Mak 01 02 2013 web

ТЕМА ЧИСЛА: 15. ДНЬОВКА ГРАЖДАНСТВО VS. НАЦИОНАЛИЗЕМ: ЩЕШЛЇВИ ДЗЕНЬ ЛЮБОВИ!

МУЛТИМЕДИЯЛНИ КУЛТУРНО-ПОЛИТИЧНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ ЧИСЛО 01-2 / ЯНУАР – ФЕБРУАР 2013. / ЦЕНА: 100 ДИНАРИ

ФОТО: ИВОНА ТОРМА

ЗМИСТ

РАЦИОНАЛНИ ОПТИМИЗЕМ

3 СПалєнкаш: Дньовка

Вишли резултати Попису жительства у Сербиї 2011. року. Ситуация и за националистох нє випара барз aларманто – обчековало ше же нас будзе "аж и вецей як 10 одсто менєй". МАК часопис потримує сучасну руску културу и граждански вредносци при Руснацох, цо значи же нє важне кельо нас єст, алє яки квалитет того цо створиме и скарбуєме (опубликуєме) як руску културу.

4 ЦНадь: 15. Дньовка 5 АРац: Поезия 6 ИГорняк: Поезия 7 МРамач: Поезия 08 АЖивкович: Интервю 10 МДжуня: Рецензия 11 МЗазуляк: Волонтиранє 12 СНадь: Одбор 14 НШовш: Науковци 16 ЦНадь: Турнея 17 ССабадош: Национализем 18 Санї: НКарлаварис интервю 20 МГорняк: Концерт 2012.

21 ИГорняк: Гип-гоп 22 ТВранєш: Есей 23 ТБодянец: Филм

МАК Мултимедиялни културно-политични часопис за младих www.makmagazine.rs Facebook: MAK MAGAZINE mak.magazine@gmail.com Число 01-2/2013 януар – фебруар Директорка: Мартица Тамаш Одвичательни редактор: др Борис Варґа Помоцнїци редактора: Мая Зазуляк Сенка Надь Цецилия Надь

2 - 01-2/2013

Видзели зме - народи и держави буду наставац, асимиловац ше и розпадовац, а останє лєм тото цо їх предтавителє напишу, викомпоную, чи нарисую. По тим их буду паметац, споминац и ценїц. Руска заєднїца ше будзе меняц, будзе розшатша (Канада), студенти буду вецей путовац (Болоня), мишани малженства постали правило, а нє винїмок, нє так ше будзе знац добре по руски (...). То реалносц и кед ше ю прилапи, кед ше нє будзе жиц у прешлосци, або илузиї, руска заєднїца будзе длуго функционално исновац. Дзекуюци найталентованшим и найактивнєйшим сотруднїком, часопис МАК за остатнї шейсц роки видал 20 кнїжки и 15 аудио и видео компакт диски котри нашу сучасну културу приблїжели шветовей, або зоз шветовей култури зме створели виданя цо их мож наволац универзални, алє и руски. Состойна часц того числа и Зборнїк наукових роботох зоз Першей студентскей науковей конференциї, алє пре обимносц зме го нє могли дистрибуовац з часописом, та кед докажеце же сце предплатнїк часописа, годни сце го достац у Редакциї часописа МАК. Часопис МАК вам з тей нагоди жада Нови 2013. рок, Дзень Руснацох и Дзень Любови.

Дизайн и компютерски обробок: Иґор Орсаґ

Друкує "Maxima graf" Петроварадин

Лекторка: Блажена Хома-Цветкович

CIP – Каталогизација у пубиликацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

Фото насловни бок: Ивона Торма

008+32(=161.2) (497.113)

Фото на винчованки: Марияна Павлович Видава НВУ "Руске слово" Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Состойна часц того числа и Зборнїк наукових роботох зоз Першей студентскей науковей конференциї

MAK : културно-политични часопис за младих / редактор Борис Варґа. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

З НАГОДИ 15. РОЧНЇЦИ МЛАДЕЖСКОГО МУЛТИМЕИЯЛНОГО ФЕСТИВАЛУ ДНЬОВКА

ДНЬОВКА НА МАЛЕЙ МАТУРИ ШИЦКО З ПОЧАТКУ, МОЖЕБУЦ, ВИПАТРАЛО ДАКУС ГАНЬБЛЇВО, ЗОЗ ОДРЕДЗЕНУ ДОЗУ МЕРКОВАНЯ ПРИ ПРАВЕНЮ КАЖДОГО ШЛЇДУЮЦОГО КРОЧАЮ, ЖЕ БИ ШЕ ДО 15 РОКОХ ТОТО НАШО "ЧАДО" ПОМАЛИ ПОЧАЛО ПРИРИХТОВАЦ ЗА "ПРИЄМНИ"

САШО ПАЛЄНКАШ, технїчни и естетски "ґуру" Дньовки

Дньовка на тот швет пришла як цалком нормалне "дзецко", алє од найлєпших можлївих "родичох". По походзеню зоз "велькей" и "богатей" фамелиї у хторей ше вше грало, шпивало, алє и робело рижни други креативни змисти. Єй "родичи" були свидоми Дньовкового капацитету, та ю уж у перших рокох водзели по шпиваню по скоро цалим Руским Керестуре. Була у школским Замку, дисковим Куцику, културовей Червеней сали, Дзешатки, Майсторским, културовей камерней сцени, же би уж на свойо седем роки достала свой стаємни анґажман у Велькей сали Дома култури Руски Керестур. През шицки тоти роки, Дньовка назберала велїх нових пайташох – людзох хтори вше любели видзиц єй наступ и же цо то вона нове представи. Уж по свой дзешати рок, лєм на бини сотрудзовала зоз вецей як сто особами, чия творчосц и анґажованє нєшка познати гет поза гранїци нашей держави и рамикох нашого националного єства. Єй дозреванє з рока нарок обачовали и други, та у напряме потримовки, помоци, алє и можебуц єдноставне чувство буц вєдно зоз ню. Дньовка свой творчи живот предлужела будовац перше зоз младежским здруженьом Пакт Рутенорум зоз Руского Керестура, а познєйше и зоз Културну манифестацию "Костельникова єшень". Як старши брат, ту вше дзешка бул пристуни и часопис МАК. Тоти три сотруднїцтва потвердзели афирмацию и бренд Дньовки, цо єй помогло же

3 - 01-2/2013

би ше зоз рускокерестурского єства преширела и на вообще националне – думаюци ту насампредз на младих Руснацох зоз других местох, хтори були под вплївом Дньовки и скорей як цо ше директно стретли. То вина того же ше вше вецей почали дружиц Дньовка и МАК. Мали вони и заєднїцких пайташох, алє кажде мал ище и даяке свойо окремне "друштванце". Провадзел МАК же цо то Дньовка роби, алє и Дньовка "шпиюнирала" МАКово активносци. Резултати того то видаванє даскелїх заєднїцких кнїжкох, аудио и видео компилацийох. Зявйованє нових авторох як при Дньовки, так и при МАКу бул пошлїдок заєднїцкей роботи, алє и того же вони, заш лєм, дзеля исти ґен и през нїх чече иста крев, а крев то нє вода. Виховало ше тоту нашу младу Дньовку до правей креативней, плодней и мултимедиялней рускей "дзивочки". Прешла свою "основну" школу, та би ю тераз унапрямовац далєй до живота. Но, алє треба мац на розуме нє лєм "єй" амбициї, алє и тото же ше на ню даєдни упатраю, а же даєдни виросли вєдно зоз ню. У перших 15 рокох свойого живота преходзела през рижни фази, прето же таки бул вплїв околїска и то цалком нормалне за таки "возрост". Тераз нам шлїдза, можебуц, найгорши роки, "тинейджерски" проблеми. Алє такой пошвидко прерошнє до рускей "дзивки", хтора почнє сама поставяц нови правила "бависка" хтори лєбо випочитуєш, лєбо маш пребарз узки попатрунок на швет.

Ювилейна 15. мултимедиялна манифестация Дньовка отримана 17. новембра 2012. у Велькей сали Дома култури у Руским Керестуре

ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ

ДНЬОВКА – ВШЕ ВЕКША, МОЦНЄЙША И ПОЗНАТША

КАЖДА ЧЕСЦ. ОРҐАНИЗАТОРЕ ТРЕБА ЖЕ БИ ШЕ ЦЕШЕЛИ ЖЕ ДОШЛИ ДО ТАКЕЙ РОЧНЇЦИ ХТОРА КРАШИ И УКАЗУЄ КЕЛЬО РОКИ ОСТАЛО ЗА НЇМА. САМИ ВОНИ ЗНАЮ КЕЛЬО НАМАГАНЯ И РОБОТИ УЛОЖЕЛИ ДО ТЕЙ, УЖ ТЕРАЗ ШИРШЕ ПОЗНАТЕЙ МАНИФЕСТАЦИЇ. ВЄДНО ЗОЗ РОЧНЇЦУ ДНЬОВКИ ОЗНАЧЕНИ И 10 РОКИ ИСНОВАНЯ НЄВЛАДОВЕЙ ОРҐАНИЗАЦИЇ ПАКТ РУТЕНОРУМ, ЯК И 40 РОКИ ЧАСОПИСУ МАК. ЮВИЛЕЙНУ ДНЬОВКУ ВОДЗЕЛА ПАРА САНЬОХ – ПОЛДРУГИ И КОЛЕСАР, ВОДИТЕЛЬКИ НА РАДИО НОВИМ САДЗЕ МЛАДЕЖСКЕЙ ЕМИСИЇ "ОСТАНЬЦЕ НАШМЕЯНИ".

ХОРЕОҐРАФИЯ Млади уметнїки ше представели у музики, у писаних власних творох и танцу. На 15. Дньовки найвецей симпатиї дефинитивно позберали троме леґинє, а то Желько Гарди, Златко Рац и Сашо Палєнкаш. Млади фолклораше, Желько 4 - 01-2/2013

и Златко, представели хореоґрафию на сучасни способ, а на бубню их провадзел Сашо Палєнкаш. Тиж одушевиє виволала и танєчна ґрупа "Алеґро" зоз Нового Саду, а єдна од членох тей ґрупи то и Аня Рац зоз Руского Керестура. Цо ше музичних точкох дотика, на Дньовки уж добре позната Анамария Колошняї вишпивала два писнї на анґлийским язику, а на ґитари ю провадзел Златко Русковски. Интересантне и тото же Анамария участвує праве лєм на тей манифестациї (од шицких културних манифестацийох по руски), прето же лєм на Дньовки пренаходзи себе. Писня "Ошмих у ноци" украшела тот вечар, а виведли ю дует Саня Полдруги и Сашо Палєнкаш. Петар Надь першираз наступел у соло вариянти на ґитари, а одшпивал писнї "Autopilot" и "Nice dream". Ґрупа Crazy cousins представела два нови писнї, а публику нє охабели ровнодушну. Як и каждого року, Казинси виволали позитивни вибрациї зоз писнями, ошмихом и лежерносцу на бини.

Керестурска сала Дома култури була преполна, нащивителє углавним були млади и з увагу провадзели случованя, алє можебуц програма могла кус кратше тирвац. ЛИТЕРАТУРА Зоз власнима литературнима творами ше представели Михаил Рамач зоз Дюрдьова, Иґор Горняк зоз Коцура, як и Александра Живкович, Андрий Рац и Мирко Горняк Коле зоз Руского Керестура. Иґор Горняк ше зявел и участвовал по першираз на Дньовки, а його писнї интерпретовани у духу гип-гопа. Александра Живкович, вєдно зоз свою пластичну качочку, читала виривки зоз єй дебитантскей кнїжки "Горор за принцези", котра вишла у ювилейним 40. року публикованя часописа МАК. Найщирши наступ и найупечатлївшу поезию пречитал Андрий Рац. З окремним попатрунком на загадкову людску природу, Андрий наисце порушал патрачох и понукнул им тему за роздумованє.

АНДРИЙ РАЦ

Ветеран того младежского фестивалу Мирко Горняк Коле и тераз ше представел зоз пар новима писнями, а достал и припознанє за длугорочне участвованє на Дньовки. Бул приказани и кратки документарни филм "Єден чловек" хтори пошвецени праве йому. З нагоди децениї иснованя орґанизациї Пакт Рутенорум, котра и орґанзатор Дньовки, през цалу програму нащивителє медзи уметнїцкима наступами могли послухац од єй представнїкох о снованю тей орґанизациї и упознац ше зоз єй дотерашню роботу.

5 - 01-2 / 2013

Єден по єден Почало як и шицко друге, Нїґда нє знал же будзе таке длуге. Єден по єден ше знїщовали, Єден по єден патрели як пайташе умерали. Єден по єден ше почали вадзиц, Вецей ше нє могли нї зач порадзиц. Док було пенєжу, та шицким ошмихи на твари, А кед нє було – порихтани поламац з палїцу. Нєшка без емоцийох, без совисци, З часу начас и шерцо здихци. Почало ше предавац ствари, Почали им чарнїц твари, Почали думки буц уж страшни и опасни. Нормалним людзом нїґда нє буду ясни, Же на цо то чловек порихтани – Кед є отровани...

{ МИХАИЛ РАМАЧ }

{ ИҐОР ГОРНЯК }

За найстарши занат Нє потребни алат Лєм кратки сукенки И дзивчата вельки

Тот дзень з рана сом шедзел у карчми, Сам, у куце, на столє празна розвалєна фитьовка. Сцел сом забуц же сом ту пришол, Сцел сом забуц же сом сцел забуц, алє нє ишло. Пил сом и попил, и остатнї форинт, Спадла ярня ноц, та сом рушел и точно сом знал дзе ме однєшу ноги. У сушедстве музика грала, Чул сом чардаш – млода ше предавала. Вошол сом нука и купел млоду зоз златну оцову годзинку, Влапел сом познату дзивку и танцовал як нїґда, як нїґда по тоту хвильку, Тот єдноставни танєц у ритму шерца. Гварел сом єй, гварел сом. И дзень нєшка паметам як ше єй ґамба затресла, И як сом єй тоту, як єй душа чисту, слизу на твари посцерал, Нїч нє гварела, а купело ю уж друге презвиско. Староста бул оцов пайташ, та пришол и нашол ми место же бим шеднул и то баш ґу музики. Кед млоди сцекнул зоз билу голубицу розбил сом якиш погар на столє, Шицко уцихло... Спущел сом помали до куфра два остатнї златни дїдово дукати, И сциха, зоз завартима очми гварел: гудаци грайце, ми, "Грайце гудаци"!

СПОНЗОРУША

За найстарши занат Нє потребни алат Нє потребне шерцо Шицки знаме прецо Вона тото знала Цо глєдали дала Озбильни то ствари Тераз народ гвари "Най ма бунду з нерца Кед уж нє ма шерца" "Най ма вельку вилу Кед дава дебилу" Мала под нохцами блата Тераз ноши вельо злата Купене богатство Найвекше преклятство З другим уж ше водзи Богато преводзи Ма вецей богатства И вецей преклятства Преклята єй судьба Преклята єй душа Стара є и сама Сцела буц лєм спонзоруша

6 - 01-2/2013

ГУДАЦИ ГРАЙЦЕ, МИ, "ГРАЙЦЕ ГУДАЦИ"

Л Т Р

ЛИТЕРАТУРНИ РОБОТНЇ ПАКТ РУТЕНОРУМ У СОТРУДНЇЦТВЕ ЗОЗ ЧАСОПИСОМ МАК И ЛИТЕРАТУРНИМ СЛОВОМ ОРҐАНИЗУЄ

П О В О Л У Є М Е ЗАИНТЕРЕСОВАНИХ МЛАДИХ АВТОРОХ ПОЕЗИЇ И ПРОЗИ ЖЕ БИ ШЕ ПРИЯВЕЛИ НА КРЕАТИВНИ ЛИТЕРАТУРНИ РОБОТНЇ, ХТОРИ ПОЧНЮ ЗОЗ ОТРИМОВАНЬОМ ОД ЯРИ 2013. РОКУ. РОБОТНЇ ПОДРОЗУМЮЮ ЧИТАНЄ И АНАЛИЗОВАНЄ ТВОРОХ УЖ АФИРМОВАНИХ ПИСАТЕЛЬОХ СУЧАСНЕЙ РУСКЕЙ ЛИТЕРАТУРИ, ЯК И АВТОРСКИ ТВОРИ ТИХ ЦО БУДУ УЧАСТВОВАЦ НА РОБОТНЬОХ. ТИЖ ТАК, БУДЗЕ ШЕ ОДКРИВАЦ НОВИ И ИНТЕРЕСАНТНИ СПОСОБИ ЗА ТВОРЕНЄ. ЦИЛЬ РОБОТНЬОХ УПОЗНАЦ НОВИХ АВТОРОХ ХТОРИ БИ НАСТУПЕЛИ НА КУЛТУРНЕЙ МАНИФЕСТАЦИЇ ДНЬОВКА, ЯК И ОБЯВЙОВАНЄ ЇХ ТВОРОХ У МЛАДЕЖСКИМ ЧАСОПИСУ МАК И ЛИТЕРАТУРНИМ СЛОВЕ. ЗАИНТЕРЕСОВАНИ ШЕ МОЖУ ПРИЯВИЦ НА МЕЙЛ: PA C T R U T H E N O R U M @ G M A I L . C O M

7 - 01-2/2013

ДО ЧО

Онлайн розгварка зоз авторку кнїжки "Горор за принцези", Александру Живкович

"ПОЕТОХ И ПОЕТЕСИ" МАМЕ ВЕЛЬО, КЕД И НЄПРЕВЕЛЬО. ТРЕБА НАМ МЛАДИ АВТОРЕ ХТОРИ НАС ПОРУШАЮ И ШВИДКО ПРИВЕДУ НА УРОВЕНЬ СУЧАСНЕЙ ШВЕТОВЕЙ ЛИТЕРАТУРИ, ХТОРА НАПРЕДОВАЛА ДОК МИ СТАҐНОВАЛИ НА РУСКЕЙ "ИДИЛИ И ПОЛЬОХ"

Александра Живкович, познатша як Сакс, видала свою першу кнїжку. Пре експлицитни моменти справованя и "пустих словох" описох одрастаня тинейджерох у условийох нєподношлївей транзициї, редакция мушела положиц ознаку "+18". О кнїжки ше вельо предросудзовало и розправяло ище пред тим як вишла. Хлапци, углавним, думали же будзе слово о женских темох, типа "секс и валал". Дзивчата думали же будзе вецей лєм о темох "сексу", а старши же Живковичова тераз "на вшелїяки способ опише нашо пресвяти будуци супруги и мацери". Резултат, яґда, цалком иншаки – слово о єдним звичайним тинейджерским роману, на сучасну тему и на язику на яким бешедую млади. А цо о тим шицким гвари авторка.

8 - 01-2/2013

ЯК НАСТАЛА КНЇЖКА "ГОРОР ЗА ПРИНЦЕЗИ"? Кнїжка настала, по моїм думаню, на досц шмишни способ. "Розтаргла" сом зоз леґиньом. На єдним кафенисаню товаришка пречитала цошка цо сом збльохцела и гварела ми же добре пишем. И так сом надумала же бим дацо написала и послала до даяких новинох, а МАК ше нашол як найкомпатибилнєйши. Послала сом текст (або як сом то на початку волала – "состав") и предлужела сом писац. Достала сом награду on-line конкурсу Литературного слова и часопису МАК и так на тот швет пришол "Горор". ЧИ БУЛО ПРОБЛЕМИ ПРИ ПИСАНЮ И ВИДАВАНЮ КНЇЖКИ? У сущносци, думам же нє. Голєм нє таки вельки як цо то при "Шпацирох" Др Шукса. Цо ше дотика инспирациї, вше сом ю мала. Ту нє було вельо проблему, окрем кед наставали приповедки "Затуцаносц a la moi" и "Кирвава свадзба" дзе сом писала и йойчала, бо себе таке дацо нє можем задумац. Цо ше дотика самого видаваня – пре експлицитни язик и "ствари" хтори ше спомина у кнїжки, мушели зме достац одобренє од правнїцох и руководства фирми, од совиту часописа МАК и нормално, рецензентох. Алє, шицки

нас потримали з тим же зме даскельо ствари "цензуровали" и положели знак "+18", так же малолїтних защицели од нєй. Векши проблеми нє були, голєм их я нє дожила як превельки. Правда же було одреканя у самим твореню – нє видзем, бо мам закончиц. Познєйше при финализованю и по даскельо годзини шедзеня за компютером и читаньом каждей букви же би нє було гришки, алє сом знала же робим на чимшик цо мойо и цо ми превельо значи, так же ми нє було чежко анї кус, аж сом ше и цешела. РЕЦЕНЗЕНТКА ПИШЕ ЖЕ ШИ БАРЗ ШМЕЛО НАПИСАЛА КНЇЖКУ. НЄ БОЇШ ШЕ ПОШЛЇДКОХ И ОСУДОХ ОКРУЖЕНЯ? Нє, анї кус. Ище нє прешло досц часу, так же анї нє мам вельо коментари, анї сом нє наишла на неґативни реакциї. Но, дам читачом ище часу. Видзи ше ми же тоти хтори би ше требали почувствовац же су преволани – вони то анї нє похопя, а гевтим другим и мудрейшим цала кнїжка праве прето може буц интересантна. То нам и потребне. Без замасцованя очох, або ношеня целових окулярох. Як нам єден професор на факултету гварел: пишце же би було "просто до чола". То младим, а и старшим, як сом начула,

ОЛА интересантне. Того у рускей литератури єст барз мало, а видзи ше ми же при наших авторкох анї нєт. Я шлєпа и з диоптрийскима окулярами, а цо би було кед бим ище ношела целово? ЦО ГВАРЯ ТВОЙО РОДИЧИ ЗА КНЇЖКУ? ЧИ ВООБЩЕ ТРЕБА ЖЕ БИ ШЕ РОДИЧИ МИШАЛИ ДО ПИСАНЯ МЛАДИХ ЛИТЕРАТОХ? Мойо родичи ше барз цеша. Правда же оцец нє барз коментаровал, алє пречитал кнїжку и похвалєл ю, гоч ми нїґда нє припознал жє зна читац по руски – прето же є Серб и з нїм вше бешедуєм по сербски. Мац ми гварела же би даяки ствари нє так написала, бо су пребарз "отворени", алє то уж, видзи ше ми, же проблем розлики ґенерацийох и у рокох у хторих ми одрастаме. То нє "часи" у хторих одрастали нашо родичи. Мойо родичи знали же пишем, медзитим нє знали цо пишем и як то випатра, док сом им нє однєсла кнїжку кед вишла. Думам же нє треба же би ше родичи мишали, прето же кажде ма иншаке думанє и лєм вон зна на яки способ го сце виражиц. Родичи то у даєдних случайох можу гамовац. ЯК ДОЖИВЮЄШ РУСКУ ЛИТЕРАТУРУ (АЛЄ "ПРОСТО ДО ЧОЛА")?

9 - 01-2 / 2013

Щиро? Хибя нам млади авторе. Веееельо млади авторе. Алє нє таки цо буду писац "писньочки", гоч мушим повесц же и им знїмам калап – особнє бим ше до писньох нїґда нє влапела и думам же за тото треба буц схопни и талантовани. Нам треба дацо нове, дацо чого нєт громаду. "Поетох и поетеси" маме вельо, кед и нє превельо. Треба нам млади авторе хтори нас порушаю и швидко приведу на уровень сучасней шветовей литератури хотра напредовала док ми стаґновали на рускей "идили и польох". ЧИ МЛАДИ, ТВОЙО ОКРУЖЕНЄ (ҐЕНЕРАЦИЯ) ВООБЩЕ ЧИТАЮ КНЇЖКИ И ЯКИ? Думам же нє. И кед читаю то барз мало, або нєквалитетни. Нє треба пречитац Достоєвского прето же ми дахто гварел, або прето же є вельки писатель, алє прето же го сцеце зрозумиц, зрозумиц язик писаня, час кеди вон творел, цо сцел повесц. Кед нам у штреднєй школи задали "Ану Каренїну" як лектиру, пречитала сом на интернету кратки змист же бим написала реферат. Познєйше, влєце сом самоинициятивно шедла и почала читац рижни класични твори "Идиота", "Братох Карамазових"...

ЦО РОБИШ ТЕРАЗ? РИХТАШ ДАЦО НОВЕ? Факултет, факултет, факултет. Шалїм ше. Тераз одпочивам. Дакус. А вецка почнєм робиц на даяких рукописох зоз чого нє знам точно цо видзе. Обчекуєм кнїжку хтора нє верим же будзе предлуженє "Горору", алє дацо иншаке. Можебуц за мою професию и провокативнєйше. Алє ше тиж так сцем опробовац у даяких нових стварох, голєм по моїм думаню – одкриваню нових авторох, нєтипичних, помогнуц им кед можем и ровно єднак робиц на себе и розвивац ше, опробовац ше у рижних конарох явней роботи. Йооой, вельо того! ( р ед ак ц и я)

Добри дзивки иду до раю, нєдобри иду кадзи сцу

ECCE FEMINA! Ниа, нависценя нового сензибилитета по руски! Маме уж даскельо (младши) авторски мена, котри антициповали квалитативни пременки у дотерашнєй литературней пракси на руским язику. Хибело лєм же би медзи нїма було и єдно женске, так же приповедки Живковичовей заокружели тоти нови творчи тенденциї. Гоч сом нє до конца присташа идеї же "Горор за принцези" женски одвит на "Шпацири по сподку дунца", вшелїяк же спомнути два наслови то радикалне заобраценє у смислу прерви рабованя (квази)традицийним рамиком. Гоч то, априорно, нє мож констатовац директно з вичитованьом самих текстох. Правда, Иван Медєши Шукс ше експлицитно и нєдвосмислово обраховал зоз такволанима "тотемами" рускей традициї и преволал "оца нациї" Костельника, алє ту нє думам (лєм) на таки нєпоштредни конфронтованя. Дацо вецей о тим феномену мож пречитац у роботи-виглєдованю Ани Римар у Зборнїку з Першей науковей студентскей конференциї. Чтения о хторих бешеда дзешка би могли буц медзи белетристику и озбильнима стилски и жанровски иновативнима виснїками, яки нє маю превельо благоприхильносци з боку академских ровньох спатраня литератури. Алє, 10 - 01-2/2013

МИРОН ДЖУНЯ, Рецензия на кнїжку Алкесандри Живкович "Горор за принцези"

начално анї знєважованя, баржей иґнорованя, повед бим. З оглядом же нє спадаю анї до такв. комерцийней литератури. Мойо особне прешвеченє же маме авторох котри пробую лапиц крочай з ширшима дружтвенима (лєбо и шветовима) трендами чи тенденциями, за котрима пожнїме ище з спомнутим "основоположительом" Костельником, та так, вец, и з його "нашлїдзовачами". Прето обкеруєм критики (з тей нагоди), жадаюци потримац розвой того нового типа писаня при нас, яки уж мал нагоди ше явно виражиц, алє хибел вигодн(єйш) и контекст. У питаню наисце млади людзе, котри маю кеди "вибрушиц" свойо стилски и други нєдошлїдносци. Александров прототип героїни, яку шмело и безочно у першей особи єднини пласирала до явного литературного простору, барз чежко може кореспондовац з постояцима моделами женских стереотипох, яки зме дружтвено вибудовали. Основни "панїматковски", лєбо базични родни принцип ше ту и там з часу на час знал девияцийно манифестовац през литературу, алє з пирка хлопских авторох, нажаль. Можебуц як їх особна проєкция, цо вец одбера на автентичносци таких приказох, прето було и нужно же бизме дочекали єдно таке нєпоштреднєйше

самовиражованє. Обсяжнєйши, виродостойни приказ дава рецензия Каролини Папуґа. Спецификованше спатрано, думам же ше у роману нагадує збиванє двох докторджекиловскимистергайдовских женских принципох; стародавни пандан медзи Луну(Мешацом)/Еву як старозавитнима патриярхалнима моделами/архетипами жени и побунєним демоном Лилит з другого боку. О тей теми, а у рускей литератури (и заєднїци) нєодлуга би(м) ище доложиц дакус просто-преширенше обдумованє. Дальша рецепция дїла будзе индикатор о дозретосци заєднїци за таки винїмково случаї котри нужно толеровац, нє лєм по ключу "наша є, та ю любиме". На основи єдного здравого приступу настаню и условия витворлївосци за черстви фундамент на котрим ше будзе каламиц литература, котра прилаплїва и за мерадла по академских стандардох.

Млади вше вецей волонтираю

ВОЛОНТИРАНЄ

МАЯ ЗАЗУЛЯК

У ИНОЖЕМСТВЕ ЦЕНЄНШЕ ЯК У СЕРБИЇ

ПОЧАТКОМ ДЕЦЕМБРА ОЗНАЧЕНИ

лєбо за дацо друге до иножемства. На жаль, у иножемстве ше то вельо вецей ценї, алє наздавам ше же пошвидко так будзе и у нас и же буду мац предносц тоти хтори маю волонтерске искуство – гвари Братичова.

ЦЕНЄНА ЯК У ШВЕЦЕ

Нєшка исную велї младежски, нєвладово орґанизациї хтори понукаю рижнородни програми и активносци у рижних обласцох. Єдна з нїх то и нєвладова орґанизация "Пакт Рутенорум" у хторей Марина Гайдук зоз Руского Керестура уж длугорочни член. Гвари же єй тото волонтиранє помогнє у будучносци, а же єй семинари на хтори ходзела помогню нє лєм у роботи, алє и у приватним живоце, пре знанє хторе там здобула, алє и пре познанства хтори останю за цали живот. Тиж так, Марина дума же школяре основних школох найбаржей заинтересовани за волонтиранє, студенти з часу на час, док штредньошколцох вообще нє прицагую нєплацени роботи.

Виглєдованя указую же кажди треци чловек на швеце волонтира. Сербия на 45. месце шветовей лїстини волонтеризма, а на другим у реґиону по числу волонтерох. У даєдних жемох млади ше нє можу уписац на державни факултет без озбильного волонтерского стажу. Мотив волонтерскей роботи то жаданє же би ше унапредзело живот у своєй заєднїци и помогло другим людзом. Тиж, млади вше вецей волонтираю и прето же би здобули нове знанє и праксу у фаху, односно же би здобули роботне искуство хторе ше вимага при глєданю роботи, а хторе под час школованя чежко можу достац.

У Новим Садзе од 2005. року иснує "Волонтерски центер Войводини". Його члени реализую роботни кампи, орґанизую семинари, тренинґи, едукативни програми, гуманитарни акциї, медзинародни черанки младих, як и рижни роботнї. Соня Братич, координаторка медзинародней черанки волонтерох зоз того центру гвари же за волонтиранє нє потребна нїяка окремна схопносц, лєм добра дзека.

– Млади ше вше вецей интересую за волонтиранє, алє думам же би могли и баржей. Вельо значи кед дакому у биоґрафиї пише же даґдзе волонтирал, а окреме кед конкурує за даяку стипендию,

– Найбаржей сом ше одлучела волонтирац прето же ми потребне искуство, з оглядом же на факултету нє маме тельо пракси кельо бизме сцели, а и прето же ми то раз у будучносци сиґурно похаснує. Думам же студенти нє барз заинтересовани за волонтиранє и же би ше требали баржей анґажовац, прето же нє можу обчековац же у нєшкайшим чаше лєм законча факултет и такой достаню роботу – гвари Николина.

МЕДЗИНАРОДНИ ДЗЕНЬ ВОЛОНТЕРОХ ХТОРИ ШЕ У ШВЕЦЕ ПРЕСЛАВЮЄ ОД 1985. РОКУ ЯК ЗДОГАДОВАНЄ НА ДЗЕНЬ КЕД СТВОРЕНA ПРОГРАМA ЗЄДИНЄНИХ НАЦИЙОХ ЗА ВОЛОНТЕРОХ. ЦИЛЬ ТОГО – НАМИРА ЖЕ БИ ШЕ ЦО ВЕЦЕЙ ЛЮДЗОХ УКЛЮЧЕЛО ДО ВОЛОНТЕРСКЕЙ РОБОТИ И ЖЕ БИ НА ТОТ СПОСОБ ПОМОГЛИ ДРУЖТВУ, ПРИРОДИ, А И СЕБЕ. ВОЛОНТЕРСКА РОБОТА У СЕРБИЇ ВШЕ ПОПУЛАРНЄЙША, МЕДЗИТИМ, У НАС Є ИЩЕ ВШЕ НЄ ТАКА ПРИПОЗНАТА И

11 - 01-2 / 2013

Медзитим, нє до каждей волонтерскей орґанизациї ше лєгко уключиц. Николина Бабич зоз Руского Керестура, студентка Медицинского факултету, напрям хороти зависносци, два мешаци волонтира у центру за борбу процив интравентских зависнїкох "Превент" у Новим Садзе. Же би ше уключела до тей орґанизациї мушела прейсц рижни интервюи, а потим и едукациї.

Активносци Одбору за младеж и спорт у 2012. року

СЕНКА НАДЬ

НАЙАКТИВНЄЙШИ

КЕРЕСТУР И ДЮРДЬОВ

НАЙВАЖНЄЙШИ АКТИВНОСЦИ ОДБОРУ ЗА МЛАДЕЖ И СПОРТ У 2012. РОКУ БУЛА ПРАВЕ РЕАЛИЗАЦИЯ КОЛО 20 ПРОЄКТОХ, ХТОРИ ЗАДУМАНИ У ШТРЕДКОХ ДЗЕ ЖИЮ РУСНАЦИ. ОКРЕМ ЦАЛОРОЧНИХ АКТИВНОСЦОХ, ОДБОР ВИПИТОВАЛ ПРОБЛЕМИ ЗОЗ ХТОРИМА ШЕ ЗОЧУЄ НАША МЛАДЕЖ И ОБЄДИНЄЛ ИХ У ПРЕДКЛАДАНЮ ЗА СТРАТЕҐИЮ МЛАДИХ Одбор у 2012. року финансийно потримал активносци хтори реализовани у местох дзе жию Руснаци, та и у гевтих котри нє маю свойого представителя у Одборе, як цо то наприклад проєкциї славянского филма у Кули. У 2012. року младеж Националного совиту розполагала зоз суму 700 000 динари, од чого найвецей достали Спортски бависка ,,Яша Баков", потим Руски Керестур, а найменєй достали млади зоз Коцура, Кули и Вербасу. Предсидатель Одбору Сашо Палєнкаш гвари же причина того же тоти места маю найменєй активносци, односно мали заплановано по єден проєкт за 2012. рок

12 - 01-2/2013

ПРОЄКТИ И АКТИВНОСЦИ ХТОРИ ОДБОР ПОТРИМАЛ У 2012. РОКУ: Проєкт/Активносц

Средства (у динарох)

Спортски бависка "Яша Баков" Руски Керестур

Турнири

Нови Сад

Отримованє креативних роботньох

Дюрдьов

50.000

Журки и креативни роботнї

"Gen fest"

50.000

Одход на фестивал

МАК

50.000 40.000

Суботица

Безплатни предплати за школярох; Студентска наукова конференция Представа за дзеци

Нове Орахово

Садзенє древкох

Срим

40.000

Опрема за активносци младих

Кула

40.000

Проєкциї славянских филмох

Коцур

30.000

Мото стретнуце

Вербас

30.000

Литературни вечар

Резерва

30.000

/

25.840

174.160

"Водова фест", волонтерски камп, "Дньовка"

100.000

40.000

– Розподзельованє буджета идзе по местох, а нє по поєдинєчних проєктох. То ше указало як вельо єдноставнєйши способ, прето же за доставанє пенєжох за одредзени проєкт потребне уж на початку рока дац його точни опис, а кед ше средства подзеля правним особом одредзеного места, вони маю шлєбоду розполагац зоз нїм и каждому проєкту додзелїц кельо думаю же потребне. Важне надпомнуц же средства Одбору лєм софинансийного характеру, односно кажди проєкт муши мац пенєж и зоз других жридлох – гварел Палєнкаш. Найвецей средства опредзелєни за Руски Керестур, чий ношитель активносцох нєвладова орґанизация Пакт Рутенорум. Єден зоз представительох младежи Руского Керестура у Одбору за младеж то Владимир Чизмар: – Стандардни проєкти хтори реализуєме кажди рок, та так и того року то Водова фест, волонтерски камп и Дньовка. Попри тим, цалорочна активносц младежи резултовала зоз тим же зме вошли до Управного одбору новооснованого Туристичного здруженя, участвовали у орґанизованю "Червеней ружи", значи активно 13 - 01-2 / 2013

участвовали у културним и дружтвеним живоце нашого валала – гварел Чизмар. По словох предсидателя Одбору, у 2012. року дюрдьовска младеж указала найвекши ентузиязем, напредованє и на вецей заводи ше им поспишело позберац младих Руснацох. Окрем за журки, тамтейша младеж заинтересована

и за креативни роботнї, хтори у тим року було аж 50, а роботи дзивчата викладали у Руским Керестуре, Новим Садзе и Дюрдьове. Одбор за младеж и спорт Националного совиту Руснацох до 2013. року вошло у досц вименєним составе од першобутно конципованого. Пременєли ше представителє Коцура, Руского Керестура и Нового Орахова, односно Суботици. Млади, пре свойо обовязки на факултету, або на роботи часто нє можу буц присутни на схадзкох. Гоч по правилу треба же би ше отримали вецей схадзки рочнє, у 2012. року Одбор ше зишол лєм два раз. Же би ришовали даяки чечуци питаня и консултовали ше коло дачого, вони практикую "електронски" схадзки. Сандра Барань, представителька з Дюрдьова, гвари же Одбор добре функционує, алє чкода же ше нє зиходза частейше прето же єдни од других можу барз вельо научиц.

Студенти Новосадского универзитету нащивели Церн

ДАСКЕЛЬО ДНЇ У СКОРИ

НАУКОВЦОХ

На гранїци Швайцарскей и Французкей, блїзко при Женеви, на поверхносци вецей як шейсц квадратни километери находзи ше Церн, центер за нуклеарни виглєдованя. Тот огромни комплекс, зоз тунелами длугокима 34 км хтори ше находза 100 метери под жему, виглєдує цошка таке мале, цо анї нє можеме видзиц зоз голим оком. Церн то место дзе ше находзи найнапреднєйша технолоґия и софтвери цо чловечество видумало и єдни зоз найкомплекснєйших и найвекших машинох цо чловек зна направиц Мисия и идея Церна виражени зоз єдним их мотоом – виглєдованє, технолоґия, медзинародне сотруднїцтво и едукация. Ту науковци, нобеловци, сотруднїки зоз шицких бокох планети анґажовани на медзинародних проєктох у рамикох хторих вони глєдаю одвити на фундаментални питаня мистерийох и функционованя вселени, виглєдую основни закони природи и основни часточки зоз хторих вибудована цала материя. Виглєдованя и експерименти хтори ше там одвиваю як резултат даваю нови теориї и попатрунки на швет. Як пошлїдок виглєдованьох и технолоґия напредує, та ше розвива нову 14 - 01-2/2013

апаратуру хтору ше хаснує у каждодньовим живоце. World Wide Web, односно www, три букви котри векшина з нас голєм раз дньово удурка до свойого компютера, видумани праве у Церну. Тouch – screen технолоґия тиж так, як и рижни апарати и штучни радиоактивни ядра хтори ше нєшка хаснує у модерней медицини за лїченє туморох и рижних хоротох. Нє мушице ше бац же у Церну направя бомбу зоз антиматериї хтора годна знїщиц пол Италиї як цо то приказане у филму "Ангели и демони" по кнїжки Дена Брауна. Голивудска филмска екипа наисце нащивела Церн, медзитим вон нє бул достаточно интересантни за нїх та видумали власни, а при тим дакус и заджмурели на єдно око цо ше дотика даєдних законох природи. ЦЕРН – ОБИСЦЕ Зоз другого боку, даєдни часци нашей нащиви наисце були як филмски. Скенирали нам жренка же бизме мали приступ одредзеним лабораторийом, спущовали ше 90 метери попод жем до контролних просторийох и тунелох, нащивели огромну

НАТАША ШОВШ, студенткa физики

просторию дзе ше находза на тисячи компютери, хтори служа за зазберованє и анализу податкох хтори сцигую зоз експериментох, а у хторей ше кажде з нас голєм раз страцел. Припознати науковци нам тримали преподаваня, нащивели зме лабораториї за главни детектори и контролни просториї, компютерски центер, а тиж и велї други просториї у провадзеню домашнього зоз Церну. Людзе зоз Сербиї, хтори уж роками там робя, подзелєли з нами искуства, приблїжели нам проєкти на хторих вони робя и виприповедали як випатра єден дзень у Церну. Понеже єст надосц случаї же шицки члени фамелиї робя у Церну, цалком звичайне же стретнєце дзеци хтори бегаю. Орґанизация думала на каждого, так же у шицких часцох того огромного комплексу постоя ствари прилагодзени дзецом. Шицко ше находзи на єдним месце и шицко ше занятим находзи под руку у рамикох тей огромней "лабораториї". Кед ше приблїжує час за звити, або ше анализую важни податки, дакеди ше у Церну призабудзе спац и єсц, шицки пошвидшано робя, а роботнїки ше зиходза до вельких ґрупох же би робели вєдно. Их

канцелариї ме здогадли на хижу студента под час испитного термину. Нє видно дзе ше шпи, дзе учи, а дзе є, шицко заруцане зоз призначками, згужванима паперами, а просториї праве минске польо од накладзених танєрох и шолькох за хтори сце нєсиґурни дзе ше шицко находза. Огромни табли и крейди и далєй найлєпша помоц, бо випатра анї компютери дакеди нє хасновити кед треба шмарґац, рисовац, записовац длугоки формули, або водзиц розправу зоз колеґами. Медзитим, кед законча обовязки єст вельо спортски, музични и рижни други секциї до хторих ше мож учленїц. ДОСТУПНИ МЛАДИМ НАУКОВЦОМ Нєпреривно нам людзе зоз Сербиї гуторели: "На правим сце месце и у правим чаше. Вихаснуйце можлївосци". То було дацо цо ме можебуц и найбаржей нєсподзивало. Мала сом представу же там робя лєм старши науковци хтори цали свой живот пошвецели такей роботи и хторих провадза импресивни биоґрафиї, а у ствари там єст вельо студентох, даєдни пишу мастер роботу, або докторску дисертацию. Постоя лєтнї школи, рижни 15 - 01-2/2013

програми пракси, а можлївосци за приявйованє маю нє лєм физичаре рижних напрямох, алє и за студенти зоз Факултету технїчних наукох, инжинєре розличних профилох, програмере, фаховци за компютери, студенти електро и машинских фахох. Бувша Югославия була єдна зоз сновательох Церну, медзитим, после го напущела, док нєшкайша Република Сербия пред даскельома роками знова постала єдна зоз членох. То, медзи иншим, значи и векшу доступносц Церна за людзох зоз Сербиї хтори фахово компетентни. Тиж так, шицки тоти апарати и инструменти ше муши даґдзе направиц, од даґдзе поручиц, було и у прешлосци приклади сотруднїцтвох Церну и фабрикох зоз Сербиї, а професоре зоз факултету и ректор Универзитета Нового Саду ше наздава же того будзе ище вецей у будучносци, цо тиж так значи – роботни места за нас

Руска писня вишпивана и у Словацкей

ПИСНЯ, ШНЇГ И КУПЕЛЇ

ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ

"Родзини нашо по швеце маме, наш руски язик приповедаме, ту за Дунайом зложно жиєме, же зме Руснаци нє забудземе" – одгуковали слова писнї "Ми нє забудземе" на фестивалу "Маковицкей струни" у Словацкей. Ювилейни 40. фестивал бул отримани од 8 по 9. децембер, у Бардейове и Прешове. После швидкого пририхтованя, пришол час положиц ошмих на твар, виполнїц ше з радосцу и препущиц новим спокусом, искуством и писнї хтора гласно одгуковала. Саме путованє до Словацкей будзело у нас шицких нови думки, а знали зме же позбераме памятки хторих ше дзечнє будземе здогадовац. У Словацкей нас дочекала жима, били шнїг и сердечни людзе. Найвекшу улогу мал квартет з Руского Керестура. Познати Pizzicato band у преширеним составе бул єдини госц зоз Сербиї. Мирон, Алексей и Николая Сивч и Кристиян Няради достали поволанку участвовац на фестивалу "Маковицка струна". Од писньох вибрали "В калїновим лєше", "Ми нє забудземе", "Чижми мойо", "Брату мой", "Писню зашпивайме" и "За Дунай". Публика наших представнїкох крашнє и

16 - 01-2/2013

сердечно прилапела, и кажду шпиванку випровадзела зоз щирим аплаузом. Нашо представнїки виволали нєсподзиванє и одушевиє нє лєм патрачох, алє и домашнїх. Як би ше гварело, за бину було напарто, алє и весело. Дружелюбиви Словаци нє виостали зоз привитом, весела писня и їх позната боровичка лєм допринєсли же би атмосфера була приємнєйша и опущена. Требало виполнїц и шлєбодни час, котрого правда же було мало, алє ефектно бул вихасновани на вешелє, розпатранє околїска Бардейова и нови познанства. У городзе Бардейове, у самим центру преовладує архитектура прешлих часох хтора ше и нєшка отримує, алє заш лєм постої вяза помедзи сучасним способом живота и историю. Нє так далєко од самого центру находза ше бардейовски купелї дзе ше чува стару културу и традицию. После законченого фестивалу, остало нам врациц ше дому. Зоз розбудзенима чувствами, похопели зме шицки же за нами остала єдна красна памятка хтору би и нарок могло ошвижиц на фестивал "Маковицкей струни"!

Есей-история

ДАСКЕЛЬО

СЛОВА О НАЦИОНАЛИЗМЕ

Тот текст у велькей мири инспировани зоз "спонтанима" демонстрациями студентох у Беоґрадзе и Новим Садзе, з нагоди пресудох Медзинародного трибуналу у Гаґу Ґотовини, Маркачови и Харадинайови. Демонстрациї охабели упечаток на мнє, нє пре тему тих протестох, хтора вшелїяк компликована и компетентнєйши людзе одо мнє би могли о нєй повесц вельо вецей, алє пре факт же студенти, хтори дакеди були ношителє идейох шлєбоди, гражданскей єднакосци, борби за людски и меншински права, борби процив риґидного конзервативизма и ношителє "лївих" идейох вообще, постали орудиє у рукох конзервативней державней политики. Присуство актуалного министра правди на беоґрадским сходзе тото и доказує. КОНТИНУИТЕТ Толерованє ґрупох екстремно правей ориєнтациї, од хторих даєдни и забранєни, тиж так досц гутори о орґанизаторох тих демонстрацийох. Концом осемдзешатих рокох ХХ вику, подобно инструментализовац студентох пробовал и Слободан Милошевич, алє цеком дзеведзешатих указали чувство за пременки. Тераз, боїм ше же нєт можлївосци за таки одвит. Уж длугши 17 - 01-2 / 2013

час идеолоґия национализмa панує на тих просторох, алє є найобачлївша у остатнєй децениї, практично од забойства Зорана Дїндїча. Одроснул сом у єдним мултиетнїчним штредку и нє обачовал сом под час дзеведзешатих рокох прешлого столїтия масовну манифестацию сербского национализма. Нєшка национализем постал мейнстрим, та нє ридки анї млади Руснаци и припаднїки других меншинох хтори пре рижни причини прилапюю националистичну иконоґрафию векшинского народу. ТЕОРИЯ Мушиме направиц розлику медзи национализмом хтори исновал у XIX вику и национализмом хтори иснує нєшка. Тот перши, "жридлови" национализем настал як одуперанє феудалней системи хтора теди була на одходзе зоз историйней сцени. Национализми бавели вельку улогу у нормованю литературних язикох, формованю сучасних националних културох вообще, национализми бавели пресудну улогу у трансформованю нєартикулованих етнїчних ґрупох до модерних нацийох XIX вику, та и националних державох. Нємецки историчар Ганс-Улрих Велер твердзи же национализем "автентични

САША САБАДОШ

продукт" Заходней Европи и же є як таки вивожени широм швета и прилапйовани у розличних вариянтох. Национализем у прешлосци, та и нєшка, хасновал митолоґию за оправдованє своїх цильох. Британски историчар Ерик Гобсбаум бешедує о "видумованю традициї" зоз цильом доказованя старосци, або супериорносци народу и о тим же часто даєдни "традицийни характеристики" хтори вяжеме за одредзени народи, як цо то наприклад шкотски тартан и килт, або роги на шлемох Викинґох, лєм видумани традициї зоз периоду романтизма. Велї теоретичаре твердза же национализем давно прешол свой зенит, алє звичайним людзом то нє випатра так. На наших просторох, та и ширше, национализем доживює свою ренесансу, або голєм то так випатра. РУСНАЦИ Цо ше Руснацох дотика, мушим перше визначиц же нєшка скоро кажди национализем як централне место своєй идеолоґиї ма реалного, лєбо видуманого нєприятеля. Гоч можебуц ище нє ясне чи руска "нация" до конца формована, вшелїяк мушиме обкеровац глєданє и нєприятеля, и глєдац проблеми у власних поступкох.

Интервю зоз Нину Карлаварис

КУПАЦИ КОСТИМИ – УМЕТНОСЦ

Радио у часопису МАК:

САНЯ КОЛЕСАР И САНЯ ПОЛДРУГИ

ЕМИСИЯ ОСТАНЬЦЕ НАШМЕЯНИ Кажди штварток од 12.30 до 14 годзин на 100MHz на РНС / Facebook: Dve Sanje /

сом же ме интересує лєм модни дизайн, алє окремни – дизайн купацих костимох. С&С: Прецо праве купаци? Нина: Постало ми ясне кед сом як "обшеднута" почала куповац купаци у рижних фарбох и дизайнох. Кед сом почала трошиц барз вельо пенєжу на тот свой "фетиш", подумала сом же як би то було кед бим сама себе направела купаци. Так сом вихасновала знанє и идеї. Так и почало, направела сом себе 3-4 костими и так сом ше "занєсла", та настала цала колекция. С&С: Значи, рушело спонтано, зоз любови? Нина: Гей. У тим сом ше пренашла и похопела же бим то наисце любела робиц. Нина унука познатого руского писателя Михайла Ковача, по мацеровим боку. По оцовим –унука Боґомила Карлавариса, визначного югославянского педаґоґа и маляра. Єй мац, Олґа Карлаварис, новинарка у Рускей редакциї Телевизиї Войводини. Пре тоти руски коренї нас Нина Карлаварис, и зацикавела. У дзецинстве ходзела до новосадскей Матки и була член рижних секцийох. Нєшка подло бешедує по руски, алє шицко розуми и зоз дзеку провадзи дружтвени живот Руснацох. Животни драги ю одведли до велїх жемох, алє нєшка жиє и розвива роботу у Новим Садзе.

та ше могло очековац же и я предлужим тоту уметнїцку драгу. С&С: Котри конар уметносци тебе найбаржей заинтересовал? Нина: Дизайн. Прето сом ше уписала и закончела стредню уметнїцку школу "Боґдан Шупут", а потим и на уметнїцку академию у Новим Садзе. Алє, шицко цо сом учела було у вязи зоз ґрафичним дизайном, та... задумайце як то кед сом на концу студийох похопела же ме интересує дизайн, алє модни дизайн и женски костими за купанє!

С&С: Як шицко почало?

С&С: По законченю Академиї у Новим Садзе пошла ши до иножемства?

Нина: Понеже сом росла у уметнїцкей фамелиї, шицки ше занїмали зоз даяку файту уметносци – родичи, баба и дїдове,

Нина: Гей, у Италиї сом закончела мастер студиї за ґрафични дизайн и вец кед сом подоставала шицки дипломи, похопела

18 - 01-2/2013

С&С: Нєкаждодньова идея креїровац купаци, окреме у Сербиї дзе нєт моря. Виплаци ше? Нина: Ту лєтня сезона тирва три мешаци, теди ше и купує купаци, а после нєт заинтересованих, та ше, нажаль, нє виплаци. Алє нє шицко у пенєжу. С&С: Як випатра процес наставаня купацих костимох? Нина: Процес константни. Нє так же шеднєм, нарисуєм и дам же би ше ушило. Далєко од того. Идеї зберам вшадзи, док ше шпацирам през город, док опатрам рижни материяли, перли, деталї и случує ше же задумам єдно и почнєм на нїм робиц, а вец випаднє дацо треце, прето же ме инспирация поцагнє у другим напряме и вельо раз ме нєплановани резултат одушеви.

С&С: Сама шиєш купаци? Нина: То ище нє робим. Особнє виберам материяли, правим скици и вец ношим до шивачки, а после фотоґрафуєм, обрабям фотки и на концу, особнє контактуєм зоз клиєнтами, так же шицко робим окрем шица, аж сом и модел. С&С: А як то же ши после студийох у Италиї нє остала там дизайновац, заш лєм то медитеранска жем дзе мода у центре уваги?

єдну експерименталну колекцию, алє ми и далєй приоритет купаци костими. Цо ше дотика иножемства, вельо сом путовала и жила у рижних жемох, алє нє мам, затераз, план викладац у иножемстве. С&С: Дзе ши шицко жила? Нина: Жила сом штири мешаци у Америки, три мешаци у Греческей на Миконосу, три роки у Фиренци у Италиї под час студийох и рок на Сардиниї.

задовольни и я, и особа котра будзе ношиц купаци. С&С: Котру манекенку биш любела видзиц у своїм костиме? Нина: Жизел Буншед, алє то заш нє реална слика, бо мойо модели буду ношиц прави жени зоз иншакима пропорциями як манекенки. С&С: Кед зме уж спомли манекенки, яки коментари достали твойо креациї

Нина: Кед бим сцела у Италиї тото робиц, мушела бим вельо вецей укладац, там бим лєм до маркетинґу уложела тельо пенєжу, кельо ме у Сербиї шицко вєдно кошта, кед слово о инвестованю. С&С: Дзе ши у Сербиї представела свою колекцию? Нина: Одлучела сом ше приявиц на беоґрадски Fashion Week котри бул вяри 2012. року и прияли ме, та сом на вельки дзвери вошла до швета моди на сербским тарґовищу. Дзекуюци тей ревиї цала Сербия могла видзиц мою роботу. На нєй сом представела свойо 14 модели, а то ми була друга колекция до котрей сом уложела вельо труду, интересантни деталї и виберала квалитетни материяли. С&С: Маш, можебуц, плани отвориц бутик, або фирму? Нина: Фирму гей, а бутик нє. За тераз мам ателє, дзе заинтересовани можу присц, пробовац купаци и дац свойо суґестиї, або жаданя, бо кажди модел купацого уникат и нє одвитує каждей вибудови цела. Направела сом контакти зоз луксузнима бутиками у Бечу и у Беоґрадзе, та можебуц ше мойо модели будзе и там дакеди предавац. С&С: Значи плануєш ше прешириц и на иножемне тарґовище? Нина: Перше ше жадам доказац у Сербиї, так же окрем купацих уж дизайнуєм и шмати. Як сом уж спомла, сезона купацих престава у септембру, та же бим нє шедзела без роботи по идуцу сезону, почала сом дизайновац и шмати, и мам 19 - 01-2 / 2013

Медзитим, обишла сом и велї други дестинациї як цо то Палма де Майорка, Израїл, Лондон, Нюйорк, Ница, Барселона и ище велї други. Од вшадзи сом позберала инспирацию котру тераз унапрямуєм на дизайнованє у Сербиї. С&С: На яки способ мож дойсц до єдного купацого костиму з твойого ателєа? Нина: Углавним прейґ фейса Karlavaris Swimwear и прейґ мейла karlavaris18@ gmail.com. Кед ше дакому дацо пачи, закажеме пробу и вец ше у ателєу догвариме о шицких детальох. Скоро шицки коштаю по 80 евра, бо су скоро уникати, каждому клиєтови ше пошвецим максимално и меркуєм на шицки деталї. Прилапюєм суґестиї и жаданя, и найважнєйше же би були

на Фешн вику од манекенкох котри их ношели? Нина: Барз ше им пачели. Интересантне же ше ми питали, же чи можу буц виплацени з купацим, а єдна так "пошалєла" за моїм костимом же скакала по глави товаришком най єй купя мой купаци за родзени дзень. Вец товаришки то зробели потайнє, та зме ю нєсподзивали вєдно и виполнєли єй жаданє, а вона була одушевена. Кед роздумам, задовольна сом зоз потерашнїм успихом и мам чувство же сом, кед предлужим зоз тим темпом, єдного дня сом годна повесц же сом успишни дизайнер.

13. "NS Koncert godine"

КОНЦЕРТ РОКА ПОСЛЕ

КОНЦА ШВЕТА

И пред конєц 2012, як и прешлих рокох, по обичаю, драга ме тей жимскей ноци одведла на новосадски СПЕНС. Того, 22. децембра, на бувши Дзень ЮН Армиї, а дзень после Конца швета, спущел сом сидро на 13. по шоре "NS Koncert godine", односно "Концерт рока". Сама програма започала зоз проєкцию на видео-биму, пошвецену шпивачови леґендарних KUD Idijotoh зоз Пули, з Горватскей, Бранкови Чрнацови Тустови, хтори того лєта страцел битку зоз раком гарла. Дзекуєме му на шицким цо дал за рокенрол и културу вообще. КЕРЕСТУРЦИ НА KG Вец на бину вишли живи людзе. Перши адут зоз беоґрадского покера бул бенд S.A.R.S. Лєбо вони наисце так добре грали, лєбо то упечаток же на першей ґрупи була полна сала, алє то ше ище по тераз нє случело. Углавним, барз добри початок 20 - 01-2/2013

вечара. За нїма вишли весели православни Ирци, Orthox celts. Прави бенд за живи наступи, позитивна атмосфера, ирски застави и гектолитри пива. Вони вше "сиґурица" на тим концерту. Block out отвераю наступ зоз писню "Prokletije". Брутални и чарни, "чарни яґод ґар", звуча одлично. Млада публика нє знала цо ше случує, та стали як закопани. Чкода же на тим концерту наступели часово лимитовано, бо Block out иншак граю 2,5–3 годзини на соло наступох. Нашо госци з Водова фесту, ґрупа Eyesburn, то живи огень, хтора палї шицко коло себе. Мишанїна hard core-rap-reagae добитна комбинация хтора дзвига публику. Гоч слабо розумим анґлийски язик, мам чувсто же их шицко розумим. Явна трибина мира, любови и толеранциї. Браво! Найвекши Керестурци на швеце, новосадски Atheist rap, по хто зна хтори раз направели гаос. Публика лєпше реаґовала на старши писнї, алє мали и єдну нову о Косову, а о тим у нашей жеми нє сабат бешедовац... Вони мойо стари френдове и вше будзем у їх перших шорох. Ritam nereda синоним за цалу традицию того концерта. Прецизни як годзинка, гласни и експлозивни, вше су єдни з фаворитох. Dubioza kolekiv – дурни Босанци хтори робя на трофазну струю. Феноменални crossover-rap, публика експлодирала. Хорске шпиванє на писнї "Valter" и "Kokuz" звуча лєпше як на руских манифестацийох. Иншак, тоти людзе ридко граю на Балкану, албуми видаваю у Арґентини и у других жемох...

HP Най будземе ясни – 90 одсто людзох на концерт пришли пре Hladno pivo (HP). Миле Кекин и екипа ше нє зезаю, од

ГОРНЯК МИРКО КОЛЕ

общого панкерлаю зоз старших албумох, по новши писнї, публика упивала шицко як шпунджиї. "Pjevajte nešto ljubavno", "Biološki sat", "Šamar"... Пращало на шицки боки, кед бисце сцели шицки гити HP послухац, концерт би тирвал три тижнї и вше би вам хибела єдна писня. Же HP найлєпши бенд у реґиону, трубим уж 15 роки, а же є найвекши, ґарантуєм пейц роки. Знїмам шапку! Як шлаґ на торту, на бину виходзи мишана ґрупа з бендох хтори наступели, помоцнєни зоз Аленом зоз Goblinoh и Салейом зоз KUD Idijotoh, чийо писнї екипа и одграла як омаж покойному Тустови. Так то робя рокере, щири приятелє и насампредз – добри людзе. Концерт завар Ajs Nigrutin з новим проєктом "Sve barabe". Цо най повем, чловек ше добре забавя и подє... дакус шицких доокола. Позитивец. И того року була менша бина за менши бенди, хтори насупели у павзох. Хто мал моци, могол послухац ґрупи ZAA, Čovek bez sluha, Trula koalicija, Saša 21... Одлична идея. ПРОБЛЕМИ Хронїчни проблем зоз акредитованьом новинарох, як и потоп коло WC. Конк опрез уходу здабал на Олимпийски базен, алє з оглядом на предати 8 000 уходнїци и потоки попитого пива, то нїч нє чудне. Як Керестурец подзековни сом за вельки рекламни пано ВОДОВА ФЕСТ, таку чесц Руснаци ище нє дожили. Орґанизаторе положели знїмки на Youtube, так же ше можеце прешвечиц до моїх словох. А я нє циґанїм, бо то грих, а гришни пойду до пекла. Поздрав.

Музични портрет – Марко Шелич Марчело

ГИП-ГОП

МЕНЯ ШВЕТ

ИҐОР ГОРНЯК ПИШТА

ЯК КВАЛИТЕТНИ РЕП ПОЗИТИВНО УПЛЇВУЄ НА МЛАДЕЖ

Марко Шелич Марчело – єден од ридких хторого младеж прилапела добре, а "здраво" и интензивно уплївує на исту. Марчело репер хтори ше зашвицел на нєбе гип-гопа, после даскелїх синґлох и микс-тейпох, зоз своїм першим албумом под назву "Де Факто" 2003. року. Уж теди ше видвоєл зоз так воланей тедишнєй "басивити габи", як лиричар на висшим уровню зоз препознатлївим стилом, и як репер хтори вше ма порученє на хторе треба обрациц увагу. Зоз першого албуму можебуц найважнєйше видвоїц писню "Сузе" хтора ноши ясне порученє як би народи на Балкану требали учиц на своїх гришкох хтори правели дзеведзешатих. Так єден млади Серб и єден млади Босанєц, то бул Едо Маайка, дали приклад и порученє мира другим през музику. На истим албуме єст ещи вельо добрей музики, стихи за цитиранє, емоциї розляти у каждей писнї. Єст и вельо бунтовного звуку хтори младим дава моци и шмелосци витаргнуц ше з "целових пазурох" медийох и околїска. Цо ше дотика уплїву слухачох, Шелич после першого албума ещи продуктивнєйши. Року 2005. року му виходзи други албум, хтори ноши назву "Пазл Шок", на хторим скоро кажда писня ноши важне порученє на глїбши и ориґиналнєйши способ, по теди нєвидзени. Муши ше 21 - 01-2 / 2013

спомнуц же 2005. року гип-гоп у Сербиї бул заступени у шицких медийох, теди дотхнул найвисшу точку у своєй историї, та аж и нєшка є таки популаризовани. "Пазл Шок" ноши за собу широку лиричну чежину, як и комични елементи у поєдиних писньох, хтори Шелич барз люби хасновац же би указал на тото яки нє треба буц и вишмеює таки особи, як цо то у писнї "Шарада". Ту иронїчно приказал одредзени типи особох хтори постоя у нашим дружтве и жию под масками занїманя. Марчело описує цо тоти людзе робя, хто су, цо представяю у дружтве. Конєц писнї поготов фасцинантни... Ещи єдну писню хтору бим видвоєл то – "Ґола Вера". Тота писня нє лєм же пробує зменшац мержню медзи людзми розличней вири, алє аж наганя слухача же би роздумал дакус же до чого, и кому вообще од хасну, вири. Писня зложена зоз громаду питаньох и зоз питаньох хтори пробую буц одвити на други питаня, о чиїх одвитох би сам слухач требал роздумац. Писня "Недођија без боја" – барз интересантна идейно и на способ на хтори Марчело сце дойсц до здобуваня и очуваня моралу при слухачох. Бог и Луцифер водза розправу, дзе Луцифер прешвечує Бога як вон ту анї нє потребни, бо ше людзом ардза налапала на минимални

морал и як би им Бог нє требал пребачовац, бо з дня на дзень повторюю грихи. Бог их, нормално, бранї же вони анї нє знаю яки су, а нє знац – нє грих. Важне повесц же го Луцифер до концу розплаче пре вербалне бомбардованє правдивих информацийох хтори описую людски род. Писня "Више" хтора, по моїм думаню, ма барз вельки уплїв на тинейджерох "страцених" у пубертету. Писня хтора, можебуц, дакому хто ю почувствує на прави способ, може помогнуц же би скруцел на бок зоз драги по хторей идзе "чопор овечкох на кланє", же би одар вовка и здобул почитованє. Писня може помогнуц постац иншаки, алє нє лєм прето же би бул иншаки, нє лєм прето же би нє бул исти, алє прето же векшина нє похопела, або прейдзеш прейґ моста, та напредуєш и идзеш напредок, або останєш ту з того боку зоз векшину страцених, хтори чекаю "бачика" Ґодоа. Думам же Марчело єден з тих цо позитивно уплївує на дружтво, поготово на младих, наруцує им здраве становиско, будзи у нїх моц и бунт, цо найважнєйше кед сцеме дацо "порушац", а нє лєм "дотхнуц". Кед сцеме дацо "одруциц", а нє лєм "рецикловац". Кед сцеме дацо "пременїц", а нє лєм "заменїц"! Музика може пременїц швет.

Есей

ТЕОДОРА ВРАНЄШ

ЗНАМ ДРОБНЇЦИ ЦО ЖИВОТ ЗНАЧА

Живот будую дробнїци... Дробнїци хтори живот знача. Тото цо нас виполнює, формує стабилну индивидуу, а нє охабя нас як цела без души, емоцийох, интелекта... Дробнїца хтора одвичательна за щесце у нашим живоце, то вшелїяк ошмих. Вон нє кошта, а вредзи вельо. И прето ше треба шмеяц и даровац свой ошмих тим хторим є найпотребнєйши. Кажди чловек "ма задаток" шмеяц ше, же би го видзели завидни, же би му завидзели любоморни, а тоти цо го любя, треба же би були щешлїви же го маю. Прето ше треба шмеяц и кед други обчекую слизи у наших очох, нє треба допущовац же би їх глупосц знїщела нїжносц и красоту души хтору чуваме глїбоко у себе, бо живот тото цо ми сами вибудуєме з нього. У нїм ше може случиц шицко цо пожадаме, и шицко то за наш ошмих, бо ошмих цошка цо вредзи, то минута чистей радосци хтора занавше остава у нас. Тельо мало даваме, а тельо вельо нам ше враца. И кед чловекови найчежше, кед дума же нє ма вецей нїкого кому би подаровал себе, свой живот, анї теди нє конєц, прето же нєт души хтора нє чежи новому початку, новим побидом и новому щесцу. Кед дакеди "спаднєш" у живоце, треба ше знац подзвигнуц, витресц прах и рушиц од початку, бо нє траца тоти цо падаю, алє тоти цо оставаю "лєжац". И. С. Тейлор написала: "Нє врацай ше до прешлосци – вона прешла; нє роздумуй о будучносци – вона лєм надиходзи; фокусуй ше на терашньосц и зроб же би ци була така красна и виполнєта з дробнїцами, же би ю вредзело паметац".

22 - 01-2/2013

Приказ филма "Чаривни Майк"

МИРА УСПИХУ

ТЕОДОРА БОДЯНЕЦ

ПО ГОЛИВУДСКИ ЄДЕН ФИЛМ ШЕ МИ ВШЕ ЧАСТЕЙШЕ ЗЯВЙОВАЛ НА YOUTUBE, АЛЄ ЙОГО НАЗВА МЕ ВООБЩЕ НЄ ПРИЦАГОВАЛА. МЕДЗИТИМ, ОДЛУЧЕЛА СОМ ОДПАТРИЦ ТРЕЙЛЕР И ВИДЗИЦ ЖЕ ЧОМ ТОТ ФИЛМ МА ТЕЛЬО ВЕЛЬО ПРЕПАТРУНКИ. КЕД СОМ ВИДЗЕЛА ХТО БАВИ ГЛАВНУ УЛОГУ – ШИЦКО МИ БУЛО ЯСНЕ

Филм Стивена Содерберґа "Чаривни Майк" (Magic Mike) вишол у юнию 2012. року у Зєдинєних Америцких Державох. Його главни актер то Ченинґ Татум (Channing Tatum), єден з найкрасших ґлумцох у нєшкайшим чаше. Вон ґлуми Майка, односно самого себе з оглядом же у филму приказани сам Татумов живот скорей як цо вошол до филмского швета. То филм о хлопских стриптизерох, цо бул Татум пред тим як постал ґлумец. Вон, як стрипер ветеран, учи нового танцоша, док источашнє пробує за себе створиц нови живот з вонка стриптизу. У филму мож видзиц його найвекши талант, а то танцованє. Прецо "Чаривни Майк"? "Чаривни" є пре свойо таланти за хтори ше нє заклада, алє є єдноставно добри у нїх. У очох других людзох вон представя слику

23 - 01-2 / 2013

совершеней младей особи хтора крача ґу свойому цилю. Медзитим, вон на себе нє патри як на совершенство. Ма велї бриґи цо ше дотика финансийох и прето танцує у клубу же би мал з чого жиц. У тим филму, Ченинґ Татум ма дакус иншаку улогу як иншак. У прешлих филмох, комедийох, вон особа хторей ше шицки возвишую, и сам ше намага же би охабел добри упечаток на других, медзитим, ґлуми и у драмох дзе є романтична особа. Майк иншаки од тих особох, нє намага ше пачиц другим, и нє ма чувства нї ґу кому. У филму приказана його знаходлївосц, витримовносц, як и почежкосци през хтори мушел прейсц же би витворел свой сон, цо ше му на концу и удало. З помоцу своїх талантох и людзох хтори му помогли и сцели же би тоти таланти були одкрити и видзени, вон витворел свой циль – буц хтошка и цошка.

МАК03-4/2013

МАК МАК МАК МАК МАК ...