Door de ogen van vincent incent Werkboek Vincents Tekenlokaal
Vincent van Gogh kreeg zijn eerste tekenlessen in Tilburg. Later groeide hij uit tot een van de grootste kunstschilders aller tijden. Hoe heeft hij zo ver kunnen komen? Wat heeft hij gezien en hoe heeft hij zo leren kijken?
T ilburg 1866-1868 Het begon allemaal in Tilburg in 1866, waar Vincent op zijn dertiende zijn allereerste tekenlessen volgde op de middelbare school, de Rijks-HBS Koning Willem II. Hij kreeg er tekenles van de kunstschilder Constant Cornelis Huijsmans (1810-1886). ‘Gij moet mijne jongens zien. Ieder staat aan een groot zwart bord, met een stuk wit krijt in de hand, teekend wat ik hun vraag op de groote die ik opgeef (somtijds een half el of nog grooter) en gaat elk ogenblik achteruit om het effect van het werk te zien. Zij hebben er zooveel plaisier in, en zijn met hunne geheele ziel zoo bij hun werk dat men eene speld hoort vallen, als de zaal vol is.’ C.C. Huijsmans over de klas van Vincent van Gogh, 1867.
Opdracht Het citaat van Huijsmans geeft een beeld van de tekenlessen en het lokaal waar Vincent les kreeg. Op diezelfde plek is nu Vincents Tekenlokaal gebouwd. Op de volgende pagina zie je er een tekening van.
Huijsmans’ bril
-
Kijk nu eens naar je eigen tekenlokaal. Noem drie verschillen tussen jouw lokaal en dat van Vincent van Gogh.
-
Verander het tekenlokaal van Vincent in een hedendaags kunstlokaal. Kies zelf een techniek: maak een collage, een tekening of bewerk een foto.
Vincent ging in Tilburg op kamers bij de familie Hannik op het Korvel. Tegenwoordig is dat St. Annaplein 18-19. De familie Hannik behoorde net als de familie Van Gogh tot de Hervormde Gemeente te Tilburg. Rond 1866 was Tilburg erg katholiek. Het grootste deel van de bevolking was laag opgeleid en werkte als arbeider in de plaatselijke textielindustrie. In het tweede schooljaar verliet Vincent om onbekende reden de Rijks-HBS. Er wordt gezegd dat zijn vader misschien de school niet meer kon betalen. Op 19 maart 1868 werd hij uit het bevolkingsregister van Tilburg geschreven. Vincent trok weer in bij zijn ouders in Zundert. Over de Tilburgse periode van Vincent van Gogh is verder weinig bekend.
Tilburgbril
Foto 1
Foto 2
‘Ik woon in een van de voorsteden van Londen, waar het betrekkelijk stil is, het heeft wel iets van Tilburg of zo.’ Vincent van Gogh in een brief aan zijn broer Theo, 1873.
‘Alles hier in Tilburg is even lelijk en den toestand van de stad – want het is godbetert eene stad - …, zooals gij u verbeelden kunt dat een fatsoenlijk dorp in de midden eeuwen was.’ C.C. Huijsmans, 1867.
Opdracht Zowel Van Gogh als Huijsmans geven een beschrijving van de stad Tilburg. Wat vind jij van de stad?
Maak twee foto’s van Tilburg: één van een mooie of bijzondere plek, de andere van een echt lelijke of oersaaie locatie in de stad. Plak beide foto’s in de Tilburgbril.
Meester-leerling Huijsmans ontwikkelde zijn eigen lesmethodes: ‘Het Landschap’ (1840) en ‘Grondbeginselen der Tekenkunst’ (1852). Dankzij deze publicaties was Huijsmans een gewild tekendocent en kreeg hij de vrije hand om op de Rijks-HBS naar eigen visie het tekenlokaal in te richten. Iedere leerling had de beschikking over twee tekentafels: een vaste tekenbank en een een draaibare tekenplank. Aan de muur hingen voorbeelden om na te tekenen. Deze waren van andere tekenkunstenaars. Ook het werk van de leerlingen zelf, hing aan de muur.
Collectie Gemeente Zundert
Er zijn weinig tot geen jeugdtekeningen van Vincent van Gogh. Slechts één tekening wordt aan hem toegeschreven: ‘Twee schetsen van een man leunend op een spade’ (1867). De ‘leerling’ Vincent zou deze onder leiding van zijn ‘meester’ Huijsmans hebben gemaakt. Tip: Wanneer je als onderwerp ‘mensen’ goed wilt tekenen, is het belangrijk dat je weet hoe het menselijk lichaam in elkaar zit. Denk hierbij aan de verschillen tussen het mannelijk- en vrouwelijk lichaam, de spieren, gewrichten, handen, voeten en gezichtsuitdrukkingen.
Opdracht Op deze en de volgende pagina´s zijn verschillende relaties ‘meester-leerling’ te zien. Maar wie is jouw ‘meester’ op school, in de sport of thuis? Kun je ook aangeven waarom deze persoon een ‘meester’ voor je is?
Maak twee foto’s: één van jezelf en één van je leermeester. Plak deze vervolgens in de meester - leerlingbril hieronder.
Foto van jezelf
Meester-leerlingbril
Foto van je meester
Meester–leerling C. C. Huijsmans en Ad Willemen Huijsmans was niet alleen een leermeester voor de jonge Vincent van Gogh. De hedendaagse Tilburgse kunstenaar Ad Willemen raakte namelijk ook geïnspireerd door Huismans. Zélf was Willemen tekenleraar op het Koning Willem II College en op de kunstacademie in Breda. Hij publiceerde zelfs het dagboek van C. C. Huijsmans.
Chemie tussen oude rot Willemen en jonge Janssen Het uitgangspunt van meester-leerling wordt vaker gebruikt in de kunstwereld, zo ook voor Stichting Kunstpodium T. Deze geeft (jonge) kunstenaars, uit Nederland en het buitenland, een podium om zichzelf te presenteren. Voor een expositie bij Kunstpodium T wilde Ad Willemen samenwerken met een jonge, talentvolle kunstenaar. Zijn keuze viel op Chiel Janssen. Zijn werk maakte namelijk grote indruk op Willemen. Als resultaat van deze meester - leerlingverhouding kwam er een gezamenlijke expositie tot stand.
Ad Willemen - Spiegel - 2004
Chiel Janssen - Ursula - 2006 - Collectie Zeus Hoenderop
Chiel-lasbril
Opdracht Van de expositie van Ad Willemen en Chiel Janssen is een video gemaakt met de titel: ‘Chemie tussen Ad en Chiel’. Bekijk deze video op Youtube en beantwoord de volgende vragen: Wie interviewt Willemen en Janssen?
Waarvoor gebruikt Willemen een telefoonboek?
Wat is de titel van de expositie van deze twee heren?
Meester–leerling Vincent van Gogh en Philip Akkerman Nog een voorbeeld van een meester - leerlingverhouding is die van Van Gogh en Philip Akkerman. Vincent van Gogh is voor velen een inspirator zoals voor de hedendaagse kunstschilder Philip Akkerman. Sinds 1981 schildert Akkerman alleen nog maar zelfportretten. Inmiddels heeft hij er al ruim 2700 geschilderd.
Gogh, Vincent Willem van (Kunstenaar) Zelfportret Parijs, 1887 olieverf op karton - 41 cm x 33 cm Inventarisnummer: s 0164 V/1962 Van Gogh Museum Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Philip Akkerman Nr. 84 1996 The Cartin Collection, USA
Opdracht Zoals gezegd staan Vincent van Gogh en Philip Akkerman bekend om hun zelfportretten. Op de bladzijde hiernaast zie je er twee. Waarom zouden kunstenaars zelfportretten maken? Bedenk eens enkele redenen.
Teken in de bril hieronder een portret van jezelf
Vincent-zonnebloembril
Meester–leerling Philip Akkerman en Marin Elsen Kunstpodium T organiseerde in 2009 een reeks leerling-meester tentoonstellingen. Eindexamenstudenten van de Academie voor Beeldende Vorming van de Fontys Hogeschool voor de Kunsten werden gekoppeld aan bekende hedendaagse kunstenaars. Eén van deze studenten was Marin Elsen. Haar ‘meester’ was Philip Akkerman. ‘Ik heb afstand genomen van mijn eigen gezicht.’ Philip Akkerman, 2009.
‘Mijn schilderijen zijn geen portretten van gezichten, maar van karakters.’ Marin Elsen, 2009.
Philip Akkerman Nr. 68 2005 Kunsthal Rotterdam
Marin Elsen Harry 2008
Opdracht Kijk naar het zelfportret van Akkerman. Wat denk je dat de kunstenaar wil uitdrukken met dit portret? Wellicht kan zijn uitspraak je hierbij helpen.
Het Brabants Dagblad schreef een recensie over deze expositie. Lees de tweede kolom over�meester en leerlingen. Aan welke voorwaarde moet deze relatie voldoen?
Vergelijk de portretten van Akkerman en Elsen. Zie je overeenkomsten?
Marin-duikbril
Brillen
door welke bril kijk jij? Misschien is het je opgevallen dat er op elke pagina van dit boek een bril te vinden is. Zo zagen we een Vincent-zonnebloembril, een Marin-Duikbril, Huijsmans’ bril, Tilburgbril, Meester-leerlingbril, Chiel-lasbril en ... wat wordt de naam van jouw bril?
Door de ogen van ... In dit werkboek heb je kennisgemaakt met Vincent van Gogh, C.C. Huijsmans, Ad Willemen, Philip Akkerman, Chiel Janssen en Marin Elsen. Ieder kijkt vanuit zijn eigen perspectief, soms met het blote oog, soms door de ogen van ... Chiel Janssen en Marin Elsen zetten hun duikbril en lasbril op en keken door de ogen van Vincent. Ze maakten er een filmpje van. Kijk maar eens op Youtube: ´Door de ogen van Vincent!`
Opdracht Maak een ontwerp voor jouw bril.
���
���
���
Concept: Kunstpodium T Tekst en vormgeving: Marin Elsen, Zeus Hoenderop, Chiel Janssen Eindredactie: Petra Robben Grafisch ontwerp: Blauwzuur Uitgave: Stadsmuseum Tilburg, 2009 Deze uitgave werd mogelijk gemaakt dankzij financiële steun van de Provincie Noord-Brabant en Kunstbalie.