Reportage | Het beroemdste wrak in de Rode Zee
THISTLEGORM ONDERWATER OORLOGSMUSEUM
Malini Witlox. |
René Weterings.
De Thistlegorm is een van de grote trekpleisters in de Rode Zee. Het is een indrukwekkende duik op een tastbaar stuk geschiedenis. “Het was enorm warm die nacht. Ik was half in slaap toen ik een verschrikkelijke explosie hoorde. Ik hoorde de bootsman schreeuwen. Ik probeerde op te staan. Het was donker in de hut, mijn spullen lagen allemaal op een hoop en ik kon mijn kleren niet vinden, dus ging ik aan dek met niets dan mijn reddingsvest aan. Er was een inferno van vlammen en flitsen en de weg naar de reddingsboten was geblokkeerd. Ik wilde mezelf redden door in het water te duiken. Ik rende naar de reling; het was al erg heet. Ik stond op het punt te springen en toen ik me omdraaide zag ik dat een van de kanonniers bewusteloos lag, met vlammen om hem heen. Ik rende naar hem toe. Het dek was bedekt met stukjes glas die in mijn voeten vastzaten. Voordat ik de kanonnier kon oppakken, moest ik stoppen om het glas eruit te halen. Ik slaagde erin de man op mijn schouders te krijgen en probeerde over het brandende dek naar de reddingsboot te komen toen ik iemand hoorde roepen. Ik zag Jon Dagg, de tweede officier, met enkele andere mannen op ons af komen; met hun hulp zijn we er eindelijk in geslaagd om in de reddingsboot te komen.” Bovenstaand zijn citaten van matroos Angus MacLeay, in 1943 opgetekend door de Stornoway Gazette. Je voelt de angst en de hitte die MacLeay en zijn collega’s tijdens hun laatste minuten op de Thistlegorm gevoeld moeten hebben. Een indrukwekkend relaas. Al sinds ik het las wil ik dan ook graag op dit beroemde wrak in de Rode Zee duiken, dat ligt in het zuiden van de Golf van Suez, westelijk van het Sinaï schiereiland.
Geluk In 2007 was ik voor de laatste keer in Egypte. Toen ging een klein groepje naar de Thistlegorm maar vond ik mezelf nog niet klaar voor de vaak pittige stromingsduik die je op het wrak maakt. Bovendien was het een halve dag rijden van waar we verbleven. Maar nu ik op een driedaagse bootsafari ben die slechts twintig minuten hoeft te varen en het wrak voor twee duiken aandoet, grijp ik mijn kans. Ik ben gek op wrakduiken en dan mag ik op een wrak met deze historie duiken! Duikgids Moustafa legt een lijn tussen het wrak en het schip. ‘Spring in het water en zwem meteen naar de lijn en hou je vast,’ luidt de instructie. De stroming is vaak zo sterk dat je als een vlag aan een vlaggenmast wappert. We hebben echter ontzettend veel
36
Onderwatersport | februari - maart 2019
37
Reportage | Het beroemdste wrak in de Rode Zee
geluk. Er staat zo weinig stroming dat we zelfs zonder het touw vast te houden makkelijk naar het wrak kunnen zwemmen. De eerste duik doen we vooral de buitenkant van het drie niveaus tellende wrak. De tweede duik gaan we naar binnen.
Mini bootsafari Vanuit Sharm-el-Sheikh maakten wij een driedaagse bootsafari aan boord van de Freedom III. De tocht voerde langs de mooiste plekken rond de zuidpunt van het Sinaï schiereiland, waaronder de beroemde wrakken van de Thistlegorm en Dunraven (zie ook Onderwatersport december 2018). Een korte safari is goed te plannen in een week in Sharm, waar wij verbleven in het Sharks Bay Umbi Diving Village. Volgens het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken geldt voor Sharm-el-Sheik een geel reisadvies (“let op, veiligheidsrisico’s”; groen is het overigens nooit geweest). De reis kwam tot stand in samenwerking met Sea More Travel. Info: www.seamore-travel.com
Op het dek aangekomen zie ik meteen twee oude treinwagons. Het schip vervoerde legermateriaal, bedoeld voor de Britten. Eigenlijk hadden de Duitsers het met hun bommen gemunt op de Queen Mary. Die vonden ze niet, maar daar was wel de SS Thistlegorm, volgepakt met oorlogsmateriaal onderweg naar Alexandrië. Varen over de Middellandse Zee was te gevaarlijk. Daarom voer de bemanning via de straat van Gubal naar haar bestemming. De doorgang naar het Suezkanaal was echter versperd doordat een schip op een zeemijn was gelopen. Toen de Thistlegorm voor anker lag te wachten, werd het geraakt door de Duitse bommen. Bij de aanval kwamen vier matrozen en vijf man van de geschutbemanning om het leven.
Er staat zo weinig stroming dat we makkelijk rond het wrak kunnen zwemmen.
ruim liggen nog wel tientallen opbergkistjes en laarzen. Van sommige motorfietsen zijn de banden zo op het oog helemaal niet verteerd. Ze zien er nieuw uit, alsof je er zo mee weg zou kunnen rijden en de tijd heeft stilgestaan. De motoren staan net als de trucks nog netjes in het gelid op de plek waar ze meer dan zeventig jaar geleden zijn neergezet. Meer dan honderd motoren zijn nog aan boord: Norton en BSA. Alleen van de achterste ruimen is niet veel meer over. Die kregen een voltreffer te verwerken toen de Duitse Heinkels hun bommen lieten vallen.
Motorfietsen Via het gangboord zwemmen we naar voren, waarbij we de hut van de kapitein en de brug passeren. We laten ons in het ruim zakken. Wow; ik zie laarzen, motorfietsen, auto’s, munitie. Zoveel dat ik eigenlijk niet weet waar ik kijken moet. Ik ben enorm onder de indruk, dit is gewoon een onderwateroorlogsmuseum. Er is zoveel te zien. Hier kun je wel honderd keer op duiken en dan zie je nog steeds nieuwe dingen. Ik ben de enige in de groep die met Nitrox duikt, en gezien de diepte van meer dan dertig meter is de bodemtijd beperkt tot maximaal twintig minuten. In een rap tempo zwemmen we overal langs, te snel naar mijn zin eigenlijk. Ik heb weinig tijd om mijn indrukken te verwerken. Twee kanonnen (nog uit de eerste wereldoorlog en op het dek van het vrachtschip vastgeklonken) zijn met koraal begroeid. Een papegaaivis hangt erbij. Zou hij weten dat hij hier op een historisch schip rondzwemt? Een ladder loopt naar het achterdek. Luchtbellen komen uit het ruim, er zijn gaten in het dek geprikt om de bellen er snel uit te krijgen. Bij de ankerlier zwemmen zebravisjes en rode vlaggenbaarsjes, een soort die lijkt op goudvisjes. De visrijkdom kan me maar matig boeien deze duik, ik ben hier voor het oorlogstuig. De lading in de laadbakken van de trucks is deels vergaan. Verderop in een deel van het
38
Onderwatersport | februari - maart 2019
Tijdmachine We zwemmen langs een aantal grote granaten, de duikgids krast iets weg. “1029” kan ik ontcijferen en de cijfers “XV&XVII”. Het is een tastbaar stukje geschiedenis. Zou Cousteau die het wrak in 1955 vond deze munitie ook bestudeerd hebben, vraag ik me af. Het voelt alsof ik in een tijdmachine ben gestapt, terug naar de Tweede Wereldoorlog. Hoe is het mogelijk dat dit machtige schip in tien minuten tijd zonk?
Foto boven: Bedford vrachtwagen. Onder: Zo’n honderd motoren zijn nog aan boord.
Van sommige motorfietsen zijn de banden zo op het oog helemaal niet verteerd. Ze zien er nieuw uit, alsof je er zo mee weg zou kunnen rijden en de tijd heeft stilgestaan.
Voor de duik heb ik van veel mensen gehoord dat de Thistlegorm lang niet meer zo mooi is als vroeger en dat duikers het schip flink hebben geplunderd. Dat zal best, maar nog altijd is het een van de meest indrukwekkende wrakduiken die ik heb gemaakt. Ik wil eigenlijk van bovenaf nog even een kijkje nemen bij de locomotieven die naast het schip liggen. Ik heb nog een kwartier bodemtijd, maar bij de andere duikers is de perslucht op en ze zitten tegen deco aan. We gaan weer via de lijn naar boven, waar het inmiddels iets harder stroomt en we bij de veiligheidsstop de lijn moeten vasthouden. Ik maak me alvast een voornemen; hier wil ik nog wel een paar keer duiken!
39