www.maltarightnow.com
It-Tnejn, 24 ta’ Marzu, 2014
10
INTERVISTA
Fl-isfond tat-trilo;ija ‘Hekk T[abbat il-Qalb Maltija’ (93)
Insiru nafu a[jar min a[na Fil - [ar;a tal - lum ta ’ In Nazzjon qed nippubblikaw it - tlieta u disg[in parti fis sensiela ta ’ konversazzjoni jiet ma ’ Oliver Friggieri li fihom qed nittrattaw temi u realtajiet differenti . Illum se nitkellmu dwar il - karatter isti/i tal - epoka li ninsabu fiha llum . Imma tajjeb li fil - [ajja mg[a;;la li qed ng[ixu nieqfu ftit u nirriflettu fuq Oliver Friggieri
temi attwali u li huma ta ’ rilevanza . Bla dubju ta ’ xejn , Oliver Friggieri , bis sa[[a tal - kapa/itajiet indiskussi tieg[u , kapa/i janalizza u jid[ol fil - fond ta ’ dawn it - temi li g[and hom jg[inuna aktar biex niskopru a[jar min a[na , fejn a[na u fejn tissokta triqitna . Ma ’ Oliver Friggieri qed niltaqa ’ b ’ mod regolari biex
Joe Mikallef
ti jmorru biex jitg[allmu l-[sibijiet importanti u tajbin, u biex imbag[ad japplikawhom f’kull /irkustanza li jsibu ru[hom fiha. Pere]empju, il-qerda tal-ambjent hi anki ri]ultat tal-injuranza. G[all-kuntrarju, l-iskoperta tannatura twassal g[all-g[erf li bh ilbniedem mhux biss isir umli imma jsir ukoll kapa/i li jistag[;eb. L-edukazzjoni tikkaw]a listag[;ib, b[alma n-nuqqas ta’ edukazzjoni jmewwet l-istag[;ib, jeqred l-apprezzament. L-i]vilupp kbir li sar fil-qasam teknolo;iku wassal biex il-bniedem tilef [afna mis-sens tas-sorpri]a, tal-istag[;ib li kellu. T[assret id-distanza bejn il-misterju] u l-ovvju.
Ejja nitkellmu ftit fuq ilkaratteristi/i tal-epoka li ninsabu fiha. Sikwit nisimg[u lil min jg[id li ddinja tbiddlet, u marret g[allag[ar. Apparti l-progress xjentifiku, il-bniedem jinsab f’sitwazzjoni li g[andha ddiffikultajiet ;odda tag[ha wkoll. Morna ’l quddiem jew lura^ Nibdew b’e]empju. Karozza timita lill-bniedem g[aliex il-bniedem ivvintaha. Karozza tmur ’il quddiem u tmur lura, it-tnejn; hemm il-pedala tal-gass u l-pedala tar-rivers. ?iviltà tista’ tag[mel progress daqskemm tista’ tag[mel rigress; tista’ tirba[ u titlef, titjieb u te[]ien, b[al f’kull qasam tal[ajja, mis-sa[[a sal-impjieg, millarti sal-isport. Waqt li fit-teknolo;ija l-bniedem mexa ’l quddiem [afna, fil-
qasam morali hu medjokri aktar minn qatt qabel. Insemmu biss ilgwerra, l-ag[ar invenzjoni umana. Il-pjaneta tag[na qatt ma rat gwerer akbar minn dawn li saru mill-Ewwel Gwerra Dinjija ’l hawn. }ew; gwerer dinjija fisseklu g[oxrin, is-seklu talprogress. L-invenzjonijiet xjentifi/i stess spi//aw biex taw lillbniedem l-aqwa u l-ag[ar bomba li setg[et tesprimi l-mibeg[da umana fit-Tieni Gwerra Dinjija. Il-kobor ta’ ;enju twajjeb b[al Albert Einstein spi//a biex intu]a g[all-[a]en fl-eqqel tieg[u. L-Unjoni Ewropea stess hi mwellda mill-bi]a’ tal-umanità minnha nnifisha. L-Ewwel u t-Tieni Gwerra Dinjija, mibdijin f’pajji]i ta’ kultura kbira u antika, huma prova li l-bniedem jista’ jer;a’ jsir barbaru minn waqt g[al ie[or. L-g[aqda kontinentali hi qabelxejn b]onn politiku-kulturali
niddiskuti g[add ta ’ temi , sitwazzjonijiet u mis toqsijiet . Il - qarrejja huma mistiedna jipparte/ipaw billi huma wkoll jibag[tulna l - [sibijiet tag[hom . Kull korrispondenza u email g[al dan l - iskop g[andha tintbag[at f ’ dan l - indirizz elettroniku hawn imni]]el : joe.mikallef@media.link . com . mt .
Imma sikwit ng[idu li lqofol tal-edukazzjoni hu li persuna ssib impjieg, li ssib ta[dem wara li tkun studjat fi skola u f’Università. Iva, l-impjieg hu importanti [afna, Kull kors, anki kors f’oqsma ta’ [sieb astratt, b[alma huma l-Filosofija u l-Letteratura, g[andu jwassal direttament g[al impjieg.
L-invenzjonijiet xjentifi/i stess spi//aw biex taw lill-bniedem l-aqwa u l-ag[ar bomba li setg[et tesprimi l-mibeg[da umana fit-Tieni Gwerra Dinjija
aktar milli hi pro;ett ekonomiku. Il-faqar materjali stess hu effett tal-faqar politiku-kulturali. Leffetti ta’ kri]i morali huma wkoll ekonomi/i. U x’tg[allem il-bniedem minn ]ew; gwerer li involvew lid-dinja kollha^ In-natura tal-bniedem ma titbiddilx, g[alkemm hemm dejjem ittama sabi[a tal-edukazzjoni. Wara l-[erba tat-Tieni Gwerra Dinjija lEwropa nfexxet fi gwerer /ivili, re;junali. G[all-gwerra d-dinja nqasmet fi
tnejn, b[al omm u missier mi;;ielda bl-ikrah bejniethom. Lulied kellhom jag[]lu ma’ liema na[a riedu jxaqilbu. Pajji]i ]g[ar, inno/enti, b[al Malta, kellhom isibu ru[hom huma stess imda[[lin fil-konfront mortali li wera g[al darba o[ra li l-problema ewlenija tal-bniedem hi l-bniedem, u li l-aktar [a;a konkreta, prattika, u reali, ma hi xejn [lief il[sieb. Il-mo[[ hu kollox. L-akbar realtà huma l-ideat. Hemm tinsab it-tama ta/-/iviltà, ji;ifieri fl-iskola, kemm tat-tfal, u kemm tal-adulti.
X’ji;ifieri^ G[aliex tg[id li lideat huma l-aktar [a;a reali^ Kollox jibda u jispi//a fil-mo[[. Kollox hu [sieb, b[alma kull si;ra (kbira) hi (fis-sens li kienet) ]errieg[a (]g[ira). L-edukazzjoni hi sewwasew lakbar forza g[aliex tmiss lill-bniedem b[ala [assieb, b[ala xi [add li ja[seb u ja;ixxi. Kull azzjoni, mill-i/ken pass sal-akbar pro;ett, tiftiehem fiddawl tal-[sieb tal-persuna. L-iskola – mill-Kindergarten salUniversità – hi post fejn l-istuden-
Impjieg ifisser d[ul finanzjarju daqskemm ifisser impenn favur dinja a[jar. Kull student g[andu ljedd li jkun jaf li l-kors tieg[u se jiggarantilu xog[ol li jipprovdilu sigurta’ finanzjarja u sodisfazzjon professjonali. Ng[idu a[na, Fakultà b[alma hi l-Fakultà tal-Arti trid tadatta ru[ha g[all-esi;enzi tad-dinja teknolo;ika. Sadanittant, b[ala edukaturi, irridu nilqg[u g[all-fatt li t-teknolo;ija hi biss mezz u mhux skop fiha nnifisha. Quddiem il-kompjuter hemm dejjem l-istess bniedem, l-istess wie[ed li f’de]ert jew f’katidral g[andu l-istess natura u l-istess b]onnijiet. Il-progress je]isti sewwasew g[aliex hu mibni fuq ba]i permanenti, li hi n-natura.