Mak 7 8 2013 web

ЛИТЕРАТУРА

MAKCD14: REEPGUN

DIVERSITY СТРИП ДУШАНА ДУРМАНА

МУЛТИМЕДИЯЛНИ КУЛТУРНО-ПОЛИТИЧНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ ЧИСЛО 7-8 / ЮЛИЙ – АВҐУСТ 2013. / ЦЕНА: 100 ДИНАРИ

COVER: МАРИЯНА ПАВЛОВИЧ

ЗМИСТ

ЛИТЕРАТУРА – ДРУЖТВЕНА АҐЕНДА

03 др Шукс: Ляксе 3

Тему того числа сформовали сами авторе и сотруднїки, а то – литература. Часто ше случує же лєтне число часопису МАК ма векши акцент на литератури. Гевти цо любя читац, през лєто, на одпочивку, вецей читаю.

04 Цумай: Проза 05 АРац: Поезия 06 ЦНадь: Поезиюм 08 АЖивкович: Биялош интервю 10 СПалєнкаш: Драгопис 12 АЖивкович: Поезиюм 14 МЗазуляк: "Бубици" 15 СНадь: Студиранє 16 СКолошняї: Драгопис 18 ССопка: Мандела 19 ОХома: Рецензия 20 КЦветкович: Чай 2 21 МПреґун: Поезия 22 АМР: Поезия 23 ДДурман: Стрип

МАК Мултимедиялни културно-политични часопис за младих www.makmagazine.rs Facebook: MAK MAGAZINE mak.magazine@gmail.com Число 07-8/2013 юлий – авґуст Директорка: Мартица Тамаш Одвичательни редактор: др Борис Варґа Помоцнїци редактора: Мая Зазуляк Сенка Надь Цецилия Надь

2 [ 07-08 ] 2013

Медзитим, интересантни феномен у рускоязичней заєднїци, же ше остатнїх рокох по местох дзе жию Руснаци вше частейше орґанизує младежски литературни вечари. "Дньовка" уж вецей як петнац роки промовує младих литератох, у Дюрдьове отримани уж даскельо литературни вечари, нєдавно Вербас орґанизовал друженє писательох, а тей яри и Нови Сад. Верим же литература нїґда нє будзе "ин" медзи широку популацию – нє лєм при младих, алє и вообще. Алє сам факт же ше пише по руски, же ше литературни вечари орґанизує и же су релативно нащивени – улїва оптимизем по питаню перспективи рускей литератури. Литература тема котра зазберує младих, та гоч ше авторе, углавним, медзи собу познаю, и гоч присутни приду пре вечарше друженє, або туньши напой. Нове литературне (проза) одкрице того числа - Цумай. У тим чишлє тиж препоручуєме 14. по шоре аудио компакт диск Мирка Преґуна (Reepgun) електронскей музики под назву "Diversity", як и стрип-автора Душана Дурмана, котри сотрудзує и зоз нашима приятелями зоз младежского часопису на словацким язику Взлет.

Дизайн и компютерски обробок: Иґор Орсаґ Лекторка: Блажена Хома-Цветкович Насловни бок: Марияна Павлович Стрип Душан Дурман – рисунок и сценарио Татиана Варґа – преклад зоз словацкого Видава НВУ "Руске слово" Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує "Maxima graf" Петроварадин

CIP – Каталогизација у пубиликацији Библиотека Матице српске, Нови Сад 008+32(=161.2) (497.113) MAK : културно-политични часопис за младих / редактор Борис Варґа. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

ДР ШУКС

ЛЯКСЕ 3

ЯК

ПОТОНїЦ ДО

ЦЕКУ

ИНТЕЛЕКТУАЛНОГО

ПРОСПЕРИТЕТУ

НА ВАЛАЛЄ ТОТ КОТРИ БУЛ НА СЕАНСИ ОТРИМАНЕЙ У ПОЛЬСКИМ СРАЧУ, ЗА ШОПУ МОЮ, ДНЯ БОЖОГО 03. 0Ю. 20ЯЮ. ЙОМУ ПОЗНАТЕ ШИЦКО ЦО МА ТУ БУЦ ПОВЕДЗЕНЕ, А ТОТ КОТРИ БУЛ ОПРАВДАНО ОДСУТНИ, НИА, МУ ЗВИТ У ПИСАНЕЙ ФОРМИ 3 [ 07-08 ] 2013

Нїґда ше нє купай и запах свой нє галаво подзель зоз блїзшим и далїшим – черпай зоз того моц до живота кед це нє ма цо тримац у тей держави насущней. Намагай ше видвоїц свой идентитет зоз воню котри хорски бухци зоз информативней емисиї ТВ-примача, дньовей преси, тварох зоз памфлетох политичней пропаґанди и митинґу паноцох на стред держави кед тримаю парастос за нас шицких. А потим кед ци ше уж повраца та видз вонка, удихнї и почувствуй шицки повилївани септични дзири того валалу и попробуй то почувствовац як существо єдней колосалней велькей виґейзированей на стред польох до котрих нас смола нанєсла пред 270 роками, приблїжно. Так ше постава бавяч. Так ше постава респектабилни. И так почина буц нє подло на валалє. Културу нє забудз цискац до себе. Спаль на стред двора шицки кнїжки котри ши нашлїдзел од предкох, накуповал у городзе, а най ци доживотна сатисфакция будзе голи на дворе читац календар, евентуално додавай чутки до адреналинского огня зоз вичитованьом Рускей кухарки опрез жвератка, тиж з другого боку будї. И озбильносц набок, кед ци то нє досц, та кед почина шпица опрез "Широкого плану", обеш ше зоз пету за повалу и йойч до лавора (розуми ше, потим ше одквач, трешнї зоз косцанїком до патосу, позаруцуй ноги на хрибет шиї, ходз до круга на рукох и скинч як бридки пес до котрого копли). Ходз до церкви. То ше ценї. Ґестинї зберай. Алє лєм кед нєт. Нєдзелями у найновших рекельчецох ходз зоз фамелию прешейтац ше на сладолед на пущанє. Шеднї, на апарат, пущ себе и

сцискай док ци у очох боґлї, нє укаже три исти черешенки, як у Лас Веґаше, а вец кед динари вичуря як з поточка, дзеци най збераю, гоч и цали валал най збера и танцуйце од щесца шицки за руки полапани, та будзе зоз це и фактор на валалє. Кед ци допию културни змисти, найдз часу за спортско-рекреативну розвагу. Идз патриц фодбал и там ше попробуй уклопиц ґу "накруцовачом" домашнього клуба. Подзель людзом з маджуном хлєба и навияй за фер плей. Нє як омеґа хлоп, алє як бесни вол. Наприклад так: "Браво за судию, витай у нашим валалє, нє гнїваме ше же за других судзиш, ти наш госц и мило нам же ци олєгчаме накармиц жену и дзецочка, после це волам до нас на з медзиком орешка, а можеме и кекси до млєка мачац". Од таких громох, од бридкосцох би вироятнє и сама Марґарет Тачер дзвигла руки од реформох фодбалу и политики вообще, а и велїм на стадиону годни повипадовац маджуново хлєби на жем, та годни з маси, куриплахно руцац цегелки доокола, та можебуц и ти урвеш дзепоєдну, и направия тотални кравенок од цалого гепенинґа, бо ше нє засладза пре це. Но, алє як то идзе у найвияцких ґрупох, таки ствари ци лєм оможлївюю просперитет на їх социялней драбини и, ниа, и у тим клубе уж будзеш респектабилни. Штудирай себе же кед рочнє одруциш дзешец пари ботоши, а купуєш по три, одкаль ци ботоши на ногох!? Най це тримаю будного таки думки и нїґда нє будзеш интелект як остаток челєдзи на валалє. И вичитуй рижни мудросци, як тото ту праве, же би ци ґанґлия напнута була и нє звишела ше од нєхасну и будзе зоз це на валалє.

Яким Винаї Цумай Нова проза

ЧАРНО

БИЛЕ Будзиш ше рано – виспани. Нє знаш прецо, алє и нашмеяни.

Яґод кед би то нє бул ти, цошка нє у шоре, алє ше препущуєш прето же ци, за пременку, одвитує. Сушед у квартелю попод нє одкруцел народнячину, сушеда прейґ балкону ше нє поносує еманципованей 47 рочней пайташки же як вечар було у карчми и хто ю лапал за риц, так же би цали кварт чул. Яґод кед би цали будинок бул празни, а ти сам у своїм квартелю. Радосц. Дакус ше поумиваш, тельо лєм же биш могол отвориц очи, приставиш кафу и роздумуєш. Подхитно мушиш нєшка зробиц тото, тото и тото. Уф! Алє, як ше аж и саме наклада – перше кафа и циґаретла, без того яґод да слунко анї нє вишло. И док ше змесцуєш на карсцель на балкону, на котрим уж вирисовани оцисок твойого задку, перше нагнуце з кафи и перши дим. Рай! Кафа яґод директ з Бразилу, нєт вязи же є найтуньша – праве така яка вше треба же би

4 [ 07-08 ] 2013

була. Аж да себе нє вериш як ци добре, шедзиш на балкону док це ранше цепло-жимне слунко биє, пиєш найлєпшу, а найтуньшу

ци явели зоз бирова же, можебуц, єст єден конкурс за роботу котри, можебуц, нє намесцени. Правда, до конца бул намесцени,

кафу на швеце и польнїш плюца з нєнормално-нєздравим димом. Живот добри! И док уживаш у моменце, дзешка зоз найчарнєй-

алє ти паметаш тото щесце кед ци явене. А и тераз ши щешлїви, ище баржей. Значи – рекорд!

шого куцику мозґа цошка шепта... Нє да мира! Алє ти себе надумал – нєшка живот добри, нєшка бу-

Е так, з оглядом же моменталь-

дзеш жиц, а нє преживйовац! Аж и у фрижидеру єст дакус айвару. Виходзиш зоз квартелю як прави граждан 21. вику: кафа попита, баґов озда загашени у пепеляри же би ци нє згорело гнїздо, з устох биє айвар, алє лєпше и то яґод да ши гладни, а попри того шицкого – анї нїґдзе нє пожнїш! Щесце. Та кед так рушело, думаш себе, прецо биш ишол там и там кончиц тото, тото и тото, озда лєпше вихасновац таки дзень квалитет-

нє преживюєш огромне щесце, надумал ши же нєшка до карчми нє пойдзеш, прето же ше нє сцеш замрачиц з превидну, алє сцеш же би ци тот дзень остал занавше у паметаню. Так. Алє, цо же треба робиц кед ше до карчми нє идзе? Кнїжка. Могол биш кнїжку даяку купиц, то мудра инвестиция, гоч и кед є нє даяка квалитетна, та заш лєм можебуц научиш даяке нове словко. И до фрижидера биш мог дацо купиц, прето же и сам знаш же кед тераз нє купиш нїч,

но, бо хто зна кеди ше таке дацо ознова годно заламац.

та будзеш кусац сухи кифли до бобалькох, док мац нє пошлє дацо. Надумал ши, кнїжку себе купиш

На виходу зоз будинку преходзиш коло банкомату, и ту ци на розум

и дацо за єдзенє, а и пенєж би цо скорей потрошиц, та и проблем менєй.

спаднє єдна погана думка. Ламеш ше опатриц чи нє остал даяки

Иншак, меркуєш же биш нє ишол

динар на рахунку. Ламеш ше же чи би ци виволовац судьбу, чи ю охабиц на миру, кед ци так крашнє служи од рана? Медзитим, понеже ти урбани чловек 21. вику, кед нїч инше, голєм це людзе увидза при банкомату та себе голєм подумаю же маш пенєжи, кед уж нє знаю же ши худобни, як церковна миша. Нє вериш. На рахунку єст тисяч динари. Нє знаш одкаль, алє ше анї нє питаш, алє ґрабеш док ше хтошка нє предумал и поцагнул их. Перше их потрошиц, а вец ше, можебуц, презнаш же чийо су. Одлучел ши – дефинитивно, твой найщешлївши дзень. Щешлївши и од того кед

през центер, пре людзох, пре шицки тоти очи упарти до це, яґод кед би це лали и дарли ше на це з очми, без да ши дацо згришел. Алє, нєшка окремни дзень. Нєшка ци нїхто нє може нїч! Главу горе, руку до кишенки же би ци нє випадли пенєжи, ошмих на твар и да видзиш. И у тим круценю през масу, патриш доокола док сцискаш тоту езерачу у кишенки, людзе яґод кед би пошалєли, чи цо? Ридко хто и попатри на це, а и кед попатри та ше ошмихнє. Но, кої им оцов!? А да, здогаднєш ше, то пре тото щесце котре це провадзи од божого рана. Тераз уж шицко ясне. Дакус ше аж и злєкн-

єш од такого щесца, прето же ши нє звикнул, алє нє можеш повесц же ци ше нє пачи, руку на шерцо. Идзеш и ошмихуєш ше. Гей, же випатраш дакус ретардирано, алє най. И людзе ше ошмихую. И слунко швици так як треба, анї кус баржей. И шицко у шоре. Живот нєшка добри. И вец пляс! У маси видзиш єдну твар котра ци ше ошмихує на дакус иншаки способ. Вона. Спущиш главу думаюци у себе же то нє правда, то єдноставно по шицких законох физики, астрономиї и церковних службох – нєможлїве! У глави яґод кед биш кричал на ню же би нє патрела на це, же би ше нє шмеяла, же би ше обрацела и пошла до пшамаца прето же нєшка лєм твой дзень и нїхто ци го нє вежнє! И вец є уж блїзко при це. Дзвигнєш главу. Попатриш єй до оч. Вона ше нашмеє так як лєм вона зна и, у тей хвильки ци шицко ясне. Поздравкаш и прейдзеш коло нєй. У истим моменту видзиш же шицки патра на це яґод кед биш бул нє зоз того швета, грижу це з очми и бичую з попатрунком. Аж ци и єден маймун, випатра, сцел украднуц тоту езерку з кишенки. Одразу ци придзе мло. Здогаднєш ше же тот айвар цо ши єдол, стої у фрижидеру уж дас рок. З правого боку ци кнїжара, а з лївого карчма. З правого боку биле, а з лївого чарне. Вибор би ци бул лєгки, кед биш нє мал тот чарни куцик у мозґу. Палєнка. Войдзеш до карчми, карчмар поздравка добре познатей твари и опита ци ше же за кельо ма точиц. Одвитуєш му най наточи тельо кельо треба же биш забул тот ошмих и тоти очи...

5 [ 07-08 ] 2013

Андрий Рац Поезия

ОДВИЧАТЕЛЬНОСЦ? "У живоце два ствари нє мож пременїц кед дакому даш живот, лєбо го вежнєш". Зосцеш ше зоз своєй скори виселїц воно це будзе провадзиц, гоч як то нє сцеш. Дойдзеш у живоце до точки кед ше меняц мушиш. То таке як кед ше ґушиш бориш ше, кашлєш, сцеш да престанє. Алє раз кед руши... Сранє то сранє. Добре, од ютра сом одвичательни, вредни. Рано ставам: Патрим до жвератка и питам ше – кого зає... ам? Лєдво сом ше дзвигул з кавча, перши три годзини нїхто нє шме прегвариц зо мну, аж анї моя Марча. Запалєнє мишицох од тренинґу, лєбо сом ше ожар и заспал на паркинґу. Пре дацо мушим буц нєрозположени, лєбо лєм додня рано любя дзвигац прицисок, ми, жени? Уж сом скруцел з теми. Можебуц подсвидомо нє сцем о нєй писац. А нач ше, заш, правиц глухонєми? У ствари – кед дахто и будзе вообще тото читац... Поука за хлопох: Хаснуйце презервативи, лєбо по християнски останьце "нєвини". Кед вас нє слуха – начухайце го до покриви. Голєм нє будзеце мушиц буц одвичательни и будзеце спац мирни. За жени: "Нєт поуки. Ви виновати за шицко, кед би нє було тебе рицко и тебе цицко, було би у шоре шицко!".

Цецилия Надь Литературни вечар у РКЦ

ЛИТЕРAТУРА ЗАПАКОВАНА ДО МУЗИКИ

ПОЕЗИ МАНИФЕСТАЦИЯ "ДЗЕНЬ

МЛАДОСЦИ – "ПОЕЗИЮМ" ОТРИМАНА У РУСКИМ КУЛТУРНИМ ЦЕНТРЕ

"МАТКА" У НОВИМ САДЗЕ, 24. МАЯ. УЧАСТВОВАЛИ: ИҐОР ГОРНЯК – ПИШТА, АСЯ ПАПУҐА, МИХАИЛ РАМАЧ, ИВАН КИШ, САША САБАДОШ, ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ, АЛЕКСЕЙ СИВЧ, САШО ПАЛЄНКАШ И САНЯ ПОЛДРУГИ

6 [ 07-08 ] 2013

Того року, "Дзень младосци" бул пошвецени младим уметнїком "писательом", а вони ше представели зоз писану и шпивану поезию. Виставу фотоґрафийох пририхтала уметнїца-фотоґрафкиня ґимназиялка Марияна Павлович, хтора зоз свою роботу приказала тему наркоманиї и "Тайней вечери". Прецо наркомания? "Прето же ше нєшка скоро кажде треце дзецко дроґира, або ґлуми же ше дроґира. "Тайна вечера" прето же ше нєшка кажде дзивче намага ґу якейшик совершеносци, то у пренєшеним значеню булимия, а вяза медзи тима двома темами – шмерц" – визначує Марияна.

УЧАШНЇКИ Поезия и проза Сашу Сабадоша нашмеяла публику. Саша єдини наступел на "Поезиюму" и зоз прозу, а його ориґинални способ писаня текстох и спонтани наступ шедзеня на бини – лєм приблїжели твори присутним.

Иґор Горняк – Пишта, перше пречитал свойо нови стихи, а потим виведол цошка нєкаждодньове за руску литературу – "одреповал" свою поезию. У подлоги було чуц музику, а зоз рухами и ритмику вигваряня словох, Пишта порушал енерґию при публики. И поезию младого поети Михаила Рамача уж могло чуц на фестива-

лох, алє на "Поезиюму" вон першираз зєдинєл писану поезию зоз акустичну музику. У єдним новим виданю, на ґитари Михаил одграл свою нову писню и шлєбодно мож повесц же виволал приємне нєсподзиванє публики.

шени" одшпивац праве баш три шпиванки... ПОЕЗИЯ НЄ "ИН" Як потолковац феномен орґанизованя таких вечарох, кед поезия у нєшкайшим чаше при младих нє "ин", нє актуална є тема. Вироятно заблукала зоз даяких прешлих часох, зоз часу Шекспира, односно Ромеа и Юлиї, теди кед було барз важне шептац стихи любеней особи. Нєшка ше емоциї виражую прейґ дружтве-

и пренашли себе у поезиї? Чи у писаню... Чи у слуханю роботох других... Иснує и други бок тому шицкому. Векшина творительох хтори наступали на "Поезиюму", ше познаю, познаю поезию хтору пишу, медзи собу находза потримовку и порозуменє за слова хтори "нашкрабани" на паперу. Можебуц на таких сходох присутни вше исти особи, ридко кеди ше зявює дахто нови. Зявюю ше и дилеми чи млади

ИЮМ У другей часци "Поезиюму" литература була ище "запакованша" до музики. Єден од учашнїкох Алексей Сивч наступал на велїх музичних манифестацийох дзе шпивал, або грал, алє свойо ком-

позициї по першираз виведол на єдним вечару поезиї.

З того мож заключиц же писана и шпивана поезия попреплєтани, односно же су узко повязани. И Саня Полдруги одшпивала даскельо свойо писнї . Од нєй зме чули обидва боки – рецитовала свойо стихи, а потим их одшпивала. З публику "флертовала" праве зоз свою харизму и ошмихом. На литературним вечаре наступел ище єден хлопски интрепретатор – Сашо Палєнкаш. Вон на ґитари одграл даскельо свойо писнї, односно три, бо през франту гварел же бул "приму7 [ 07-08 ] 2013

них мрежох, телефонох, а нє зоз писаньом и читаньом поезиї. Заш лєм, вечари поезиї ше вше частейше орґанизує од "Дньовки" у Руским Керестуре и литературних вечарох у Дюрдьове, котри ше уж орґанизує кажди рок, до литературного вечара у Вербаше пред двома роками, до "Поезиюму" у Новим Садзе. Исную людзе хтори иншак функционую и иншак роздумую. Можебуц себе пренаходза праве у писаню и твореню. Як доволац и прицагнуц людзох же би нащивели таки поетски случованя? Як инспировац єдну нову часточку людзох же би писали, а кед нє

хтори нащивя литературни вечар наисце прицагує поезия, чи лєм познєйше друженє и виход на варош? Без огляду як тот феномен мож толковац, млади пишу, вше частейше орґанизую литературни вечари. Кед ше вежнє факт же "нашу" културу треба очувац, у глави ше ми надрилює нове питанє, чи поезия може направиц нови швет при младих? Швет словох, записаних и вигварених. Швет хтори дава вельо, а найважнєйше – хтори зазберує и повязує младих.

Александра Живкович Интервю зоз режисером Звонимиром Павловичом

ТЕАТЕР

орґанизатор є Фестивала дзецинскей творчосци Руснацох "Веселинка". Автор є велїх проєктох, як цо мултимедиялни проєкт "Авзлоґ", а тиж так сотрудзовал и зоз Сербским народним театром у Новим Садзе и РТВ Нови Сад, Редакцию на руским язику, дзе писал ТВ сценария.

ЗОЗ КЛЇТКИ ПРЕМИЄРА ПРЕДСТАВИ "МАЧКА" У РЕЖИЇ ЗВОНИМИРА ПАВЛОВИЧА, ПОЧАТКОМ АПРИЛА У ПРОСТОРИЙОХ РУСКОГО КУЛТУРНОГО ЦЕНТРУ (РКЦ), БУЛО ЗБУВАНЄ, КОТРЕ ПОРУШАЛО ВЕЛЇХ НА РОЗДУМОВАНЄ, КРИТИКИ И КОМПЛИМЕНТИ ЗА ДРАМСКИ СТУДИО РКЦ. ПО КОМЕНТАРОХ ПАТРАЧОХ – ТО ЄДНО ОД НАЙУПЕЧАТЛЇВШИХ СЛУЧОВАНЬОХ У ТИМ ЦЕНТРУ ОСТАТНЇХ РОКОХ. Звонимир Павлович у рускей явносци познати як шлєбодни и аванґардни режисер хтори зоз своїма представами вше порушал "жабурину по барох". Историю на Филозофским факултету нє закончел пре свойо принципи, алє зоз студийох, як гвари, "вицагнул шицко цо му требало". Виучовал тото цо го интересовало, як цо то режия и ґрафични дизайн. Вирежирал вецей як 25 представи,

8 [ 07-08 ] 2013

ПРЕЦО ПАУЗА 10 РОКИ У РЕЖИРАНЮ ПРЕДСТАВОХ? ЗВОНИМИР ПАВЛОВИЧ: Нє пауза. Дванаста "Веселинка" того року. У тим интермецу сом нє запшел. Нє вищавел сом ше по идейох, єдноставно нє було нагоди за роботу. Условия нєт анї тераз. Цала ситуация у нашим театралним живоце катастрофална и то ше, вшелїяк, одражело на мнє. Єдноставно, вецей сом нє мал цо повесц, а даремно правиц представу кед тоти порученя у моїх представох помедзи шорики. Пришли зме до того же нам "естрадни", популистични представи достаточни. Односно, таке дацо виглєдовацке – нє треба нїкому. Представа "Мачка" и далєй остала у моїм маниру, лєм питанє дзе тоти порученя пойду. Требала би ше бавиц у наших штредкох, алє вона нє муши вше задоволїц смак публики, цо цалком розумим. Правда же зме, з нашим еґзотичним язиком, початком седемдзешатих були нєзвичайни у цалей тедишнєй Югославиї. Були зме – "еґзотика рутеника". Ношитель того

углавним бул Нови Сад и ту нїґда нє було проблем коло комуникованя, бо вельке понуканє представох и мож патриц алтернативу. Розмазаносц официйного, етаблираного театра ше праве зводзи на тото же ше муши одробиц даскельо представи до рока и за тото ше достава плацу. А остаток часу – цо робиц? ЯК ПРАВЕНА ДРАМАТУРҐИЯ, СЦЕНАРИО ПРЕДСТАВИ "МАЧКА"? ЗП: Найскорей би то могло наволац монтажа, алє понеже, сом вше як даяке нєдоповедзене дзецко – остало то на уровню сеґментох зоз текстох Юлияна Надя хтори ми були барз цикави, а з другого боку сом мал подобни уж готови бавени драматурґски тексти, котри вишли у моєй кнїжки ("Клїтка за щешлївих"). Требало лєм пренайсц ключ як тото шицко поскладац. Требал сом, з єдного боку, повязац даскельо його обявени тексти, а з другого – даскельо мойо обявени драми. Так настало нове "писаниє". Нє даяка ґениялна ствар – єдноставно лєм чувство хторе ше зоз кус сцерпеня лєгко могло пренайсц. ПРЕД ДВОМА РОКАМИ ВИШЛА УЖ СПОМНУТА КНЇЖКА ВАШИХ ДРАМОХ. ЗОЗ ДРАМИ "РЕПРОДУКЦИЯ" ВИХАСНОВАНИ ТЕКСТ ХТОРИ И У ОСТАТНЄЙ СЦЕНИ ВАШЕЙ НАЙНОВШЕЙ ПРЕДСТАВИ. ПРЕЦО ТАКИ КОНЄЦ? ЗП: Теми по хторих будзем шторпац и виглєдовац ше зводза на проблем индивидуалца яки вон ма спрам естаблишменту, дружтву. То тото одношенє, дзе поєдинєц антигерой и углавном є прихильнїк ґу даякей уметносци. Интересує ме як дахто дакого гноби и прецо вон то люби робиц. Тота особа цо гнобена барз богата зоз мрию, вертка є кед у питаню сцелосц, а найвекши проблем єй як указац цо ноши у себе. То барз чежки задаток. Нє знам чи ту єст дацо автобиоґрафске, алє то анї нє таке важне. То єден архетип котри особнє любим прецаговац през мойо представи. Дакеди то лєм єдна особа, а дакеди пасмо людзох. ЯК ҐЛУМЦОМ ДОДЗЕЛЮЄЦЕ УЛОГИ? ЗП: Мойо ґлумци можу буц вибрани 9 [ 07-08 ] 2013

скорей, то моя приватна ствар и я то на початку нє дзелїм зоз ґлумцами. Понукам им єдну ровню розгварки дзе випитуєм и видзим же як вони дихаю, алє нєт нїяка формула, нїч примушуюце. То просто єдна файта понуканя, хтора очиглядно цикава и накадзи ше зажиряча очи мойому собешеднїкови – видзим же ту єст цошка. Жренка ше отворя и видзим же почина комуникация медзи нами. То би бул сам початок початка. После того приходза други ствари хтори нє муша буц вше приємни. Приходзи до прешвечованя у филозофским смислу. Сцем их уцагнуц до свойого швета, а вони мнє до свойого. Як ше ми то находзиме – то тото цо остава на меджи. Таке исте одношенє и медзи режисером и ґлумцом, и думам же го нє треба демистификовац и розгольовац. То ствар хтора просто така яка є. Прихильнїк сом тих драматурґских обробкох, та аж и монтирам розгварку у хторей ше видзи сцелосц, жажда. ЯК У ВАШИХ ПРЕДСТАВОХ СОТРУДЗУЮ РИЖНИ ҐЕНЕРАЦИЇ? ЯК РОБИЦ ЗОЗ НЇМА? ЗП: Интересантне же сом дзешка у подсвидомосци мал чувство же би представа "Мачка" могла мац таки исти шарм, як 1994. року кед ше позберало три ґенерациї коло проєкта "Танґо". То цошка цо людзе зоз собу уж маю. Чи то фаца, чи вислов – то фине, питке. Чаривне. Прихильнїк сом тей чаривносци кед є умерена, нє пренаглашена. Вона оплеменює контакти медзи людзми. На єден фини и лєгки способ ю мож презентовац и вона опива. Файта опияту од хторого, наздавам ше, нє болї глава, алє углавним ше роздумує. Кед ґлумец роби над самим собу и прейдзе през власни филтери – то ше видзи на пробох. ЯКИ НАШО МЛАДИ ҐЛУМЦИ? ЧИ МАМЕ ТАЛАНТОВАНИХ МЛАДИХ ХТОРИ НА ТЕАТРАЛНЕЙ СЦЕНИ НЄ АФИРМОВАНИ? ЗП: Маме огроме число, лєм же вони без перспективи. И то найгорша ствар хтора ше може трафиц єдней "малей" меншини. Нєт простору за нїх и за тото хтошка муши одвитовац. Мнє

ЧИ ШЕ БУДЗЕ РОЗВИВАЦ И ДАЛЄЙ ДРАМСКИ СТУДИО РКЦ? Могол би. Кед бодованє, хторе нєдавно уведзене до финансованя рускей култури, будзе мац даякого смисла. Може буц якашик файта експерименту, алє конєчно, кажди мерадла хтори ше пробую увесц, муша мац стандарди особнє лєгко, вше одвитуєм нє лєм як режисер, алє мам и ґенерацийску одвичательносц ґу моїм ґлумцом же бим им голєм на одредзени способ указал дзе ше можебудз скрива дацо тайомне. Тоти особи на марґинох и на тих марґинох – нє знам цо будзе з нїма. Пробовал сом дакому поотверац очи. Тоти млади напевно же дожию свою нєприємну катарзу, праве прето же нєт за нїх простору. ПРЕЦО НАЗВА ВАШЕЙ КНЇЖКИ ДРАМОХ "КЛЇТКА ЗА ЩЕШЛЇВИХ"? ЧИ ВИ ЩЕШЛЇВИ У ВАШЕЙ КЛЇТКИ? ЗП: Тота клїтка дожила свой одвит. Мали зме знїманє представи "Мачка" за телевизию. Тото знїманє глупе, бо ощербює театралну визуру. Мушело ше ю премонтирац. Так вошла клїтка и два особи хтори паля швичку и кладу их до клїтки. Два єства у єдним, а у клїтки. Клїтка може буц и златна. Маш шлєбоду, а знова ши заварти. А фино ци. Можеш дихац, припатрац ше, клїтка може стац и горе. Чи сом у клїтки? И я мам якушик свою клїтку, алє можебуц є иншака. Найгорше кед клїтку подрозумюєш под гарешт. Е, то вец проблем. Свою клїтку нє спатрам як гарешт. Руска култура у клїтки. Людзе хтори ше там находза, пре дацо щешлїви. Клїтка може буц и кед зме ше як мали бавели на "пис-пас". Бегаш, бегаш, плювнєш до пальцох, вдериш до мура и вец це там нїхто нє може рушац. И то може буц клїтка.

Сашо Палєнкаш Драгопис руского R`n`R мисионера

Нєвиглєдана Сербия:

ДНЇ РУСКЕЙ

КУЛТУРИ У ШУМАДИЇ 10 [ 07-08 ] 2013

Путованє зоз Бачкей до Шумадиї було як преход зоз єдней димензиї до другей. Насампредз пре хвилю, алє и пре амбиєнт. Як вони гваря – зоз допитей ровнїни до брегох. Майска хвиля ше зоз приємней ярнєй пременєла до армаґедонского отвераня хмарох. Падал каменєц таки як пильки, хтори до билого попрекривал двори, улїчки, пажици, а потим и густи диждж хтори по варошох понаправял вилїви. Но, на другим концу вароша було цалком сухе и жем чекала води. И то хвиля хтора будзе присутна през цале пребуванє у Шумадиї. Шор чарних хмарох, шор моцного дижджу, шор ярнього слунка. НА ЮГ ПРЕЗ НС У петнацрочней кариєри Парадоксу, творенє по руски пришло дакус познєйше, кед зме ше и як музичаре, и як особи почали отверац ґу гевтому боку, од хторого зме дотеди сцекали. Пременєл ше стил музики, та було места же би ше експериментовало и зоз язиками. У медзичаше, мойо творенє на руским язику ше розконарело, музика ше розвила, а наступи ше нагромадзели. Дзекуюци дружтвеним мрежом, остало ше у контакту зоз велїма людзми, алє и оможлївело провадзенє одредзених нових активносцох. Такой дзешка по врацаню зоз викенд турнеї зоз Заґребу початком 2013, ушлїдзела нєурядова поволанка до южней Сербиї. Поволанка була у напряме же би сом отримал ище гет скорей дорадзени концерт. Медзитим, очиглядно док провадзели часц моїх активносцох прейґ дружтвених мрежох, у медзичаше им пришла єдна друга идея на розум. Перше же би ше тот

наступ преширело зоз виставу моїх фотоґрафийох, а потим на тото додали же най у ствари представим нє себе, алє цалу руски заєднїцу и културу. Часом ше народзела идея за назву: "Вечар рускей култури". Перше ми дакус було нєправо, понеже векшина догваркох цекла у напряме солистичного концерта, хтори ма свою концепцию, а тераз нараз треба досц того меняц и обдумовац, плус же фокус приповедки меня обєкт. Швидко сом обдумал концепт и способ як то шицко зреализовац. Понеже требало зоз собу вжац цо вецей промотивного материялу, опрему за гранє и нормално, дацо од приватних стварох, а шицко же бим могол влєчиц зоз собу по явних превозкох. Додатне виволанє тому шицкому бул пред тим наступ и у Новим Садзе у Руским културним центру на "Поезиюму". Но, з другого боку и то олєгчало путованє. То була "єдновечарша кафа", стретнуце зоз особами з хторима ше уж нє так часто стретам, подружиц ше у менєй обовязней атмосфери. КЦД Културни центер у Даросави ма свою историю, хтора ше закончує дзешка дзеведзешатих, же би после вецей як цалей децениї просториї превжало нове нєвладове здруженє єдноставней и практичней назви "Културни центер Даросава". За барз кратки час, вони реализовали вельке число богатей и рижнородней програми, а у сотруднїцтве зоз поєдинцами и здруженями зоз скоро цалей держави – од сивера по юг. Дзекуюци отвореносци їх думкох, "Вечар рускей култури" лєм ище баржей допринєсол колоритносци їх роботи.

11 [ 07-08 ] 2013

Привит бул цалком єдноставни и спонтани, як кед бизме ше познали сто роки, цо у ґлобалу нє так далєко од правди, понеже зме подобна файта людзох, у подобней роботи. Предсидатель бул у роботних шматох зоз вартачку у рукох, а предсидатель Управного одбору бул наш вожач и друга потребна лоґистика. Млада буґнарска надїя, хлапец Стево бул права рука предсидателя, хтори прилапйовал и його бистри предкладаня. Библиотекарка з тей нагоди була єдина женска рука, хтора ше остарала же би ше у тей цалей гужви и даяку кафу попило. Гужва була прето же остало ище пар годзини до початку, а поставяц виставу ше лєм почало. Проблем настал у тим же швиже оспособели єдну нову салу, капацитету 70-80 людзох, у хторей були статични фотоґрафски поставки (за розлику од ґалериї, у хторей ше поставки меняло дакус частейше). Бина, озвученє, сценоґрафия и шедзиска були на своїм месце. У медзичаше и мнє ше поспишело змонтирац руски штанд на хторим ше нашли пар флаєри, "визитки", нашо друковани виданя, Руски информатор, як и даскельо кнїжки, компакт диски и ДВД, хтори повиходзели як мултимедиялни додатки часопису МАК. Медзитим, фотоґрафиї хтори були зарамени до вельких склох було чежше поквачиц, понеже требало голєм три особи же би ше поставело єдно. "ДНЇ РУСКЕЙ КУЛТУРИ" Маса поуходзела, шветла ше погашели и програма почала. Концепт бул таки же сом грал свойо авторски композициї на руским язику, а помедзи нїх сом бешедовал о Руснацох у Сербиї и у швеце, кеди-нєкеди поволуюци ше

на "доказни" материял зоз штанду. Цала програма тирвала кус вецей як годзину. Понеже у публики було и локалних интелектуалцох, програма була интерактивна, односно – було числени питаня. Медзитим, такой на початку того наступу ше ми трафела єдна гришка. Присутних сом привитал нє на "Вечаре рускей култури", алє на "Дньох рускей култури", но алє ме орґанизаторе такой виправели. Припознал сом гришку з коментаром же би "днї" бул дакус "преаґресивни" програм, з оглядом же ше першираз стретаме на таку тему. Но, алє нє бул сом далєко од правди! Ютрейши обход Даросави и його околїска заш лєм баржей бул унапрямени на їх випитованя о Руснацох, як о упознаваню зоз їх крайом. Тот други дзень у Шумадиї ше закончел зоз завераньом вистави арандєловацкого маляра Велибора Павловича, хтора даскельо тижнї була виложена у АРТ Ґалериї у Арандєловцу. На заверанє були поволани арандєловацки творителє: писателє, уметнїки, маляре, фотоґрафи, як и блїзша родзина. Атмосфера була барз приємна и домашня, алє ше кус пременєла кед дознали же хто сом и одкадз сом. Такой ми дали слово же бим повед пар слова о своєй нащиви и о Руснацох, а нашла ше ту и єдна ґитара, та сом им одшпивал и даскельо свойо писнї на мацеринским язику. Людзе були щири и зацикавени зоз тим цо сом им гварел за Руснацох у Сербиї, а з оглядом же першираз чули тото шицко – даєдни думали же их франтуєм, алє кед похопели же то наисце правда, було им мило же у їх держави други народи маю нагоди жиц як у своєй власней.

ПОЕТАРИЮМ здруженє писательох розвило ше зоз литературних стретнуцох, хтори ше почало отримовац 2012. року у Новим Садзе. Основна сновательска задумка порушац новосадску поетску сцену, же би ше поезия зоз библиотекох и ґалерийох премесцела до єдней вецей боемскей и нєконвенционалнєйшей атмосфери – до карчми. З акцентом на тим же участвовац у случованю поволани кажде хто пестує афинитет ґу поезиї и же би ше 12 [ 07-08 ] 2013

за ню заинтересовали гевти, хтори з ню нє маю дотику. Снователє планую же би пошли и далєй, же би ше афирмовало поетску сцена, и таки стретнуца дзвигли на уровень културного понуканя городу. Тиж, же би орґанизовали шицки файти литературних пормоцийох, поетски фестивали, та вистави и музични наступи. По тераз, стретнуце "поетарцох" було отримане у, такволаних, андерґраунд, або нєстандардних кафичох – пивнїца

"Црни бик", "Перо", паб "Два пса" и кафе ґалерия "Фрида Кало". Поетариюм ма свой бок на дружтвеней мрежи Фейсбук (Профил: Poetarium Novi Sad ), прейґ хторей комуникує зоз шицкима хтори ше интересую за тоту подїю и маю дзеки ше приявиц. Приявює ше прейґ "инбоксу" (poetarium.novisad@facebook. com ), а обвисценя о месту и чаше дзе ше стретнуце отрима, даваю ше прейґ "ивентох".

Дияна Кнежевич

УПАТРАЮЦИ ШЕ НА СИЛВИЮ ПЛАТ Нє мам ше вецей з чим кармиц. Хибя ми лакотки циґаретли хлєб поезия вон. Кармим ше з одрутками. Єм рошлїни и зосушени чувства. Розцагуєм през пальци, место хлєба, устату надїю. Залївам зоз чаями (а требало би зоз водку) врещанє йойк слизи. И пахам цудзу поезию место свою най родзим. Безплодного пирка пред нїм гола кирвавим Место же би ме вжал и облапел вон цихо и поцагнул ше. Кед нєт циґаретлох и диму упатраюци ше на Силвию Плат отворим релну и змесцим главу нука. И вецка прейдзе. Вецка вецей нє болї.

13 [ 07-08 ] 2013

Душко Доманович

НА КОНЦУ На концу, верим, бо так озда будзе зоз тима цо куфри нє ноша, шицко до єдней писнї спакуєм и вежнєм зоз собу: єдну рику, єдно древо, даскельо нєпрекрижени длуства, даскельо нєвипитани хороти. Шицко. Медзи шицкима глупосцами, хтори ми на гранїци вежню, нє будзе места єдино за ню, за тоту остатню мою шмерц, хтора ме з хрибта заколє, єдней подозривей яри, як тота. И то ми, у ствари, єдини страх: Як будзем там, без нєй? Як без шмерци жиц?

(Прешпивала зоз сербского и пририхтала Александра Живкович)

Мая Зазуляк Сучасна технолоґия помага, чи одмага?

СТУДЕНТИ ВШЕ МАСОВНЄЙШЕ ХАСНУЮ "БУБИЦИ" НА ИСПИТОХ И КОЛОКВИЮМОХ. ПРИЧИНА ТО ЖЕ СУ ЛЄНЇВИ, НЄ МОЖУ ПОЛОЖИЦ ИСПИТ ПРЕ ПРЕОБШИРНЕ ҐРАДИВО, АБО ПРЕ ПРОФЕСОРА ХТОРИ ГЛЄДА ЖЕ БИ УЧЕЛИ ШИЦКО НАПАМЯТ

– "Бубицу" сом почала хасновац кед

Висша лекторка за руски язик на

сом на факултету достала предмет,

Оддзелєню за руски язик и литера-

Уж длугши час по студентских кампусох мож наисц на полїпени оглашки о видаваню справох за лєгчейше покладанє испитох. Єст их вецей файти, а даєдни з нїх то, популарно волани, "бубици" хтори ше кладзе до уха, камери хтори иду до ґомбички на шматох, пенкала зоз камерами итд. Нє мушице анї отвориц кнїжку, а испит положице без проблему. Потребне лєм буц шмели, наволац число на оглашки, порихтац од 10 до 50 еври и замодлїц дакого же би вам диктирал.

предмети нє могла покладац. Думам

Абсолвенткиня, хтора сцела остац анонимна, уж вецей раз положела испит на таки способ.

ни, як и детектори за одкриванє

14 [ 07-08 ] 2013

дзе професор глєдал же бизме шицко учели од слова, до слова. Знала сом же го иншак нє положим, та сом ше одлучела за тот способ и удало ше ми. Кед би ме профе-

туру, Ксения Сеґеди гвари же нїґда нє обачела же би дахто на єй испиту хасновал "бубици", алє нє може твердзиц же их нє хасновали.

сор "лапел" же мам "бубицу", нє

– Думам же студенти, на тот способ,

дошлєбодзел би ми покладац тот

лєм себе правя чкоду. Нажаль, велї

испит даскельо мешаци, лєбо би ми вжал индекс, та бим анї други же студенти вше вецей хасную тоти "справи", а з нєшкайшу технолоґию вше чежше одкриц же их маш. Тиж, професоре це нє шму "опиповац",

нє научени роздумовац зоз свою главу, повязовац ствари, а так то ище лєм преглїбюю. Раз им у живоце дзепоєдни ствари хтори нє научели буду требац и вец настанє проблем – буду мушиц учиц под стари днї.

та и кед сумняю же хаснуєш, нє можу

Можебуц за дакого руски язик и нє

то доказац – гвари вона, и додава

важни, алє цо кед, наприклад, ме-

же нє дума же єй тото знанє дакеди

дицинаре преписую. Нє любела бим

будзе хибиц, прето же, як гвари, хасновала "бубицу" лєм на тих предметох хтори требало "бубац" и цо єй нє будзе требац у пракси. На даєдних факултетох постоя блокатори сиґналох за мобилни телефо-

раз буц їх пациєнт – гвари лекторка за руски язик. Гоч даєдни студенти почню хасновац тоту сучасну "технолоґию" лєм прето же иншак нє можу положиц испит, постої можлївосц же их предлужа и

"бубицох". Медзитим, з модерну

надалєй, кед обача же без труду и

технолоґию и їх мож "спреведнуц".

укладаня можу закончиц студиї.

ПО ЕВРОПСКИ, АЛЄ НА

СЕРБСКИ

СПОСОБ КЕЛЬО НАИСЦЕ НАША ДЕРЖАВА МОЖЕ КОНКУРОВАЦ ЕВРОПСКИМ УНИВЕРЗИТЕТОМ У ЧЕРАНЮ ЗНАНЯ И ЧИ МОБИЛНОСЦ СТУДЕНТОХ У НАС ЗАЖИЛА? СТАН У ОБРАЗОВАНЮ У СЕРБИЇ МОЖ ОПИСАЦ ЯК БАРЗ ГАОТИЧНИ. А У ТОЛКОВАНЮ ПРЕЦО ТО ТАК, НЄ ЗНАЦ ОДКАЛЬ ПОЧАЦ... ФАКУЛТЕТИ ПРИМАЮ ВЕЦЕЙ СТУДЕНТОХ ЯК ЦО РЕАЛНИ ПОТРЕБИ ТАРҐОВИЩА РОБОТИ, БОЛОНЬСКА СИСТЕМА НЄ ДАВА РЕЗУЛТАТИ ЯКИ ШЕ ОБЧЕКОВАЛО, СТУДЕНТИ ШЕ ТРЕШУ, БО ДО ОСТАТНЄЙ ХВИЛЬКИ НЄ ЗНАЮ ЯКИ ИМ БУДУ УСЛОВИЯ ЗА ДОСТАВАНЄ МЕСТА У СТУДЕНТСКИМ ДОМЕ, А ЯКИ ПРОСЕК ТРЕБА ЗА СТИПЕНДИЮ

зоз европских, та и шветових универзитетох. То такволана

мобилносц студентох, хтора у високошколских кругох Европскей униї барз ценєна и ма вельку предносц при студентови при уписованю висшого ступня

Сенка Надь Коментар о сучасним факултетским образованю

студийох, алє и при доставаню

у Сербиї

роботи. Так би требало буц и у

У образовней системи у Сербиї

Сербиї, кед же ше уж упатраме

окреме панує гаос од уводзеня

на жеми ЕУ. Нашо факултети

"Болонї", односно "полу-увод-

пробую "лапиц крочай" зоз

зеня". Гоч вона ма велї пози-

сучасним шветом, та примаю

тивни боки, як цо то утаргованє

студентох на одредзени час.

двосеместралних предметох,

Медзитим, случує ше же ше

покладанє колоквиюмох прейґ

даєдни факултети нательо сцу

хторих ше збера ЕСПБ боди и

указац у позитивним шветлу

так ше студентом олєгчує же би

же нє применюю исти крите-

нє мали покладац барз обсяжне

риюми на домашнїх студентох

ґрадиво одразу. Проблем праве

и на госцох "зоз швета", та им

у горе спомнутим полу-уводзе-

попущую дакус баржей як цо би

ню. Даєдни факултети запровад-

требало. Так квалитет у обра-

зели Болоньску систему, алє велї

зованю опадує, а студент хтори

нє цалком. Студенти гваря же

ше враци на матични факултет

окреме проблематични старши

анї нє може повесц же здобул

професоре, хтори цали живот

даяки окремни знаня, окрем же

робели по старей системи, а

упознал нових людзох, ментали-

тераз гевти зоз Заходу цошка

тет и иншаку културу. Наздавай-

нове видумали. Так же, студенти

ме ше же у других державох то

муша слухац и покладац так як

нє так функционує, медзитим,

им гваря.

вец ше зна случиц же системи у иножемстве и у Сербиї нє

Факултети би требали буц одра-

ускладзени. Редакциї познати

женє дружтва у хторим жиєме.

случай дзивки хтора у Италиї

Кед вони сами нє функционую

препровадзела два семестри,

сотрудзую у обласци образова-

як треба, вец нє треба же бизме

там попокладала испити хтори

ше чудовали прецо велї млади

ня, а то ше найбаржей реализує

єй у Сербиї нє були припознати,

особи нє видза преспективу у

прейґ факултетох. Студенти зоз

та буквално страцела цали рок и

живоце, а даєдни вец и одходза

Сербиї маю нагоду часц студий-

мушела покладац шицки испити

до иножемства и там глєдаю

ох препровадзиц на даєдним

хтори ту нє положела.

свою шансу за напредованє.

Держави часто медзисобно

15 [ 07-08 ] 2013

Сандра Колошняї Репортажа зоз сиверу Африки

o/ ПОЗДРАВ ЗОЗ ТУНИСУ! ТУНИС (TUNISIA) ВШЕ БУЛ ЕҐЗОТИЧНА ДЕСТИНАЦИЯ ЗА ЛЄТОВАНЄ, А ТЕРАЗ ПОСТАВА ЄДНА ЗОЗ ДОСТУПНЄЙШИХ. НЄВИСОКИ ЦЕНИ, КРАСНИ ГОТЕЛИ, ВЕЛЬКИ ВИБОР ВИЛЄТОХ ХТОРИ ПОНУКАЮ ТУРИСТИЧНИ АҐЕНЦИЇ, ЛЮБЕЗНИ ПОГОСЦИТЕЛЄ, ТО ЛЄМ ДАЄДНИ ЗОЗ ПРИЧИНОХ ПРЕ ХТОРИ ШЕ ЛЮДЗЕ ОПРЕДЗЕЛЮЮ ПРЕПРОВАДЗИЦ СВОЙ РОЧНИ ОДПОЧИВОК ПРАВЕ У ТУНИСУ 16 [ 07-08 ] 2013

Тота держава ше находзи на

од вельких городох и гужвох. Сиди

медитеранским побрежю на

Боу Саид то єден зоз найкрасших

сиверу Африки, гранїчи ше зоз

городох у Тунису. Наволую го и

Алжиром и Либию, а пустиня

било-белави город. Основал го

Сахара забера 40 одсто його

краль Луй IX. Шицки будинки у

териториї. Хвиля приблїжна нашей,

городзе приблїжно истей висоти

алє досц витровите, та хто жада

(анї єден будинок нє шме буц висши

нащивиц Тунис, найлєпше же би

од чемпресох), на шицких будинкох

то зробел у лєтних мешацох. Тота

мури билей фарби, а облаки и

африцка держава ма коло 12

дзвери белавей. Попри тим ма

милиони жительох од котрих 98

прекрасни погляд на морйо и залїв.

одсто муслиманє. На териториї Тунису ше находзи коло 8 милиони

"УМЕТНОСЦ" ЄДНАНЯ

стебла бурмових палмох и коло

Валута котра ше хаснує у Тунису то

40 милиони стебла маслинох, та

тунижански динар. Интересантне же

є прето и треци у швеце вивожнїк

ше тунижански динар дзелї на тисяч

маслинох. Тиж так су познати и по

милими, за розлику од нашого

виновей лози хтору на їх територию

динара котри ше дзелї на сто пари,

принєсли Феничанє, а найпознатше

та цени у предавальньох на початку

вино – Патрон.

дакус збунюци, док ше нє звикнєце.

ГОРОДИ

У Тунису нєзаобиходни пияци, котри

Туристи би требали пробовац пойсц

ше находза у мединох, односно

на вилєт до пустинї Сахари, обисц

старих часцох городох и звичайно

вароши як цо то Тунис, остатки

су опасани з високима мурисками,

Картаґини, Сиди Боу Саид (Sidi

котри скорей представяли мури

Bou Said), Хамамет (Hammamet) и

городу. На тих пияцох мож найсц

пробовац даєдни зоз активносцох

шицко: од єдзеня до облєчива, обуї,

як цо то шедланє ґамилох и коньох,

козметики, прикраскох и сувенирох.

параґлайдинґ, воженє на ладьох и

Тото цо ше ту подрозумює то єднанє.

подобне.

А воно ше одвива так: тарґовци обовязно понукню цену котра барз

Хамамет ище 60-тих рокох

висока и од вас ше обчекує же би

прешлого вику постал перши

сце понукли цену котра безобразно

туристични город у Тунису. При

нїзка. То ше повторює тельо раз, док

городу ше находзи гора Заґор, а

нє дойдзеце до цени котра одвитує

праве ту почина и маґистрална

и вам, и им. Тиж так, гоч сце ше и

автодрага хтора пререзує цалу

предумали од купованя, обовязно

Африку. Ту ше находзи єден од

треба же бисце дали даяке понуканє

найпознатших и найпопуларнєйших

прето же ше вони увредза. Дакеди

пияцох у Тунису. Пияц ше отримує

су таки нападни же вас аж уцагню

пияток, на ньго приходза и людзе

до своєй предавальнї. Єдна од

зоз околних местох котри обовязно

тактикох им и же науча по даскельо

сцу буц видзени.

виреченя и питаня на вецей язикох, и слухаю туристох кед преходза на

Сус (Sousse) єден зоз векших

яким язику бешедую, та ше ґу вам и

варошох, а блїзко при ньому ше

вони так озву. Нас часто помишали

находзи мали город, Порт Ел

зоз Русиянами, або Словацами.

Кантаоуи (Port El Kantaoui), єден зоз

Сувенири котри найдзеце на пияцох

мирнєйших городох котри вигодни

ше прави у Тунису, а то найчастейше

за туристох котри ше сцу одпочинуц

продукти зоз глїни як цо то шольки,

танєрчки, мисочки, вшелїяки украсни фиґури и друге. Кед маце щесца и наидзеце на предавальню у котрей их и правя, без проблему вам укажу як то вони робя и останєце нєсподзивани як им то швидко идзе. За єдну минуту можу направиц пейц до дзешец розлични продукти, котри познєйше иду на печенє и фарбенє. Подрозумює ше же попри велїх интересантних вилєтох и нових дожицох єст и даяки неґативни боки. Єдно з нїх то же на улїцох и звонка городох єст надосц шмеца, та шицко випатра досц брудне. Там як кед би нє було правила у транспорту. Вожаче нє барз меркую, семафор вообще нє важни, а людзе преходза драгу гоч дзе, та ше муши буц барз осторожни. Шицко у шицким – нє будзеце бановац кед нащивице тоту державу, прето же наисце крашнє упознац иншаку културу, людзох хтори нє нашого менталитету, вири и маю цалком иншаки звикнуца и способ живота.

17 [ 07-08 ] 2013

КРАТКА ИСТОРИЯ ТУНИСУ

Тунис ма историю хтора ше уходзи 3000 роки до прешлосци. Перши хтори ше приселєли на тоти простори були Феничанє у IX вику пред нову еру и основали варош Картаґину. Картаґина постала моцна держава котра мала доминантну улогу на штредожемю и пре тото ше там и водзело велї войни. Римянє знїщели Картаґину, а Феничанох вжали за своїх рабох и Тунис подпаднул под власц Риму. После того власц превжала Византия, вец муслимански Араби, Османлийске царство, а на концу Французи. Тунис бул под Французку власцу до 20. мая 1956. року, кеди постал нєзависна держава, а 1957. року постава република. Хабиб Бурґиба вибрани за доживотного предсидателя Тунису и бул на власци по свою шмерц 1987. року. Интересантне же у каждим городзе главни булевар ноши його мено.

Siniša Sopka Portret i politika:

QUO VADIS MAGAMBA? Nelson Mandela (1918) – virojatňe

sabotaži i podklada bombi. Na

Popri tim že joho politična stranka

ostatňi veľki revolucioner i daľeko

koncu, vjedno z druhima členami,

dostala absolutnu vekšinu, hlavni

najpočitovanši političar konca XX

Mandela vlapeni i osudzeni

problemi tej žemi ostali i nadaľej

viku, najpribľižňejše gu monarchovi

na harešt do konca života.

ňerišeni, a zjaveli še i novi. Koncom

co bi Južna Afrika mohla mac, rihta

Medzitim, u odsustve ANC še

90-tich zoz žemi emigrovalo veľo

še odpitac.

zjavjuje druhi, veľo radikalňejši

bilich ľudzoch chtori jak hlavnu

BCM (Black Consciousness

pričinu spominaju ňevitrimovne

Pochodzi zoz veducej fameliji

Movement) i postupňe tedišňa

porosnuce kriminalu. Sam ANC

plemena Thembu, naroda Xhosa,

bila deržava obačuje Mandelu

zaľeznuti u korupciji, nasilstvu

z pokrajini Transkei. Dostal

jak veľo pevňejšoho za dohvarku.

i kriminalu i po ňeška je už ľem

najľepše školovaňe, medzitim

Hoč oficijno u hareštu, 80-tich

čisto čarna vulgarno populistična

poneže ňe pristal na tradicijne

už dostava naščivi straňskich

stranka, co še opera na ňeščesce

dohvarene manželstvo scekol do

diplomatoch i delegacijoch,

širokich masoch čežkej chudobi.

Johannesburgu. Tu našol robotu

dopisno študuje na Londonskim

u advokatskej firmi zoz liberalno

univerzitetu i ma svojoho vlasnoho

Čarni radikaľe už rokami hroža že

orijentovanima vlašňikami i prejg

kuchara.

"dok Mandela umre, budu zabivac

ňich še upucel do političnej

bilich jak muchi". Najvirojatňejše

realnosci tedišňej Južnej Afriki.

Posle vichodu na šľebodu

že do toho ňe pridze, aľe opomina

Ukľučel še do roboti ANC (African

rozčaroval čarnich radikaloch

že čas revolucijoch už prešol

National Congress) i poneže še

i komunistoch zoz svojima

i prez nasilstvo i kojdzejake

schopno trimal spomedzi dva struji,

umerenima i ublahujucima

narabjaňe ňič mudre už ňe vidze.

čarnich radikaloch i komunistoch,

vistupeňami, a hoč dosc podli

Bulo bi naspravdi barz žalosne

dostal še na mesto veducoho ANC

bešedňik osvojel ľudzoch zoz

i rozčarovjujuce ked bi meno

pobočki za Transvaal.

svojim dostojnim, otvorenim

Nelsona Mandeli pregaželo dajake

i ceplim trimaňom. Jak

ňemudre lumpenproleterske

Posle prichodu NP (Nasionale

predšedajucomu deržavi chtora

dzivjactvo, a ideja šľebodi

Party) na vlasc 1948. počina

še ľem co ňe rozpadla, udalo mu

i spravedľivosci za chtoru vono stoji

politika okremnoho rozvoju, tkv.

še postac zavjazujuci faktor za

že bi postala draha do prepasci.

apartheid, čomu še ANC mocno

novovidumanu "Rainbow Nation".

procivi i snuje še i teroristične

Medzinarodno pripoznati je jak

kridlo chtore okončuje rižni

svojofajtovi politični celebrity.

18 [ 07-08 ] 2013

ЖИЄ

Оля Хома

Музична рецензия

НАЙ

ВОЙВОДЯНСКА МУЗИКА ШЕ, ВШЕЛЇЯК МА ЗОЗ ЧИМ ПОПИШИЦ – РУСНАЦИ ПРИХИЛЬНЄЙШИ ПАНКУ, СЛОВАЦИ МЕТАЛУ. ЕКСПЕРИМЕНТАЛНА И ЕЛЕКТРОНСКА МУЗИКА УДАТНИ ТЕРЕН ЗА АВТОРОХ З ОБИДВОХ БОКОХ

Компилация "МАК и Vzlet – рускословацка музична кооперация", попри тим же зазберала и за историю, зазначела тото цо ше случує у рускей и словацкей сучасней музики, вшелїяк приноши квалитет, без огляду яка вам музика по смаку.

CD "отвера" Da N.V.U. (The New Voice of the Underground) и хип-хоп инструментал "The Right Moves" хтори уноши атмосферу лєтного пополадня и наявює же шицко будзе у шоре. Дефинитивно, по моїм смаку. Потим шлїдзи "Чежка ствар" панкрок ґрупи BRAINLOW зробена по класичним Green Day рецепту, а за ню такой до конца озбильна ґотик-метал ґрупа MARIENFELD 19 [ 07-08 ] 2013

и ґитарски рифи писнї "Fajn". "Керестурски штири дзвони" Владимира Фейдия красне и интересантне амбиєнталне нєсподзиванє, а пията по шоре апокалиптична "My Fall" групи MY BLACK THREAD. У подобним, цмим розположеню предлужує DECAYIN’ зоз Саню Полдруги и метал писню "Я, Канибал, я". "Метроном", швидка и енерґийна писня бенду LUDE KRAWE, хтори нє случайно уж длуго и часто грає, а окремни упечаток охабя акустична ґитара писнї "Шеяч зла" САШИ ПАЛЄНКАША.

МУЗИКА! "На желєней травки" ґрупи STATIVA. "It’s All About the Art" ґрупи OMNIPOTENCE ище єден представитель метал жанру на компилациї, а "Падам до цмоти" aутора REEPGUN слуханє на кратко скруци до technо.

NASTROM зоз одличним басом одграє "Deepest Secret", a BOZNE автор єднак добрей "Водова", представнїка dubstep. Експеримент "Za horou" и LENHART TAPES ошвижує и нєсподзивано заключує слуханє. Рижни жанри и 21 писня на

Од ґитарох одпочинєме у футуристичней "0067v2 Formalhaut B" проєкту MAZI, а на диску крашнє чуц ґрупу ПРОФИЛ+ и Любицу Фа Гарди хтора шпива "Опрез часу". DARK DAWN враца ґитари до ухох зоз "Skyless", a по тим CRAZY COUSINS шпиваю о Канади. "The Ride" aдекватно представя chiptune музику и автора SNUBBER, а за ню слухаме "Ютредзень" ґрупи KAATROG. Компилация предлужує зоз "Dope" метал бенду UNDEAD PULSE и швидку верзию писнї

CD указую на богату и швижу музичну сцену и при Руснацох и при Словацох у Войводини. Мож обачиц же перши прихильнєйши панку, а други металу, а експериментална и електронска музика удатни терен за авторох з обидвох бокох. Войводянска музика ше, вшелїяк, ма зоз чим попишиц, а МАК и Vzlet зробели значну роботу за будуци ґенерациї, алє и за шицких учашнїкох компилациї и єй слухачох.

Кристина Цветкович

ЧАЙ

Кафа ма алтернативу ( II )

ЦЕПЛИ МАҐИЙНИ

НАПИТОК

НЄ ТРЕБА ГЛЄДАЦ НЄ ЗНАМ ЯКИ СТРАНСКИ ЧАЇ ХТОРИ ШЕ ЧАСТО ПРЕПОРУЧУЄ НА РЕКЛАМОХ, А ХТОРИ ЧЕЖКО НАБАВИЦ И ОБИЧНО СУ ДРАГИ. ДОСЦ ШЕ ЛЄМ ПООБРАЦАЦ КОЛО СЕБЕ И ВЖАЦ ЗОЗ ПРИРОДИ ТОТО ЦО РОШНЄ ТУ, НА НАШИМ ПОДНЄБЮ. НИА, ЗОЗ ХТОРИХ РОШЛЇНОХ МОЖ СПРАВИЦ ЧАЙ. МЕНТА, або нана – оддавна позната по своїх лїковитих дїйствох на жалудково и черевово поремеценя, зменшує "муку", помага же би жалудок лєпше претровйовал. Окрем того, вона стимулує нервову систему, злєпшує концентрацию, а помага и кед болї глава. Кед же ше зоз чайом зоз менти виплокує власи, мож ше отресц парпльох и подпомогнуц рост власох, а кед

ше умива зоз тим чайом одклонює ше пошлїдки вистатосци и нєспаня. Добри є и за инхалацию, кед єст проблеми зоз синусами.

20 [ 07-08 ] 2013

ЖЕЛЄНИ ЧАЙ – природни антиоксиданс хтори реґулує претровйованє. Розбудзує орґанизем и помага при худнуцу – кед же го пиєце порядно, мож страциц и килограм до мешаца. Кед сце поєдли вельо масней, або слаткей поживи, шолька желєного чаю вам зменша чкодлїви пошлїдки калоричного оброка. Значи, зменшує и голестерол. Виглєдованя указали же особи хтори поряднє пию желєни чай дньово потроша шейсц одсто вецей калориї як особи хтори го нє пию. З другима словами, кед ше дньово уноши 2300 калориї, 138 мож потрошиц зоз желєним чайом. Желєни чай и уровень инсулину трима под контролу, цо значи же уровень цукру у креви стабилни, та орґанизем менєй пита слатке. Понеже тот чай и антиоксиданс, вон помага же би ше вируцовало чкодлїви материї, та вец скора гладка, зацагнута, а целулиту єст вше менєй. Окреме його добра комбинация зоз физичнима вежбами при котрих дава додатну моц. Окрем того, стимулує и циркулацию и орозположує.

РУМЕНЄЦ – цепли чай зоз руменцу познати по тим же барз добре вплївує процив стресу и нервози, та го прето велї дохторе препоручую пиц пред спаньом, бо рано чежко же вас розбудзи. Пахняци руменєц "заглушує" глад, помага ше зноїц, аж и кед ше го пиє жимни. ШАЛВИЯ – гоч є горкава, добра є процив захрипнутосци, моцнєнє нервох, зогрива жалудок, и помага при каждей файти запалєньох, окреме гарла. Вона добра и як гормонални реґулатор, та ше препоручує пиц зоз нєй чай у пубертету. Окреме є добри "гиґиєничар" зубох и устох. ПОКРИВА – то єдна зоз найефикаснєйших рошлїнох за траценє чежини. Зоз пицом чаї зоз покриви масне єдзенє ше швидше претровює, треба ю пиц голєм три раз на дзень. ЛАМПАЩИК – тот чай реґулує уровень цукру у креви, а ридко хто зна же помага и при траценю килох, цо значи же ма подобне дїйство як желєни чай. Кед сцеце

Мирко Преґун, ака Reepgun Писня зоз албуму Diversity

ЗАБУДЗЕМ ЦЕ страциц целулит, треба го пиц голєм три раз на дзень. Чаї зоз скоро зоз велїх рошлїнох, хтори рошню на нашим поднєбю, добри и маю даяке лїковите дїйство. Єст их барз вельо. Кед нє можеце сами старгнуц рошлїну, вельки вибор єст у предавальньох здравей поживи. Нїґда ше нє вагайце хтори купиц – чи тот на меранє, у лїсточкох, чи гевтот у мещкох. Вше лєпши гевтот у лїсточкох, док тот у филтер мещкох найчастейше лєм чайов прах. Прето най вам нє будзе чежко прецадзиц го, бо є вельо хасновитши, здравши и смачнєйши. Вшелїяк, воду зоз чайом нє треба заменїц, алє кафу зоз чайом гей. Спочатку вам будзе можебуц и чежко, алє з часом вам постанє звикнуце и кед увидзице ефекти, вецей сце без нього нє годни задумац дзень.

Ґажиш по мнє вельо ти, яґод жвир

Позно, та мира ми дай, бо ми досц.

без совисци, по целу, по души ми… Видзим, нєнормална ши. Як цинь у цмоти

Зато добре знай, ти ми у живоце була " НАЙ". Алє заш лєм твойо очи нє видзели рай. Вецей нїкого ґу себе

чарна ши, и нїґда

нє пущай, на ци ключ,

нє пребачуєш ми. У твоїм шерцу заварти сни, з хторима покою

замикай шерцо свойо, нє спреведай. Давно уж медзи

нє даваш ми.

нами край. Рефрен: Повем ци я "забудзем це, бо, наранао и ти забудзеш ме". Нашо думки розиду ше и чувства мимоиду ше.

21 [ 07-08 ] 2013

АМР

СОН ЛЄТНЄЙ НОЦИ Сон лєтнєй ноци нє да ми мира. По крочаю познам це, судьбо моя єдина. Муча ме, трапя ме думки о це, роздумуєм цо я сцем у моїм живоце. Час лєци, думки ше роя нє годна вецей, уж вистата млада, душа моя. Ти сон моєй лєтней ноци, Мешац млади, гвизди ясни крегке пипинє цо го дотик витра нїжно кива. Покошена трава цо пах свой розвива.

22 [ 07-08 ] 2013

Вшадзи ше чувствовал нєприємни запах далєких и нєпознатих димензийох.

Ґери Каунт, вични виглєдовач универзалней правди, пребива ше през лядову пустиню оградзену зоз огромнима монолитами.

Скрити споза єдного з монолитох, Ґери ше припатрал на процесию фиґурох, котри нє здабали на людзох. За собу водзели повязани зарабровани млади дзивчата. Виглєдовач Каунт ше здогаднул старей леґенди о наймладшей раси зоз другей планети. Тоти створеня жили у вичней цмоти з котрей виходзели лєм же би ше помишали зоз людзми и же би на таки способ обезпечели предлуженє своєй файти. Нїхто ше уж вецей нє здогадує як випатрали. Лєм огромни блоки каменя у Балбеку и киклопски катакомби Перуа шведоча о їх дакедишнїм присустве.

Кед медзи зараброванима дзивчатми обачел свою пайташку Реґину, Ґери нападнул єй мучительох.

Нєуспишно.

Ґери, добре ши?

У смертельней аґониї, Ґери старгнул привязок зоз шиї єдней жвири/ месождерови.

Нє!!!

Гей. Бул то... лєм сон...

23 [ 07-08 ] 2013

Цо то маш у руки?

ДУШАН ДУРМАН