MAK 10/2017

МУЛТИМЕДИЯ ЛНИ ЧАСОПИС ЧИСЛО 10 / ОК ЗА М Л А Д И Х ТОБЕР 2017 / Ц ЕНА: 100 ДИНА РИ

ФОТО: МАРИЯНА ПАВЛОВИЧ

Т С И М . З . . . . . . . . ЗМИСТ

4

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ У ФОКУСУ

03 Нови кнїжки; Поволанка 04 С. Иван: Интервю И. Лїкар 06 45 роки МАК-у: Й. Ноґавица 07 45 роки МАК-у: С. Надь

■ У ФОКУСУ

Музичар, колекционер, макетар Музика опущує и змирює. Зна орозположиц, нашмеяц, забановац, аж и розплакац, алє и одогнац бриґи и стрес. То вшелїяк зна Иван Лїкар з Миклошевцох, малого руского валалу у Сриме у Горватскей, хтори од пиятей класи основней школи грає на гармоники.

■ ■ ■ ■ ■ МАК-ОВ КОЛАЖ

08 З. Емейди: Пиво 2

■ ДНЬОВА ДОЗА РУСНАЦОХ

10 Фоґаш

■ ■ ■ ■ ТАК И НЇЯК ИНШАК

11 А. Римар: Яка ми бриґа

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ УПЕЧАТКИ

12 Ц. Надь: Студентски кредити 13 С. Иван: „Акустика Рутеника”

13

■ УПЕЧАТКИ

Шицки були побиднїки Любителє добрей рускей музики могли присуствовац и уживац у виводзеню старих, алє и нових шпиванкох, 29. септембра у Руским културним центру (РКЦ) у Новим Садзе, кед отримани други музични вечар „Акустика Рутеника”.

■ ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

14 С. Надь: Били патульки 15 Я. Медєши: Проєкт матурантох

■ ■ ■ СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

16 С. Няради: Интервю Д. Будински

■ ■ ■ ■ ■ УПОЗНАЙ СЕБЕ

18 Є. Мали: Совити

■ ■ ■ З МАК-ОВЕЙ АРХИВИ

20 Текст зоз числа май - юний 2009

16

■ ■ ■ ■ ДИРЕКТ ДО ФАЦИ

22 Б. Ройко: Три мераня, єдно резанє

■ ■ ■ ■ ■ ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

23 А. Живкович Бучко: Проза 24 Уметносц як гоби: А. Рац МАК Мултимедиялни часопис за младих www.ruskeslovo.com → рубрика МАК Facebook: MAK MAGAZINE mak.magazine@gmail.com Число 10 октобер 2017 Директорка: Мартица Тамаш Oдвичательна редакторка: Мая Зазуляк Гарди

2

■

МАК 10/2017

■ СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

На бициґли упознава Сербию Деян Будински, леґинь хторому анї єден спорт нє страни. Бул студент ДИФ-у, алє ше пошвидко преписал на ИТ академию. Гоч є студент, вше ма часу и за рекреацию, а тераз му найинтересантнєйши бициклизем. Спочатку ше вожел лєм по валалох коло Керестура, того лєта бул у Нишу, а єдного дня би на бициґли любел пойсц до Чарней Гори и Италиї.

Дизайн и компютерски обробок: Златко Емейди Язична редакторка: Блажена Хома Цветкович На насловним боку: Природа и дружтво Авторка фотоґрафиї: Марияна Павлович Видава НВУ „Руске слово” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад

Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує „Maxima graf” Петроварадин CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад 008+32(=161.2) (497.113)

MAK : мултимедиялни часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк Гарди. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

Т.

У ФОКУСУ ДВА НОВИ КНЇЖКИ

„ДАРМОЄДИ” И „ИНИСУР – РИКА КНЯЗА”

НВУ РУСКЕ СЛОВО ТОГО МЕШАЦА ОБЯВЕЛА ДВА НОВИ КНЇЖКИ ПО РУСКИ МЛАДИХ АВТОРОХ – САШУ САБАДОША „ДАРМОЄДИ” И СЕБАСТИЯНА НЯРАДИЯ „ИНИСУР – РИКА КНЯЗА”. То Сашова друга кнїжка, на тот завод поезиї. Кнїжка приповедкох „Потаргани червени цверни” обявена му 2013. року, у едициї Жридла, перша кнїжка. Праве у тей

едициї тераз обявени и Себастиянов роман за младих, по жанру епска фантастика. Кнїжки мож купиц у НВУ Руске слово у Новим Садзе, у Дописовательству у Руским Керестуре, а мож их наручиц и прейґ сайту www.ruskeslovo. com. Кнїжка „Дармоєди” кошта 200, а „Инисур – рика княза” 300 динари. Рутенпрес и МАК

ПО МОЖ ШЕ ПРИЯВИЦ НА ВО ЛАНКА ЮВИЛЕЙНУ „ДНЬОВКУ” МОЖ ШЕ ПРИЯВИЦ ЗА УЧАСТОВАНЄ НА ТОГОРОЧНЕЙ, 20. ЮВИЛЕЙНЕЙ МУЛТИМЕДИЯЛНЕЙ МАНИФЕСТАЦИЇ МЛАДИХ „ДНЬОВКА”, ХТОРА БУДЗЕ ОТРИМАНА 17. И 18. НОВЕМБРА У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ, У РАМИКОХ „КОСТЕЛЬНИКОВЕЙ ЄШЕНЇ”.

com, на Дньовков, лєбо Пактов Фейсбук бок, або членом здруженя ,,Pact Ruthenorum” – Якимови Винайови, Андрейови Папови, лєбо Ясни Медєши. Тиж так, орґанизаторе поволую шицких хтори маю фотоґрафиї з початних рокох „Дньовки”, же би их прешлїдзели на спомнуту имейл адресу.

Здруженє ,,Pact Ruthenorum” поволує шицких младих хтори жадаю участвовац, же би ше приявели на Пактову имейл адресу pactruthenorum@gmail. МАК 10/2017

■

3

У ФОКУСУ ИНТЕРВЮ З ГАРМОНИКАШОМ ИВАНОМ ЛЇКАРОМ З МИКЛОШЕВЦОХ Сенка Иван

МУЗИЧАР, КОЛЕКЦ МУЗИКА ОПУЩУЄ И ЗМИРЮЄ. ЗНА ОРОЗПОЛОЖИЦ, НАШМЕЯЦ, ЗАБАНОВАЦ, АЖ И РОЗПЛАКАЦ, АЛЄ И ОДОГНАЦ БРИҐИ И СТРЕС. ТО ВШЕЛЇЯК ЗНА ИВАН ЛЇКАР З МИКЛОШЕВЦОХ, МАЛОГО РУСКОГО ВАЛАЛУ У СРИМЕ У ГОРВАТСКЕЙ, ХТОРИ ОД ПИЯТЕЙ КЛАСИ ОСНОВНЕЙ ШКОЛИ ГРАЄ НА ГАРМОНИКИ. Иван закончел стредню школу у Вуковаре, напрям – польопривредни технїчарфитофармацеут, а того року ше уписал на Польопривредни факултет у Новим Садзе, на напрям – орґанска польопривреда. САМОУКИ ШИ МУЗИЧАР, ЧИ ШИ ЗАКОНЧЕЛ МУЗИЧНУ ШКОЛУ?

4

Иван Лїкар: Спочатку ме учел грац покойни Юлин Бучко, котри ми теди бул и сушед. Учел ме коло три роки. Рок ме учела його дзивка Ана и потим сом рок паузирал. По законченю першей класи стреднєй школи, уписал сом ше до першей класи основней музичней школи, ■

МАК 10/2017

так же сом источашнє ходзел до порядней и до музичней школи. По законченю стреднєй, закончел сом и трецу класу основней музичней школи. ЗНАШ ГРАЦ ФОТО: ЛОРЕНЗО БИНИ НА ИЩЕ ДАЯКИМ ИНСТРУМЕНТУ? ИЛ: Нє знам, алє бим жадал научиц грац на тамбурки, кларинету и, можебуц, на гушлї. ДЗЕ ШИ ТЕРАЗ АКТИВНИ? ИЛ: Бул сом активни член КУД-а у Миклошевцох од першей класи основней школи и бул сом активни коло дзевец роки у секцийох танцованя, граня, декламованя, водзеня конферанси. Алє, пре одредзени причини, вецей сом нє член. Граєм у Дружтве „Руснак” з Петровцох – Дружтве Руснацох у Републики Горватскей, дзе ме прилапели як домашнього и активни сом

там уж два роки. Того року, на Шветовим конґресу Русинох/ Руснацох/ Лемкох у Осєку, вибрани сом за представнїка у Шветовим форуму русинскей младежи спред Форуму младих Дружтва „Руснак” з Горватскей. У Дружтве „Руснак” водзим и оркестер котри сом оформел того року, най так повем, прето же нас було двойо-тройо кед сом пришол, а тераз нас єст шесцеро. На тогорочних „Мелодийох Руского двору” зме першираз наступели и освоєли награду публики. ДАСКЕЛЬО РАЗ ЗМЕ ЦЕ МОГЛИ ВИДЗИЦ И ЯК ГРАЄШ ЗОЗ ОРКЕСТРОМ КЕРЕСТУРСКОГО ДОМА КУЛТУРИ. ЯК ТО? ИЛ: Прешлого року сом участвовал у Лєтнїм волонтерским кампу у

У ФОКУСУ

ЦИОНЕР, МАКЕТАР Керестуре и кед ше вон закончовал, ДКРК ше пририхтовал за „Коцурску жатву”. Наступ мал ФОТО: СЕНКА НАДЬ буц соботу, а я пришол на пробу оркестра лєм же бим их послухал. Там ме крашнє привитал Сашо Палєнкаш и такой ми предложел же бим грал з нїма, та сом дзечнє прилапел. Потим сом з нїма наступел ище и у Беоґрадзе на „Дньох рускей култури”, на фестивалу „Най ше нє забудзе” у Дюрдьове, у Шидзе на „Мелодийох Руского двору” и на „Червеней ружи” у октобру у Керестуре. То шицко було през лєтнї розпуст, а вец сом ше мушел врациц до Горватскей, до школи. ЯК ТО БУЦ РУСНАК У МИКЛОШЕВЦОХ? ЄСТ МЛАДИХ РУСНАЦОХ? ИЛ: Нє єдноставно, з оглядом на тото же нє маме тельо можлївосци як Руснаци у Войводини, єст нас вельо менєй и чежше дацо справиц. Младих нєт вельо, а и тоти дакус цо

их єст нє чувствую руску крев, барз велька асимилация, а даєдни ше и ганьбя буц Руснаци. МАШ ДАКОГО НА КОГО ШЕ УПАТРАШ У МУЗИКИ? ИЛ: Любим слухац класичну музику, Баха, Моцарта, Шопена итд. алє, так повесц, идол ми бул, а и будзе Юлиян Рамач Чамо. Барз ми жаль же сом нє мал можлївосц грац з нїм и нагоду же би ме ище дацо научел. ОБАЧЕЛИ ЗМЕ ЖЕ ЧАСТО НА ФЕЙСБУКУ ЛАЙКУЄШ МАК-ОВО ОБЯВИ. ЧИ ТО ЗНАЧИ ЖЕ ЧИТАШ НАШ ЧАСОПИС? ПРОВАДЗИШ ИЩЕ ДАЄДНИ РУСКИ МЕДИЇ, СЛУХАШ РУСКУ МУЗИКУ...?

и шицко цо орґанизуєце, лєм сом нє у можлївосци шицко тото нащивиц. Тиж так, на Фейсбуку провадзим Руске слово и Рутенпрес, як и РТВ, а найчастейше слухам нашу народну руску музику и новокомпоновани шпиванки зоз „Ружовей заградки”. ПОПРИ МУЗИКИ, МАШ ИЩЕ ДАЯКИ ГОБИЇ? ИЛ: Попри граня на гармоники, гоби ми зазберованє старого пенєжу и поштанских маркох. Тиж так, у шлєбодним чаше, хтори ридко кеди мам, занїмам ше зоз макетарством. АКТИВНИ ШИ, МОЖЕБУЦ, И У ДАЯКИХ ЗДРУЖЕНЬОХ? ИЛ: Затераз нє, алє можебуц ше уключим до даєдного док сом на студийох у Новим Садзе. Увидзим цо будзе.

ИЛ: Читам, алє лєм тото на Фейсбуку, потримуєм вашо задумки, заєднїцки друженя МАК 10/2017

■

5

■ У ФОКУСУ НАША СОТРУДНЇЦА – ЙОВАНА НОҐАВИЦА кого Йована Ноґавица з Рус Керестура почала писац за МАК ище у седмей класи основней школи, та була и вих єдна з наймладших МАК-о сотруднїкох.

ФОТО: СЕБАСТИЯН НАДЬ

Ище у основней школи твардо одлучела же ше пос ле штреднєй школи упише на правни факултет.

Тераз Йована треца класа руского оддзелєня керестурскей Ґимназиї „Пе тро Кузмяк”, дзе є цалком одл ична школярка, а гвари же дзекую ци тому же пише за наш часопи с, уж три роки є уключена до проєкту за напредних школя рох ИОП3.

их же би олує млад в о п а н а в Йо ьго, исали до н п и є л а , К читали МА ше АК-у ше пи М у , и р а гв прето же, о нас, праве кол є у ч у л с е о тим цо ш м, нє мож о, векшино ц и х и д а л м дийох (а и других ме у ц та и ч е р п ). тексту  обявя при м а в у к и л с

За МАК часто пи ше зоз даєдну пайташку, бо им так лєгчейше, а найволї робиц интервюи зоз своїма парняк ами, же би указала їх талант и.

ФО ТО: СА ШО ПА ЛЄНК

Тиж так, Йована уж роками тренира и карате у Карате клубу „Русин”, дзе того року положела за чарни пас. Тераз тренира лєм рекреативно, а скорей ходзела и на змаганя. Найвисши змаганя на хтори сцигла були интернационални и державни купи першенства. ФОТО: С. НАДЬ

6

■

МАК 10/2017

АШ

Одмалючка є акти вна у Доме култури у Керест уре, дзе танцує у фолклору , членїца є Дзивоцкей шпив ацкей ґрупи, а дакеди шпива и соло. Пред двома роками до стала и награду за найкра сши глас на „Червеней ружи” .

У ФОКУСУ НАШ СОТРУДНЇК – СЕБАСТИЯН НАДЬ

Понеже сцел буц часц ґрупи млад их хтори сотрудзую з МАК -ом, упознац нови х людзох, пробовац цошка цо потеди ище нє мал нагоду, Себастия н ше, ище кед бу л седма класа, уписал на МАК-ову новина рс ку роботню и так по чал писац за наш ча сопис, хтори до теди уж покус и читал.

Дума же ше, одкеди сотрудзує з МАК-ом, лєпше научел виражовац и писац.

Спочатку найвецей писал о филмох, серийох, кнїжкох, цо у шлєбодним чаше вельо провадзи и чита, а остатнї час го найбаржей интересує наука, окреме астрономия, та би ше после штреднєй школи любел и уписац на Природно-математични факултет, лєбо на природни науки даґдзе у иножемстве.

Тиж так, Себастиян и ґлуми, гоби му и фотоґраф ия, а найволї фоткац людзох. У шл єбодним чаше часто патри и знїмки на Ютюбу, вязани за на уку.

руского друга класa з а р те н я и „Петро Себаст й Ґимназиї е ск ур ст е р ке Одмалючка оддзелєня ни школяр. ч и л д о є зе к соло Кузмяк”, д познаю и я го ї л е в а , и є є амбицийн оли порядн сновней шк о д о е щ й И а . х. Н волї шпивача их збуваньо уг р д и ” и к в х, „Дньо демдзешати наступа на узику зоз се м у ск и н а к р я окох, слухац ст дзешатих р е в зе д и х ти чел и осемдзеша стиян закон а б е С е ж е н узику, по – клавир. класичну м ичну школу основну муз

МАК 10/2017

■

7

МАК-ОВ КОЛАЖ СЛАД, ХМЕЛЬ, ВОДА И ПИВСКИ КВАС – II ЧАСЦ Златко Емейди

50 НИЯНСИ

У ПРЕШЛИМ ЧИШЛЄ ЗМЕ ШЕ УПОЗНАЛИ ЗОЗ ШВЕТОМ ПИВА. ОЗДА СЦЕ СКОНТАЛИ ЖЕ ШВЕТ ПИВА ДАКУС ШИРШИ ОД ДВАЛИТРОВКИ У ПАРКУ, АЛЄ ОДКАЛЬШИК ШЕ МУШИ ПОЧАЦ ЕКСПЕРИМЕНТОВАЦ ЗОЗ ТИМ БОЖЕСКИМ НЕКТАРОМ ЗЛАТНЕЙ ФАРБИ. ЗНАЦЕ У ХТОРЕЙ ЖЕМИ ШЕ ПРОДУКУЄ НАЙВЕЦЕЙ ИНДИВИДУАЛНИ БРЕНДИ ПИВА?

Як ше сервира пиво? Розлични файти пивох ше розлично сервира. Благши пива ше послужує жимнєйши як моцни пива. Температури на хторих треба послужиц пиво можеце опатриц на шлїдуюцим линку goo.gl/XoSUUB. Тиж так, розлични пива ше точи до розличних погарох. Же бим вас нє „позабивал” зоз теорию о тим, хто ма дзеку виглєдовац тоту обласц може опатриц тот линк goo.gl/wNgnz7.

Як ше пиє пиво? Пиво ше пиє з уживаньом! У нас обичай пиц пилснер пива зоз погара, алє и зоз фляшки. И то цо вецей! У карчмох дзе гиґиєна нє бог зна яка, пиво ше пиє виключно зоз фляши. Мож го попиц досц, лєгко ше го пиє, алє шмердзи як хорт и ютре „мамурлук” заґарантовани.

8

Младши, котрим ище нє место по погосцительних локалох, углавним, уживаю у чаривносцох двалитрових пивох у ПЕТ амбалажи, ткв. „бомба”, або „крмача”. Економичне за ■

МАК 10/2017

зогриванє пред виходом, або за зожеранє у парку. Блюванє у наяви. Плеховки кус висши уровень як пластика. Практични су за ношенє, мож их вшадзи купиц и нє треба врациц амбалажу. Идеалне за попиц на базену, а вец празну плеховку фукнуц до беґелю. На фестивалох ше пиво часто предава праве у плеховкох.

j

Точене пиво. Точи ше го до склєняних (у кафичох и пабох), або до пластичних погарох (на журкох и концертох). Даєдни пиварнї анї нє пакую пиво до амбалажи, алє лєм до гордовох, як цо то Пролом пиво, хторе мож купиц лєм у Пролом банї, док ше найсоциялнєйши пива нє продукує за точенє, бо су наменєни найвекшим алкоголичаром опрез дутяну. Якош, нє було би „зґодно” кед би касирка у дутяну при фискалней каси мала и „точилицу” за пиво. Старша популация наших читачох ше здогадує култного „малинового пива” на „Водова фесту”. Нє даяка мудросц,

можеце то и сами дома направиц. До погара усипце дакус сирупу з малини, а вец наточце пиво до ньго. Як дознаваме од орґанизаторох, идея принєшена зоз Польскей и була добре прилапена у горуцих юлийских дньох на фестивалу. „Конобарице, донеси крчаг истине и још три гајбе пива.” Марчело У остатнїм чаше вше популарнєйша „сачекуша”, поготов при хлопскей популациї. То технїка як треба пиц кед ше нє шме опиц, а нє треба остац анї трезби. Применює ше ю на свадзбох, балох и вешельох дзе єст вельо людзох, та ше нє шме випаднуц зоз кола, або – маґарец. Принцип досц прости. Цали вечар ше „цирка” пиво, танцує ше, заєда, а кед ше атмосфера зогреє, зоз пайташами ше пойдзе за шанк нашвидко „штрелїц” дацо кратке. Як гваря у народзе, причека це познєйше. Кед дїйство „сачекуши” попущи, треба го заш повториц. Нїяк ше нє затримовац длуго при шанку!

МАК-ОВ КОЛАЖ

ЗЛАТНЕЙ „Mамурлук”, або вчерайшосц

У словацкей познате „пиво и пол деци”. Саме слово гвари же попри пива идзе и даяка Боровичка, або Горец. Як кед бизме були браца зоз Словацами. Тот златни напиток, тот божески нектар, тото чечне щесце, людзе на тим швеце пию на найрозличнєйши способи. Мексиканске пиво Corona Extra ше служи без погара и на гарло од фляшки ше кладзе струче лимети. Велї мишаю пиво зоз моцним пицом же би цо скорей дожили делириюм, док го други розблажую зоз соком.

j

Пиво отвера апетит, та „ґрицкалици” состойна часц пивского вечара. Кикирики, пуканки и чипс барз иду зоз пивом. Жени, запаметайце, лакотки нїяк нє иду зоз пивом. Тиж так, место тих куповних „ґрицкалицох”, мож нарезац домашнього кулену, або „пршути”. Доганов дим и пиво сцу буц у комбинациї и єдно виволує жажду за другим. При даєдних чарних пивох ше слад нароком пражи же би достал арому диму. Подполни ефект ше достанє кед ше поцагнє дим, одпиє зоз пива, а потим видихнє.

Ришенє за „мамурлук” ше можебуц скрива у „Белґийским стилу” точеня пива. Важне пиво Знаце цо шлїдзи после добрей наточиц так же би на верху пиянки... мало пени на три пальци. Пену хтора ше подзвигнє понад На питанє як лїчиц „мамурлук”, погар треба зняц зоз ножом, бо пивар зоз Нового Бечею є полна з угльовим-диоксидом Синиша Николич гвари же зоз хтори нєпотребни и виволує пивом. Клїнок ше зоз клїнком загу, подригованє и главоболю. вибива. На тото питанє достали Пиво без тей пени лєгчейше за претровйованє. Ту вам „Дан тмуран, ја мамуран…” Бора и одвит же хтора жем ма Дьордєвич, „Рибља чорба” найвецей индивидуални зме розлични одвити, алє у бренди пива. Кед сце подумали єдним зме ше шицки зложели. на Нємецку, погришели сце. „Мамурлук” нє таки чежки Белґия жем у котрей шє продукує найвецей розлични од квалитетних напойох, пре пива. менше количество штучних материйох. Пред спаньом треба попиц цо вецей води, а мой совит вам же бисце себе порихтали фляшу води и ґу посцелї. Алкогол пошвидшує метаболизем и приходзи до повекшаного вилучованя води з орґанизма. Пре дегидратацию, рано зна болїц глава.

Пиво нє треба мишац зоз другима алкоголнима напоями, а тиж так нє треба мишац розлични файти пивох. Кед сце почали вечар зоз IPA пивом, тримайце ше го до конца. Тераз сце теорийно подковани, можеце прейсц на праксу. Наздраве!

Пивопия Милош Вранєш, наприклад, нє лїчи „мамурлук”, алє пущи най го „одроби до конца”. Од медицинских препаратох помагаю аспирин, або кафетин, алє их нїяк нє треба пиц пред пиянку, бо вони лєм пошвидшую абсорбцию алкоголу. МАК 10/2017

■

9

ДНЬОВА ДОЗА РУСНАЦОХ

ФОҐАШ

Найдзе дзивку, после першого тижня вязи идзе ше упознац з родичами же би преверел стан маєтку.

? а ґ и р п а – Як п ше нашмеє.

– Лєм

10

РУСНАК

е з д ю л и к ц Ши насталиаолдє маймунаа,к нє, Русн од вон настваелдза! мед

Хвал барж ї свою ей як палє свою нку жену .

Рубрика гумористичного характеру и єй змист нє ма намиру дакого увредзиц, алє буц читачом розвага.

■

МАК 10/2017

ТАК И НЇЯК ИНШАК

Ана Римар мастер професор руского язика и литератури

ЯКА МИ БРИҐА 1. Найдз и виправ гришки у шлїдуюцих виреченьох. а) Кеди пойдзеш на ґодишнї одмор? ________________________________________________________________ б) Тот роспуст ми бул найдлукши. ___________________________________________________________________ в) Уписала тот смер хтори найвецей жадала. ________________________________________________________ г) Нас двойо найвецей любиме да пойдземе на путованє завєднак. __________________________________ ґ) Кед зме були дзеци, часто зме бавели жмурки. ____________________________________________________ д) − Марино щешлїви родзени дзень! ________________________________________________________________ − Дзекуєм Тино. _________________________________________________________________________________ е) Моя шестра тераз на болованю, бо ше повредзела. _______________________________________________

2. баш ме бриґа

яка ми бриґа

3. английски

анҐлийски

4. крадки

кратки

5. РаЗ, дараЗ, алє даС и даСкельо.

6. Нє топ, алє ___________________.

б) Тот розпуст ми бул найдлугши.; 1. а) Кеди пойдзеш на рочни одпочивок?;

___________________

в) Уписала ше на тот напрям хтори найбаржей жадала.;

10. стобу

г) Ми двойо найволїме путовац вєдно.; ґ) Кед зме були

___________________

дзеци, часто зме ше бавели на джмурки.;

9. надомну

д) − Марино, щешлїви родзени дзень!

___________________

− Дзекуєм, Тино.;

е) Моя шестра тераз на хорованю, бо ше покалїчела.

8. одомнє

___________________ 6. дзело; 7. зо мну; 8. одо мнє; 9. надо мну;

10. з/зоз тобу

7. зомну

МАК 10/2017

■

11

РОЗПИСАНИ КОНКУРС ЗА СТУДЕНТСКИ КРЕДИТИ И СТИПЕНДИЇ

Цецилия Надь

УПЕЧАТКИ

и ц а л и п ц и а в л е п ш и в є ууччееннє ше Почал нови академски рок, та Министeрство просвити, науки и технолоґийного розвою Републики Сербиї розписало конкурс за студентски кредити, як и стипендиї, хтори отворени од 1. по 31. октобер. Часто наиходзиме на приповедки о студентских стипендийох, о хторих уж єст досц информациї. Медзитим, менєй познате же цо подрозумює студентски кредит, окреме тото же кеди ше го после студийох муши врацац, а кеди нє... Кандидати свойо прияви, вєдно зоз конкурсну документацию, придаваю високошколскей установи на хторей студираю. Мешачна сума студентских кредитох за чечуци академски рок виноши 8 400 динари и виплаца ше на дзешец мешачни рати. Бувша студентка Сенка Надь, хтора под час студийох хасновала студентски кредит, гвари же медзи студентами часто кружа дезинформациї о процедури врацаня кредиту.

12

– Студентски кредит сом першираз достала кед сом була на трецим року факултету, академского 2010/2011. року и доставала сом го три роки.

■

МАК 10/2017

На основи мойого искуства, о условийох врацаня и нє врацаня, треба ше информовац лєм у ресорним Министерстве. Медзи студентами часто кружа дезинформациї, та ше приповедало же кед дипломуєш начас и витвориш просек 8,50, можеш буц ошлєбодзени од врацаня кредиту. Кед маш просек од 8 до 8,50 и дипломовал ши у термину, врацаш полу, а цали кредит врацаш кед витвориш просек менши як 8. Кед сом дипломовала, просек оценох ми бул 8,48, та сом до Министерства послала шицку потребну документацию и молбу же бим була ошлєбодзена од врацаня цалого, лєбо часци кредиту. Медзитим, молба ми була одбита, та тераз врацам цалу суму кредиту. Враца ше го после законченого факултету, у мешачних ратох, а часови период врацаня дупло длугши од того кельо ше доставало кредит, бо єдна рата виноши 50 одсто од рати хтору ше доставало док ше хасновало кредит – толкує Сенка. У Конкурсу, хторе розписало Министерство, визначене же право на студентски кредит маю студенти високошколских установох хтори основала Република Сербия, автономна покраїна, лєбо єдинка локалней самоуправи, и хтори першираз

уписани на чечуци рок, а хасную право буджета, нєзаняти су, маю державянство и пребуваю на териториї Републики Сербиї. Милица Миланков тиж так хасновала кредит под час студийох и гвари же єй вон бул додатни мотив за ученє.

– Студентски кредит сом першираз вжала на другим року факултета, и вец сом го брала до конца студийох. Мерковала сом же би ми оцени були добри и задоволююци, же бим после нє мушела калкуловац и роздумовац. Циль ми бул виполнїц шицки вимагани условия, и мило ми же ше ми поспишело витвориц просек вецей як 8,50, та тераз нє мушим врацац кредит – гвари Милица. Критериюм по хторим ше додзелює кредит то витворени успих у предходним школованю – общи успих у закончуюцей класи штреднєй школи, за студентох першого року, лєбо витворени ЕСПБ боди зоз предходного року школованя, а тиж так ше патри и на ефикасносц школованя. Други критериюм то социялноекономски стан фамелиї, хтори ше утвердзує на основи пресеку мешачних приходох по члену фамелиї (януар – юний у чечуцим року).

УПЕЧАТКИ ДРУГА „АКУСТИКА РУТЕНИКА” Сенка Иван

ШИЦКИ БУЛИ ПОБИДНЇКИ

Програма мала три часци. У першей часци могло чуц обробки старих шпиванкох, у другей часци нови шпиванки, а треца часц була резервована за журку. Тиж так, були виложени и фотоґрафиї зоз прешлорочней „Акустики”, хтори направела Андреа Новак з Коцура. Перши наступ, зоз обробком писнї „Зламала ше кормань деска” мали Анамария Регак з Керестура и Михаил Рамач з Дюрдьова. Прешлого року, Анамария наступала сама, а того року ю Михаил волал же би сотрудзовали, та, як сама гвари, и идея була Михаилова, мелодия тиж так, а вона була ту же би му помогла. Други наступ бул резервовани за ґрупу „ТУШ ЕМ Джей” зоз Нового Саду, хтору творели Милан Брекайло, Александар Човс, Єлена Ґудураш и Марта Райда, хтори обробели шпиванку „Ружи, червени ружи”. Прешлого року охабели найлєпши упечаток на публику, та ше того року врацели у ещи моцнєйшим составе, зоз ориґиналним и цикавим наступом. Обробену шпиванку „Златни каруци”

виведла Александра Русковски з Керестура, хторей то бул перши наступ на „Акустики,” за хтори ше пририхтовала дас мешац и пол, а помогнул єй Сашо Палєнкаш. Шпиванку „Ти ме познаш” акапела виведли дзивки з Дюрдьова, хтори наисце одушевели публику зоз таку файту виводзеня и зоз своїма вокалнима способносцами. У тей дюрдьовскей ґрупи Уна Молнар, Лидия Кухар, Оливера Сапаньош, Сара Ґутеша, Ана Радишич и Тамара Салаґ.

– Пририхтовали зме ше сиґурно дас мешац. Идею за акапела наступ достали зме од ґрупи „Pentatonix”, а пририхтала нас наставнїца музичного зоз основней школи Татяна Барна – виявела Тамара Салаґ после наступа. Шлїдуюци два наступи були одпатрени прейґ видеа, пре нєможлївосц виводзачох же би присуствовали на тим музичним вечаре. Керестурски ґимназиялки – Кристина Афич, Марина Роман, Йована Ноґавица и Саня Чапко виведли писню „Шедзим зоз ґитару”, а Сашо Палєнкаш з Керестура шпиванку „Манастирска касарня”.

Же би и друга „Акустика Рутеника” була успишна, задлужени були орґанизаторки Саня Дивлякович и Александра Живкович Бучко, хтори були наисце задовольни як шицко прешло.

– Того року зме мали менєй виводзачох як прешлого, алє то нє завадзало, и удало ше нам орґанизовац добри вечар. Мило нам же публика задовольна, Матка була полна и то лєм доказ же вредзи шицко тото цо робиме. Розлика у одношеню на прешли рок и тота же зме того року нє мали жири, значи нє було змаганя, и шицки були побиднїки, а нарок увидзиме цо будзе – гварели орґанизаторки после одличних наступох наших виводзачох. Програму водзели Лидия Костелник и Йован Живкович, а треца часц, односно журка, предлужена зоз новосадским, акустичним дуом „Burazers” – братами Драґаном и Душаном Крстич. Тот проєкт младих з РКЦ финансийно потримало и Роботне цело за младеж Националного совиту Руснацох.

Зоз видео-наступами закончена перша часц програми, а вец шлїдзели премиєри нових писньох. Фронтмен керестурскей ґрупи „Crazy cousins” Дориян Чизмар, хтора би пошвидко мала видац и нови албум, виведол свою нову шпиванку, а потим свойо синґли, як и приповедку о нїх, представел Михаил Рамач.

ФОТО: ВЕРОНИКА ВУЯЧИЧ

Любителє добрей рускей музики могли присуствовац и уживац у виводзеню старих, алє и нових шпиванкох, 29. септембра у Руским културним центру (РКЦ) у Новим Садзе, кед отримани други музични вечар „Акустика Рутеника”.

МАК 10/2017

■

13

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ ФАЙТА ГВИЗДОХ

БИЛИ ПАТУЛЬКИ

Себастиян Надь

ЖЕ БИ ПРИШЛО ДО НУКЛЕАРНЕЙ ФУЗИЇ, ПОТРЕБНЕ БАРЗ ВЕЛЬКЕ КОЛИЧЕСТВО ЕНЕРҐИЇ. ПРЕТО ШЕ ТОТ ПРОЦЕС СЛУЧУЄ ЛЄМ НА ОГРОМНИХ НЄБЕСНИХ ЦЕЛОХ, ЯК ЦО ТО ГВИЗДИ, ХТОРИ МАЮ ДОСТАТОЧНУ СИЛУ ҐРАВИТАЦИЇ ЖЕ БИ ШЕ АТОМИ МОГЛИ ЗЛУЧОВАЦ. же сила ґравитациї нє досц Дзекуюци нуклеарней фузиї, моцна за процес фузиї, фузия односно злучованю атомох ше престанє случовац. Кед на нам нєдалєкей гвизди процес фузиї престанє, гвизда – Слунку, живот на Жеми траци вонкашнї прицисок можлїви, прето же продукт хтори отримовал єй велькосц нуклеарней фузиї то шветлосц и прето ю сила ґравитациї и цеплота хтори нєобходни за зменша на велькосц нашей живи орґанизми. Як цо знаме, Жеми (r=6,400km). Шветлосц Слунко то, нормално, нє єдина тей гвизди нє нєстала такой зоз гвизда хтора постої у Вселени. нєставаньом Лєм у нашей О тей теми сом читал фузиї, прето ґалаксиї єст у кнїжкох Флорияна же шицка вельке число Фрайштетера „Комета у єй маса и гвиздох, чия чаши коктела”, „7 кратких далєй ма длужина лекција из физике” Карла барз вельку постояня Ровелия и „Астрофизика за температуру, завиши од їх људе којима се жури” Нил а як цо знаме, маси. Гвизда ДеҐрас Тайсона. Кед и ви барз горуци маси Слунка маце таки интересованя, ствари швица! „жиє” коло предкладам вам же бисце Тота, тераз 10 милиярди их пречитали. била и горуца роки. материя Нуклеарна лабдастей фузия ше зоз найвекшей часци форми ше наволує били одвива у ядру гвизди, алє як патульок (анґ. White dwarf). гвизда стари, тот процес ше Як роки преходза, били почина одвивац у розличних патульки ше хладза и цмею, часцох гвизди. Тот процес прето же нє постої фузия наволуєме стеларна (гвиздова) хтора би то отримовала, а еволуция. Под час того процесу температура Вселени у хторей велькосц, температура и состав ше и находзи били патульок гвизди ше пременя. Кед ше блїзка абсолутней нули маса гвизди тельо зменша

j

14

■

МАК 10/2017

(-274°C). Же би ше охладзел до точки дзе постава цалком цми, потребне трилиони роки (то вецей часу як, у тей хвильки, старосц самей Вселени!). Алє, єдного дня, даґдзе у Вселени кед били патульок престанє швициц, шицко цо останє зоз нього то мертва лабда цмей материї, хтора достава нову назву – чарни патульок. Били патульки приблїжно велькосци Жеми и продукую вельо менєй шветлосци як други гвизди, та их прето чежко збачиц на ноцним нєбе. Найобачлївша гвизда на ноцним нєбе ше вола Сириюс, хтори ма провадзача, хтори ше вола Сириюс Б, а вон праве били патульок, так же кед дахто дакеди будзе мац нагоду патриц през телескоп, зна дзе ма глєдац билого патулька.

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ ПРОЄКТ МАТУРАНТОХ УНАПРЕДЗИ НАСТАВУ Ясна Медєши

ЗА ЛЄГЧЕЙШЕ РОЗУМЕНЄ ТЕОРИЇ

Школяре штвартей класи руского оддзелєня рускокерестурскей Ґимназиї „Петро Кузмяк” Милица Кнежевич и Тадей Малацко, на основи власного проєкту, достали средства по Конкурсу Униї штредньошколцох Сербиї, з помоцу хторих ше у керестурскей Школи унапредзи наставу з хемиї, физики и ґеоґрафиї. У прешлим школским року, Милица и Тадей були на схадзки Униї штредньошколцох Сербиї у Беоґрадзе, вєдно зоз школярами штреднїх школох чийо парламенти членїци Униї. На схадзки слухали о тим яки нєдостатки нєшкайшого школства, а познєйше дискутовали о тим як би требало полєпшац школску систему. Єден од прикладох их окреме зацикавел.

– Кед опатриме школу у прешлим вику, видзиме професора хтори пише по табли, диктира до текох, задава контролни задатки... и школярох хтори шедза у лавкох и записую шицко цо професор пове. З другого боку, опатьме авта у прешлим вику, и опатьме их нєшка. То доказ же ше шицко меня, а школство остава исте – толкую матуранти Тадей и Милица, хтори охабя позитивни шлїд у нашей Ґимназиї. Зоз схадзки пришли одушевени, видзели же єст и других школярох хтори роздумую як и вони, и же и други жадаю пременку.

Кед Уния розписала Конкурс на Фейсбук боку, одлучели послац свой проєкт до фонду Униї, з назву „Штредньошколци за штредньошколцох”.

– Понеже нам обидвоїм баржей „лєжа” природни науки, средства з Конкурсу, 35 000 динари, сцели зме потрошиц на елементи за лабораторийни вежби з физики, бо нам жаль же часто прескакуєме даєдни вежби лєм прето же нам хиби опрема, тиж так и за субстанци за хемию, бо ше хемия зводзи на суху теорию, а думаме же вона може буц и интересантна, кед мож видзиц и єй практични бок. Часц проєкту зме одвоєли и за ґеоґрафию, понеже ше на настави ище вше хаснує мапи Югославиї – гваря вони. Кед лїстина з резултатами була обявена, Милица и Тадей знали же медзи 183 штреднїма школами, лєм дзевец проєкти можу буц прилапени, та анї нє обчековали же праве їх будзе вибрани. Кед дознали о тим вистку були барз возбудзени, и такой жадали повесц професором за хтори предмети треба же би ше достало средства. Тадей и Милица конєчни резултат укажу у януару 2018. року, кед у Основней и штреднєй школи зоз домом школярох „Петро Кузмяк” ма буц орґанизовани и саям науки.

МАК 10/2017

■

15

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ ИНТЕРВЮ ЗОЗ СПОРТИСТОМ ДЕЯНОМ БУДИНСКИЙОМ З КЕРЕСТУРА

НА БИЦИҐЛИ УПОЗНАВА СЕРБИЮ

Себастиян Няради

ДЕЯН БУДИНСКИ, ЛЕҐИНЬ

КЕДИ ШИ ОЗБИЛЬНЄЙШЕ ПОЧАЛ ГОНЇЦ БИЦИҐЛУ?

так же до Нишу мож сцигнуц за три, штири днї.

ХТОРОМУ АНЇ ЄДЕН

Деян Будински: Пред роком и пол, кед сом купел кус квалитетнєйшу бициґлу, хтору можем гонїц и звонка валалу.

КЕД ИДЗЕШ НА ДАЯКИ ДЛУГОКИ РУТИ, НОЦУЄШ У МОТЕЛОХ, ЛЄБО ГОТЕЛОХ?

ХТОРА ЦИ НАЙДЛУГША РЕЛАЦИЯ И ЗА ЯКИ ЧАС ШИ Ю ПРЕШОЛ?

ДБ: Нє, якош ше ми нє пачи тото ноцованє по готелох и мотелох, нє любим мац виплановане шицко, найлєпше ми кед вежнєм шатор и мех за спанє. Алє, углавним ше знаходзим кед рушим на таку драгу, и ридко кеди шпим у шатру. Велї ме людзе пущаю най прешпим по спортских клубох, раз сом спал у просторийох клуба, раз у зоблєкальнї, бо сом од людзох достал ключи. Интересантне же ми людзе помагали, а анї ме нє познали.

СПОРТ НЄ СТРАНИ. БУЛ СТУДЕНТ ДИФ-У, АЛЄ ШЕ ПОШВИДКО ПРЕПИСАЛ НА ИТ АКАДЕМИЮ. ГОЧ Є СТУДЕНТ, ВШЕ МА ЧАСУ И ЗА РЕКРЕАЦИЮ, А ТЕРАЗ МУ НАЙИНТЕРЕСАНТНЄЙШИ БИЦИКЛИЗЕМ. СПОЧАТКУ ШЕ ВОЖЕЛ ЛЄМ ПО ВАЛАЛОХ КОЛО КЕРЕСТУРА, ТОГО ЛЄТА БУЛ У НИШУ, А ЄДНОГО ДНЯ БИ НА БИЦИҐЛИ ЛЮБЕЛ ПОЙСЦ ДО ЧАРНЕЙ ГОРИ 16

И ИТАЛИЇ.

■

МАК 10/2017

ДБ: Спочатку сом ше вожел лєм по валалох коло Керестура, а потим вше далєй и далєй, та сом рушел и до Нового Саду. Нєдавно сом бул и у Нишу. Драга була длугока коло 450 километри. Назад з Нишу сом ше врацел на гайзибану по Нови Сад, а потим сом предлужел на бициґли по Керестур. Шицко вєдно було коло 520 километри. ПО КЕЛЬО КИЛОМЕТРИ ПРЕХОДЗИШ ДНЬОВО КЕД ИДЗЕШ НА ДЛУГШУ ДРАГУ? ДБ: Просеково, од 80 до 100 километри. То так... кед ше нє понагля, кус очежую торби на пактреґеру, алє мож комотно вецей километри прейсц на дзень. За тоту руту по Ниш ми требало 11 днї, алє сом три днї бул у пайташа у Тителю, и два днї сом ше затримал у Нишу,

КЕЛЬО ЦИ ЗА ВИТИРВАЛОСЦ ПОМОГЛО ТОТО ЖЕ ШИ ПРЕД ТИМ ТРЕНИРАЛ АТЛЕТИКУ? ДБ: Досц, думам же бим нє дошол потамаль без того. Менєй-вецей, ту по Войводини нє проблем гонїц, алє там на горох видно було кельо ми помогла атлетика.

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ МАШ У ПЛАНУ ПОЙСЦ ВОНКА З НАШЕЙ ДЕРЖАВИ?

ПРЕЦО БИШ МЛАДИМ ПРЕПОРУЧЕЛ ЖЕ БИ ГОНЄЛИ БИЦИҐЛУ?

ДБ: Уж сом раз ишол, до Миклошевцох, то ми було першираз же сом вишол з держави на бициґли. Там було якешик случованє, та наставнїк Пап и я рушели на драгу. То нє даяка озбильна рута. Рано зме пошли, а вечар зме ше врацели.

ДБ: За початок, то здравше и туньше, у одношеню на авто. Хто бива у векших городох, то швидши способ транспорту. На длугших релацийох добре тото же упознаваш державу, бо ми, реално, анї Сербию досц нє познаме, а шицки иду на морйо, а анї сами нє знаю яки єст красоти там долу, коло Сокобанї, Яґодини, тамаль кадзи сом преходзел. Красна природа и людзе з хторима сом бешедовал. На драги мож койцо стретнуц. Стретал сом других бициґлистох, єдного хлапца хтори з Греческей рушел до Словацкей, пешо. Кед сом го стретнул, гварел ми же є уж мешац на драже, а лєм є на половки своєй авантури.

ЦО РОБИЦ КЕД ПРИДЗЕ ДО ДАЯКИХ ТЕХНЇЧНИХ ПРОБЛЕМОХ НА БИЦИҐЛИ? ДБ: У найгоршим случаю, кед би дацо пукло, нє знам цо бим робел, алє вше мам резервни пенєжи праве за таке дацо. Кед ґума пукнє, а то найчастейши проблем, ношим зоз собу прибор, та ю заменїм. ПОНЕЖЕ ШИ ТРЕНИРАЛ АТЛЕТИКУ, НЄ РОЗДУМОВАЛ ШИ, МОЖЕБУЦ, О ТРИАТЛОНУ (БИЦИҐЛА-БЕЖАНЄПЛЇВАНЄ)? ДБ: Роздумовал сом, аж и вельо раз, алє таке у нас нєт нїґдзе тренирац. Шицки тоти спорти любим, алє затераз ше нє плануєм озбильнєйше з тим занїмац . ЦО РОБИШ У ШЛЄБОДНИМ ЧАШЕ, КЕД НЄ ГОНЇШ БИЦИҐЛУ?

ЦО ПЛАНУЄШ ОБИСЦ ИЩЕ НА БИЦИҐЛИ? ДБ: За початок бим любел пойсц до Чарней Гори, а вец на траєкту прейсц до Италиї, а потим ше доокола врациц назад. Верим же би мешац тирвало тото путованє. Лєм шицко завиши од финансийох и шлєбодного часу. На таких драгох ми досц пенєжи пойдзе лєм на саму воду, понеже пиєм по пейц литри на дзень, а досц пенєжу пойдзе и на єдзенє.

ДБ: Нєдавно сом зоз професорку физичного воспитаня Саню Тиркайла порушал атлетику, та з тей нагоди поволуєм дзеци од штвартей класи, та надалєй, же би ше нам придружели.

МАК 10/2017

■

17

УПОЗНАЙ СЕБЕ

Єлена Мали козметичар-естетичар

СОВИТИ

РОЗЛИЧНИ ФАЙТИ

СКОРИ СКОРА НАЙВЕКШИ ОРҐАН НА ЦЕЛУ. ЯК КАЖДИ

ОРҐАНИЗЕМ ИНШАКИ, ТАК И КАЖДА СКОРА ИНШАКА. НА ВИПАТРУНОК СКОРИ УПЛЇВ МАЮ РИЖНИ ФАКТОРИ, ЯК ЦО ТО ҐЕНЕТИКА, НЄПРАВИЛНА ПОЖИВА, СТРЕС, ВИСТАТОСЦ... КЕЛЬО ВОДЗИМЕ РАХУНКУ О ДОПАТРАНЮ СВОЄЙ СКОРИ? НА ВЕЛЇ СТВАРИ КОЛО НАС НЄ МОЖЕМЕ УПЛЇВОВАЦ, АЛЄ СЕБЕ ЗАШ ЛЄМ МОЖЕМЕ ПОМОГНУЦ ЗОЗ РИЖНУ КОЗМЕТИКУ.

18

■

МАК 10/2017

УПОЗНАЙ СЕБЕ

Правилне допатранє твари барз важне, прето же лєм так можеме зачувац скору твари, спомалшиц старенє скори, отримац тонус твари. Кажде ма иншаку файту скори, та треба же бисце ю, спрам своєй файти, на прикладни способ отримовали.

Нормална скора Коло 20 одсто популациї ма нормалну скору. Характерує ю добра капиларна система и ровномирне лученє лойних и знойних шлїжнїкох. Така скора мегка, черства, здрава, з малима порами, гладка и одпорна. Пори на такей скори маю ценки фоликулни отвор, та прето поверхови гидролипилни филм чува воду и други нєобходни состойки котри потребни за нормалну функцию. Совит: Порядне дньове и ноцне допатранє, хаснованє благого пилинґу котри одстранї мертви клїтинки скори. Тиж так, треба допатрац и реґию коло очох.

Масна скора

Суха скора При такей файти скори, лученє лойних и знойних шлїжнїкох зменшане, зоз нїжнима и зменшанима порами. Сухосц може виволац рижни проблеми, як цо то чувствительносц, червенїдло, лїшаї, зацагнутосц, преширени капилари. Така файта подло подноши козметични препарати. Совит: Обовязно масциц гидратантну помаду два раз на дзень, робиц благши пилинґ.

Твар масного типу ма звекшане лученє лойних шлїжнїкох. Скора груба, нє ровна, зоз велькима порами, блїщи ше, часто є дегидрирана. Правя ше митисери, та така скора часто випатра як кед би ше о нєй нє водзело рахунку. Совит: Хаснованє пилинґу ше препоручує раз тижньово, як и маски за твар, а крема треба же би була одвитуюца за акни. Пре комплексну структуру скори, найлєпше ше посовитовац зоз дерматолоґом и козметичаром.

Мишана скора Нєровномирно масна скора. Найчастейше чоло, нос и брада масни, зоз преширенима порами и митисерами. Лєгко ше вииритирує, почервенї и лупи ше. Совит: Треба частейше умивац твар, нє претерйовац зоз хаснованьом козметичних препаратох, а пилинґ хасновац на реґиї хтора ше масци.

МАК 10/2017

■

19

З МАК-ОВЕЙ АРХИВИ (КУЛТУРНО-ПОЛИТИЧНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ / ЧИСЛО 3 / МАЙ - ЮНИЙ 2009 / ЧИСЛО MAK TEENAGE / 10. И 11. БОК) Новинарки Радио Нови Сад - Санї, Колесар и Полдруги, у акциї:

Интервю зоз фодбалером Любомиром Фейсом

СТРОГОСЦ И ВИСОКИ ЦИЛЇ Фейса: Длужей сом бул у “Гайдуку” та там мам вецей и приятельох, алє и у “Партизану” ме крашнє прилапели, а подаєдних сом упознал ище кед сом бавел за репрезентацию. Дружиме ше, алє правих приятельох сом здобул ище скорей и трудзим ше отримац тоти приятельства. Санї: Жиєш тераз у Беоґрадзе?

Фейса гвари же вельо тренира, є говедзину, нє шме єсц вельо сладкого и нє патри на други дзивки 10

20

■

МАК 10/2017

Любомир Фейса бавяч фодбалского клубу “Партизан” родом зоз Коцура. Саньом ше удало “налапац” го и попиц чай зоз нїм и за вас дознац дацо цо сце до тераз нє знали. Санї: Дзе маш вецей товаришох - у “Гайдуку”, чи у “Партизану”?

Фейса: Маме интернат у Беоґрадзе, алє там сом лєм кед зме у карантину пред змаганьом. Иншак, бивам сам у квартелю, блїзко при стадиону дзе мам каждодньово тренинґи и наисце можем повесц же ми супер! Санї: Виполнєл ши сон яки маю велї леґинє, на 20 роки маш супер плацену роботу, биваш сам у квартелю у Беоґрадзе, вожиш ше на добрим авту... познати ши, и насампредз – дзивки це обожаваю! Цо думаш, як на таки твой успих патра твойо парняки зоз основней школи,

З МАК-ОВЕЙ АРХИВИ або тоти зоз котрима ши одроснул? Фейса: Мушим буц щири - зоз тима цо ходзели зо мну до основней школи страцел сом кажди контакт, бо кед сом почал тренирац слабо сом приходзел дому, престали зме ше дружиц. А тоти зоз Кули, єст и таких котри ше радую моїм успихом, а заш єст и таких цо лєдво чекаю же бим направел даяку гришку.

Санї: Як ше костираю фодбалере? Єст даяки окремни режим костираня?

Санї: Най чуєме так, ексклузивно, же яки плани маш за далєй?

Фейса: Постої, нє шмеме єсц масне месо, вельо сладкого, алкогол - нїяк.

Фейса: Починаю пририхтованя за нову сезону и думам же ми будзе найлєпша до тераз, потрудзим ше же бим ше добре указал и пошол до ище лєпшого клубу од “Партизана”.

Санї: Шмеш поєсц єдну “Милку” дньово? Фейса: Анї пол “Милки”! Нє шмеме єсц швиньске месо, лєм говедзину и месо з младих

Санї: Маш даяки клуб до котрого биш любел пойсц?

Санї: А дзивки? Цо думаш, кельо вплївує твоя популарносц на твойо шанси при нїх? Маш тераз векши шанси? Фейса: Нє знам, вироятно мам тераз вецей : ) алє вше сом мал добри преход при дзивкох, так же то ше нє пременєло вельо, лєм тераз єст вецей тих цо сами приходза, прето же патра на тото же мам вецей динари, же сом фини... Га, нє знам чи сом фини, озда сом ... Санї: Га, фини ши, мушиме припознац и барз любезни. А як ти патриш на дзивки? Фейса: Нє барз патрим, бо мам дзивку. Санї: Маш часу за виходи? Фейса: Кед сом у Беоґрадзе вец слабо виходзим, там тренирам, єм, шпим... А кед мам шлєбодни дзень придзем дому, а анї дома нє виходзим. Тераз зме мали паузу мешац и навиходзел сом ше, та сом мирни! Санї: Дзе найчастейше любиш виходзиц? Фейса: До Нового Саду, Кули, Вербасу... Зоз пайташами, зоз дзивку.

курчатох, прето же така пожива ма надосц протеини котри важни за мускули. Маме орґанизовани полудзенок после тренинґу у ресторану, алє дакеди, розуми ше, направим винїмок, поєм тото цо ми ше є. Санї: Кед маш паузу и теди мушиш буц активни и притримовац ше того цо и пред тренинґами? Фейса: Га гей, мушим вежбац кажди дзень, пре себе, же бим остал у добрей кондициї.

Фейса: Мам, алє най то затераз останє мала тайна... Санї: Добре, почитуєме твою тайну и жадаме же би ци ше плани витворели. Фейса: Дзекуєм, нє повем вам лєм прето же бим дацо нє вибаксузирал : ) Санї: Кед будзе дацо нове, ми ознова дзечнє попиєме чай зоз тобу. Фейса: И я зоз вами : )

МАК 10/2017

■

21 11

ДИРЕКТ ДО ФАЦИ

А Н З А Р А Н ШЕДЗИЦ ЕЛЬОХ, Ц С Р А К Х О ДВ М Є Л Ц А Р Б ЧИ ВИ ЄДЕН? ТРИ МЕРАНЯ, ЄДНО РЕЗАНЄ

Школа, чи робота? Пенєж, чи любов? Кариєра, чи фамелия? Єдни зоз вичних питаньох котри ше нєпреривно преплєтаю през цалу чловекову животну драгу. Питаня котри творя нєзаобиходну станїцу у живоце и пред нами будую озбильни задаток за котри треба пренайсц гевто праве ришенє. Церньове препреченє котре мушиме схопно прескочиц же бизме успишно сцигли на свой жадани червени тепих.

22

Драги живота котри нєпреривно провадзиме и по котрих ше упутиме, вше нас наведу на крижну драгу дзе, єдноставно, мушиме вибрац даєдну и скруциц лєм до єдней улїци. Анї знаки на нєй ище нє познаш як треба, а по єдней улїци мушиш крачац. Котру школу вибрац? Питаш ше же цо нєшка профитабилне, цо биш любел робиц и зоз котру професию ше занїмац... Чи ше трапиц и буц цудзи конь, чи буц шмели ґазда и схопно тримац дєплови? Док добре роздумаш и пообрацаш ше коло себе, шлїдуюца крижна драга уж дурка на дзвери. Нєпреривно ■

МАК 10/2017

ше плєце и задава нови ребус. Котру дзивку вибрац и зоз котру дзелїц свой шлєбодни и драгоцини час? Обрацаш ше вноци по посцелї як дурак и поставяш себе питаня у глави же при котрей пренайсц свойо щесце, до котрей мац довирия и зоз котру будовац фамелийну заєднїцу. Вична ениґма живота. Шедзиц нараз на двох карсцельох, чи вибрац лєм єден? Буц гевтот, такволани, Буриданов маґарец котри скапал од гладу, чи заш лєм вибрац єдну копку шена од двох понукнутих? Питанє котре дакеди зна буц вельки проблем. Рушиш источашнє на два боки и константно сцеш шедзиц на двох розличних местох. Нє сцеш нїч страциц и сцеш шицко вжац цо вони понукаю. Гуторя ци, живот лєм єден, мушиш знац вихасновац кажду нагоду хтора ше найдзе опрез тебе. Праве так! Пишно ґураш свойо колєса щесца на два розлични боки. Ходзиш по ляду за котри нїхто нє зна кеди може пукнуц. А вец наидзеш на вельку дзириску котра ше пресцера през обидва боки. Такой треба реаґовац, а ти

Борис Ройко

нє знаш кадзи зоз собу. Єдна мала гришка и шицко пука на поли. Спреведнул ши ше, шеднул успишно зоз своїм задком помедзи два карсцелї и препаднул помедзи нїх. Нє обчековал ши анї у сну же ше так зисци. Мержиш цали швет. Шицки други ци виновати. Дожил ши конєц яки би нїхто з нас нє любел дожиц. После ше питаш цо далєй маш зробиц? Думки ци у глави робя вредно як мали ґрамушки же би пренашли одвитуюце ришенє, алє даремна робота. Час за роздумованє о тим давно прешол. Кед єст вибору, нєдобре. Кед го нєт, нєдобре. Та нєдобре нїяк! Гоч як обрациш, резац мушиш. Прави коцки зоз велькей громади треба повиберац цо скорей и поскладац их там дзе им и место. Попри шицкого, златни штредок ше раз муши пренайсц, ґузел пререзац и так єден бок жертвовац, а други вибрац.

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ ПРОЗА

ЧИСЛО ТРИ Знаце, так то часто идзе. Голєм кед я у питаню. Док даєдни дзеци можу пойсц на морйо, геверовац и трациц мозґово клїтинки на нє робенє нїчого и напиванє, я мозґово клїтинки трацим на робенє дачого. И напиванє. Тото мойо робенє дачого, вам у ствари, оберанє паприґи. Цо друге можем робиц? Завишиц и през лєто од родичох? Нє, нє. Так з рока на рок. Односно, так два лєта. И так сом нашла роботу у єдного шалєного, младого ґазду. Дружтво екстра позберане, франтуєме, обераме, пауза, франтуєме, обераме ище дакус – а уж нє можеме, та пауза, вец ище дакус обераня, єдна длууууугока пауза, и на концу преберанє. И пивко. Алє тото, зоз мало алкоголу. Тота идзе тадзи, а опать тота мегка, та ю руцай на вирезованє. Тота уж пребарз желєна, та вируц, а тота шатирана, та може. Думам на паприґу. И вецка приходза тоти бачикове цо нам крев випиваю, поготов кед ци стої над главу и патри на це як пребераш (а после цалодньовей роботи и даскельо пивкох кажда паприґа ци червена) – у тим случаю я виберам лєм тоту нєдобру и вируцуєм ю. Е, исти тоти бачикове ю и купую и завитлаваю шицких нас. Прецо шицких нас? Знаце, ви кед обераце паприґу, ви ше и вяжеце за ню. Нє думам з манилку физично, алє психично. И вецка ю, нормално, сцеце и предац по цо векшей цени, а бачикове (тоти горе спомнути,

цо випиваю крев) вам нє даю висшу цену – бо є барз шатирана, желєна, дробна, червена, мегка итд. И зоз тим иду на живци. Но, а кед ше преда по добрей цени, тебе такой и лєгчейше робиц. Вецка нє роздумуєм тельо вельо о тим чи ю болї, чи ю нервираме кед ю шпурґаме до меха, чи вона умера там у приколици так наруцана на тим слунку, и доконца, кед ю пребераме – чи вона ище полужива, чи є у фази умераня и у хторим ступню, або уж умарта? Но, та у тей моєй роботи на полю я була єдна зоз младших, то єст наймладша, а нє завжата, та сом, нє знам анї сама прецо, була барз интересантна хлапцом хтори зо мну робели. А єден и мнє прицагнул увагу кед руцел згнїту паприґу до мойого задку. Права романтика, знам, алє озда бул лєм любоморни же сом швидша. Пред тим як ме пренашол на Фейсбуку и поволал за пайташох! Обераме, а вон станул такой попри мнє. И як обераме, так ше вон обраци (таки зогнути зме) и побочка ме. Я ше нашмеяла, а вон ище раз. И предлужели зме оберац. Ютре исто так, алє му нє було ясно же прецо ме нє може пренайц на Фейсбуку. Егегегееее, мили мооой...

Александра Живкович Бучко

попреверйовац шицко онлайн, кед воно захтев од нього... Прилапела сом, кед, мам цо видзиц... Фенсерчок, хлапчик фодбалчок бави, окулярки, ПУДЕР на твари!!!! Видзим я, алє, можебуц нє видзим добре, заш лєм то слика... Шлїдуюци дзень ше я йому питам: – Гей, видзела сом тоту твою слику на Фбу, ти маш на нєй пудеру, чи ше ми лєм привидзело??? Гей, привидзело ше ми, таааак?

– Нє, нє, я то кладзем кед идзем на варош, знаш, же би ми нє було видно пирщки и нєправилносци на скори...

– Хйоооой... Доообре, добре (кез). Исти дзень ми ґазда гварел же най ше нє нагнївам на ньго, алє йому вецей тот пан нє треба, бо нєт тельо роботи, и най ше нє нагнївам на ньго же ме роздвоює од леґиня (леґиня??? Агагагагагаг, сеґинятко), алє же так муши буц. Гм, нацо ми пудер з леґиньом? Ша сама го достаточно хаснуєм!!!!

Алє... Пойдзем я тот дзень дому, уключим компютер,

ВИРИВОК ЗОЗ ЛЮСПП МАК 10/2017

■

23

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ УМЕТНОСЦ ЯК ГОБИ

Ани Рац з Руского Керестура фотоґрафия гоби коло штири роки. Вше любела опатрац красни фотоґрафиї, провадзела роботи велїх професийних фотоґрафох и тота уметносц ше єй барз попачела. З часом, гвари, спонтано и вона почала фотоґрафовац рижнородни хвильки през дзень, перше з мобилним телефоном, а познєйше себе купела и лєпши фотоапарат. Сцела би себе купиц професийни апарат и вецей научиц о тей уметносци, усовершиц ше, а можебуц ше уписац и на даяки курс фотоґрафиї. Затераз участовала на „Дньовковим” конкурсу за фотоґрафию, а пред даскельома роками єй робота була и наградзена, но, припознава же нїґда нє мала шмелосци приявиц ше на даяки озбильнєйши конкурси. Найволї фоткац природу и людзох, а понеже є активна у керестурским Каритасу, часто фотоґрафує и на збуваньох хтори вон орґанизує. Ана того року закончела штредню школу за Туристичного технїчара у Керестуре, а тераз є у Италиї, дзе усовершує италиянски язик и упознава ше з їх културу. Док ше враци, планує ше уписац на италиянистику.