Bh s/}h Bkb fet/I c?b frnk< fJ; ;tkb dk pj[s jh S'N/ FpdK ftZu T[Zso fJj j? fe fi; ekb ftZu fJ;bkw Xow dk nozG j'fJnk T[; ekb ftZu d{i/ XowK d/ nkr{nK B/ T[BQK d/ nkgD/ XowK ~ jh GqFN (]okp) eo fdZsk ;h. fJ; eoe/ oZp dh wo}h nB[;ko b'eK B/ fJ;bkw Xow ~ ngDkT[Dk F[o{ eo fdZsk. f;ZN/ ti'I fJ;bkw s/}h Bkb c?fbnk. fJfsjk; th fJ; dh ][Zbh rtkjh fdzdk j?. fJfsjk; s'I gsk ubdk j? fe w[jzwd ;kfjp d/ g?|zpo pDB s'I gfjbK nop pj[s ;kohnK e[ohshnK ftZu cf;nk j'fJnk ;h. gozs{ w[jzwd ;kfjp, oZp d/ j[ew nB[;ko fJeZb/ jh fJBQK ;kohnK ;wkfie e[ohshnK fto[ZX yV/Q j' rJ/ ns/ b'eK ~ fJBQK #u'I pkjo eZYD bJh ngq?b 2013

fBozso :sBFhb oj/. fijV/ b'e ;k\ fdb d/ ;B ns/ fJBQK p[okJhnK ~ th p[ok ;wMd/ ;B T[BQK B/ nkg dh jK ftZu jK fwbkJh ns/ fJ;bkw ~ ep{b eo fbnk go w[jzwd ;kfjp dh nkgDh e"w d/ ;odkoK ~ nkgDk Xow fsnkr e/ fJZe Bt/I Xow ~ ngDkT[Dk Gkt w[jzwd ;kfjp dh nXhBsk ;theko eoB ftZu jhDsk nB[Gt j'Jh ns/ T[j w[jzwd ;kfjp d/ fto'X ftZu yVQ/ j' rJ/ T[BQK fJ;bkw d/ wzBD tkfbnK T[Zgo nZfsnkuko eoBk F[o{ eo fdZsk. id'I tXhehnK pj[s tZX rJhnK sK fJ; s'I szr nk e/ w[;bwkBK dk fJZe fro'j fjios eoe/ Gkt nkgDk d/F SZv e/ @jpFk# ubk frnk. ;wK bzxD #s/ w[jzwd ;kfjp T[Zgo th T[BQK nZfsnkuko eoB/ F[o{ eo fdZs/ fi; Bkb T[BQK ~ wZe/ ftZu ofjDk w[Ffeb j' frnk. nzs T[BQK ~ th nZbkj snkbk B/ wZek SZv e/ wdhBk ikD dk j[ew d/ fdZsk. j[D rZb eod/ jK wdhB/ dh, fe fJZE/ fJ;bkw fet/I xo-xo c?fbnk< fJ; d/ fgZS/ jehes fJj j? fe fJZe tko wdhBk fBtk;hnK dk fJZe fJeZm jZi eoB d/ fJokd/ Bkb wZek nkfJnk, w[jzwd ;kfjp B/ T[BQK ~ fJ;bkw dk ;zd/F fdZsk ns/ T[j T[BQK d/ ;zd/F s'I fJzBK gqGkfts j'J/ fe T[BQK ;GBK B/ fJ;bkw ep{b eo fbnk. fJ;/ soQK d{i/ ;kb e[ZM j'o fBtk;h jZi eoB nkJ/ ns/ w[jzwd ;kfjp d/ T[gd/F ;[De/ T[j th w[;bwkB j' rJ/.gozs{ fJ; ;w/I T[BQK dh p/Bsh eoB #s/ w[jzwd ;kfjp B/ T[BQK ~ fJ;bkw dhnK w{b f;ZfynktK s'I ikD{ eotkT[D bJh T[BQK Bkb nkgDk fJZe ;kEh G/i fdZsk fi; dk BK w[;np 9


fpB T[w?o (o}hH) ;h. T[BQK dhnK fBozso e'fFFK ;dek jh fJ;bkw wdhB/ d/ xo-xo gj[zfunk. shih tko c/o id'I jZi d/ w"e/ #s/ wdhB/ s'I fJZe tZvk iZEk wZe/ nkfJnk sK T[BQK B/ w[jzwd ;kfjp d/ ;kjwD/ fJZe ;[Mkn oZfynk fe T[j wZek SZv e/ wdhB/ nk ikD. T[j nkgDh ikB ns/ wkb jo gZy'I w[;bwkBK dh ;jkfJsk eoBr/. w[jzwd ;kfjp B/ T[BQK d/ fJ; gq;skt ~ ;theko eo fbnk ns/ ;ko/ w[;bwkBK ~ wZek SZv e/ wdhBk ub/ ikD dk j[ew d/ fdZsk. ;ko/ b'e w[jzwd d/ nkd/F nB[;ko wZek SZv e/ wdhBk ub/ rJ/. jpFk dh fjios s'I pknd fJj d{ih fjios ;h. w[jzwd ;kfjp ~ oks d/ T[; ;w/I fjios eoBh gJh fi; ;w/I d[FwD T[BQK ~ wkoB d/ fJokd/ Bkb T[BQK dk xo x/oh yVQ/ ;B. nfij/ Bk}[e ;w/I th oZp B/ jh T[BQK dh ;[oZfynk ehsh ns/ T[j T[E'I pu e/ ;jh ;bkws wdhBk gj[zu rJ/. c/o fJj rZb ;theko eoB ftZu j'o fejVk soe fdZsk ik ;edk j? fe fJ;bkw nkgDh ;ZukJh, B?fsesk ns/ ][d w[jzwd ;kfjp d/ uzr/ nkuoD ;dek c?fbnk j?, sbtko d/ }'o #s/ BjhI. :[ZX sK d[FwDK tZb'I ehsk frnk ;h. fi; gqeko w[jzwd ;kfjp B/ nkgD/ nkg ~ pukT[D bJh wZek SZfvnk T[;/ gqeko nkgDh ns/ w[;bwkBK dh fj\k}s bJh jh T[BQK ~ :[ZX eoBk fgnk. id'I wZe/ d/ tk;hnK B/ w[jzwd ;kfjp ~ ns/ T[BQK d/ nB[:kJhnK ~ wkoB bJh fJZe tZvh \"i Bkb wdhB/ T[Zs/ uVQkJh eo fdZsh sK T[; ;w/I nZbkj tZb'I jh fijkd eoB dk j[ew nkfJnk ns/ w[;bwkBK B/ T[BQK Bkb :Z[X ehsk. e[ZM b'e fFekfJs eod/ jB fe w[jzwd ;kfjp dk nzd'bB wZe/ ftZu sK FKshg{oB ;h gozs{ wdhB/ ftZu id'I T[j w}p{s j' rJ/ sK T[BQK B/ nkgDh Bhsh pdb fdZsh. fJ; wZs ftZu th fezBh BkfJB;k\h j?< eh T[; ;w/I w[jzwd ;kfjp nkgD/ ;kEhnK ~ fJj efjzd/ fe s[;hI nkgD/ Xow dh oZfynk Bk eo', 10

nkgDhnK rodBK eNtk fdU< nfij/ w"e/ :[ZX fe; Xow ns/ fe; okiBhsh ftZu tofis j?< Fqh okwuzdo B/ nkgDh gsBh d/ bJh ns/ Fqh feqFB ih B/ Xosh d/ bJh :[ZX ehsk. okw uzdo ih d/ :[ZX s'I d/F ns/ okFNo dk fejVk Gbk j' frnk< idfe feqFB ih d/ :[ZX d/ f;ZN/ ti'I sK T[BQK d/ ;pzXh ns/ noiB d/ gfotko dk ]kswk jh j' frnk ;h ns/ okFNo dh Fesh ew}'o g? rJh. idfe w[jzwd ;kfjp B/ fijVk :[ZX ehsk T[; ftZu wko/ ikD tkfbnK dh frDsh pj[s xZN ;h. fJ; s'I fJbktk wZe/ dh fiZs ;w/I w[jzwd ;kfjp B/ nkgD/ 23 ;kbK d/ g[okD/ s'I g[okD/ d[FwD ~ th w[nk\ eo fdZsk ;h. e"w th ;[oZfyns j' rJh, fJ;bkw dh ;EkgBk th j' rJh ns/ tZy-tZy ephfbnK ftZu tzv/ j'J/ b'e fJ;bkwh ftt;Ek ftZu pZM e/ j'o th w}p{s j' rJ/. @fJ;bkw ~ sbtko d/ }'o #s/ c?bD tkbk efjD tkb/ b'e FkfJd fJ; sZE s'I ikD{ Bk j'D fe nop d/ |?o w[;fbw i/s{ jkewK B/ fiZs s'I pknd nop dk fJ;bkw Xow nkg jh ;theko eo fbnk ;h. c/o nfijh Bk j'D tkbh xNBk fet/I tkgo rJh< id fe sbtko dh skes sK i/s{nK e'b ;h, T[j fJ;bkw d/ nZr/ feT[I jko rJ/. fJ;bkw d/ fJ; ftbZyD gq;ko #s/ d'F brkT[D tkfbnK e'b eh fJ; dk eh e'Jh T[Zso j?< wzr'bK d/ }[bw dk ;kjwDk eoB dk ;kj; fJ;bkw Xow s'I fJbktk fe; Xow e'b ;h< id fe ;koh d[Bhnk wzr'bK d/ }[bw ns/ nZfsnkuko s'I ezpdh ;h. T[BQK ~ ;ZfGnsk ns/ ;z;feqsh dk gkm gVQkT[D dk f;jok f;o\ ns/ f;o\ fJ;bkw ~ gqkgs j?. eh uhB, fjzd/Fhnk ns/ n\ohek ftZu fJ;bkw sbtko okjhI c?fbnk< fJfsjk; s'I sK ;k~ nfijk e[ZM BjhI gsk ubdk c/o fJj Yzv'ok feT[I< j' ;edk j? fe wZX ekb ftZu :{og, Gkos iK c/o j'o d/FK ftZu :[ZX j'J/ j'D fiBQK ftZu w[;bwkB fJZe gZy ;h ns/ T[jh ngq?b 2013


i/s{ j'J/ j'D \b;o{g w[;fbw ;wki dh ;EkgBk j'Jh. |?o w[;fbwK ~ ;skfJnk frnk j't/, T[BQK T[Zs/ nZfsnkuko ehs/ j'D. fJj j' ;edk j? fe fJ;bkw d/ oki Xow j'D #s/ eZ[M Bk;wM w[;bwkBK B/ nkgDh skes dk d[o T[:'r ehsk j't/ go fJ; gqeko d/ :[ZXK okjhI j'D tkbhnK xNBktK ns/ nfij/ Bk;wM b'eK ~ fJ;bkw d/ yks/ ftZu oZyDk fpbe[b |bs j?. fJj :[ZX sK T[;/ gqkeo d/ ;B fit/I w;bwkBK d/ w[;bwkBK Bkb, fjzd{nK d/ fjzd{nK Bkb, Jh;kJhnK d/ Jh;kJhnK Bkb, okig{sK d/ nkg;h :[ZX, wokfmnK d/ wokfmnK ns/ w[|bK d/ gmkBK Bkb nkfd.i/eo n;hI fJjBK :Z[XK d/ okiBhfse gZy ~ ;kjwD/ oZy e/ fjzd{nK ns/ w[;bwkBK d/ :[ZX dk ekoB fJ;bkw ~ mfjokJhJ/ sK fJj ;ZukJh s'I fpbe[b T[bN j't/rk. Gkos ftZu fJ; soQK d/ :Z[X pj[s xZN j'J/ jB fiBQK ftZu fJZe gZy F[ZX w[;bwkBK dk s/ d{ik wZX fjzd{nK dk fojk j't/. F[o{ ftZu sK Gkt/I fJ; soQK fojk j't/ go w[;bwkBK d/ gZe/ o{g ftZu Gkos ftZu ofj ikD wro'I fJ; soQK ed/ BjhI j'fJnk. ;zB 1565 JhL d/ skbhe'N d/ :Z[X ftZu i' pkjwBh w[;bwkB okiK ns/ fjzd{ oki fti/Bro d/ ftueko j'fJnk. w[;bwkBK d[nkok ;zGkth pj[s tZvk ftBkF ;h go T[; s'I gfjbK fjzd{ Bro d/ okiK B/ nfjwdBro d/ w[;bwkB okiK ~ popkd eo fdZsk ;h ns/ w[;bwkBK T[Zgo pj[s }[bw ehsk ;h. T[;/ dk pdbk skbhe'N ftZu fbnk frnk ;h. fJ;bkw #s/ }pod;sh Xow gfotosB dk d'F brkT[D tkb/ fJ; sZE ~ th nkgDhnK B}oK ;kjwD/ oZyD fe w?ef;e' ftZu Jh;kJhnK d[nkok bZyK |?o Jh;kJhnK ~ wko fdZsk frnk ns/ nkgDh jh Xosh T[Zgo p[ZX Xow ~ wzBD tkfbnK dk ]kswk nkgD/ nkg BjhI j' frnk pbfe pqkjwD g[fFnk fwZso r[D d[nkok p[ZX Xow wzBD tkfbnK T[Zgo pj[s }[bw ehs/ rJ/. ngq?b 2013

Jh;kJhnK dk nkgDh jh iks d/ b'eK ~ f}zdk ibkT[Dk, w[Zy o{g ftZu g[osrkbhnK dk Xkofwe \;kd ns/ Jh;kJh fwFBohnK d[nkok bkbuK okjhI Xow gfotosB f;o\ ;kwokitkdh gq/oDk s'I j?. r'o/ Jh;kJhnK dk ekb/ Jh;kJhnK #s/ ehsk frnk }[bw, fjzd{nK dk nkgD/ jh Xow d/ johiBK T[gZo ehs/ rJ/ gozgokrs nZfsnkuko, w[;bwkBK d[nkok Xkofwe s"o s/ ehs/ rJ/ }[bw s'I fes/ tZX j?. ;ko nzF fJ;bkw dk c?bDk sK T[;dh nkgDh ;kdrh, F[ZXsk, ;wkBsk ns/ T[;d/ B?fse r[DK eoe/ j'fJnk, sbtko d/ }'o #s/ BjhI.

nZbkj d/ o;{b j}os w[jzwd (;H) B/ \owkfJnk L @@fenkws d/ fdjkV/ nZbkj dh ndkbs #u'I nkdwh T[d'I sZe bKG/ BjhI j' ;edk id'I sZe T[; s'I gzi uh}k dk fj;kp BjhI b? fbnk iKdk. T[; s'I g[ZfSnk ikt/rk fe s{z T[wo feBQK ezwK ftZu pshs ehsh< dhB dk fJbw gqkgs ehsk sK T[; T[go feE'I sZe nwb ehsk< wkb feBQK ;kXBK okjhI gqkgs ehsk, c/o gqkgs ehsk j'fJnk wkb fe; soQK ]ou ehsk ns/ nkgD/ ;oho ~ fe; ezw ftZu ygkfJnk<## (fsofw}hL np{ j[o?ok n;bwh) 11


f;nkDh ;'u

-vkHjouzd f;zx ;ofjzdh

fJ;soh dk nkdoL fe;/ e"w d/ ;ZfGnkuko dk Bkg Bkoh dk BK b?IfdnK jh fsnkr, ;fjDFhbsk ns/ pbhdkB dh s;tho ;kvh u/sBk dk ftjVk w[Zb yb'Idh j?. fJ;soh dh wjkBsk dk f}eo eofdnK, BkBe f;zx fbydk j? @@U fJ;soh! s{z fJzBh ftFkbsk feZE'I gqkgs eo bJh< ;fjDFhbsk d/ ;'w/ s/o/ nzdo, wwsk dhnK eKrK s/o/ ftZu, fsnkr d/ nN[ZN gjkV s/o/ ftZu, fgnko d/ nEkj ;w[zdo s/o/ ftZu. fJj ;G e[ZM, j/ fJ;soh! s{z feZE'I gqkgs eo fbnk< (nZX fyfVnk c[Zb ftZu'I) rZb eh, n"os e[dos dk fJZe ndG[s s/ ojZ;wJh feqFwk j? d{i/ pzB/, wod iBw s'I b? e/ woB se jo ezw bJh n"os #s/ fBoGo eodk j?, ed/ wK, ed/ G?D s/ ed/ gsBh d/ o{g ftZu. }kfjo j?, n"os, wod ~ oZp tZb'I fdZsh ;G s'I Fq/Fm ;"|ks j?. ;', fejk ik ;edk j? fe n"os ;z;ko o{gh pk| ftZu ;G s'I T[Zsw c[Zb j?. fJj ;z;ko ed/ J/Bk ]{p;{os s/ fdbeF Bk j[zdk i/ fJ; fJ; ftZu n"os Bk j[zdh feT[Ife Xosh #s/ i' e[ZM ;[jDk j?, T[; d/ fgZS/ Bko ntZF j?.##- fJepkb. go fJ; ;G e[ZM d/ pkti{d n"os iBw s'I jh ftseo/ dk fFeko ojh j?. xo s/ ;wki ftZu T[; dk ;EkB wodK Bkb'I fes/ BhtK wzfBnk iKdk j?. T[; dh gqtfoF fJ; Yzr Bkb ehsh iKdh j? fe T[; d/ wB nzdo ;[szso okj T[Zs/ s[oB dh bkb;k Bk ikr/. nihs e"o, fi; B/ n"os dh t/dBk ~ nkgDhnK pj[shnK fbysK ftZu e/Ido fpzd{ pDkfJnk j?. ]kBkpd'F ftZu fbydh j?L r[Bkfj nZtb-n"os j'Dk r[Bkfj d'w-fJeZbh n"os r[Bkfj ;'w - fJeZbh ns/ nkgDh o'Nh nkg ewKdh n"os r[Bkfj n}hw - sohB- nkgDh o'Nh nkg 12

ewKdh, }jhB, ][ddko, fjeZbh n"os fJ; d/tfsnK d/ w[be fjzd[;skB ftZu. n"os gqsh wod dh Bekokswe ;'u dhnK iVQK ;kv/ ;wki ftZu pj[s v{zxhnK bZrhnK j'JhnK jB. gqkuhB ;kfjs d/ nfXn?B s'I gsk brdk j? fe BkEi'rhnK B/ n"os iksh ~ p[o/ dh jZd se# Gzfvnk j?. go n"os d/ ne; ~ ftrkVB ftZu w~ wjkoki B/ w'joh o'b ndk ehsk j?. w~ ofus rqzE, fi; ~ @w~ f;wqsh# fejk iKdk j? n"os bJh sK }fjo dh rzdb j?. fw;kb ti'I w~ nkgD/ rqzE ftZu fbydk j? fe ftnkj s'I pknd fJ;soh #s/ J/Bk Gko gk fdU fe T[; ~ e[ZM ;[ZM/ jh Bk. T[; dk ezw gsh dh ;/tk eoBk, pZu/ izwDk, eZgV/ X'Dk, o'Nh gekT[Dk ns/ GKv/ wKiDk nkfd j?. d{i/ gk;/ w~ wjkoki B/ wod ~ ]{p y[ZbQK p]FhnK jB. fw;kb ti'I, w~ efjzdk j? fe i/ gsBh wo ikt/ sK gsh ~ ukjhdk j? fe gsBh ~ nZr dh G/IN eo d/D s'I pknd d{ik ftnkj eo bt/ fJ; d/ T[bN, ftXtk bJh jdkfJs j? fe T[j gokJ/ g[oF dk ed/ BK th Bk bt/. }kfjo j?, n"os ns/ wod bJh d' tZyoh fe;w d/ fJ]bkeh ek~B jB, d' tZyoh fe;w dhnK fJ]bkeh edoK-ehwsK jB, fiBQK sfjs n"os dh jo rZb dk \?;bk wod B/ eoBk j[zdk j?. j"bhj"bh rZb fJZE/ se nZgV rJh fe }o, i'o{ s/ }whB# ~ fJZe' B}o Bkb t/fynk ikD bZr fgnk. rZb eh, w~ B/ n"os ~ fJZe fBofizd t;s{ pDk fdZsk. j?okBh dh rZb j? fe ;kv/ eJh T[Zu/ o[sp/ tkb/ Xkofwe ofjpoK B/ th n"os gqsh xNhnk ;'u dk g;kok ehsk j?. n\;'; dh rZb sK fJj j? fe ;kv/ Xkofwe s/ f;nk;h nkr{ th fJ; gZy'I j[D se nt/;b/ jh oj/ jB. wod gqXkB ;wki dh jw/Fk fJj' Bhsh ojh j?. ngq?b 2013


fe fJ;soh d/ ;[Gkn ~ nkgD/ ;tkoE nB[;ko Ykfbnk ikt/. fJ;/ e[Nb Bhsh sfjs wod B/ fJ;soh d/ ;[Gkn pko/ Ye';bk xVQ fbnk j? fe fJ;soh ~ e[dos B/ e[ZM fJ; soQK pDkfJnk j? fe T[j nkgDh f}zdrh ftZu e/tb fJZe Bkb fgnko eodh j? ns/ T[; T[Zs/ nkgDh ikB fBSkto eo fdzdh j?.##HHH ns/ g[oF d/ ;[Gkn pko/ wod dk efjDk j? fe @g[oF d/ ;[Gkn ftZu tzB ;[tzBsk j?. T[j fJZe s'I tZX gsBhnK dh bkb;k oZydk j? s/ jo t/b/ BthI fJ;soh tZb o[fus ofjzdk j?. ub'! wzB b?Id/ jK go jo t/b/ BthI fJ;soh tZb o[fus ofjD tkb/ wodK ~ fJj th gsk j'Dk ukjhdk j? fe fJ;soh wjhB/ d/ e[ZM ]k; fdBK d"okB tko-tko fJe wod dk ;kE b'udh j? ns/ T[j wod e'Jh th j' ;edk j?, fijVk T[; ~ T[; no;/ d"okB NZeo ikt/. go Gkosh Bkoh dh fJj wjkBsk j? fe T[j nkgD/ gsh se ;hws ofjD ~ jh nkgDk Xow ;wMdh j?. u/s/ oj/! fJ;soh ekw t/r ftZu wod s'I fe;/ soQK th xZN BjhI j?. go T[j fMiedh j?, ;ze'u eodh j?, feT[Ife T[j fJZe Gkosh Bkoh j?. don;b, Gkosh ;wki ftZu n"os bJh EK-EK #s/ pzfdFK jB. fJZE'I se fe T[; d/ jZ;D #s/ th izdo/ bZr/ j'J/ jB s/ o'D #s/ th gkpzdhnK nkfJd jB (i/ T[j o'Idh j? sK efjzd/ jB fe ufbZso eodh j?.) ;G s'I tZX, pbkseko d/ ]so/ dh sbtko jo t/b/ n"os d/ f;o #s/ jh bNedh ofjzdh j?. n"os d/ j' oj/ F'FD ;pzXh dbhg e"o fNtkDk dk efjDk j? fe @@eko'pkoh EktK T[Zs/ n"os dk F'FD jo/e gZXo #s/ j' fojk j?. e[ZM ~ B"eoh jk;b eoB bJh s/ fco e[ZM ~ nkgDh B"eoh pukT[D bJh |bs ezw eoB/ g?Id/ jB. d{ik, n"os ukj/ ezwekoh j't/ iK xo/b{ T[; d/ bJh sFZdd s/ F'FD jo irQk j?. T[j nkgD/ gsh dh fe;/ th rZb dk i/ fto'X eodh j? sK gsh gqw/Fto T[; d/ ftzr tZb eZYD bJh vzv'oeK u[Ze e/ fJZe b'e rhs dh }[pkBh fJUI bbekodk j?. @@eod{z ri torh, i/ w[Ve/ pokpo p'bh.## fJt/I jh itkB ftXtk dhnK nkgDhnK wip{ohnK jB. ftXtk ~ eNh gszr ;wfMnk iKdk j?, fi; dh v'o b[ZND bJh eJh wod (w[FNzv/) nZvh u'Nh dk }'o bk fdzd/ jB. fJj th fJZe ;ZukJh j? fe i/ gsh wo ngq?b 2013

ikt/ sK gsBh ;koh T[wo fJeZb/ ofj e/ n"bkd ~ ;KGdh j?, id'I fe wod, nkw s"o #s/ ukbke, wZeko s/ w"ekgq;s j[zd/ jB. i/ gsBh fe;/ rzGho o'r s'I ghVs j't/ sK gsh d/t eJh tko n?vtK; p[fezr th eotk e/ oZyd/ jB. j[D fJ; rZb ftZu e'Jh FZe BjhI ofj iKdk fe n"os bJh g?o- g?o #s/ o'D dk w[ekw j?, fit/I T[j X[o'I jh fJj b/y fbytk e/ fbnkJh j't/. ftnkj s'I gfjbK th T[j }zihoK ftZu ieVh j'Jh j? ns/ ftnkj s'I pknd th. ;[oihs gkso dhnK ;soK jBL fJZe e?d #u'I d{ih e?d # gjz[u rJh j?, eh yZfNnk tNDk wbe/, wfjzdh bke/. ;Zu sK fJj j? fe J/; d/F dh jo Xh dk w;se y'Nk j? nfij/ wzdGkr/ jkbks Bkb i{M ojh n"os ne;o, nkgD/ dod ~ fJZe fNZ;-fNZ; eod/ c'V/ tKr{z p'u e/ oZydh j?, fit/I ep{so sho yk e/ }]wK ~ yzGK j/m S[gk oZydk j?, fst/I fJ;soh nkgD/ fdb ftZu fesB/ jh dod S[gkJh oZydh j? t/dftnk; go fJj efjDk FkfJd ;Zu d/ f}nkdk eohp j't/rk feL Bkoh Bkw fJZe n?;/ nfj;k; dk j?, fit/I }yw #u ghV j?, x[bh ofjzdh-fFt e[wko pNkbth. d{i/ gk;/, ;[szso s/ ;t?wkBh wod fe;/ e'b'I BjhI vodk ns/ Bk jh wjKg[oFK d/ T[gd/FK dh gkbDk eodk j?. ;kv/ Fk;soK nB[;ko fJ;soh, g[oF dh noXKrBh (nZXk nzr) j?. go wod tZb'I fJ;soh ~ ed/ th pokpo dk nZX BjhI ;wfMnk frnk. gzi ;dhnK gfjbK, nZi Bkb'I fes/ tZX n"os fto'Xh tksktoD ;h. T[d'I pkpk BkBe B/ ;wki ~ ;kjwfDUI bbekfonk ns/ sVgdh n"os d/ jZe ftZu nktk} p[bzd ehsh. fJ; eqKshekoh edw ~ nZr/ s'ofdnK, r[o{ nwo dk; B/ ;sh gqEk fto[ZX nktk} T[mkJh. r[o{ r'fpzd f;zx B/ wksk ;kfjp d/tK ~ ]kb;/ dh wksk j'D dk wkD p[]fFnk. fJ;/ soQK r[o{ ;kfjpkB B/ ;dhnK s'I pzdh pDkJh n"os ~ fJZe soQK Bkb nk}kd eo fdZsk. n"os ~ p/t\k, M{mh s/ X'y/pk} efjD tkfbU, }ok nkgD/ nzdo Mksh wko e/ t/y' fe s[;hI fezB/ e[ 13


;Zu/-;[Zu/ j'! ;Zu sK fJj j? fe @@n;hI oZp s'I T[Zsoe/ ][Fjkbh dk tk;k j?L n"os d/ d/Ddko jK, fi; B/ ;k~ gfjbK f}zdrh ;zdbh g"DK M{bdhnK fdZsh ns/ fco f}zdrh ~ fiT[D:'r pDkfJnk.##fiZE/ Bkoh dk ;BwkB.## fwH ;/Nb/t'. ;', fiBQK oZp d/ pzfdnK B/ n"os dk nkdoF o{g t/y fbnk j? T[j ;/X gk rJ/. fJ;bkw B/ dZf;nk j? fe fJ;soh ihtB siopk dZ;dk j? fe jo ekw:kp fJB;kB d/ fgZS/ fJZe n"os dk jZE j[zdk j? T[j ns/ g[oF fJ`e' jh pkg dh n"bkd jB. n"os, nkw s"o s/ fJZe wK iK gsBh j[zdh j?. fJ;bkwh f;Zfynk dh fdqFNh s'I wjKGkos ftZu fbfynk j? fe wod dk Bkoh d/ fJ;soh th g[oF d/ ;wkB j?. i' e[ZM ;wkB e'Jh d';s BjhI.## ;', gsh ~ nkgDh gsBh Bkb fJZe d';s dh soQK fgnko s/ ;fseko Bkb g/F g[oFK ~ eoB bJh nkfynk frnk j? nkT[Dk ukjhdk j?. fJ; ;pzX ftZu gkdoh fpT{vo T[jh j[ew fJ;sohnK bJh th j?. j/}por dk fJj eEB ekfpb-J/-|"o j?L fJZe fgsk nkgD/ pZfunK bJh ;G s'I wjZstg{oB i' ezw fiBQK ezwK d/ eoB iK Bk eoB Bkb i' eo ;edk j?, T[j j? T[BQK dh wK Bkb nEkj ;}k g[oFK bJh j?, T[jh fJ;sohnK fgnko.## j[D se dh rZbpks s'I fJj ;gFN j' u[Zek j? bJh th j?. fJ; bJh oZp ;Zuk fe n"os n}hw j?. skjhT[I r[o{, gho s/ wjkB \owkT[Idk j?L ftdtkB th n"os dh tekbs eod/ jB.HH go @@ns/ i' B/e ezw eo/rk Gkt/I g[oF n"os fto'Xh jo tosko/ bJh wod ~ GzvDk s/ n"os ~ ykjwykj ghVs ;kps eoh ikDk th |bs j't/ iK fJ;soh go T[j JhwkB tkbk rZb j?. feT[Ife n"os tkb/ gk;/ th ;G mhe BjhI j't/ sK nfij/ b'e ;tor ftZu dk]b j?. ;', n"os ~ th nkgDh ;'u ftZu T[;ko{ gfotosB fbnkT[D dh b'V j?, sK fe e'Jh fJj Bk j'Dr/ ns/ T[BQK dk }ok fizBk jZe efj ;e/ fe n"os jh n"os dh d[FwD j?. BjhI wkfonk ikt/rk.## nzs n;hI fJ; Bshi/ #s/ gj[zud/ jK fe e/tb fJ;bkw ftZu fJ;soh g{o/ wkDT[j ;wki jh ;ZfGnk ejkT[D dk jZedko j? fi; ftZu fJ;soh ~ ;BwkB:'r ;EkB gqkgs j?. fJ; ;BwkB Bkb ihtB pshs eodh j? ;zdoG ftZu gzH itkjo bkb Bfjo{ dk eEB j? fe ns/ fJj wkD-;BwkB T[;~ fJ; fe;/ e"w ftZu fJ;soh dh gdth T[; e"w dh T[ZBsh d/ ;G s'I ;jh BkgK ftZu'I fJZe j?. no;s{ efjzdk j? ;z;ko ftZu nkT[D s'I b? e/ ihtB d/ fe fJ;soh dh T[BZsh ns/ froktN #s/ jh okFNo ;ko/ jkbks ftZu'I bzxd/ j'J/ fwbdk dh T[ZBsh ns/ froktN fBoGo eodh j?.## j'o sK j'o! fJ;soh iksh dk ;G s'I tZvk d[FwD, w~ th ofjzdk j?. fJ;bkw B/ fJ;soh d/ fJj efjD bjh wip{o j? fe @fi; xo iK ]kBdkB pugB s'I b? e/ woB se T[; Bkb ftZu fJ;sohnK dk nkdo ;fseko j[zdk j?, T[j xo #s/ d/ts/ ][F ofjzd/ jB ns/ fi; xo ftZu pVh jwdodh ehsh j?. T[;d/ fJ;sohnK d[yh jB, T[ZE/ e'Jh th gz[B BjhI cbdk nfXekoK dh okyh ehsh j? ns/ T[; ns/ T[j xo S/sh jh spkj j' iKdk j?.## fBo;zd/j, Bkb Bowh tosD dk j[ew fdZsk j?. fiZE/ Bkoh dk T[Zu ;EkB j?, T[ZE/ ][FhnK, y/fVnK s/ 14

ngq?b 2013


e[dos dk efjo

-n?wHnoFd Foh\ T[od{ wk;No, ;HjH;H(w[z) wb/oe'Nbk

fwq s ;kro-fiZ E / ed/ fJZ e fwq s ;kro-fiZ ed/ fJZ ee fwq][][sFF;kro-fiZ E / ed/ fJZ jkb Bro nkpkd jkb nkpkd ;h ;h

][Fjkb Bro nkpkd ;h ;z;ko d/ BeF/ #s/ fiZE/ ;k~ ftFkb ;w[zdo, tZv/ tZv/ wko{Eb ns/ jo/-Go/ Nkg{ ftykJh fdzd/ jB T[ZE/ jh ;kvh fBrkj id'I wZX J/Fhnk d/ y/so ftZu fJ}okJhb ns/ ikovB se gj[zudh j? sK @fwqs ;kro# B}o nkT[Idk j?. ;w[zod sb s'I brgr 1300 c[ZN BhtK, bzpkJh #u brgr 46 whb ns/ u"VkJh ftZu 10 whb s'I th tZX BjhI j?. fJ; ;kro dk ib J/Bk ftF?bk j? fe e'Jh th ikBdko fJ; ftZu f}zdk BjhI ofj ;edk ns/ jo t/b/ fJ; d/ gkDh ftZu'I }fjohbh r?; fBebdh ofjzdh j?. fJ;/ bJh fJ; ~ @fwqs ;kro# fejk iKdk j?. fJ; dk gkDh pj[s f}nkdk Gkoh j? ns/ e'Jh th uh} fJ; ftZu v[Zp BjhI ;edh. G{r'b wkfjoK dk efjDk j? fe d' j}ko ;kb Jh;k g{ot d/ brgr Xosh dk fJZj Gkr fe;/ nzdo{Bh jbub ekoD w"i{dk o{g Xko frnk j?. j'o fejk frnk j? fe FkfJd e'Jh ftBkFekoh G{ukb nkfJnk j't/ fi; d/ f;ZN/ ti'I Xosh d/ nzdo{Bh fjZ;/ #u'I ek\h wksok #u g?No'b ns/ gkDh pkjo nkJ/ ns/ pknd ftZu fJjh d' dqt fwb rJ/ ns/ fwqs ;kro j'Id #u nk frnk. fJ; dh G{r'fbe ftF/Fsk fJj j? fe fJ; dk fe;/ th tZv/ ;wz[do Bkb e'Jh ;zgoe BjhI j? fJ; d/ gkDh ftZu b{D ns/ j'o s/}kph nzF d{i/ nkw ;w[zdoK s'I fes/ tZX jB. fJ; bJh fJ; ~ ;kro fejk iKdk j?. fJ; soQK fJj Xosh dk ;G s'I j/mbk fjZ;k j?. T[odB dfonk s'I fJbktk nk;-gk; dhnK gjkVh BdhnK th fJ; ftZu nk e/ fvrdhnK jB. fJ; dhnK }fjohbh r?;K ns/ fJ; d/ }fjohb/ gkDh ekoD e'Jh th ikBto fJ; ftZu fiT[Idk BjhI ofj ;edk. eJh tko B/V/-s/V/ dhnK BdhnK i' fJ; ftZu nk e/ fvrdhnK jB d/ Bkb pj[s ;kohnK wZShnK th fJ; ftZu nk iKdhnK jB gozs{ fJ; ;w[zdo #u dk]b jz[fdnK jh dw d'V fdzdhnK jB. @fwqs ngq?b 2013

;kro# d/ nkb/-d[nkb/ dk fJbkek pj[s fGnkBe fdqF g/F eodk j?. d{o-d{o se pzio Xosh ns/ T[; T[Zs/ e'Jh pB;gsh BjhI. e'Jh th ikBto ns/ gzSh fJ; fJbke/ d/ B/fVUI bzxD s'I th esokT[Id/ jB. fejk iKdk j? fe fJ; y/so ftZu @;h-;h# BK dh fJZe ftF?bh wZyh gkJh iKdh j? fi; d/ eZND Bkb ;oho #u fJZe nZr fijh bZr iKdh j?. ne;o ikBto sK fJ; dh }fjo dh sebh\ Bk ;fjzd/ j'J/ wo iKd/ jB. gqf;ZX dkoFfBe w"bkBk w"d{dh fJZe EK fbyd/ jBL nkX[fBe d"o d/ G{r'b wkfjoK ns/ g[oksst ftGkrK d/ y'ihnK dk fBohyDK dk ;konzF fJj j? fe fwqs ;kro d/ dZyD ns/ g{op ftZu i' fJbkek nZi T[ikV ns/ ;[B;kB fgnk j? fJ; ftZu pj[s ;kohnK gqkuhB p;shnK d/ yzvoK dh w"i{drh fJj gsk fdzdh j? fe fJZE/ fe;/ ;w/I fJZe ][Fjkb fJbkek npkd ;h.n`i th a[E/ spkj j' u[ZehnK fJwkosK d/ fBFkB fwbd/ jB. jkbKfe j[D fJj fJbkek fJzBk jok-Gok BjhI fojk fe fJzBh nkpkdh dk p'M ;jko ;e/. fi; ]soBke ns/ ]"\Bke ;EkB dk j[D/ f}eo j'fJnk fJZE/ ed/ fJZe y[Fjkb e"w nkpkd ;h. pkJhpb ftZu fJ; fJbke/ ~ @;[Zd{w dh tkdh# fejk frnk j? fi; d/ pko/ pkJhpb #u nkT[Idk j? fe fJj fJbkek ed/ jok Gok ;h. fJjh pzio Xosh ed/ bfjbjkT[Id/ y/sK ns/ cbdko do]sK Bkb Goh j'Jh ;h. ][Fjkb b'e ns/ ;[zdo GtB fJ; EK dh FkB ;B. d"bs dh o/b g/b ;h. d{o-d{o se fJ; y[Fjkb e"w dk p'b pkbk ;h gozs{ ;wK bzxD d/ Bkb-Bkb T[BQK b'eK #u p[okJhnK tXdhnK rJhnK. T[BQK nzdo fiZE/ j'o eJh gqeko dhnK p[[okJhnK ;B T[ZE/ jh fJZe ]k; fe;w dh pVh G?Vh ns/ FowBke e[ohsh dk]b j' rJh ;h fi; dk fttoD e[onkB fJBQK FpdK #u eodk j?. @@eh 15


s[;hI T[j p/j:kJh d/ ezw eod/ j' i' d[Bhnk dh w]b{e ftZu'I fe;/ B/ s[jkE'I gfjbK BjhI ehs/.## (;{osL nb-nBep{s, 28) d{ih irQk e[onkB efjzdk j?L @@eh s[;hI d[BhnK dh w]b{e ftZu'I g[oFK e'b iKd/ j' ns/ s[jkvh gsBhnK ftZu s[jkv/ oZp B/ i' e[ZM g?dk ehsk j? T[; ~ SZv fdzd/ j' pbfe s[;hI b'e sK jZd s'I jh r[}o rJ/ j'. (;{osL nF-F[nok 122-125) pZ; fJjh T[j G?Vh nkds ;h i' T[BQK ~ nk bZrh ;h ns/ fJjh e[eow T[BQK dh spkjh dk w[Zy ekoD pfDnk. oZp B/ wod ns/ n"os dk i'Vk pDkfJnk j? ;' wB[Zy e"D j[zdk j? oZp d/ gqfeqse n;{bK ~ s'VB tkbk< fJfsjk; rtkj j? fe id'I th fe;/ e"w B/ e[dos d/ fB:wK dh T[bzxDk ehsh T[; ~ e[ d os d/ efjo dk ;kjwDk eoBk fgnk. fe;/ ~ fGnkBe jVQ B/ Xosh d/ BeF/ s'I fwNk fdZsk sK fe;/ ~ s/} jBQ/oh B/ T[ykV ;[ZfNnk ns/ fezBhnK jh nfijhnK p;shnK n;hI spkj eo u[Ze/ jK fiBQK d/ b'e nkgDh nkofEesk #s/ x[wzv eod/ ;B.## (;{osL nb-e;;) fi; soQK T[go dZf;nk frnk fe fijVh irQk nZi fwqs ;kro j? fJZE/ ed/ fJZe Ffjo tZ;dk ;h, fijVk nkofEe gZy'I pj[s y[Fjkb ;h. y/shpkVh fJZE/ d/ b'eK dk w[Zy fe`sk ;h . ;wK g?D #s/ fJZE'I d/ b'e B?fse edoK-ehwsK s'I go/Q j[zd/ rJ/. T[BQK nzdo nB/eK p[okJhnK xo eo rJhnK. gozs{ fJZe p[okJh fi; B/ fJ; e"w ~ Xosh dh ;G s'I p/Fow e"w pDk fdZsk ;h T[j ;h @g[oFK d/ g[oFK Bkb Fohoe ;pzX# noEks ;wfbzrh ;pzX. ][dk B/ fJ; e"w ~ f;ZX/ o;s/ s'oD bJh nkgD/ b{s (nb?H) ~ nkgDk Bph pDk e/ G/fink. T[BQK nkgDh e"w ~ fJBQK G?VhnK nkdsK ~ SZv e/ f;ZX/ okj gkT[D bJh f;o s'V :sB ehs/ gozs{ f;tkJ/ 16

w[Zmh Go ;wMdko b'eK d/ e'Jh g?|zpo b{s Bkb Bk s[fonk. T[bN/ b'e T[BQK d/ d[FwD pD rJ/ ns/ soQK-soQK Bkb ;skT[D bZr/. nk]oeko id'I ][dk dh fJ; Bk\owkB ns/ pdp]s e"w B/ nB?fsesk dhnK ;kohnK jZdK gko eo bJhnK ns/ T[BQK ~ f;ZX/ o;s/ tZb fbnkT[Dk n;zGt j' frnk sK oZph dopko ftZu'I T[BQK bJh n}kp d/ \?;b/ j' rJ/. d' \foFs/ ;[zdo bVfenK d/ o{g #u Xosh #s/ T[so/ ns/ g?|zpo b{s (nb?H) e'b nk g[Zi/. e"w d/ b'eK B/ id'I nkgDh p;sh ftZu d' ]{p;{os B"itkBK ~ t/fynk sK T[j b{s (nb?H) d/ wekB d/ pkjo fJeZm/ j' rJ/ ns/ T[BQK B"itkBK dh wzr eoB bZr/. b{s pV/ gq/FkB j'J/ fe j[D w?I nkgD/ wfjwkBK ~ fJBQK p/Fow b'eK s'I fet/I puktK< u/s/ oj/ fe T[; t/b/ se b{s (nb?H) ~ th gsk BjhI ;h fe fJj B"itkB, \foFs/ jB. b{s (nb?H) B/ T[BQK b'eK ~ pj[s ;wMkfJnk gozs{ T[j b'e sK T[BQK B"itkBK d/ dhtkB/ j' u[Ze/ ;B. j[D ;wK nk u[Zfenk ;h fe b{s (nb?H) T[Zs/ ;kok G/d y'bQ fdZsk ikt/. \foFfsnK B/ g?|zpo ~ fejk @@s[;hI xpokU BjhI, fJj b'e ;kvk e[ZM BjhI ftrkV ;ed/ feT[Ife n;hI ][dk d/ \foFs/ jK. ][dk B/ fJ; pdB;hp e"w T[Zs/ n}kp Bk}b eoB dk \?;bk eo fbnk j?.## fJ; wro'I ][dk dk j[ew b{s (nb?) ~ ;[DkfJnk frnk @@p; s{z e[ZM oks ofjzd/ nkgD/ gftko ~ Bkb b? e/ fBeb ik ns/ s[jkv/ ftu'I e'Jh fgSKj w[V e/ Bk d/y/ gozs{ nkgDh gsBh ~ Bkb Bk b? e/ ikDk T[; T[Zs/ T[jh r[}oBh j? i' T[BQK b'eK s/ r[}oBh j?. (;{osL j{d) b{s (nb?H) dh gsBh th T[BQK pd feodko b'eK dh jkwh ;h. fJ; bJh b{s (nb?H) ~ fJj j[ew fdZsk frnk fe nkgDh gsBh ~ Bkb Bk b? e/ ikDk. j}os b{s (nb?H) n}kp dh ]po gk e/ sVg T[Zm/ ns/ e"w ~ nk]oh tko ;wMkT[D dh jo ;zGt ngq?b 2013


e'fFF ehsh gozs{ T[j Bk wzB/. fJ; wro'I b{s (nb?H) oZph j[ew nB[;ko T[; EK s'I fjios eo rJ/. e[onkB wihd ftZu n}kp dh i' s\;hb fpnkB ehsh rJh j? T[; nB[;ko fJj mhe ;t/o/ gj[ c[Nkb/ s'I gfjbK dk ;wK ;h. gj[ cN ojh ;h fe T[;/ t/b/ fJZe }'odko Xwkek j'fJnk jB/Qoh F[o{ j'Jh fco fJ; jB/Qoh B/ fGnkBe s{\kB dk o{g Xko fbnk ns/ gZEoK dh toyk F[o{ j' rJh. - pkJhpb nB[;ko spkjh dh ;{uBk gkT[Id/ ;ko id'I g?|zpo fJpokjhw (nb?H) ipo{B BK d/ ;EkB s'I fJ; Ffjo dk jkb t/yD nkJ/ sK Xosh s'I X{znK fJ; soQK T[Zm fojk ;h fit/I G`mh dk X{nK j't/.u/s/ oj/ fe iBkp fJpokjhw (nb?H) T[; t/b/ \b;shB d/ Ffjo ipo{B (nb-]bhb) fty/ ofjzd/ ;B fJ;/ Ffjo d/ dZyD ftZu w"i{dk fwqs ;kro dh EK s/ b{s (nb?H) dh e"w nkpkd ;h. e[ZM xVhnK ftZu jh ;koh dh ;koh e"w n}kp dh bg/N #u nk e/ jw/Fk-jw/Fk bJh ;z;ko d/ BeF/ s'I fwN rJh. G{r'b wkfjoK nB[;ko fJ; xNBk ftZu Xosh #u'I tZvh wksoK #u g?No'bhnw ns/ gkDh pkjo nkJ/ ns/ w"i{dk fwqs ;kro fJBQK jh d' dqtK s'I fwb e/ j'Id #u nkfJnk. e[onkB wihd #u fJ; ;EkB pko/ eJh EK wZe/ d/ ek\oK ~ ;zp'XB eofdnK \owkfJnk frnk j? fe fJ; e"w T[Zs/ T[; dhnK ,eos{sK ekoD i' n}kp nkfJnk ;h T[; dh fJZe fBFkBh nZi th T[ZE/ w"i{d j?. fi; ~ s[;hI Fkw d/F tZb nkgD/ tgkoe ;\oK #s/ iKd/ j'J/ oks fdB t/yd/ j'. ;{os nBep{s nkfJs 35 ftZu doi j? @@ns/ n;hI T[; p;sh dh fJZe y[ZbQh fBFkBh SZv fdZsh T[BQK b'eK bJh i' neb s'I ezw b?Id/ jB fit/I gfjbK th nk u[Zek j? fe fwqs ;kro dk fJj fJbkek nkw ;sj ;w[zdo sb s'I 1300 c[ZN j/mK j?. ;kroK #u'I j'o e'Jh y/so J/Bk BhtK BjhI j?. j[D e[onkB eohw d/ fJBQK FpdK s/ |"o eo' fiBQK ftZu nZbkj snkbk B/ e"w b{s (nb?H) dhnK p;shnK dk f}eo eod/ j'J/ \owkfJnk j? fe @@n;hI fJ; Xosh d/ p[bzd fJbke/ ~ Xosh dk g;s fJbkek pDk fdZsk.## ns/ jehes th fJjh j? fe fwqs ;kro dk fJj fJbke Xosh dk ;G s'I BhtK ngq?b 2013

fJbkek j?. fJ; soKQ e[onkB wihd dh ftbZyDsk th ;kjwD/ nkJh fe e[onkB B/ u"dK ;" ;kb gfjbK fJZe nfijh G{r'fbe ;ZukJh ~ ;gFN ehsk i' ;dhnK pknd wkfjoK d/ ;kjwD/ nkJh. wkT{IN n?to?;N ~ Xosh dk ;G s'I T[Zuk ;EkB j'D dk wkD gqkgs j?. fJj rZb sK pj[s b'e ikDd/ jB gozs{ Xosh dk ;G s'I BhtK ;EkB fwqs ;kro dk fJbkek j? fJj pj[s xZN b'e ikDd/ jB. fJj fJbkek fenkws se b'eK bJh ;pe pfDnk oj/rk. oZph efjo ;dek p;shnK T[bN rJhnK. npkdhnK p/fBFkB j' rJhnK ns/ T[;/ EK s'I fJZe nihp fijk ;w[zdo c[ZN fgnk. d';s'! nZi th fJj p[okJh fi; B/ e"w/ b{s ~ T[ikV e/ SZfvnk ;kv/ ;wki ftZu w"i{d j?. n\;'; fe nZi fJj e[eow T[; e"w Bkb'I th tZv/ g?wkB/ s/ j' fojk j? ns/ ;z;ko d/ e'B/-e'B/ #u j' fojk j?. j' ;edk j? nkgD/ nk;-gk; th j[zdk j't/. fJj eb:[r jh sK j? i' nZi fJj fdB th d/yD/ g? oj/ jB fe eJh d/FK B/ ;wb?frze foFfsnK ~ ek~Bh wkBsk se d/ fdZsh j?. eh fJj e[dos Bkb ftdq'j BjhI< fgZS/ fij/ ;kv/ d/F nzdo fJ; e[eow ~ b?e/ eJh pfj;K fSVhnK. F?skBh ;'u oZyD tkb/ b'eK B/ g{ok }'o bkfJnk sK fe ;wfbzrh foFfsnK ~ ek~Bh wkBsk fwb/. gozs{ d';s'! ;Zu sK fJj j? fe |?o wB[Zyh, nB?fse ns/ p/Fowh dk fJj }fjo ;kv/ ;wki #u c?b u[Zek j?. s[jk~ d{o ikD dh b'V BjhI, ;kv/ nkgD/ rbhnK, w[jZb/ ns/ fgzv, Ffjo fJ; p[okJh s'I gqGkts j' u[Ze/ jB. jkbks pj[s Bk}[e jB. n\;'; n;hI nfij/ ;wki ftZu ofjD bJh wip{o jK fiZE/ eJh gqeko dhnK p[okJhnK B/ nkgD/ g?o g;ko bJ/ jB. Gkt fe n;hI p[okJhnK d/ fJZe nfij/ izrb ftZu ftuo oj/ jK fiZE/ jo soQK dh p[okJh d/ S'N/ -S'N/ ns/ tZv/-tZv/ o[Zy, g/V-g"d/ ns/ xkj c{; jB. ftF/F s"o s/ e"w b{s tkbk fJj e[eow tZv/ tZXo #s/ ikoh j?. BthI B;b n;kBh Bkb fJ; p[okJh dh fFeko j' ojh j?. nfij/ ;zt/dBFhb wkj"b #u wkg/, Nhuo} ns/ tZv/ tv/fonK dk gow eosZt pD iKdk j? fe nkgD/ pZfunK T[Zs/ fXnkB BjhI ;r'I fJZbQ tkbh nZy oZyh ikt/. T[BQK dh jo/e joes ;kv/ fXnkB #u j't/. ;e{b #u nfXnkgeK Bkb brksko ;zgoe oZfynk 17


ikt/. ;e{b ;w/I s'I pknd pZuk fiZE/-fiZE/ iKdk j? T[j ;kv/ B'fN; #u j't/. T[; d/ ;kEh ;kvh fBrkj #u j'D. fes/ T[j w'pkJhb ns/ fJzNoB?N nkfd dk Bekokswe gq:'r sK Bh eo fojk< fJj th ;kv/ fXnkB #u j't/. feT[Ife nkX[fBesk B/ fiZE/ ;w[Zu/ ;z;ko ~ fgzv pDk fdZsk j?, T[ZE/ jh p[okJhnK th rb'pbkfJ} j' u[ZehnK jB. ;wb?frzesk ~ sK j[D eJh b'e p[okJh jh Bh wzBd/ pbfe fJ; soQK d/ p/j[dk ftfFnK #s/ f\bwK, BkNe nkfd pDk e/ B"itkB B;b #u fJ; d[FN eow ~ gqtkB uVQkfJnk ik fojk j?. ;?e; dh nk}kdh d/ BK #s/ pZu/-pZuhnK ~ e[okj/ gk e/ fJ; soQK d/ e[eowK tZb Xe/fbnk ik fojk j?. d';s'! fJj jehes j? fe id'I p[okJh ~ p[okJh Bk ;wfMnk ikt/ ns/ B?fsesk dk iBk}k fBZeb ikt/ sK oZp dk efjo N[ZNdk j?. fes/ ;[Bkwh dh Feb #u #s/ fes/ jV, s{\kB ns/ G{ukb dh Feb iK c/o fes/ fGnkBe fpwkohnK d/ o{g #u. d';s'! r[Bkj dh ukN pj[s wkVh j[zdh j?. ukN sK e'Jh th j't/ fJZe tko nk BZg/ sK yfjVk SZ[NDk dZ[Go j' iKdk j?. ne;o fJj j[zdk j? fe n;hI nkgD/ pZfunK tZb'I p/f\eo j' iKd/ jK ns/ id'I T[j fJ; soQK dh fe;/ p[okJh dh dbdb #u g{oh soQK X; iKd/ jB sd ;k~ gsk ubdk j?, gozs{ T[; t/b/ T[BQK ~ Be/b gkT[Dh nfs efmB j' iKdh j? c/o T[j bs Gkt/I BF/ dh j't/, ntkokrodh dh j't/, pdekoh dh j't iK c/o T[; Bk\owkB e"w/ b{s tkb/ G?V/ e[eow dh j't/. ;' ikr' ns/ nkgD/ u"frod/ gqsh fJZe f}zw/dko w'fwB dk eoZst fBGkT[Id/ j'J/ ;orow j' ikt'. jdh;K s'I gsk ubdk j? fe fJj fJZe nfijk tZvk 18

r[Bkj j? fi; s'I ;wki ~ gke oZyDk fJ;bkwh je{ws d/ eosZt ftZu'I fJZe eoZst j? ns/ fJj e[eow eoB tkfbnK ~ ;]s ;iktK fdZshnK ikD. jdh; Foh\ #u fJj Fpd fwbd/ jB fe eosk (eoB tkbk) ns/ eow (i' r[Bkj eotkJ/) ~ esb eo fdU. fJZe j'o EK nkT[Idk j? fe d'tK ~ ;zr;ko (gZEo wko e/ ]sw eo d/Dk) eo fdZsk ikt/. j}os nbh (o}hH) dk eEB j? fe w[iow ~ sbtko Bkb esb eo fdZsk ikt/ ns/ d\B eoB dh pikJ/ T[; dh bkF ;kV fdZsh ikt/. fJ;/ okJ/ Bkb j}os np{peo (of}H) th ;fjws jB. j}os T[wo (o}hH) ns/ j}os T[;wkB (o}hH) dh okJ/ j? fe ngokXh ~ fe;/ g[okDh fJwkos j/m yVQk eoe/ T[; T[Zs/ T[j fJwkos Ykj fdZsh ikt/. j}os fJpB/ nZpk; (o}hH) dk \stk fJj j? fe p;sh dh ;G s'I T[Zuh fJwkos s'I f;o d/ pb ;[ZN fdZsk ikt/ ns/ T[Zgo'I gZEo po;kJ/ ikD. jkbKfe Bph eohw (;H) d/ w[pkoe d"o #u fJ; e[eow dh fJZe th xNBk dk f}eo BjhI fwbdk gozs{ fco th fJ;bkw fJ; d[Feow ;pzXh ;}k d/D pko/ ofjB[wkJh eodk j? fJ; s'I @fJ;bkw d/ fJZe w[ezwb fB}kw/ f}zdrh j'D dk th nk\keh j?;hns ;gFN j[zdh j?. nZi th fwqs ;kro dk fJj thokB fJbkek ;w{j wkBt iksh ~ uhe-uhe e/ efj fojk j?L d/y' w[M/ i' dhdkJ/ fJpos fBrkj j' i/eo s[jkv/ e'b ;pe b?D tkbh nZy j? sK w?~ d/y bt'.

ngq?b 2013


G?VhnK ];bsK

-sob'uB ;wkXth

jT[ w ? s/ jz e ko jT[w? s/ jzeko

jT[w? s/ jzeko d[Bhnk d/ brgr ;G XowK ftZu ekw, eq'X, b'G, w'j ns/ jzeko ~ fsnkr e/ fBwosk, ;kdrh, jwdodh, eo[Dk s/ ;ukJh T[go uZbD dh f;Zfynk fdZsh rJh j?. r[o{ BkBe d/t ih B/ r[opkDh ftZu feos eo' s/ tzv Se' okjhI wB[Zyh f}zdrh ~ j'o ;woZE s/ ;koEe pDkT[D dh f;Zfynk gqdkB ehsh. id'I r[o{ ;kfjpkB B/ ekw, eo'X, b'G,w'j s/ jzeko ~ fsnkrD dh rZb ehsh ;h sK T[BQK dk jofr} fJj wzst BjhI ;h fe wB[Zy xo-rqfj;Eh fsnkr e/ izrbK-phnkpkBK tZb s[o gt/ . ;r'I T[BQK dk ;zebg ;h fe wB[Zy fJBQK izikbK ftZu ofjzdk j'fJnk th nkgD/ nkg ~ ewb d/ c[Zb tKr fBob/g oZy/. fJj gzi/ fposhnK Gkt/I p[okJh wzBhnK iKdhnK jB fco th fJBQK ftZu'I fJZe nfijh Fesh th j? i' wB[Zyh B;b ~ nZr/ tXD dk pb s/ gq/oBk fdzdh j?. go fJBQK fposhnK ~ fBy/V e/ BjhI d/fynk ik ;edk. fJj fJZe-d{;o/ dhnK gq/oe s/ ;jkfJe jB. fJZe-d{;o/ ftZu jh iBw b?IdhnK jB s/ fJZe-d{;o/ dh ;jkfJsk Bkb jh nZr/ tXdhnK s/ ftek; eodhnK jB. r[opkDh ftZu wB[Zyh jT[w? ~ fJB;kBh ikw/ dh ;G s'I gbhs s/ eFNwJh nt;Ek wzfBnk frnk j?. d{;ohnK uko/ p[okJhnK jT[w?, jzeko s/ M{m/ fdykt/ ftZu'I jh iBw b?IdhnK jB. o'Nh dh ;wZf;nk jZb j' ikD s'I pknd wB[Zy ~ nkgD/ w{b, nkgD/ Xow, nkgDh iks s/ nkgD/ fgS'eV dh ;'Mh nkT[Idh j?. o'Nh bJh nks[o ngq?b 2013

wB[Zy nkgD/ w{b ns/ nkgD/ ]kBdkB dh gSkD BjhI eo ;edk. id'I wB[Zy o'Nh dh b'V s'I tZX g?;k fJeZmk eo b?Idk j? sK T[; nzdo nkgDh j'Id ns/ :'rsk dk gqrNktk eoB dh ikfrqsh eotN b?Idh j? fi; eoe/ T[j nkgDh Fy;hns ~ T[GkoB bJh eJh soQK d/ n;bh s/ Bebh ;kXBK dh tos'I eodk j?. jT[w? fJj' fijh ;fEsh #u'I jh iBw b?Idh j?. nkgDh jT[w? dh fsqgsh bJh s/ b'eK T[go nkgDh ;Zuh-M{mh ;\bsk dk f;Zek iwkT[D bJh T[j nfij/ ;kXB s/ t;hb/ g?dk eodk j? i' bkbu s/ b'G T[go fBoGo eod/ jB. p/JhwkBh, M{m, co/p s/ d{;o/ dk jZe wko/ fpBK ed/ th oks'I-oks XBtkB BjhI j'fJnk ik ;edk. XB, jT[w? s/ jzeko ~ gqc[Zbs s/ T[sFkjs eoB ftZu ;G s'I tZX ;jkfJe j[zdk j?. ezrkb nkdwh fe; uh} dk jzeko eo/rk. XB Bkb fiZE/ ;G fe;w d/ n?F'-nkokw s/ ;j{bsK ]ohdhnK ik ;edhnK jB, T[E/ ][Fkwdh s/ ihj}{ohJ/ b'Vtzd b'eK dh GhV fJeZmh eoBh th e'Jh n"yh BjhI. XB dh pd"bs ;ko/ ;[y-nkokw jk;b eo b?D T[gozs wB[Zy nzdo ekw dh u/FNk nzrVkJh b?Idh j?. XB ns/ ekw dh rfjoh szd i[Vh j'Jh j?. ekw e/tb fiB;h G[Zy jh BjhI j[zdh ;r'I d{;o/ ~ |[bkw pDkT[D, b[ZND s/ F'FD eoB dh wkBf;esk j[zdh j?. XB, ekw dh fJZSk ~ wBwo}h d/ Yzr Bkb ftT{IsD ftZu ;jkJh j[zdk j?. ekwh s/ ftGukoh fJZSktK, b'G ~ iBw 19


b'G nkgDhnK b'VK s'I tZX g?;k, eZgV/, rfjD/, GKv/ s/ t;sK fJeZmhnK eoB dh wkBf;esk j?. fJj fJZSk th ekw fposhnK ftZu'I jh g?dk j[zdh j? feT[Ife ekw fsqgsh bJh fJBQK dh b'V j? fi; eoe/ jT[w? dh fsqgsh bJh b'G, w'j s/ jzeko fJZe ;jko/ ti'I ezw eod/ jB. id'I fJj fszB b'VK iK fsqFBktK dh g{osh BjhI j[zdh sK eq'X dh T[sgsh j[zdh j?. b'Gh, ekwh s/ jzekoh ftnesh d/ okj ftZu i' th nfVZek pDdk j?, T[; gqsh T[; dk eq'X fJedw GVe TZ[mdk j?. ][Fkwd s/ ukgb{;h wB[Zy ~ FKs, fsqgs s/ ][F eodh j? go B[eskuhBh s/ fto'X, wB[Zyh wB nzdo eq'X dhnK ;[ZshnK ebktK ~ T[ikro eo e/ T[; ~ gF{ pDk fdzdh j?. wB[Zyh jT[w? s/ jzeko ~ g[Zih m/; T[; ~, e'qXh sK pDkT[Idh jh j? T[; dh u/sBk, mozw/ s/ nksw ftFtk; ~ th ]sw eo fdzdh j?. w'j th fJ;/ fposhnK dh jh fJZe eVh j?. wB[Zyh w'j e/tb T[;/ Bkb T[gidk j? i' T[; dh jT[w? s/ jzeko ~ gZZm/ gkT[Idk j?. nb'uBk eoB tkb/ gqsh ed/ th wB[Zy dk w'j g?dk BjhI j[zdk. ekw, eq'X, b'G, w'j ns/ jzeko dhnK fposhnK wB[Zyh wB ftZu T[d'I g?dk j[zdhnK jB id'I wB[Zy T[j e[ZM }kjo eoBk ukj[zdk j? i' n;b ftZu T[j j? jh BjhI. b'Gh s/ bkbuh ftnesh dk Bk e'Jh Xow j[zdk j? ns/ Bk jh wB[Zyh jwdodh s/ ;bhek. jzeko s/ b'G fiZE/ fJZe-d{;o/ d/ g{oe jB, T[E/ fJZe-d{;o/ gqsh JhwkBdko th jB. eq'X, fsqFBktK dh ng{osh ekoB g?dk jzdk j? #s/ n]ho ftZu gSskt/ dh ;fEsh T[go nk e/ fBgNdk j?. jzeko, eq'X s/ b'G, fgnko d/ d[FwD jB. b'Gh s/ jzekoh wB[Zy Bk fe;/ ~ fgnko eo ;edk j? ns/ Bk jh fe;/ s'I gqkgs eo ;edk j?. jzekoh wB[Zy ftZu w[nk\ eoB dh Bk ;woZEk j[zdh j? ns/ Bk jh j"I;bk. w[nk\h wzrD s/ w[nk\ eoB dh ;woZEk s'I fpBK wB[Zy jT[w? s/ jzeko s'I gko BjhI ik ;edk.

|}b g[ZSd? T[j w?~ w/oh fdbbrh feZXo rJh. fe; bJh w[oMk frnk jK sk}rh feZXo rJh. ;dfwnK s'I ftjb i/ fwbdk sK pfj e/ ;'ud/, jkf;nK ;zr ihD tkbh f}zdrh feZXo rJh. p; fdykt/ dk fJZebk f;o M[ekT[Dk ofj frnk, nZi d/ fJjBK pzfdnK #u'I pzdrh feZXo rJh. Fkj{ekoK tkb/ feZE'I ozr fJZE/ nk rJ/, pkfpnK d/ v/fonK #u'I ;kdrh feZXo rJh. fgnko tkb/ i}fpnK ‘u B/oQ feZdK Sk frnk, d';sK dh d';sh #u'I o'FBh feZXo rJh. nk frnk id xo w/o/ T[j fpB p[bkJ/ nkg jh, T[; fdB s'I y"o/ w/oh d[FwBh feZXo rJh. wzr bhs/ id T[; s'I w?I eo} fdZs/ o'eV/, efjD bZrk @F/]# s/oh d';sh feZXo rJh. -fJ\fs]ko F/]

20

ngq?b 2013


Bwk} dhnK rZbK

Bwk}

ow}kB ;Jhd

w'w'ffwB wB dh dh fwnoki w/noki Bwk} eh j?< wB[Zy d/ ;w[Zu/ ihtB ~ nZbkj dh pzdrh ns/ |[bkwh ftZu YkbD bJh }o{oh j? fe T[j~ fJj rZb w[V-w[V u/s/ eokJh ikt/ fe T[j e/tb nZbkj dk jh pzdk s/ |[bkw j?. fJ; rZb ~ tko-tko u/s/ eokT[D ns/ fJ; :kd ~ jo t/b/ wB ftZu sk}k oZyD dh b'V fJ; bJh j? fe d[Bhnk ftZu wB[Zy T[Zs/ uj[z gkf;UI nfij/ dpkn g?Id/ ofjzd/ jB fe T[j fJj G[Zb iKdk j? fe nZbkj d/ |[bkw ~ fej' fij/ ezw eoB/ ukjhd/ jB. ;GBK s'I gfjbK T[jdk nkgDk wB jh nkydk j? fe s{z w/o/ nky/ bZr. c/o fJ; s'I S[ZN fJZE/ uko-u[c/o/ bZyK eo'VK F?skB nfij/ c?b/ j'J/ jB i' wB[Zy ~ wip{o eod/ jB fe T[j nZbkj ~ SZv e/ T[jBK dk |[bkw pD ikt/ ns/ nkgD/ ihtB ftZu T[j ezw eo/ fijV/ T[j T[; s'I eotkT[Dk ukj[zdk j?. e'Jh jkew pkdFkj pD e/ nkgDh wo}h T[Zs/ ubkT[Dk ukj[zdk j? ns/ e'Jh gho s/ gzvs d/ G/; ftZu nkgDh |[bkwh eokT[Idk j?. Gkt fJj fe g?o-g?o T[Zs/ nfijhnK o'eK w"i{d jB fe i/ nkdwh dk fXnkB pdb ikt/ sK T[j G[Zb iKdk j? fe T[j fe; dk pzdk s/ |[bkw j? ns/ T[j~ nkgD/ ;w[Zu/ ihtB ftZu fe; dk j[ew wzBDk ukjhdk j?< nZbkj B/ ;k~ ;kfonK ~ ;kfink j?. T[jh o'}h gj[zukT[D dk f}zw/tko j?, whIj toQkT[Idk j?, pB;gsh T[rkT[Idk j? ns/ jo/e iht d/ ofjD tZ;D bJh b'VhIdhnK t;sK g?dk eodk j?. T[jh ;G ~ g?dk eodk j?, T[jh gkbD-g'FD eodk j? s/ T[jh wkodk j?. e'Jh fBZe/ s'I fBZek iht th nfijk BjhI fijVk T[jd/ oZy/ fpBK fiT[Idk ofj ;e/. j[D dZ;', fJZE'I j[ew ubkT[D dk nfXekoh e"D j'fJnk< ;Zuh rZb sK fJj j? fe wB[Zy pV/ G[b/y/ tZu j?. fJ; ;z;ko d/ ;kiBjko ~ jh fJ; rZb dk nfXeko gqkgs j? fe T[jdk j[ew uZb/. fJj' n;hI t/yd/ th jK fe T[;/ dk j[ew uZb th fojk j?. ;{oi e"D uVQkT[Idk j?< fdB s/ oks fe; dh nkfrnk Bkb pDd/ jB< ngq?b 2013

uzB fe; d/ pDkJ/ j'J/ fB:wK nB[;ko xNdk s/ tXdk j?< g"DK fe; d/ ek~B T[Zs/ ubdhnK jB< whIj fe; d/ j[ew Bkb toQdk j?< Xosh fe; dh ;?Bs Bkb jfonktb-Gog{o j' iKdh j?< Gkt fJj j? fe Xosh dk fJZe-fJZe eD fe; d/ ek~BK s/ fB:wK ftZu iefVnk j'fJnk j?< fe; ftZu fjzws j? fe fJBQK s?n ehs/ fB:wK ns/ ek~BK ftZu e[ZM th j/o-c/o eo ;e/. T[jh wkbe fJBQK ;GBK dk ouBjkok s/ gkbDjko j? ns/ ;ko/ jh T[; d/ j[ewK T[Zs/ uZbd/ jB. j[D osk wB[Zy ~ jh t/y bU. T[j th T[;/ d/ pDkJ/ j'J/ fB:wK nB[;ko iBw b?Idk j?, fiT[Idk ofjzdk j?. yKdk-jzYkT[Idk j? ns/ wo iKdk j?. go wB[Zy ~ nZbkj B/ j'oBK uh}K tKr fpbe[b p/tZ; g?dk BjhI ehsk. fJj nkgD/ ihtB d/ e[ZM y/soK ftZu nk}kd th j?. fJj~ e[ZM nfXeko th fdZs/ rJ/ jB. j[D t/yDk fJj j? fe wB[Zy nkgDh fJ; nk}kdh s/ nkgD/ fJ; nfXeko ~ T[; soQK tosdk j? iK BjhI fi; soQK T[;dk wkbe ukj[zdk j?< i/ wB[Zy nkgDh fJ; nk}kdh ~ nkgDh okfJ iK nkgD/ fij/ j'oBK wB[ZyK dh okfJ Bkb tosdk j? sK ;dk X'yk yKdk j?. Bwk} jh T[j~ jo t/b/ :kd d[nkT[Idh j? fe T[j nZbkj s'I S[ZN fe;/ dk dk; BjhI j? ns/ T[j~ fJj nfXeko gqkgs BjhI fe T[j nkgD/ wB dk iK fe;/ j'o dk |[bkw pD ikt/. Bwk} dh wjZssk L i/e'Jh nkdwh nkgDk \o} Bk gSkD/ sK s[;hI fet/I nk; eo ;ed/ j' fe T[j ezw dk nkdwh pD ;edk j?. fijV/ b'e nkgD/ xo'rh ihtB ftZu nkgDhnK f}zw/tkohnK ~ g{ok BjhI eod/ T[j fwZsoKp/bhnK d/ th t\kdko BjhI j[zd/. i/ wB[Zy ~ T[Zu/ eow eoB bJh fsnko eoBk j't/ sK }o{oh j? fe T[j~ eosZt-gkbe, ssgo, nkfrnkeko ns/ ;w/I dk gkpzd pDkfJnk ikt/. i' ftnesh nkgD/ \o} ~ ikDdk jh Bk j't/ iK ikD-p[ZM e/ T[j~ SZv fdzdk j't/, T[; s'I s[;hI e'Jh tZvk ezw BjhI b? ;ed/. id'I th e'Jh nfijk ftnesh fe;/ tZvh f}zw/tkoh #s/ 21


bkfJnk ikt/rk, T[j iK sK nkgDh f}zw/tkoh ~ wfj;{; jh BjhI eo/rk iK c/o i' e[ZM T[j~ eoBk ukjhdk j? ns/ fit/I eoBk ukjhdk j?, T[j BjhI eo ;e/rk. ezw d/ nkdwh pDkT[D bJh }o{oh j? fe T[jBK dhnK f}zw/tkohnK s/ \o} dZ;D s'I gfjbK T[BQK ~ eosZt gkbe, skp/dko ns/ ssgo pDkfJnk ikt/. Bwk} fJ;/ soQK dh f;ybkJh j?. fJj wB[Zy ~ brksko u/s/ eokT[Idh ofjzdh j? fe fJ; d[Bhnk ftZu wB[Zy dh f}zw/tkoh eh j? ns/ c/o Bwk}h nkdwh fdB ftZu gzi tkoh ;w/I dh gkpzdh eofdnK j'fJnK nfs doi/ dh fsnko po-fsnko jkbs ftZu nkgD/ wkbe ;kjwD/ jZE pzBQ e/ wZEk N/e fdzdk j?. c/o fes/ ik e/ T[; d/ nzdo fJj r[D g?dk j[zd/ jB fiBQK ;dek T[j nZbkj snkbk dh gq;zBsk s/ tZv/-tZv/ ezw eodk j?. Bwk} wB[Zy ~ fJ; :'r pDkT[Idh j? fe T[jdk ;w[Zuk ihtB nZbkj dh |[bkwh ns/ skp/dkoh ftZu pshs j' ;e/. go Bwk} dk g{ok bkG T[;/ t/b/ jk;b j' ;edk j? id'I s[jk~ fJj gsk j't/ fe s[;hI i' e[ZM Bwk} ftZu gVQd/ j' T[jdk noEh eh j? ns/ i' e[ZM gVQ', ;'u-;wM e/ gVQ' ns/ fJj ikDd/ j'J/ gVQ' fe i' e[ZM s[;hI efj oj/ j' T[j nZbkj ~ efj oj/ j'. i' ftnesh fJ; soQK Bwk} gVQdk j? T[jd/ ihtB dk ozr pj[s ibdh pdb iKdk j?. T[jdk ;w[Zuk ihtB fJ; rZb dh rtkjh d/D bZrdk j? fe T[j ;Zuk w[;bwkB j?. T[; dhnK G?VhnK nkdsK S[ZND bZrdhnK jB. T[jdk nkuoD ;[XoB bZrdk j?. T[j jZE ns/ }[pkB dk ;Zuk j' iKdk j?. nFbhb rZbK s'I d{o ofjzdk j?. MrVQ/ \;kd d/ B/V/ BjhI iKdk. Gkt fJj fe T[jd/ ;w[Zu/ ihtB ftZu GbkJhnK tXD ns/ p[okJhnK xND bZrdhnK jB. fJ; b/y ftZu s[jk~ Bwk} dk Gkt noE ;[ykbh GkFk ftZu dZf;nk ikt/rk. ;'u-;wM e/ T[j~ u/s/ eo bU. fJj pj[s ;"yk ezw j?. c/o e'fFF eo' fe s[;hI jo/e Bwk} ;'u-;wM e/ gVQ'. fJ; soQK s[;hI Bwk} s'I tX/o/ bkG T[mk ;e'r/. ;wM e/ Bwk} gVQB Bkb fijV/ bkG gqkgs j[zd/ jB, T[j n?t/I jh fpBK fe;/ ekoB'I BjhI j' iKd/. s[;hI nkg ftuko eo' sK fJj rZb n;kBh Bkb ;wM nk ikt/rh fe id'I e'Jh uzrk nkdwh ;wM e/ Bwk} gVQ/rk sK T[jd/ nzdo spdhbhnK }o{o jh g?dk ngq?b 2013

j'DrhnK. osk ;'u' sK ;jh fe s[;hI ;t/o/ T[Zm/ s/ gke-;k\ j' e/ gfjbK nkgD/ oZp dh j}{oh ftZu jk}o j'J/. T[jd/ ;kjwD/ jZE pzBQ e/ yVQ rJ/. ;fseko Bkb M[e/ ns/ nfsnzs fBwosk Bkb ;h; fBtk fdZsk. T[jdh pzdrh ns/ |[bkwh dk wB'I fJeoko ehsk. T[; s'I ;jkfJsk wzrh, jdkfJs bJh jZE nZv/ ns/ T[; fJeoko ~ c/o sk}k eo fbnk i' s[;hI w[;bwkB j'D t/b/ ehsk ;h noEks fJj fe s[jkvk ;tkwh s/ gkbDjko e/tb nZbkj j? ns/ ;kok ihtB s[;hI T[jdh nkfrnkekoh ftZu pshs eo'r/. xVh-w[Vh T[js'I d[nk wzrh fe j/ nZbkj! nfij/ eow ewkT[D dh Fesh s/ ;woZEk gqdkB eo fiBQK s'I s{z gq;zB j[zdk j?I. T[jd/ o;{b j}os w[jzwd ;kfjp (;H) dh ;ukJh T[Zs/ rtkjh fdZsh ns/ T[; fdjkV/ ~ th u/s/ eo fbnk fi; fdjkV/ jo/e ftnesh T[jdh ndkbs ftZu g/F j't/rk ns/ nkgD/ uzr/ iK wkV/ eowK dk cb G'r/rk. fJ; soQK s[jkvk fdB F[o{ j'fJnk ns/ s[;hI ezw eko ftZu o[ZM rJ/. fi; ftnesh dk fdB fJ; soQK nozG j'fJnk j't/ GbK T[js'I s[;hI fJj nk; fe; soQK eo ;ed/ j' fe T[j ¤ nZbkj dh fJZSk fto[ZX j'oBK dh |[bkwh ftZu nkgDk ;wK bzxk d/t/rk. ¤ j'oBK s'I nkgDhnK b'VK s/ w[okdK wzr/rk. ¤ j'oBK ~ nkgDk ;kiBjko s/ gkbDjko ;wM/rk. j'oBK ~ w[;hps NkbDtkbk, nkokw gj[zukT[D tkbk, d[Zy-;[Zy ftZu ezw nkT[D tkbk ;wM e/ T[BQK s'I ;jkfJsk wzr/rk. ¤ jbkb s/ jokw dk fXnkB ehs/ fpBK o'}h ewkt/rk. gokfJnk jZe wko/rk. ¤ p/JhwkBh s/ G?Vh Bhns Bkb d{finK d/ wkb T[Zs/ ep}k eo/rk. ¤ }[bw ns/ \;kd eo/rk. ¤ nFbhb ns/ G?VhnK rZbK ftZu Gkr bt/rk. ¤ oZp d/ dZ;/ j'J/ sohe/ ~ SZv e/ fe;/ j'o d/ dZ;/ j'J/ sohe/ T[Zs/ ihtB pshs eo ;e/rk. ;gFN j? fe nfijk ftnesh fJBQK ftZu'I e'Jh ezw BjhI eo/rk. jK, i/ Bwk} ~ ohs o;w iK nkds tKr fpBK ;wM/ gfVQnk ikt/ sK T[; s'I e'Jh bkG gqkgs BjhI j't/rk. Bwk} i/ Bwk} d/ sohe/ f;o gVQh ikt/ sK wB[Zy ~ G?VhnK ns/ nFbhb rZbK s'I }o{o jh o'e fdzdh j?. (pkeh nrb/ nze ‘u) 22


T[od{ ;kfjs #u'I

-vkH ;bhw }[p?oh T[od{ wk;No (iwkbg[ok)

T[ZBQhthI ;dh dk wjkB ;[Xkoe ;o ;Z:d nfjwd ]K ;o ;Z:d nfjwd ]K T[ZBhthI ;dh d/ p/fw;kb ;[Xkoe ;B. FkfJd jh ;kv/ ihtB dk e'Jh nfijk y/so j't/rk fi; T[Zs/ ;o ;Z:d nfjwd ]K B/ nkgDk gqGkt Bk gkfJnk j't/. 17 nes{po 1817 ~ fdZbh d/ fJZe oZi/ g[Zi/ xo ftZu fJZe pZu/ B/ iBw fbnk fi; dk BK ;Z:d nfjwd ]K oZfynk frnk. iBw t/b/ fJ; pZu/ ftZu f;tkJ/ szdo[;sh s/ uzrh f;js tkbk j'D s'I S[ZN j'o e'Jh ftF/F r[D B}o BjhI ;h nkT[Idk. go fJj' pZuk nZr/ uZb e/ Gkos d/ fJfsjk; ftZu fJZe wjkB ftnesh f;ZX j'fJnk ns/ @;o ;Z:d nfjwd ]K# d/ BK Bkb wFj{o j'fJnk. Gkos d/ Bt-fBowkD s/ ikrqsh dk fJfsjk; ns/ T[od{ ;kfjs dk fJfsjk; T[; d/ f}eo s'I fpBK nX{ok j?. @;o ;Z:d nfjwd ]K# d/ p}[or i' gfjbK nop s'I gqtk; eoe/ JhokB d/ gqf;ZX ;ZfGne e/Ido dkw|kB ftZu nk t;/ ;B. Fkj ijK d/ d"o ftZu Gkos nkJ/ s/ fJZE'I d/ jh j' rJ/. T[; ;w/I s'I b?e/ nepo Fkj d{i/ d/ }wkB/ se fJ; gotko dk Fkjh xokD/ Bkb fe;/ Bk fe;/ Yzr Bkb ;pzX pfDnk fojk. id'I n;hI ;z;ko d/ wjkB ftneshnK d/ ihtB #s/ Mks wkod/ jK sK ;k~ gsk ubdk j? fe fiZE/ nkb/-d[nkb/ d/ tksktoB B/ fJBQK d/ ftneshst dh T[;koh ftZu nkgDk :'rdkB gkfJnk T[ZE/ T[BQK d/ wK-pkg d/ r[DK, nkdsK s/ ;[Gkn ~ th T[BQK dh n"bkd B/ ep{b ehsk fit/I ;o ;Z:d ~ s?okeh ns/ sho nzdk}h d/ r[D nkgD/ fgsk who w[Zseh s'I fto;/ ftZu fwb/. ;o ;Z:d dh f}zdrh d/ gfjb/ 15-20 ;kb okr oz r dhnK wfj\bK ftZ u p/ f \eo nwho}kfdnK tKr r[}o/. itkBh ftZu g?o oZyfdnK ;o ;Z:d okr-ozr dhnK wfj\bK dh o"De pDB bZr/. T[BQK dh itkBh f}zdk fdbh s/ ozrhB ;'jpsK ftZu r[}oh, fwZso-gq/whnK Bkb ;?o ;gkNk eod/ s/ ngq?b 2013

ozrhB wfj\bK ftZu Fkfwb j[zd/. j'bh d/ ibf;nK ftZu tZX uVQ e/ fjZ;k b?Id/. fdZbh ftZu p;zs d/ w/b/ fijV/ w";w pjko d/ nozG ftZu dorkjK #s/ j[zd/ ;B. fJ; w"e/ T[BQK d/ BkBk ]tkik \ohd dh epo #s/ fijVk w/bk bZrdk T[; dk ;kok gqpzX T[j nkgD/ GoktK Bkb fwbe/ eod/ ;B. ;o ;Z:d dk fJjBQK ;ko/ ezwK s'I fJZe ezBh esokT[Dk j?okBh iBe j'D d/ Bkb-Bkb T[BQK d/ ihtB dk ;G s'I tZvk ekoBkwk th j? fi; ~ B?fse Fesh dh ;G s'I gfjbh gqhfynk ;wMDk ukjhdk j?. fi; ftZu T[j ;\b oj/. ;o ;Z:d d/ ;[Gkn ftZu fJ; nukBe spdhbh dk ;G s'I tZvk ekoB T[BQK d/ tZv/ Gok dh nuBu/s w"s ;h. d'tK GoktK ftZu nEkj fgnko ;h, d't/I fJZe-d{i/ ~ t/y-t/y fiT[Id/ ;B. ;o ;Z:d nfjwd ]K B/ w[|b ;bsBs dk ;{oi th nkgDh nZyhI v[Zpdk t/fynk ;h. d/F d/ tksktoB ftZu ek\h spdhbhnK nk u[ZehnK ;B. g[okDhnK edoK-ehwsK #s/ gZSwh ozr uVQdk fojk. ;'u d/ Bt/I Xko/ trD/ F[o{ j' rJ/ ;B. BtK okiBhse gqFk;B ;Ekgs j' u[Zek ;h. ;ZfGnsk d/ ebuo dh o{g-o/yk th pdbDh F[o{ j' rJh ;h. Gkos ftZu w[;fbw e"w d{ihnK e"wK s'I pj[s gZSV u[Zeh ;h. T[j nkgD/ FkBdko fgS'eV ~ :kd eoe/ pVh nDr"bh f}zdrh pshs eo oj/ ;B. ;o ;Z:d B/ id'I fJ; e"w d/ ;[Xko bJh T[gokb/ eoB/ F[o{ ehs/ T[; t/b/ e"w p[oh soQK c[ZN dk fFeko ;h. jo BthI o'FBh T[BQK ~ Xow fto'Xh ikgdh ;h. nfij/ jkbks ftZu e"w d/ ;[Xko dh rZb eoBh s/ T[BQK ~ f;ZX/ okj gkT[Dk nkgDh ikB i'yw ftZu gkT[D d/ pokpo ;h. T[BQK B/ gqfeose fB:wK dh o'FBh ftZu e"w ~ jo gZy'I nZr/ tXkT[D bJh pVk T[ZXw ehsk. T[BQK Gkosh w[;bwkBK ~ jehes gfjukBD dh n;b iKu f;ykJh.nkgDh e"w dh 23


jkbs ;[XkoB bJh T[BQK 17 wjhB/ poskBhnK ftZu ofje/ T[ZE'I d/ ;wki dk nfXn?B ehsk s/ T[BQK d/ ;ZfGne, ftZfdne ns/ ;kfjse ndkfonK ~ t/fynk. Gkos gosD #s/ T[BQK :{ogh frnkB s/ ftfrnkB ~ nkgD/ d/F tk;hnK se gj[zukT[D dk gqD eo fbnk ns/ nzso okFNoh gZXo #s/ GkoshnK ~ ;z;ko dhnK fte;s e"wK dh ;\ ftZu yVQk eoB bJh nkgDk ;G e[ZM dkn s/ brk fdZsk. :{og dk fte;s frnkB fi; ~ e"w B/ szr B}oh ekoB d/F fBekbk d/ oZfynk ;h, ;o ;Z:d nfjwd ]K B/ nkgDh xkbDk ;dek Gkos tk;hnK ~ fJ; Bkb wkbkwkb eoB dk :sB ehsk. T[j pkekfJdk ftZfdnk Fk;soh BjhI ;B go fco th T[BQK dhnK fJ; y/so ftZu ;/tktK fe;/ T[Zu e'Nh d/ ftZfdnk Fk;soh s'I xZN BjhI jB. n?wHJ/HU ekbi fijVk iBtoh 1877 JhL ftZu ;Ekgs j'fJnk ns/ i' 1920 JhL ftZu (w[;fbw :{Bhtof;Nh nbhrVQ) pfDnk. nZi fJZE/ Gkos ns/ pkjob/ d/FK s'I shj j}ko d/ bZrgr ftfdnkoEh tZy-tZy ftfFnK dh ftZfdnk gqkgs eo oj/ jB. nD tzv/ Gkos d/ T[j wjkB ;g{s fiBQK nbhrVQ s'I ftZfdne bkG T[mkfJnk, T[BQK ftZu j}os w'jkBh, F/] w[jzwd npd[Zbk, Btkp}kdk fbnkes nbh ]K, gq?}hv?IN n:`{p ]K, okik wfjzdo gqskg, gq'H JhFtoh gqFkd, vkH f}nkT[dhB nfjwd, w"bkBk }\o nbh ]K, ][Fh w[jzwd Bkf}o, w"bkBk w[jzwd nbh i'jo, ek}h npd[b |Z\ko, n]so nB;koh, oFhd nfjwd f;Zdheh, nb nfjwd ;o{o ns/ wB}{o j;B torhnK Bkwh rokwh j;shnK d/ BK toBD:'r jB fiBQK B/ fe;/ Bk fe;/ y/so ftZu tZvw[Zbk :'rdkB gkfJnk j?. Gkos dh ;ZfGnsk d/ ftZfdnk y/so ftZu i' T[ZBsh ;k~ B}o nkT[Idh j? T[j ;o ;Z:d d/ :sBK dk jh cb j?. T[BQK d/ ;[XkoK eoe/ jh Gkos nfrnkBsk s/ nBgVQsk dhnK jB/QfonK #u'I fB`eb ;fenk. nZi th id n;hI ;o ;Z:d dhnK ;wki ;[Xkoe ;/tktK #s/ fJZe Mks gkT[Id/ jK sK ;kvk f;o wkB Bkb T[Zuk j' iKdk j?. fJ;/ eoe/ ;o ;ZZ:d ~ 19thI ;dh dk p/fw;kb s/ wjkB ;wki ;[Xkoe efjDk T[BQK ~ ;jh noEK ftZu FoXKibh nogB eoBk j?. 24

T[od{ j? w/ok Bkw T[od{ j? w/ok Bkw w?I ][;o' eh gj/bh w?I who eh jwok} j{z |kfbp eh ;j/bh ;"dk e/ n}h}'I B/ w/ok j[;B pVQk:k dZeB e/ tiQh B/ w[M/ r'dh w/I fybk:k j? who eh n}ws fe w[M/ ubBk f;yk:k w?I dk| e/ nKrB w/I fybh pB e/ uw/bh T[od{ j? w/ok Bkw w?I ][;o' eh gj/bh w? who eh jwok} j{z |kfbp eh ;j/bh |kfbp B/ p[bzdh ek ;\o w[M e' f;yk:k jkbh B/ w[oZts ek ;pe :kd fdbk:k fJepkb B/ nkfJBk -J/-jZe w[M e' fdyk:k w'fwB B/ ;ikJh w/o/ ]kp'I eh jt/bh T[od{ j? w/ok Bkw w?I y[;o' eh gj/bh w?I who eh jwok} j{z |kfbp eh ;j/bh j? }"e eh n}ws fe fd:/ w[M e' ;jko/ uep;s eh T[b\s B/ w/o/ ]kp ;ztko/ jkbh B/ ;ikJ/ w/oh gbe'I g/ f;sko/ nepo B/ oukJh w/oh p/ozr jE/bh T[od{ j? w/ok Bkw w?I ][;o' eh gj/bh w?I who eh jwok} j{z |kfbp eh ;j/bh ngq?b 2013


ftukoD:'r

-nkfpdk u"jkB

nk}kdh d/ BK #s/ fJ;bkw dhnK edoK-ehwsK ~ ;wM e/ jh wB[Zyh edoK-ehwsK dh iVQ se gj[zfunk ik ;edk j? ns/ ;wki d/ bJh bkj/tzd ;kfps j' ;edk j?. gZSwh ;ZfGnsk torh ;"Vh ;'u oZyD tkb/ b'eK B/ n"os ns/ wod dh pokpoh dk M{mk Bknok brk e/ n"osK ~ b'eK dh ;KMh ;zgsh pDk e/ oZy fdZsk j? idfe n"osK ~ ;Zuh ][Fh ns/ fdb dk ;e{B fJ;bkw dhnK f;Zfynk dh ;hwK ftZu ofj e/ jh gqkgs j' ;edk j?. fJ;bkw, n"os ~ p/Nh, phth ns/ wK fszB'I FebK ftZu fj\k}s gqdkB eodk j?. wfjow dh ebgBk f;o\ ns/ f;o\ fJ;bkw Xow ftZu jh j?. fJ;bkw Xow ftZu wfjowK ~ T[BQK dh d/yGkb dh f}zw/dkoh fdZsh rJh j? ns/ n"osK ~ T[BQK dh ;ogq;sh (fBrokBh) j/m wkBf;e ;e{B Bkb nkgDk ezw eoB d/ g{o/ w"e/ fdZs/ rJ/ jB. idfe gZSwh ;'u oZyD tkb/ b'eK B/ nkgDh f}zw/dkohnK s'I w{zj c/o fbnk ns/ n"osK ~ T[BQK f}zw/dkohnK dhnK GZmhnK ftZu M'Ie fdZsk. T[BQK pVh ukbkeh ns/ X'y/ Bkb T[BQK ~ fJ; rZb dk nfj;k; eotkfJnk fe n;hI sK s[jkvh nk}kdh ukj[zd/ jK sK i' s[;hI nkgD/ g?oK T[Zgo yVQ/ j' ;e'I. i/eo s[;hI nkgD/ wodK dh fBrokBh j/m ezw eo'r/ sK s[;hI ed/ th ekw:kp BjhI j' ;ed/. fJj' fijhnK ukbkeh ngq?b 2013

GohnK rZbK eoe/ T[BQK n"osK ~ ;jh ;/X ftZu ;'uD s'I jh tKfMnK eo fdZsk j?. idfe n;hI d/yd/ jK fe n"os id'I fJZebh j[zdh j? e'Jh th ftnesh T[;dk wkBf;e iK ;ohoe fe;/ soQK th T[;~ B[e;kB gj[zuk ;edk j?. T[IM sK n;hI ;G ikDd/ jK fe jo wfjzrh uh} ns/ ftnesh ~ fj\k}s dh }o{os j[zdh j?. eh d/F d/ okFNogsh ns/ w[Zy wzsoh dh ;[oZfynsk dk fJzs}kw fJj efje/ ]sw eo fdZsk ik ;edk j? fe fJj ;[oZfynk fJ; tk;s/ oZd ehsh ik ojh j? fe fJ; Bkb okFNogsh ns/ w[Zy wzsoh d/ nksw ftFtk; ftZu ewh Bk nk ikt/. fJ;bkw Xow n"osK ~ pj[s ehwsh wzBdk j? ns/ T[; dhnK pj[-w[Zbh f}zw/dkohnK gqsh pj[s ;zt/dBFhb j?. fJ;/ bJh fJ;bkw n"osK ~ wfjowK dh Feb ftZu pkvh rkov w[jZJhnk eodk j?. fJ; eoe/ n"osK ~ th ukjhdk j? fe T[j fJ;bkwh edoK-ehwsK dk fbjk} oZyD ns/ fijVhnK ;j{bsK T[; oZp B/ nkdw dhnK p/NhnK ~ fdZshnK jB, T[jBK dk bkG T[mkT[D ns/ T[j nkgD/ wfjowK gqsh g{oB Go';k gqrN eoB ns/ nkgDh ;[oZfynk ~ :ehBh pDkT[D bJh dhB s'I eNe/ |?oK d/ sohfenK s'I gqGkfts j'e/ nkgDhnK f}zdrhnK popkd Bk eoB. 25


f;js-;zGkb

vkH w'fBek f;zrbk

nXozrL

ekoB, bZSD ns/ fJbki nZi eZbQ ne;o jh nXozr d/ d"o/ ekoB eJh ehwsh ikBK nikJhI ubhnK ik ojhnK jB iK ngkfji j' ojhnK jB fi; ekoB fgSb/ gfotkoe w?IpoK ~ eJh soQK dhnK ;wZf;nktK Bkb i{MDk g?Idk j?. nXozr fJZe pj[s jh n?woi?I;h ns/ s[ozs n?eFB b?D tkbh fpwkoh j? fi; dk ;wK ofjzd/ fJbki th ;zGt j? ns/ woh} nkw ftnesh tkr ezw-Xzdk th eo ;edk j? ‘nXozr ’ fdwk| dh B; pb"e j' ikD Bkb iK cN ikD Bkb j[zdk j? fi; Bkb fdwk| d/ ;?Zb nke;hiB ns/ ][oke dh ewh ekoB wo iKd/ jB. nXozr nkw eoe/ p[Ykg/ ftZu f}nkdk j[zdk j? go fJj 30 s'I 40 ;kb dh T[wo ftZu th j' ;edk j?. fJj T[BQK b'eK ~ ibd j[zdk j? fijV/ Fokp dh tos'I tX/o/ eod/ jB iK c/o fe;/ gqeko dk BFk, f;roNB'Fh, nkfd th fJ; fpwkoh dk fJZe tZvk ekoB j' ;edk j?. nXozr d/ bZSDL nXozr d/ F[o{nksh d"o ftZu nktk} dk EEbkT[Dk, ukb dk bVyVkT[Dk iK ukb ftZu \oe g?Dk, fujo/ dh ew}'oh iK fujok ;[zB wfj;{; j'Dk nkfd jB. fJ; s'I pknd ;oho ftZu ;[zBkgD iK c/o fe;/ fJZe nzr dk ;[zB g?Dk ns/ betk wko ikDk nkfd jB. fJbki L nXozr d/ woh} dk gsk brd/ jh fpBK d/o ehs/ B}dheh j;gskb ftZu fdykT[Dk ukjhdk j?. fJ; fpwkoh d/ fJbki 26

ftZu ehsh d/oh woh} ~ Boe Goh f}zdrh fiT{D bJh ihtB Go wzi/ i'rk pDk ;edh j? iK T[; dh ikB th ik ;edh j?. i/eo nXozr dk d"ok g?D d/ 3 iK 4 xzfNnK ftZu woh} ~ fe;/ j;gskb ftZu gj[zuk fdZsk ikt/ sK T[; dk fJbki ;zGt j?. nZieZbQ fJ; d/ fJbki bJh fJZe NhHghHJ/H dk Nhek th Jhikd j' u[Zek j? i' fe ]{B gsbk eoe/ ]{B ftZu izwhnK rzYK ~ y'oB ftZu ;zihtBh dk ezw eodk j?. go fJj Nhek jo j;gskb ftZu BjhI brkfJnk ik ;edk. f;o\ fdwk|h wkjo vkeNo dh d/yo/y j/m jh fJj Nhek bZr ;edk j? s/ fJj Nhek T[gpX th fdwk|h j;gskb e'b jh j[zdk j?. i/eo ;wK ofjzd/ fJj Nhek woh} ~ bZr ikt/ sK T[j bet/ d/ o'r s'I ek\h jZd se pu ;edk j? iK bet/ dk n;o pj[s jZd se xN ;edk j?. go d[Zy dh rZb fJj j? fe 90 \h;dh woh} ;w/I f;o ;jh j;gskb se BjhI gj[zu ;ed/. g{o/ Gkos Go d/ b'eK dh w[ZY edhw s'I jh fJj ftvzpBk ojh j? fe fe;/ th fpwkoh d/ fFeko j'D s'I pknd ns/ fJbki F[o{ eoB s/ j;gskb ikD s'I gfjbK T[j MkVQ c{e eoB ftZu ftFtk; oZyd/ jB. fco fe;/ ny"sh pkp/ s'I nFhotkd b?D bJh N{D/-N'NfenK ftZu jh T[bM iKd/ jB. T[d'I se pj[s d/o j' iKdh j? s/ 99 \h;dh woh} nkgDh iK sK ikB rtk fdzd/ jB iK f}zdrh Go bJh nkgD/ gfotko T[Zgo ngq?b 2013


Gko pDe/ ][d Boe Goh f}zdrh fiT[D bJh w}p{o j' iKd/ jB. fco woh} Gkt/I oZp e'b w"s th wzrdk j? go T[j e[ZM th BjhI eo ;edk. eJh woh}K ~ ;w/I f;o fJ; fpwkoh dk gsk jh BjhI bZrdk fi; ekoB T[BQK ~ id'I tZvk d"ok g?Idk j? sK T[j ;w/I f;o j;gskb g[ZiD ftZu th n;wZoE ofj iKd/ jB. ;ktXkBhnKL nXozr dk d"ok g?D Bkb eJh tko woh} d/ tko; T[bM iKd/ jB ns/ j'o b'e nkgDhnK ;bkjK d/ e/ n\hw t|?ok d/ fdzd/ jB i' woh} bJh bkGdkfJe Bk j' e/ B[e;kB eo ;edh j?. n\hw ]{B gsbk BjhI eodh pbfe B;K ~ e; gkT[Idh j? fi; ekoB nXozr ekoB ;[zrVhnK B;K j'o ;[zrV ;edhnK jB s/ fJj n\hw woh} bJh ikB dk y'n pD ;edh j?. ;' fJ; bJh fe;/ th jkbs ftZu n\hw iK e'Jh j'o gdkoE woh} ~ d/D dh pikfJ T[; ~ ibdh s'I ibdh j;gskb gj[zukT[D dk gqpzX eoBk ukjhdk j?. woh} dk fJbki eoB bJh d"ok g?D s'I pknd 3 s'I 4 xzN/ dk ;wK j[zdk j?. fJ; bJh fe;/ th fdwk| d/ wkfjo vkeNo e'b B}dheh j;gskb gj[zfunk ik ;edk j?. eJh wzvhnK ftZu iK fgzvK ftZu nXozr d/ ny"sh t?d fJbki eo oj/ jB go fJj t?d b'eK ~ p/te{\ pDk e/ b[ZN oj/ jB. T[j f;o\ skes d/ Nhe/ brkT[Id/ jB s/ eJh jkbsK ftZu woh} ;wK gk e/ nkgD/ nkg jh mhe j' iKdk j? gozs{ fijVk nzr wkfonk iKdk j? T[j T[;/ soQK ofjzdk j? idfe woh} ~ tfjzw ofjzdk j? fe T[j t?d d/ NhfenK Bkb mhe j'J/ jB. jehes ftZu fJj Nhe/ G'ok Go th \kfJdk BjhI eod/. fJ; bJh woh} ~ ;wK popkd ehs/ fpBK fdwk|h wkjo vkeNo tkb/ j;gskb ftZu gj[zukT[Dk jh woh} dh ;G s'I tZvh ;/tk j?.

Dinesh Chaurasia Mob. : 93560-42689

Nadeem

M. : 98788-78042

J. N.

Chaurasia Mobile Care Pan Corner Kamal Cinema Road, Malerkotla-148023 (Punjab) ngq?b 2013

All Kinds of Latest Mobile Accessories, Spare Parts, Grand Battery, Charger, China Mobiles, All Kinds of Mobile Repair Etc.

Near Jain Nursing Home, Bus Stand-Stadium Road, Malerkotla-148023 (Pb.) 27


ejkDh

-fwjopkB nbh eg{oEbk

x;hNk

x;hNk

No/B uZbD ftZu ni/ fJZe xzNk pkeh ;h go n;hI ;ko/ vZp/ ftZu nk e/ p?m rJ/ ns/ fJzBh EK x/o bJh ;h fe wzwh B/ r[b{ ~ fJZe gk;/ ;[bk fdZsk ns/ fco fJ; soQK ;wkB oZfynk fe nkjwD/-;kjwD/ dhnK ;hNK ftuekobh EK Go rJh ns/ fJZe S'Nk fijk up{sok pD frnk ns/ fJ; ftZu ;kvh ;koh \?wbh B/ ep}k eo e/ g?o c?bk fdZs/. wzwh r[b{ e'b p??m rJh, w?I ;kjwD/ ns/ gkgk d/ ;Zi/ gk;/ c[`b{, g?o nZr/ eoe/ p?mh ;h. T[; B/ fyVeh Bkb ;jkok fbnk j'fJnk ;h. j[D i' th nkT[Id/ ;k~ t/y e/ nZr/ tZX iKd/. vZp/ ftZu EK Goh ik ojh ;h fi; B/ fizB/ fjZ;/ #s/ ep}k eo oZfynk ;h T[; ~ nkgDh irho ;wMh p?mk ;h. pknd ftZu nkT[D tkb/ ][Fkwd eod/, bVd/-MrVd/ go e'Jh fe;/ dh Bk ;[Ddk. skesto b'e }o{o nkgDh EK pDk b?Id/ go f;ZX/ ;kd/ b'e iK sK tkg; ub/ iKd/ iK fco yV/Q-yVQ/ fJZXo-T[ZXo sZed/ ofjzd/. T[j sK uzrk jh j'fJnk fe n;hI fJZe xzNk gfjbK jh gb/N\kow #s/ nk rJ/ BjhI sK w[Ffeb j' iKdh. fco fJ;/ soQK d/ wkj"b ftZu nukBe w/o/ vZp/ #u'I uN-uN dh nktk} nkJh. w?I t/fynk fe pkoQKs/oQK ;kbK dk bVek nkgD/ jZEK ftZu gkJhnK uZgbK dh wdd Bkb v`Zv{ tKr{z T[ZSbdk j'fJnk nk fojk ;h. T[; d/ d't/I g?o ]okp ;B. T[; d/ rb ftZu fJZe E?bk gkfJnk j'fJnk ;h ns/ ;oho #s/ cNh j'Jh ewh} . T[j w/o/ pokpo nk e/ o[e frnk. T[; B/ f;o T[Zuk u[Zfenk s/ gfjbK w?~ s/ c/o gkgk ih ~ d/fynk ns/ p'fbnk, pkp{ ih gkfbF! Bk, gkgk B/ pj[s p/o[yh Bkb fejk. bVe/ B/ e[ZM p[ok Bk wzfBnk ;Zi/ w[V e/ T[; B/ fJZe-d{i/ ;kjp ~ fejk, pkp{ ih gkfbF! Bk , BZm fJZXo'I, bVe/ B/ T[BQK dk th e[ZM p[ok Bk wzfBnk, w?I fdb ftZu fejk T[j 28

G`i/ fit/I T[; d/ sK g?o jh bzrV/ jB. j[D T[; B/ fgZS/ w[V e/ t/fynk, pkp{ ih gkfbF fJZe yVQ/ j'J/ nkdwh d/ g?o T[; B/ cVQ bJ/. @@fezB/ g?;/ bt/Irk<##- T[; nkdwh B/ g[ZfSnk. gzdoK g?;/. bVek p'fbnk. uzrh soQK gkfbF eo/Irk<- nkdwh B/ g[ZfSnk ih, pkp{ ih, fpbe[b. id'I uw-uw p{N eoBr/ g?;/ T[d'I d/Bk pkp{ ih. bVek ][F j'e/ p'fbnk. bVe/ B/ T[; d/ g?oK #u'I p{N T[sko bJ/. nkgD/ E?b/ #u'I T[; B/ uwV/ dk fJZe N[eVk eZfYnk s/ T[; nkdwh d/ g?oK j/m ftSk fdZsk. fco T[; B/ gkfbF dh vZph ns/ p[oF eZfYnk. gfjbK p[oF Bkb T[; B/ p{N #s'I X{V ;k\ ehsh fco gkfbF dh fJZe vZph y'bQh, T[j bkb fBZebh, T[; B/ T[; vZph ~ E?b/ ftZu oZy fbnk. c/o T[; B/ d{ih vZph eZYh, T[j ekbh ;h. T[; B/ p[oF ekbh vZph #s/ wkfonk ns/ Bkb jh r[DrDkfJnk, g?;/ d/Dk pkp{ jbkb e/# fco T[; dk p[oF s/}h Bkb p{N #s/ fcoB bZrk s/ Bkb jh T[; dk f;o th T[Zso-dZyD j'D bZrk S/sh jh T[; d/ rhs dh nktk} g{o/ vZp/ ftZu c?b rJh. @w/ok Bkw j? x;hNk w[M e' wzwh B/ j? ghNk u{bQ/ ;/ fuwNk fBekb e/, g?;/ d/Bk pkp{ jbkb e/.##

gkgk rhs ;[D e/ wzwh tZb t/y e/ w[;e[okJ/, wzwh th w[;e[okJh go T[BQK dh jZ;h e[ZM nfijh ;h fit/I T[j wB s'I Bk jZ; oj/ j'D. T[; d/ rhs ftZu ;[o sK ;h go p'b ;ko/ p/s[e/ ;B. bVe/ ~ fJ; s'I e'Jh wsbp BjhI ;h fe rhs d/ p'bK d/ e'Jh noE jB iK BjhI. T[j sK p; p[oF ns/ jZE d/ fJZXoT[ZXo j'D ns/ f;o fjZbD d/ Bkb rkJh ik fojk ;h. fpbe[b T[t/I jh fit/I g/Iv{ y/soK ftZu ;t/o/-;t/o/ id'I n"osK uZeh ubkT[IdhnK ;B sK rhs nkg ngq?b 2013


w[jko/ T[BQK d/ w{j'I c[ZN g?Id/ ;B. T[BQK dh Beb T[; bVe/ B/ T[skoh T[j rk fojk ;hL w/ok Bkw j? x;hNk w[M e' wzwh B/ j? ghNk dkb w/I Bwe vkb e/ g?;/ d/Bk pkp{ jbkb e/ vZp/ ftub/ ;ko/ b'eK ~ w}k nkT[D bZrk. fJZe pkp{ B/ jZ; e/ fejk, i/ fJ; ;[o Bkb s{z T[Ii jh g?;/ wzr/I sK uzrh oew ewk ;edk n?I. gkfbF eoB dh eh b'V j?< eh wsbp pkp{ ih, w?I Ghy wzrK< jK, wsbp fJj fe id'I s[jkv/ g?o BjhIHHH pkp{ ih g?o BjhI sK eh j'fJnk, jZE sK jB, c/o feT[I Ghy wzrK< w/ok Bkw j? x;hNk w[M e' wzwh B/ j? ghNk fJsBk pVk eh:k j? gkb e/ g?;/ d/Bk pkp{ jbkb e/ j[D sK b'e j'o jZ; gJ/ go T[; ~ fJ; dh e'Jh gotkj BjhI ;h fe e"D jZ; fojk j? s/ e"D T[; dk w}ke T[vk fojk j?. T[; B/ E?b/ #u'I fJZe eZgVk eZfYnk s/ T[; ~ bg/fNnk fco fJZe i{sk x[NfBnK ftZu dpkfJnk s/ T[; ~ eZgV/ Bkb gzi-d; tkoh orfVnk ns/ oZNdk fojk, g?;/ d/Bk pkp{ jbkb e/, jK GJh jbkb e/, i/p ;/ fBekb e/. ns/ fJ;/ soQK d{i/ p{N ~ th. p{N ;Zu-w[Zu uw-uw eoB bZr gJ//. T[; B/ fejk bU pkp{ ih t/y'. T[; B/ p{N gfjBk fdZs/. gzdoK g?;/ E?b/ ftZu gkJ/ fco uZgbK cV e/ nZr/ T[ZSbD tkbk jh ;h fe gkgk B/ fejk. b? tJh, fJ; #s/ th eod/ gkfbF, T[jBK nkgD/ p{N T[sko T[; nZr/ g/F eo fdZs/. nZSk pkp{ ih, j[D/ eodK. c/o fJZe j'o B/ s/ fco fJZe j'o B/ nkgD/nkgD/ p{N T[sko e/ T[; nZr/ tXkJ/ nZSk pkp{ ih, T[; B/ eJh i'V/ ;w/N bJ/. fJ; s'I pknd T[j fJZe i'V/ s''I fwZNh MkV jh fojk ;h fe d' bVe/ GhV #u'I j[zd/ j'J/ T[; e'b nkJ/ T[BQK th rb/ ftZu T[; tork jh E?bk bNekfJnk j'fJnk ;h. T[J/ x;hN/ ! J/Xo fbnk :ko, ;k~ th d/ e[ZM ezw. nkj bU! eJh i'V/ jB. eZY' nkg' nkgDk p[oF! @@T[ZJ/ fJ; B/ sK nkgDk ezw fJBQK d'tK ~ d/ fdZsk## eJh nkdwhnK B/ j?okBh Bkb fejk. @@T[J/ fJZXo nk e/ w/o/ e'b p?m ikU.## fJj ngq?b 2013

efj e/ x;hNk f;wN e/ p?m frnk, d't/I bVe/ T[; d/ e'b p?m rJ/ ns/ gkfbF eoB bZr/ ns/ j[D id'I x;hN/ B/ w[V nkgDk ;[o F[o{ ehsk sK T[BQK d'tK B/ th T[; dh nktk} Bkb nktk} fwbkJh. w/ok Bkw j? x;hNk w[M e' wzwh B/ j? ghNk. nkgD/ nkr/ fpmkb e/ g?;/ d/Bk pkp{ jbkb e/ fJZe jZ;h dk i'odko mokek vZp/ ftZu p[bzd j'fJnk. fijV/ yVQ/ ;B T[BQK p?m/ j'J/ b'eK tZb w[;e[ok e/ t/fynk. fco t/yd/ jh t/yd/ T[j b'e i' tZX EK x/oh p?m/ ;B f;wN e/ p?mD bZr/. j[D e[ZM jh yVQ/ ;h. go T[BQK gkfbF eoB tkfbnK ~ fJ; dh e'Jh f\eo BjhI ;h. w/ok Bkw j? x;hNk wZ[M e' wzwh B/ j? ghNk. ;ko/ posB yzrkb e/ g?;/ d/Bk pkp{ jbkb e/. rZvh dh ;hNh tZih s/ mhe T[;/ t/b/ vZp/ dh fyVeh #u'I fe;/ B/ fp;sok ;[ZfNnk. i/ w?I t/y Bk b?Idk sK r[Zb{ ~ ;ZN }o{o tZidh w?I o'e fbnk s/ fejk nki' s/ Fqh wsh ih ~ th fbnkU, irQk pD ikt/rh. bVfenK B/ S/sh-S/sh p{NK ~ uwek fdZsk. T[BQK g?;/ bJ/ s/ ub/ rJ/. w?I ;'uD bZrk. ]{p j? x;hNk. i/ Ghy wzrdk sK T[; ~ tZX g?;/ fwb iKd/. go g?;/ d/Bk pkp{ jbkb e/. w?I T[; d/ ;ko/ rhs d/ p'bK #s/ fXnkB fdZsk sK T[; ftZu e'Jh ;[o sK ;h BjhI, jK w}/dko ]{p ;h. fco w?I ;'funk fe fJ; ftZu e'Jh B;hjs th ;h iK BjhI w?I nkg/ i[nkp fdZsk .fJ; s'I tZX j'o eh B;hjs j' ;edh j? fe b'eK B/ nkg jh d{finK ~ p?mB bJh EK d/ fdZsh feT[I ns/ fet/I fJ; dk e'Jh itkp BjhI.d{i/, fi; soQK x;hN/ B/ nkgD/ d';sK dh wdd ehsh T[;/ soQK ;k~ th nkgD/ ;kEhnK dk jw/Fk wddrko j'Dk ukjhdk j?. fJ; s'I fJbktk fijVh j'o fJZe pj[s tZvh B;hjs fJ; ejkDh s'I ;k~ fwbdh j? T[j fJj fe ;k~ ed/ th fwjBs eoB s'I ihn BjhI u[okT[Dk ukjhdk. w?I T[; ~ iKd/ j'J/ t/ydk fojk s/ T[j vZp/ s'I gb/N \kow #s/ ik NZfgnk. gbK ftZu jh No/B s[oB bZrh gozs{ x;hN/ dh :kd jw/Fk-j/wFk bJh w/o/ fdb ftZu SZv rJh.

29


pZfunK dk gzBk wkf;e w[ekpbk wkou 2013 d/ ;jh T[Zso jBL 1) ;{os nbe 2) jkphb 3) \b;shB d/ 4) ;'vhnw eb'okJhv 5) Criminal Investigation Department fJ; w[ekpb/ d/ fti/sk dk BK j? w[jzwd

;[Bfjo/- p'b

¤ ;Zuh rZb efjD s'I gfjbK i/eo T[; ~ w[V w[V s'fbnk ikt/ sK T[;dk t}B xZN iKdk j?. ¤ i/eo e'Jh nkdwh s[jk~ G/s dh rZb dZ;dk j? sK T[j s[jkv/ e'b T[; dh nwkBs j?. ¤ n}kdh dh G[Zy r[bkwh dh nwhoh Bkb'I fdbFkd ]K g[Zso ;[dkro ]K b[fXnkDk fpjso j?. ndkok gj[-c[Nkbk tZb'I i/s{ T[whdtko ~ bZy ¤ f}zdrh d/ fi; uke ~ neb BjhI f;T[I bZy tXkJhnK. ;edhL w[jZps T[; ~ Xkr/ ns/ ;{Jh s'I fpBk wkf;e w[ekpbk ngq?b 2013 jh f;T[I fdzdh j?. 1H j}os jw}k (o}hH) fe; izr ftZu Fjhd ¤ fiZE/ c[Zb w[oMkT[Id/ jB T[ZE/ wB[Zy BjhI j'J/< t;d/. 2H @fgze f;Nh# fe; ~ fejk iKdk j?< 3H wBhg[o dh okiXkBh dk BK dZ;'< 4H Ph.D dh c[Zb ckow dZ;'< 5H eKro; gkoNh d/ w"i{dk ;{pk gqXkB dk eh BK i/ s{z w[zfvnk, ikD? w/b/. j?<

w/b/ ftZu w[zvk

ies mukwbly dy pRSnW dy au~qr Byjx leI pqw : mwisk mukwblw, Adwrw phu-Putwlw, SyrvwnI gyt, mlyrkotlw[

eh s[;hI ikDd/ j'< -

f}ok\ ns/ u{j/ gkDh s'I p|?o T{Im s'I th tZX fdB f}zdk ofj ;ed/ jB. wrowZS nkgDh }[pkB pkjo BjhI eZY ;edk. ;Nko f\F ftZu fdwk| BjhI j[zdk. r'bv f\F dh :kddkFs fszB ;fezN j[zdh j?. r?Iv/ dk f;zC pkbK d/ r[ZS/ dk pfDnk j[zdk j?. Fkoe jh fJZe nfijh wZSh j? fijVh nZyK Mgedh j?. Ffjd dh wZyh 15 whb gqsh xzN/ dh o\sko Bkb T[Zv ;edh j?. Ffjd ed/ ]okp BjhI j[zdk. dfonkJh x'V/ dk d[ZX r{V/Q r[bkph ozr dk j[zdk j?.

F\hek F/otkBh r/N B'NL b/ye d/ ftukoK Bkb ndko/ dk ;fjws j'Dk }o{oh BjhI. fJ; bJh s[jkv/ G/i/ rJ/ nkoNheb} ftZu b'VhIdh spdhbh ehsh ik ;edh j?. 30

fuZsoh tkb/ ykJhI e/b/. fSZb Bk ;[ZNhI okj d/ ftZu, rzd Bk gkJhI xkj d/ ftZu. fwbDr/ T[E/ p/bh fwZso, gkT[D/ BjhI s{z N[ZN/ fSZso. ;'jD/-;'jD/ eZgV/ gkJhI, jZ;dk ikJhI, BZudk ikJhI. b? e/ nkJhI Bt/I fyv"D/, tz B ;[tz B / m/ b Q / , G"D/ / . pkg{ skJhI szr BjhI eoBk, p/b'Vh e'Jh wzr BjhI eoBk. mZr, u'oK s'I ojhI ;[u/s, fe;/ Bk d/JhI fdb dk G/s. fdB/-fdB/ tkg; nk ikJhI, g[Zsok! pj[sh d/o Bk bkJhI. @Btokjh# fuzsk j? wK ~, dkr Bk bkJhI ;'jD/ BK ~. -Btokjh x[frnkDth ngq?b 2013


ftfrnkBe ekYK

-r[ouoB B{og[o

p'bD tkbk vZpk Xosh d/ nkb/-d[nkb/ jtktK dk fJZe frbk\ fijk ufVQnk j'fJnk j? fi; ~ n;hI ‘tk:{wzvb’ nkyd/ jK. fJ; tk:{wzvb s'I pkjo fBZeb ikJhJ/ sK nZr/ i' ]kbh EK j? T[; ~ ‘g[bkV’ dk BK fdZsk frnk j?. tk:{wzvb j't/ iK g[bkV nkw wB[Zy bJh fJj ]kbh EK jh j?. ;dhnK s'I wB[Zy dh fJj XkoBk pDh ojh j? fe ;kv/ nkb/-d[nkb/ jtk j? fi; ftZu n;hI ;kj b?Id/ jK s/ fJ; ;kj b?D ;dek jh f}zdk jK. g[bkV dk T[BQK ~ FkfJd fuZs-u/sk th BjhI ;h. go fJZe y'ih fdwk| tkbk pzdk fJ; Xosh #s/ g?dk j'fJnk. T[; B/ fJ; nekF ftZu o/vhU sozrK okjhI nktk} bzxk e/ o/vhU pDk fdZsk. id'I pzdk eJh feb'whNo d{o p?mk p'bdk ;h s/ o/vhU ftZu fi; ~ g[okD/ b'e @p'bD tkbk vZpk# iK o/v{nk efjzd/ ;B, T[jdh nktk} ;k\ ;[DkJh fdzdh sK b'e j?okB j[zd/ ;B. fco e'Jh j'o nebwzd pzdk g?dk j'fJnk sK T[; ;'funk fe fJ; ]kbh EK ftZu'I nktk} sK bzxdh jh j?, fJ; ftZu'I s;tho th bzxkJh ik ;edh j? s/ T[; tZvh neb d/ wkbe B/ N?bhft}B pDk fdZsk. fJ; fgZS'I e'Jh j'o ngq?b 2013

y'ih fdwk| tkbk g?dk j'fJnk sK T[; ;'funk fe nktk} s/ s;tho sK mhe j? fJ; ftZu ozrK ~ th x'fbnk s/ cfVnk ik ;edk j?. T[; dh fJ; neb dh eokwks Bkb ozrhB N?bhft}B j'Id ftZu nkfJnk. j[D pzdk ibzXo iK fdZbh p?mk d{odoFB #u p'bdk j? sK n;hI nkgD/ xo p?m/ d/y b?Id/ jK fe T[; B/ fejV/ ozr dh ewh} gkJh j? ns/ fejV/ ozr dh NkJh bkJh j'Jh j?. fJ; p'bD tkb/ vZp/ B/ wB[Zyh f}zdrh ~ p/jZd gqGkts ehsk j?. fJ; B/ ;kv/ ofjD;fjD, ykD-ghD s/ gfjBD s'I fJbktk ;kv/ p'bukb d/ s"o sohfenK ~ fJZe soQK Bkb pdb e/ oZy fdZsk j?. NhHthH ;fGnkuko ftZu tZvh spdhbh T[d'I tkgoh id'I nB/eK ;oekoh ns/ r?o-;oekoh u?BbK dh Gowko j' rJh s/ ;kv/ fgzvK-FfjoK ftZu bZr/ ep{soK dhnK SsohnK tor/ n?BNhB/ oks'-oks rkfJp j' rJ/. ;kv/ wjkB ftfrnkBhnK tZb'I eZYh rJh fJj ekY ;wki ftZu c?bhnK e[ohshnK, fpwkohnK s/ d[FtkohnK ~ d{o eoB dh pikJ/ nZi fJe eko'pko pD e/ ofj rJh j?. fejk iKdk j? fe ftfrnkB dh 31


jo ekY wB[Zysk d/ Gb/ bJh j? ns/ fJ; dh |bs tos'I T[d'I j[zdh j? id'I fJj bkbuh b'eK d/ jZEK ftZu ubh iKdh j?. fJBQK ;?IefVnK dh frDsh #u uZb oj/ u?BbK ftu'I pj[fsnK dk ;wkfie w[FebK, w[;hpsK s/ nfBnK nkfd Bkb e'Jh ;o'eko BjhI i' fe j'Dk ukjhdk j?. fJBQK ~ ;o'eko j? s/ f;o\ fJj b'eK ~ jo jopk tos e/ nkgD/ u?Bb dh NhHnkoHghH fet/I tXkT[Dh j? sK fe tZX w[Bk\k ewkfJnk ik ;e/. nZi id'I fJj ;G e[ZM eko'pko pD frnk j? sK fJj th mhe j? fe eko'pko T[; dk jh uZbDk j? fi; gk; g?;k j?. ;'uD tkbh rZb fJj j? fe nZi id'I d[Bhnk Go ftZu p/fw;kb soZeh j' ojh j?, e[dosh G/sK ~ y'bQD dhnK ;\b e'fFFK j' ojhnK jB, g[bkV ns/ j'o ihtK d/ ihB} ~ gVQB ns/ fBy/VB dhnK e'fFFK ehshnK ik ojhnK jB sK T[; ;w/I ;kv/ NhHthH u?Bb b'eK ~ eokwksh BrK ns/ wDfenK ~ rbK ftZu bwekT[D dh ;bkj d/ oj/ j[zd/ jB. ny"sh ;kX s/ ;zs-wjzs nkgD/ v/fonK dhnK GhVK ftZu tkXk eoB bJh gqtuB eo oj/ j[zd/ jB. NhHthH f}nkdkso pZu/ d/yd/ jB. T[BQK ~ fJ; T[wo ftZu ;G s'I tZX b'V T[;ko{ s/ frnkB-ftfrnkB #u tkXk eoB tkb/ gq'rokw fdykJ/ ikD dh j[zdh j?. nZi id'I d[Bhnk Go ftZu pVh s/}h Bkb frnkB-ftfrnkB dk g;ko j' fojk j? sK n;hI nkgD/ wk;{w pZfunK ~ i'fsF s/ fe;ws dk gkm gVQk e/ o{VQhtkdh ns/ nzXftFtk;h fposh d/ XkoBh pDk oj/ jK. nZi b'V j? fe u/sB fdwk| ftnesh nkw b'eK ~ ;[u/s eoB fe fJj ny"sh gkm-g{ik, i'fsF, :'r ftXhnK ns/ o[dokeF d/ wDe/ rbK ftZu gk b?D Bkb ;kvhnK w[FebK, d[yK s/ eb/FK dk jZb BjhI j' ikDkl fJBQK d/ jZb tk;s/ sK ;k~ fJZe tZvh bVkJh bVB dh b'V j?.

ADVERTISEMENT TARIFF COVER PAGES MULTICOLOUR Back Title (Outer)

Rs. 5000/-

Back Title (Inner)

Rs. 3200/-

Back Title Half Page (Inner) Rs. 1600/-

INNER PAGES B/W Full Page

Rs. 2000/-

Half Page

Rs. 1100/-

Quarter Page

Rs. 600/-

Contract for 1 Year : 33% Discount Contract for 6 Months : 25% Discount All payments should be made in favour of "MONTHLY PAUH FUTALA" Payable at Malerkotla (Distt. Sangrur) MANANGER

gj[ c[Nkbk gqpzXeh YKuk vkfJo?eNoL 99142-58907 97816-07710 90416-36967

;zgkdeh FkykL 99142-58907

gqpzXeh FkykL 98149-09921

wkbtk y/soL 98149-09921

d[nkpk s/ wkMk y/soL 94176-64274

gqekFe s/ Skge npd[; Fe{o B/ gzikph fJ;bkfwe gpbhe/FB} wb/ o e' N bk tZ b ' I npdkb fgq z f Nz r gq ? ; , e/ b ' I r/ N , wb/oe'Nbk s'I Sgtk e/ d\so gj[ - c[ N kbk F/ o tkBh r/ N , wb/oe'Nbk (f}bQk ;zro{o) s'I gqekfFs ehsk.

;zgkde L npd[; Fe{o

32

ngq?b 2013


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.