BTG magazine najaar 2021 by Magenta Communicatie

najaar 2021

UITGAVE VAN BRANCHEVERENIGING ICT EN TELECOMMUNICATIE GROOTGEBRUIKERS

IN BUSINESS Diederik Gommers: gezondheidszorg moet digitaal doorpakken Klaas Dijkhoff: Nederland proeftuin nieuwe ontwikkelingen Digitale innovatie bij overheid, bedrijven en in onderwijs

BEYOND CONNECTED IMPACT WWW.BTG.ORG

Private Mobile Networks

DE KUNST VAN HET VERSTAAN Wij zijn er voor de organisaties en projecten die afhankelijk zijn van betrouwbare communicatie Van het leveren en onderhouden van portofoons tot het bieden van één integrale toepassing voor data, spraak en technologie. Onze verhuurvloot bestaat uit 25.000 ATEX- en non-ATEX portofoons, smartphones en tablets voor de korte termijn huur. Heeft u per direct (extra) apparatuur nodig bij uw turnaround, dan helpen wij graag!

T:+31 (0) 181 25 00 25 www.flash-privatemobilenetworks.com

woord vooraf

building bridges in a connected society Met het thema Connected Impact sluiten we het jaar 2021 af. Ons jaarthema voor het nieuwe jaar is: building bridges in a connected society. Hiermee bouwen we stevige verbindingen met onze directe achterban, onze stakeholders, de ICT- en telecomgebruikers en solution partners. We verbinden op inhoud, best practices, kennis, kunde en op netwerken. We merken dat de markt ons steeds meer opzoekt vanwege onze deskundigheid en het delen van de opgedane kennis. In 2022 focussen we ons met en binnen onze Expertgroepen op inhoudelijke discussies, om vragen te beantwoorden én om vragen te creëren. Actuele thema’s gericht op ICT en telecom passeren de revue. Denk bijvoorbeeld aan klimaatverandering. Een onderwerp daarin is het verbruik en gebruik van energie, ook in relatie tot onze gezondheidszorg. BTG wil zich samen met haar leden en partners zichtbaar vanuit het CSR-beleid inzetten om de klimaatdoelstellingen van 2030 te halen. De programmering voor 2022 laat ook zien dat we doorgaan op bestaande thema’s zoals 5G, AI, IoT en indoordekking. Mission critical & business critical, cybersecurity, data & data analytics staan hoog op de agenda. Net als nieuwe technologieën en het beantwoorden van vragen van onze leden. Vragen bijvoorbeeld, over green mobility, digital networks & climate change en private netwerken. Daarbij zal duurzaamheid definitief een onderwerp bij activiteiten en thema’s van BTG. Daar kunnen we niet meer om heen. Het is een onderwerp dat ook zeker aanwezig is in dit BTG/ TGG services magazine. We staan in dit magazine eveneens stil bij de ontwikkelingen van onze dochterorganisatie TGG. Deze organisatie is het afgelopen jaar getransformeerd van een inkoop- naar een serviceorganisatie. Het oplossen van geconstateerde marktimperfecties, kunnen nu meer adequaat en concreet worden aangepakt. Met daarin samenwerken als devies: BTG building bridges in a connected society.

Namens bestuur, directie en team van BTG/TGG Services Eric Reij, voorzitter BTG Petra Claessen, CEO BTG/TGG Services

IN BUSINESS

inhoud

colofon

inhoud

BTG/TGG In Business BTG In Business is een uitgave van de Branchevereniging ICT en Telecommunicatie Grootgebruikers (BTG en Telegrootgebruik bv.). De vereniging behartigt de belangen van leden inzake Telecommunicatie en ICT, biedt een netwerk voor uitwisseling van kennis en ervaring tussen leden en realiseert inkoopvoordeel via dochterorganisatie TGG Services. Bestuur BTG Eric Reij (voorzitter) Christian Visser (penningmeester) Madeleine Lamers (secretaris) Directie BTG/TGG Services Petra Claessen Contactgegevens Pelmolenlaan 10 3447 GW Woerden Telefoon: 088-3532200 www.BTG.org Bladmanagement BTG Arianne Rutgers Productie en vormgeving Magenta Communicatie (Nijmegen) www.magentacommunicatie.nl Verspreiding BTG Magazine verschijnt in een oplage van 1.000 exemplaren. BTG-leden en bedrijfsvertegenwoordigers van de vereniging ontvangen het tijdschrift als onderdeel van hun lidmaatschap. Niet-leden kunnen het magazine op aanvraag ontvangen. Niets uit deze uitgave mag in zijn geheel of gedeeltelijk worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder bronvermelding én uitdrukkelijke toestemming van de uitgever (BTG). Hoewel deze uitgave op zorgvuldige wijze is samengesteld, zijn uitgever en auteurs niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of onvolledigheden in deze uitgave. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie. © 2021

IN BUSINESS

49 3

Voorwoord

Verstijnen (Strict Young

BTG activiteiten

Professionals)

& events 2021

Event BTG (5G) toont

BTG agenda 2021

boeiende business

BTG building bridges

cases

in a connected society

IoT komt uit de

12 Innovatienieuws

startblokken

14 TGG:

Hoe is het met

van inkooporganisatie

BTG Award-winnaar

naar BTG Services

Eric Overvoorde?

Diederik Gommers

29 Column

over technologie in de

gezondheidszorg 21

Column Monique

Pieter Paul Verheggen

(Motivaction) 31

Fun meets Function

‘We zijn allemaal eindgebruikers van ICT, maar voor het merendeel zijn het magische doosjes die we niet kunnen snappen ‘ Pagina 38

inhoud

‘Er zijn dokters met kennis van IT en dat zijn onze bruggen’ Pagina 23

Klaas Dijkhoff:

Hans Teuben

‘Koester Nederland als

(Capgemini): hoe smart

proeftuin nieuwe

is Nederland?

Voorzitter Yvonne

ontwikkelingen’ 42

Pasklare lesstof op

Kemmerling over de

basis van algoritmen?

Future City Foundation

Aangenaam, nieuw

Alex Dowdalls: ‘AI is

BTG-lid Future

de opvolger van Excel’

Connections

57 Column

TU Delft

Eildert van Dijken (Strict)

actief met slimme

Over BTG en TGG

mobiliteitsoplossingen

34 IN BUSINESS

Activiteiten en events

BTG activiteiten & events 2021 BTG start B2B behoeftenonderzoek 2021 Onderzoeksbureau Motivaction is deze zomer op verzoek van BTG/TGG gestart met een onderzoek naar de behoeften rond ICT. Hiervoor is een vragenlijst gedeeld met de leden van BTG. Zij zijn uitgenodigd om deel te nemen en aan te geven met welke producten en/of diensten TGG Serviceorganisatie kan ondersteunen.

Dutch IT Cybersecurity Assembly belicht weerbaarheid MKB

Het MKB is over het algemeen kwetsbaarder voor cybercriminaliteit dan grotere organisaties, die hun beveiliging in de regel beter op orde hebben. Daarom organiseerde de Dutch IT Cybersecurity Assembly, een initiatief van Dutch IT-channel en Datto, op Fort Wierickerschans in Bodegraven een round table waar stakeholders uit overheid en bedrijfsleven van gedachten wisselden over het thema cyber resilience voor het MKB. Petra Claessen, CEO van BTG en TGG, was één van de aanwezigen. In deze video komt zij aan het woord, samen met Witold Kepinski (Dutch IT-Channel), Ariën van Wetten (Datto) en Joris den Bruinen (directeur HSD).

BTG actief met eigen videokanalen BTG/TGG Services heeft een serie video’s opgenomen met leden van de BTG Expertgroep Smart Society. In het decor van Floriade Expo 2022 komen onderwerpen aan bod als engineering als kracht van innovatie en digitalisering, de uitdagingen van maatschappelijke opgave en innovatie, digitalisering in steden en de relevantie van netwerkarchitectuur en 5G en ‘Thought leadership’ in Nederland. Petra Claessen, CEO BTG en TGG Services: “Met toevoeging van dit kanaal versterken we onze rol op het gebied van kennis delen. Zeker rond smart society spelen veel vraagstukken die hieroverzichtelijk aan bod komen.”

IN BUSINESS

Activiteiten en events

BTG draagt bij aan praktijkervaring voor MBO-studenten Petra Claessen is medio september benoemd als lid van het marktsegment ICT van de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Binnen SBB werkt het beroepsonderwijs en bedrijfsleven samen om de beste praktijkervaring voor studenten mogelijk te maken, zodat zij uitzicht hebben op een baan. Dat is hard nodig, want MBO-geschoolde ICT’ers hebben bedrijven veel te bieden! Toch weten bedrijven ze nog niet altijd te vinden, hoe krap de arbeidsmarkt voor ICT’ers ook is. Om dit probleem aan te pakken roept BTG bedrijven in de ict-sector op om erkend leerbedrijf te worden.

Inzet van jong getalenteerden leidt tot Women in Tech talk biedt podium aan succes bij digitaliseringsprojecten BTG/TGG Services stimuleert inzet Young Professionals in de Healthcare topvrouwen in tech De tweede aflevering van Women in Tech talk is opgenomen van de BTG-peergroup Women in Tech. Met deze talkshows biedt BTG podium aan topvrouwen uit de Techwereld met een duidelijke visie op tech en de toekomst. Connected impact met inzichten over onder meer 5G, AI, security, smart society, IoT en de circulaire economie. De opname is gepubliceerd op de BTG website en via NederlandWerktDoor.tv

BTG kent binnen de vereniging een Peergroup voor Young Professionals. Om bij te blijven in het vak en vakgebied van ICT/Telecom nemen deze youngsters deel aan BTG bijeenkomsten en organiseren eigen bijeenkomsten met peers. BTG/TGG Services heeft sinds jaren een hecht samenwerkingsverband met Strict. Strict Young Professionals heeft een speciaal programma voor de opleiding van Young Professionals.

Frequentiespectrum voor mobiele netwerken, BTG: Nederland heeft de uitdaging om (weer) frontrunner te worden

BTG leden zorgen voor de ‘always connected’ werkplek De digitale infrastructuur in Nederland blijkt over het algemeen goed bestand tegen deze nieuwe ontwikkelingen. Veilig werken en connectiviteit zijn daarbij belangrijke thema’s. Daarover ging moderator Danny Frietman van de Dutch IT Studio Talkshow ‘The Digital Workplace’ in gesprek met Petra Claessen, CEO van BTG en TGG.

Door de uitspraak van de voorzieningenrechter in de zaak Inmarsat versus de Nederlandse overheid, is grote onzekerheid ontstaan rond de verdeling van het frequentiespectrum van de 3,5GHz band. Het is niet helder wanneer de veiling van spectrum gaat plaatsvinden en wanneer de 3,5GHz frequenties voor de 5G publieke mobiele netwerken in Nederland beschikbaar komen om de capaciteit van de netwerken uit te breiden. De verwachting is dat het aantal knelpunten van netwerkopstoppingen de komende periode door de verdere groei van het verkeer toeneemt en dat gebruikers gaan merken dat de kwaliteit van de mobiele dienstverlening in Nederland onder druk staat. BTG vindt met haar leden de ontwikkeling van kwalitatief goede publieke mobiele netwerken in Nederland essentieel en zeer belangrijk en roept de politiek op om vooral druk te zetten op een snelle uitspraak van de adviescommissie.

IN BUSINESS

Smart City Solutions Listen, visualize, imagine... manage the city as you would like Creating innovative territories able to find a balance between social development, environmental sustainability and economic competitiveness: that is the challenge of today’s society. Cellnex Telecom helps you to achieve it. By capturing the living pulse of the city, identifying behaviours and needs of people and their environment, we can design customised solutions. Cellnex makes this possible by rolling out connectivity and IoT network insfrastructure solutions, its open smartbrain platform and by designing and implementing smart solutions. By reinventing and facilitating the daily routine of citizens and companies, we contribute to create a more accessible, safe and environmentally balanced city. Cellnex is working to offer solutions to the digital society in which we currently live, which increasingly requires mass mobile, high-bandwidth and low-latency connectivity.

For further information: info@cellnextelecom.nl - https://www.cellnextelecom.nl

BTG’s agenda zomer & najaar 2021

Afgelopen periode BTG Knowledge Café De business case voor duurzame ICT 7 september BTG Masterclass 5G in de praktijk Webex – 9 september BTG-Training WiFi6 Webex – 4 oktober

BTG Expertgroep Indoordekking en Kritische Mobiele Breedbandgebruikers Van der Valk Hotel Houten – 5 oktober BTG themabijeenkomst 5G, trends, ontwikkelingen en use cases T-Mobile Stadion Galgewaard – 13 oktober

AGENDA November

December

3 Beyond Connected Impact en BTG Awards BTG Business Event Grand Hotel Huis ter Duin

7 BTG on Tour Forza Refurbished

11 5G Unlocked event Do IoT Fieldlab TU Delft

8 Hoe bouw ik een private network? Masterclass

14-18 Smart City Expo World Congress Barcelona

2022

22 - 26 Week van de IoT in samenwerking met T-Mobile

20 januari 2022 BTG Nieuwjaarsbijeenkomst BTG Building bridges in a connected society Keynote spreker: Jeroen Dijsselbloem

23 KMBG Update Event 30 Sourcing en samenwerking in de vitale sector In samenwerking met Rijkswaterstaat

IN BUSINESS

over BTG

‘BTG is dé perfecte partner om mee te denken in de uitdagingen van de energietransitie’

BTG Building bridges in a connected Society █

tekst: Petra Claessen

Het is hét jaarthema van BTG/TGG services in 2022: BTG building bridges in a connected society. De groei van het hybride werken, de streamingdiensten, clouddiensten en de onomkeerbare opmars van de smart society en smart industry, leiden tot een exponentiële groei van het digitale dataverkeer. Alles is met elkaar verbonden. En BTG legt verbinding tussen de markt, overheid, wetenschap en samenleving. Hoe dat zit vertelt Petra Claessen, CEO BTG/TGG Services.

IN BUSINESS

over BTG

Meer info rmatie? Kijk op b tg.org of stuur een beric ht naar petraclae ssen@btg .org.

De groei van alle onlineactiviteiten, verdubbelt de vraag naar stroom in 2030, zo blijkt uit voorspellingen. Het betekent dat komende jaren een forse efficiency-slag nodig is om het energieverbruik en de impact op het milieu te verkleinen. BTG is in staat om met leden en solution partners marktimperfecties te signaleren en op te lossen. Dat doen we volgens de quadruple helix-model waarbij de markt, overheid, wetenschap en samenleving met elkaar samenwerken.

Digitale netwerken en klimaatverandering

BTG heeft klimaatverandering hoog op de agenda staan. We moeten gezamenlijk onze verantwoordelijkheid nemen om de huidige klimaatverandering een halt toe te roepen. Datacenters, communicatienetwerken en apparaten moeten absoluut efficiënter worden dit om de impact van het groeiend dataverkeer op de CO2-uitstoot te beperken. BTG is actief betrokken om hierover mee te denken en te handelen. Zo heeft de vereniging onlangs deelgenomen aan een consultatieronde van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat over de rol van klimaatverandering. Aanleiding is het initiatief van de Europese Commissie om een Radio Spectrum Policy Group (RSPG) op te zetten. Doel is om te onderzoeken welke beleidsinstrumenten kunnen worden ingezet om de gevolgen van klimaatverandering terug te dringen. Gezien de samenstelling van onze achterban, is BTG dé perfecte partner om mee te denken in de uitdagingen van de energietransitie.

gesprekspartner van politiek en overheden. We verbinden de ICT- en telecomgebruikers en de solution partners die de optimale inzet van mobiele netwerken vormgeven. We hebben een gezamenlijk belang bij energie-efficiency. Gebruikers in het bereiken van hun duurzaamheidsdoelen, de solution partners bij het overschakelen op groene energiebronnen en een lager energieverbruik. Het Agentschap Telecom signaleert in het jaarverslag van 2020 een toenemende wederzijdse afhankelijkheid

van de keten. Inzet is het terugdringen van de e-waste met een verlengde levensduur voor apparatuur en het terugwinnen van zeldzame grondstoffen. Een tweede beleidsdoel gaat om de toenemende behoefte aan private netwerken voor kritische diensten. Onlangs lag het Vodafone-netwerk er een tijdje uit. Er zijn gebruikers, zoals de politie, brandweer, ziekenhuizen, de havens van Rotterdam en Amsterdam, die een continue verbinding nodig hebben. Voor dit soort partijen is een ongestoord datanetwerk mission

tussen de energievoorziening en de digitale infrastructuur. We zijn ons bewust van de opdracht die daar ligt. De sector heeft de afgelopen jaren al goede stappen gezet qua energiebesparing en vergroening, bijvoorbeeld door slimmere koeling en de aanleg van glasvezel.

en business critical. BTG spant zich in om een privaat deel van het communicatienetwerk te reserveren voor private netwerken voor deze doelgroep.

Infrastructuur

Onze belangrijkste kracht is die van verbinder en enabler. Connected Impact is ons jaarthema van 2021, het jaarthema van 2022 sluit hierop aan. We gaan door op de ingeslagen weg, met de juiste focus en koersvast. Dit is ook wat de markt van ons vraagt, zo blijkt uit de onderzoeken die Motivaction onder onze (nog niet) leden en klanten heeft gedaan. Hierdoor kunnen we adequaat inspelen op de vraag vanuit de markt.

Twee voorbeelden van BTG’s aanbevelingen over klimaatverandering: in ons advies hebben we bijvoorbeeld gekeken naar het huidige mobiele netwerk. Nu heeft elke provider zijn eigen netwerk. Als je van drie netwerken overstapt naar één gemeenschappelijke infrastructuur, heb je maar één zendmast nodig in plaats van drie. Dat is een besparing die gelijk staat aan de groene stroom van 35 windmolens. Het moet kunnen, meent ze. Vergelijk het met het waternet of elektriciteitsnet. Daar is ook een gezamenlijke infrastructuur voor alle afzonderlijke dienstverleners. Bij de tweede aanbeveling draait het om efficiënte netwerken. Je kunt de groei van het dataverkeer remmen door betere, gezamenlijke protocollen en standaarden. Dat helpt bij het stroomlijnen van de gegevensuitwisseling. Als voorbeeld noemt ze de data-uitwisseling in gebouwen, waar elke sensor en base station een eigen zender of antenne heeft. Het is allemaal versnipperd. Er is enorm veel winst te behalen als je dat integreert tot één systeem. BTG en onze partners zijn voorstander van het ontwikkelen van standaarden die dat mogelijk maken. Dat soort standaardisaties kun je met mobiele netwerken op allerlei plekken realiseren.

Gezamenlijk belang

Private netwerken

Koersvast

Connected Impact staat voorop in het denk en doen van BTG. En in onze positie als

Er zijn nog twee andere onderwerpen waar BTG zich sterk voor maakt. Eén, de verduurzaming

Duurzaamheid als keuze

Datacenters verbruiken ongeveer 2,3 procent van de nationale elektriciteit, zo heeft het CBS in 2020 berekend in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Het digitale dataverkeer groeit de komende tien jaar exponentieel. Om de gevolgen van groeiende datastromen op de CO2-uitstoot te beperken, is in de eerste plaats een focus op efficiency verhogende innovaties door technologie- en telecombedrijven nodig. Daarbij valt te denken aan de inzet van efficiëntere apparatuur en het uitfaseren van oudere generaties mobiele netwerken. Datacenters zoeken naar manieren om de geproduceerde restwarmte te benutten, bijvoorbeeld door deze aan te sluiten op lokale warmtenetten. Bedrijven kunnen een verschil maken in milieu-impact door duurzaamheid bij de keuze van een leverancier mee te nemen.

BTG legt verbindingen, werkt in co-creatie en in ecosystemen volgens het triple helix- model. BTG betrekt nu ook de samenleving in de discussies over de digitale infrastructuur van de BV van Nederland. BTG building bridges in a connected society.

IN BUSINESS

iPHONES & iPADS iPHONES & iPADS iPHONES & iPADS tot wel 60% korting Keurmerk Refurbished Twee jaar garantie Duurzame keuze

innovatienieuws tekst en samenstelling: Joost Heessels

Digitale doventolk zet gebarentaal om in spraak Spraaktechnologie is inmiddels gemeengoed, maar het omzetten van gebarentaal in spraak was tot nu toe utopie. Een nieuw op hoofdtelefoons gebaseerd systeem gebruikt zogeheten Doppler-technologie om kleine fluctuaties of echo’s waar te nemen in akoestische geluidsgolven die worden gecreëerd door bewegende handen in de nabijheid. Het systeem, ontwikkeld door Buffalo University in de VS, bleek 93,8 procent effectief te zijn in tests die binnen en buiten werden uitgevoerd met 42 woorden. Woordvoorbeelden zijn liefde, ruimte en ‘camera’. Onder dezelfde omstandigheden, met 30 eenvoudige zinnen, zoals ‘leuk je te ontmoeten’, was SonicASL 90,6 procent effectief. Volgens de World Federation of the Deaf zijn er wereldwijd ongeveer 72 miljoen dove mensen die meer dan 300 verschillende gebarentalen gebruiken.

Huh? Een hologram dat je kunt aanraken Binnen het hybride werken wordt weleens gesproken over het inzetten van hologrammen waardoor de beleving van hybride vergaderingen nog echter wordt. Dergelijke hologrammen zijn al mogelijk. Maar de Universiteit van Glasgow gaat nog een stapje verder. Hierdoor kun je binnenkort een virtuele collega de hand schudden. Een onderzoeksgroep voor buigbare elektronica en sensortechnologieën van de Universiteit van Glasgow, heeft nu een systeem ontwikkeld van hologrammen van mensen die gebruik maken van aerohaptica, waarbij gevoelens van aanraking worden gecreëerd met luchtstralen. Die luchtstralen geven een gevoel van aanraking op de vingers, handen en polsen van mensen. Mettertijd zou dit zo ontwikkeld kunnen worden dat je een virtuele avatar van een collega aan de andere kant van de wereld kunt ontmoeten en hun handdruk echt kunt voelen. Om dit gevoel van aanraking te creëren gebruiken we betaalbare, in de handel verkrijgbare onderdelen om computergegenereerde graphics te koppelen aan zorgvuldig gerichte en gecontroleerde luchtstralen.

Verwisselbare accu als alternatief voor opladen Het aantal auto’s en vrachtwagens met een verwisselbare accu neemt razendsnel toe in China. Dat blijkt uit onderzoek van het Sweden-China Bridge Research Project van de universiteit van Halmstad. Vooral de ontwikkeling bij vrachtwagens is spectaculair. De verwachting, zo zegt de universiteit, is dat de markt de komende jaren exponentieel zal doorgroeien, zeker nu ook de grote Chinese vrachtwagenproducenten SAIC, FAW en Dongfeng zijn ingestapt. De groei komt niet uit de lucht vallen. Auto’s met verwisselbare accu’s en de daarbij horende infrastructuur, maken onderdeel uit van de nationale strategie van China. Het wordt gezien als belangrijke aanvulling op laden via een kabel. Er zijn voor personenwagens inmiddels 600 stations waar accu’s vervangen kunnen worden. Het is de bedoeling dat het aantal in 2025 is opgelopen tot 25.000 accuwisselstations.

IN BUSINESS

over TGG

TGG: van inkooporganisatie naar BTG Services █

tekst: Petra Claessen

TGG is als volle dochter van BTG van oudsher een inkooporganisatie. En die transformeert zich steeds meer naar een serviceorganisatie. “We merken dat onze achterban veel behoefte heeft aan 24/7-services en daar spelen we dan ook op in”, zegt Petra Claessen, CEO van BTG/TGG.

IN BUSINESS

Links: Eric Reij, voorzitter BTG, Rechts: Petra Claessen, CEO van BTG/TGG Services.

Over Tgg

‘We zorgen ervoor dat de productie, het transport, de gebruiksfase en de einde-levensduurfase van de door TGG Services gerealiseerde IT-assets voortaan koolstofneutraal zijn’

Blijf o p de hoog actue te van le ont wikke lingen de die over nstve rlenin TGG g van Servic es via www. de we telegr bsite: ootge bruik. of ma n l. il me direct p.clae : ssen@ tgg.n l.

De mindshift van inkoop naar services, is in het begin van 2021 ingezet. Vanaf 1 januari 2022 is TGG klaar voor het leveren van services aan de achterban. Dat doen we uiteraard niet alleen, maar in nauwe samenwerking en cocreatie met onze solution partners. Ook speelt TGG in op de actualiteit van de ontwikkelingen binnen BTG. Zo kent BTG tal van Expertgroepen. Hoog op de agenda staat nu de impact van ICT en IT op ons klimaat.”

klimaatimpact kan worden voorkomen door de inzet van hernieuwbare energie tijdens de operationele levensloop van het product3. Maar, een groot deel van de klimaatimpact van ICT-apparatuur ontstaat buiten de operationele levensloop van het product om: door de winning van zeldzame grondstoffen, door de productie van de apparatuur zelf en uiteindelijk door het niet (goed) recyclen van de afgedankte apparatuur (e-waste)4.

van de ingezette apparatuur volledig compenseert. We geloven dat een device gemakkelijk twee, drie of zelfs vier keer hergebruikt kan worden voordat we de grondstoffen recyclen. Hiermee voorkomen we samen dat een groot aantal nieuwe apparaten de markt betreedt.  Bovendien zorgen we ervoor dat de productie, het transport, de gebruiksfase en de einde-levensduurfase van de door TGG Services gerealiseerde IT-assets voortaan koolstofneutraal zijn.

De impact van ICT op het klimaat

Verlengde levensloop als deeloplossing

Uitdaging

De schattingen over hoe groot de negatieve impact van ICT op het klimaat is, lopen sterk uiteen. Er zijn critici die claimen dat de koolstofvoetafdruk van de IT-sector net zo groot is als die van de hele luchtvaartsector1. En er zijn wetenschappers die stellen dat tot 2,8 procent van de uitstoot van alle broeikasgassen in de EU veroorzaakt wordt door ICT2. Door de intensivering van de inzet van technologie de komende jaren, zal dit effect alleen nog maar toenemen. Eén ding is zeker: de klimaatimpact van de ICT-sector is niet te onderschatten en verdient de aandacht van zowel het bedrijfsleven als de overheid.

De noodzaak voor verduurzaming

Laptops, smartphones en servers genereren tonnen broeikasgassen. Een deel van de

Naast de ingezette transitie naar hernieuwbare energie, is het dus noodzakelijk om andere slimme maatregelen te treffen die de levensduur van ICT-apparatuur verlengen. Want, hoe langer de levensloop van een product, hoe minder behoefte aan nieuwe apparatuur. Hierdoor wordt er minder geproduceerd en gerecycled, wat uiteindelijk resulteert in een geminimaliseerde impact op het klimaat.

De uitdaging voor het meermaals inzetten van de apparatuur ligt voornamelijk in het bij elkaar brengen van vraag en aanbod: door ons grote private en publieke netwerk is TGG Services de partij bij uitstek om dit voor elkaar te krijgen. We kijken er dan ook naar uit om op korte termijn samen met onze klanten het IT-landschap een stuk te verduurzamen.

TGG Services & de circulaire economie

TGG Services is van mening dat verduurzaming van het IT-landschap op korte termijn noodzakelijk is. Op korte termijn zal TGG Services dan ook een nieuwe dienst aanbieden die de levensduur van apparatuur verlengt, de circulaire economie stimuleert en de koolstofvoetafdruk

Computers ‘Worse for Environment than Plane Travel’, The Independent, 2021 <https://www.independent.co.uk/climate-change/ict-computers-climate-change-carbon-footprint-b1917767.html> [accessed 13 October 2021]. Charlotte Freitag and others, ‘The Climate Impact of ICT: A Review of Estimates, Trends and Regulations’, 87. 3 Nina Lövehagen, ‘Background Report to ‘A Guide to Your Digital Climate Impact’, 2019, 51. 4 Mike Berners-Lee, ‘What’s the Carbon Footprint of ... Using a Mobile Phone?’, The Guardian, 9 June 2010, section Environment <https://www.theguardian.com/ environment/green-living-blog/2010/jun/09/carbon-footprint-mobile-phone> [accessed 13 October 2021]. 1

IN BUSINESS

coverstory

‘Ik geloof er heilig in dat je met die digitale systemen en het bouwen van algoritmes, de dokters en verpleegkundigen kunt ontzorgen’

Diederik Gommers:

‘Gezondheidszorg moet nú doorpakken op digitale innovatie’ █

tekst: Joost Heessels en Muriël Mulder

Prof. Dr. Diederik Gommers, Hoofd Intensive Care in het Erasmus MC en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC), is veruit de bekendste intensivist die Nederland ooit gekend heeft. In de afgelopen anderhalf jaar gaf Gommers meer zichtbaarheid aan de overbelaste zorg. Technologie speelt een belangrijke rol in zijn werk, reden dat Gommers een duidelijke visie heeft op dit gebied. CEO Petra Claessen van BTG/ TGG Services in gesprek met deze gedreven medicus.

IN BUSINESS

coverstory

Hoe belangrijk is technologische innovatie in het licht van COVID-19 en waarom? “Wat we geleerd hebben, is dat we moeten samenwerken. We zaten vanuit de gezondheidszorg heel erg individualistisch in de wedstrijd. We waren en zijn elkaars concurrenten. Je merkt nu dat samenwerken ook betekent dat we data met elkaar moeten delen en dat je systemen op elkaar laat aansluiten. We hebben tijdens COVID vooral een logistiek probleem gezien. Hoe krijgen we patiënten van een regio waar veel COVID is, naar een regio waar minder COVID is? Hoe zorgen we voor communicatie tussen de medici en de betrokkenen? We wisten vóór COVID al dat er capaciteitsproblemen bij ziekenhuizen waren, maar COVID heeft duidelijk gemaakt dat dit alleen maar erger is geworden. Als die zorgvraag gaat toenemen en de capaciteit wordt een probleem, ondanks dat we meer mensen opleiden, dan moet je met innovatieve oplossingen komen. Innovatie is nodig om het werk op de werkvloer te optimaliseren. Dat hoeft niet te betekenen dat het allemaal efficiënter moet, maar meer nog dat het werk aantrekkelijk is en dat wij een aantrekkelijke werkgever zijn. Als ik dan kijk naar de intensive care, waar we elke dag 130.000 datapoints per patiënt meten, zou je dan niet een stukje kennis in die systemen kunnen bouwen waarmee je de dokters en verpleegkundigen ondersteunt? We zagen vooral bij de verpleegkundigen dat ze de controle verliezen wanneer er wordt opgeschaald en ze meer verantwoordelijkheden krijgen. Daar hebben ze last van en ik geloof er heilig in dat je met die digitale systemen en het bouwen van algoritmes, de dokters en verpleegkundigen kunt ontzorgen. Hierdoor hebben ze meer tijd om echt aandacht te besteden aan de patiënt. Daarom denk ik dat technologische innovaties heel belangrijk zijn.” Biedt de technologie al hulpmiddelen die dokters en verpleegkundigen ontlasten? “Wat we nu vooral gezien hebben, is dat de systemen die we gebruiken, zoals het elektronisch patiëntendossier, door ieder ziekenhuis anders is ingericht. Ook de huisarts heeft weer een ander systeem en de GGD ook. Deze systemen zijn niet op elkaar aangesloten, dat is heel onhandig

en het is iets wat we met elkaar moeten gaan regelen. Hiervoor moeten we transparant zijn en elkaar vertrouwen. Je zult dus een aantal hobbels met elkaar moeten nemen, voordat je daarmee kan werken, maar het is absoluut noodzakelijk. Wij gaan de zorg niet redden als we niet met innovaties komen. We weten gewoon: de vraag neemt toe en het personeel neemt af. Op deze manier doorgaan, is gedoemd te mislukken.” In hoeverre heeft de pandemie de technologische innovaties versneld? “Door COVID hebben we vooral gezien hoe belangrijk adequate en snelle informatie is. Toen COVID in maart 2020 Nederland bereikte, hadden we een nieuw ziektebeeld waarvan we nog erg weinig wisten. We hadden wat webinars gehad en onze collega’s in China gaven ons informatie, maar in Nederland was het allemaal toch net even anders. We hebben toen bedrijven ingehuurd om ons te helpen met verwerken van data, waardoor we snel konden leren van het ziektebeeld. We kwamen erachter dat we in Rotterdam al honderd patiënten hadden behandeld en we konden zien welke patiënt beter op de behandeling reageerde dan de ander. Ook zagen we dat de longontsteking niet op de voorgrond stond, maar dat eigenlijk de longembolieën (het bloed dat door de longen gaat) een grote rol speelde. We hebben gezien hoe belangrijk het is dat je veel sneller je data uit het systeem kunt halen en daarmee bepaalde vragen kunt stellen en ook beantwoorden. Het heeft ons qua kennisniveau ook heel erg geholpen. Hetzelfde geldt voor het landelijke verspreidingscentrum. Zij hadden informatie nodig van alle ziekenhuizen en moesten snel schakelen, zelfs met ambulances. We deden dat allemaal met de telefoon, terwijl heel Nederland hiervan afhankelijk was. We moeten het met elkaar echt beter gaan aanpakken en ons beter voorbereiden op de toekomst.” Is dat het stadium waar jullie nu inzitten? Weten dat het beter moet en nu doorpakken? “Ja, er is nog geen oplossing, maar het bewustzijn is er wel. We kunnen nu heel duidelijk zeggen hoe belangrijk een netwerk is en hoe belangrijk een

‘Je hebt verbinders nodig én het moet betaalbaar zijn, want we hebben in de gezondheidszorg geen innovatiepotje’

adequaat systeem is. Maar vooral hoe belangrijk de koppeling tussen de verschillende systemen is en de snelheid waarmee dat op een veilige manier gebeurt. Het gaat om patiëntendata, maar we zijn soms wel heel erg voorzichtig vanwege de regelgeving. Dat is terecht, maar soms zit het de snelheid en de innovatie in de weg. Tijdens COVID konden we dit opzij zetten. Hier hebben we van geproefd en dan zeg je ook met elkaar: laten we die snelheid erin houden. Het is noodzakelijk, want er is straks misschien geen COVID meer maar we moeten met een krapper personeelsbestand de reguliere zorg nog inhalen. En ook dan heb je meer innovaties nodig.” Betekent dit dat medici moeten praten met mensen uit de ICT om dit voor elkaar te krijgen? “Inderdaad, maar wat je wel merkt is dat die werelden verschillen. Het duurt even voordat je elkaar begrijpt. Wat we ook merken, dat had ik ook met de politiek, is dat je iets uitlegt en dan denkt dat het duidelijk is. Maar mijn wereld is heel anders, ik mag op mijn besluit of mening terugkomen. Maar als ik iets uitleg aan IT’ers dan hebben zij het idee dat, omdat het met patiënten te maken heeft, dat het ook honderd procent perfect moet zijn. Maar wij hebben geen honderd procent. Ook besluitvorming die wij nemen op medische gronden is nooit honderd procent waterdicht, je neemt bepaalde risico’s.

IN BUSINESS

coverstory

We moeten heel goed het probleem schetsen, maar we moeten ook duidelijk aangeven hoe de praktijk daadwerkelijk is en dat je kleine stappen kunt nemen.” Gaat het lukken om die twee werelden met elkaar te verbinden? “Je moet daar de tijd voor nemen en erin investeren. Je ziet dat sommige mensen daar beter in zijn dan anderen. Er zijn dokters met kennis van IT en dat zijn onze bruggen. Maar er zijn ook opleidingen, zoals klinische technologie in Delft, waar mensen over IT én gezondheidszorg leren.’Door het personeelstekort moeten we efficiënter met de planning en logistiek omgaan. Daar zie ik digitale oplossingen’. We worden alleen betaald voor de zorg die we leveren. Het zou zo mooi zijn als we bepaalde investeringen kunnen doen die de komende jaren meer geld kosten, maar uiteindelijk meer geld gaan opleveren. Ziekenhuizen hebben geen winstmarges, zoals bedrijven, die ze kunnen reserveren voor innovaties. Wat ik ook geleerd heb, is dat wij als ziekenhuis heel geïsoleerd bezig zijn. We moeten opener worden en beter definiëren wat ons probleem is, zodat het bedrijfsleven en het onderwijs mee kan denken en uiteindelijk los je het dan met elkaar ook op. Dat is ook waar BTG op kan inspringen. Als vereniging hebben we BTG Expertgroepen, ook voor de gezondheidszorg waar verbinding wordt gelegd tussen de gezondheidszorg en het bedrijfsleven. We noemen dat in ons jargon solution partners. Marktimperfecties worden in

IN BUSINESS

cocreatie opgelost. Stel, er komt een Minister voor Digitale Zaken, biedt dit mogelijkheden om de gezondheidszorg en het bedrijfsleven bij elkaar te brengen? “De zorgvraag gaat stijgen en wat we nu doen is symptomen behandelen als iemand ziek is en daarvoor moet je naar het ziekenhuis komen. Zou je niet veel meer aan preventie moeten doen? We zien ook dat Google en Apple met hun producten al veel meer meten qua gezondheid, denk aan de stappenteller, hartfrequentie, vaker gaan staan. Dat soort dingen gebeuren al, maar die data zou je ook kunnen gebruiken om meer leefstijladviezen te kunnen geven. Dat zou heel mooi zijn. Je kunt mensen ook steeds vaker thuis helpen, bijvoorbeeld met metingen thuis die je digitaal naar de dokter kunt sturen. Er is steeds meer mogelijk en dat gaat de zorg veranderen, waardoor mensen steeds minder vaak naar het ziekenhuis komen. Dat verbetert het milieu en je doet ook iets aan de zorgvraag. Zo kunnen we sneller reageren en voorkom je erger. Zo’n Minister voor Digitale Zaken moet dit aanvoelen en een risico durven nemen om hierop in te zetten. BTG heeft met haar achterban een pleidooi gehouden voor het instellen van een dergelijk ministerie. Nu komt het erop aan dat de politiek ook de verbinding zoekt op dit vlak, met branches en organisaties zoals BTG. Die cocreatie gedachte, het denken in ecosystemen en permanent op verbinden zitten kan voor de huidige gezondheidszorg een winst betekenen. Innovaties in de gezondheidzorg worden dan sneller gerealiseerd waardoor de inzet van verpleegkundigen op een ander wijze kan worden gerealiseerd. Vanuit BTG blijven we dit pleidooi permanent onder de aandacht van de politiek brengen. Welke technologische innovaties dragen bij aan het verminderen van de druk in de zorg? “Heel veel van onze capaciteit zit in planning en logistiek. Door het personeelstekort moet je daar efficiënter mee omgaan. Daar zie ik de digitale oplossingen. Bijvoorbeeld met een scherm waarop je meneer Jansen ziet en wat

er nodig is voordat hij met ontslag kan, waar de thuiszorg nog voor geregeld moet worden, en zijn medicatie moet ook nog besteld worden bij de apotheek. Dat wordt nu allemaal gedaan door een verpleegkundige. Als diegene er door andere werkzaamheden niet aan toekomt, schuift het een dag op. Als je dit meer kunt digitaliseren in een centrale unit die dit allemaal regelt dan kun je daar tijd mee winnen. Ons oude ziekenhuis had meer dan duizend bedden, hier zijn nu nog 521 bedden van over. Dus je wil met minder bedden meer interventies doen en meer behandelingen geven. Die 521 bedden moet dan zo optimaal mogelijk worden ingezet, zonder dat dit ten koste gaat van de menselijkheid. We moeten niet de

‘Door het personeelstekort moeten we efficiënter met de planning en logistiek omgaan. Daar zie ik digitale oplossingen’

zorg zo inrichten dat het allemaal heel efficiënt is, en dat je niemand meer aan je bed ziet. De verpleegkundigen en de betrokken dokters moeten de tijd hebben om het gesprek aan te gaan en te vragen wat de patiënt nodig heeft en wat hij of zij belangrijk vindt. We klagen heel erg over de administratielast. Het bestaande IT-systeem is niet aan ons gebruikers aangepast, maar wij als dokters en verpleegkundigen moeten ons aanpassen aan het bestaande systeem. Daar hebben we heel veel last van.” BTG is van mening dat ook het euvel planning en logistiek opgelost dient te worden door meer technologie in te zetten, waardoor artsen en verpleegkundigen zich echt kunnen concen-

coverstory

treren op hun eigenlijke werkt. Het Erasmus MC is bezig met VR en AI, dus jullie zijn al actief met innoveren. “Er zijn absoluut goede initiatieven, maar de meeste winst haal je als je het breder trekt. We lopen er alleen keer op keer tegenaan dat we een personeelstekort hebben. Het valt of staat met personeel. Daarom vind ik het zo belangrijk dat je aantrekkelijk bent voor jonge mensen, je moet dus nadenken over wat zij nodig hebben om in het ziekenhuis te komen werken. Ik ben al boven de vijftig. Je zult moeten kijken naar hoe die jonge mensen willen werken en wat ze belangrijk vinden. Daar horen digitale oplossingen bij. COVID heeft de vraag in kaart gebracht en de hulp is groot. Daarom denk ik dat nu het moment daar is om echte stappen te zetten. Met elkaar.

BTG zet zich, vanuit de rol als belangenbehartiger, actief in om de noodzakelijke verbindingen te leggen tussen gezondheidszorg en het bedrijfsleven, om samen de geconstateerde marktimperfecties op te lossen. BTG is klaar voor deze taak dankzij de deskundigheid van de leden de solution partners. BTG Building bridges in a connected society. En dat geldt zeker voor de gezondheidszorg. Links: Diederik Gommers en rechts: Eric Reij.

IN BUSINESS

Connectivity

Cyber Security

Kennisinstituut

Indoordekking

Mission Critical

circulaire economie

Internet of Things

Innovatie

Wat biedt BTG: • Events, bijeenkomsten, strategische tafels en netwerken • Leden & Partners • Samenwerking & belangenbehartiging • Kennisinstituut & Sourcing • Added value & producten en diensten, uitrol via TGG

BTG verbindt organisaties in hun gezamenlijke belangen op het gebied van ICT en Telecommunicatie. Binnen BTG bundelen overheidsorganisaties, commerciële bedrijven, kennisorganisaties, leveranciers van telecomdiensten en providers hun wensen, kennis en expertise. BTG is bruggenbouwer in het digitale domein. Hiervoor organiseren we een structurele lobby tussen overheid, leveranciers en leden. Ook bieden we onze leden een netwerk voor ontmoeting en kennisdeling. BTG signaleert trends en vertaalt deze in strategie, duiding en activiteiten. Daarnaast realiseren we ledenvoordeel door de bundeling van vraag en de daarop gebaseerde dienstverlening binnen de BTG-serviceorganisatie TGG.

Pelmolenlaan 10 - 3447 GW Woerden – officemanager@btg.org – Telefoon: 0348 495045 – www.btg.org

Column

Monique Verstijnen

Monique is sinds januari 2021 directeur bij Strict Young Professionals. Ze heeft een grote staat van dienst in de ICT-sector, met functies bij KPN, SPIE NL en als directeur van de eigen recruitmentorganisatie YMPACT. Naast succesvol zakenvrouw is Verstijnen getrouwd en moeder van Danique en Willem.

kennisdeling is essentieel Vanaf mijn zevende jaar weet ik al dat ik directeur wilde worden. Ik groeide op in een ondernemersgezin. Directeur moest het zijn. Van wat, dat wist ik nog niet. Tijdens een vakantiebaantje bij EMS, de snelkoerierdienst van PTT Post, vond ik mijn draai. Binnen een jaar had ik het tot accountmanager geschopt. Uiteindelijk werd ik salesmanager Zuid-Nederland bij PTT Telecom (later KPN), waar ik als lead navigator samen met McKinsey een veranderingstraject begeleidde, gebaseerd op LEAN & Agile methodieken. Een traject waarvan ik nu nog de vruchten pluk.

Eerste levensbehoefte

Nadat KPN een onderdeel verkoopt aan SPIE, ben ik me meer gaan richten op detachering. Eind 2014 was ik director Detachering & ICT bij deze organisatie. Ik wilde ‘the waste’ binnen recruitment, veroorzaakt door gebrek aan focus en door snelheid boven duurzaamheid te plaatsen, terugdringen.

Adempauze

Werk is voor mij een eerste levensbehoefte. Maar ik kreeg last van mijn geweten op het moment dat mijn zoon diagnose diabetes type 1 kreeg. Ik worstelde met de verhouding tussen werk en privé. Na een interne transitie bij SPIE, nog altijd één van mijn klanten, heb ik mijn eigen functie overbodig gemaakt. Voor een broodnodige korte adempauze.

Ondernemerszin

Toch duurde het niet lang voordat de ondernemerszin weer de overhand kreeg. In oktober 2017 startte ik een eigen recruitmentkantoor, YMPACT. En omdat ik geloof dat kennisdeling essentieel is, heb ik me begin dit jaar aangesloten bij Strict Young Professionals. Het geeft voldoening om deze ambitieuze nieuwe generatie te ondersteunen met verrijkende kennis en best practice ervaringen. Dit biedt kansen op een versnelde, succesvolle carrière bij mooie organisaties. Deze bedrijven halen op hun beurt gekwalificeerde toppers binnen met de rugdekking van leidende ICT-consultants. Het bemiddelingsproces enten we op werkgeluk, omdat dit resultaat oplevert en resultaat waarde creëert.

Intrinsieke motivatie

Als mensen in hun kracht staan, excelleren ze door vanuit hun intrinsieke motivatie toegevoegde waarde te creëren. Zelf ben ik het levende bewijs. En ik gun het iedereen om vanuit innerlijke drive te excelleren. Soms ga ik met zichzelf in conclaaf. Dan vraag ik me af of recruitment me een blijer mens maakt, het werkgeluk of het opbouwen van een bedrijf. Ik denk het laatste. Maar sowieso doe ik niets wat kansloos is. Er moet het wel een bedrijfsfilosofie zijn waar ik volledig achtersta, waarin ik geloof.

IN BUSINESS

BTG event

5G aan het begin van een mooie toekomst █

Tekst: Joost Heessels

Een kleine honderd leden van BTG trof elkaar onlangs voor het eerst na lange tijd voor een BTG event over 5G, waarin aandacht was voor de laatste ontwikkelingen en een aantal use cases. Locatie was de lounge van T-Mobile in Galgenwaard, het voetbalstadion van FC Utrecht, waar de operator ook een Innovation Center heeft. De bezoekers kregen interessante presentaties van Petra Claessen, Jos Maccabiani (Innovation Quarter), Toon Norp (TNO) en Richard Marijs (T-Mobile). De mogelijkheden van 5G voor de zakelijke markt komen langzaam op gang, maar bieden op termijn veel perspectief, zo bleek tijdens de bijeenkomst.

Na een korte intro over alle lopende activiteiten en plannen van de BTG van Petra Claessen, introduceerden Harry Vermeulen namens BTG en Peter Gijzenberg, bij gastheer T-Mobile Head of Business Partner Sales, de sprekers. Van hen beet Jos Maccabiani – Senior Business Developer Digital Technology – InnovationQuarter het spits af.

Initiatieven in Zuid-Holland

InnovationQuarter is een initiatief vanuit de publiek-private organisatie Economic Board Zuid-Holland (EBZ) en werkt als regionale ontwikkelingsmaatschappij aan het duurzaam versterken én innoveren van de economie van de provincie. Zo worden nieuwe technologieën als 5G, AI, machine learning en IoT verbonden met verre-

IN BUSINESS

gaand gedigitaliseerde clusters en thema’s zoals de Rotterdamse haven, de Greenport, E-health en Smart City. Denk aan veilig gebruik van Big Data, IoT en datadelen, maar ook de uitrol van glasvezel voor de toepassing van 5G. Maccabiani en zijn collega’s helpen vanuit InnovationQuarter bijvoorbeeld met het vinden van partners, het ontwikkelen van business cases, het tot stand komen van fieldlabs of projectfinanciering. Zo zijn via het initiatief: ‘5G-Innovatie in Zuid-Holland’ onder meer diverse stimuleringsregelingen, fieldlabs en innovatieprojecten opgezet. Waaronder het DoIoT Fieldlab in Delft, waarbij BTG ook intensief is betrokken. Hieronder ressorteren initiatieven als The Green Village fieldlab voor duurzame innovatie in de stedelijke omgeving. En ook Unmanned Valley, een fieldlab voor sen-

sor gerelateerde technologieën en toepassingen. Verder de Duurzaamheidsfabriek (Industry 4.0) en TomatoWorld (data-driven growing).

Voorbeelden van innovatie

Tijdens de sessie liet hij in rap tempo een aantal innovatieve use cases de revue passeren, waarbij 5G-technologie is ingezet bij innovaties. De projecten kunnen experimenteren op de 3,5 GHz band op 5G, wat dankzij de lage latency écht nieuwe mogelijkheden biedt voor innovatie. Vandaar dat we in veel van de projecten drones, robots en ook sensoren tegenkomen. Een aansprekende case was de ontwikkeling van VR-handschoenen, die gekoppeld aan een VRbril ook met de hand bewegingen kan simuleren. Hiermee trainen bijvoorbeeld Volkswagen en

BTG event

hebt van YouTubende bezoekers elders in het ziekenhuis. Door de ultrakorte latency kun je bijvoorbeeld ook denken aan het scannen van de vracht op een containerschip nog voor het de haven binnenvaart, de inzet tijdens grote events of aan talloze toepassingen in automotive.” Het waren maar enkele van de voorbeelden die Norp liet zien, gekoppeld aan de releases die er aan komen. Waarbij iedereen wel met smart wacht op de komst van de 3,5 GHz-bandbreedte in Nederland.

Defensie hun mensen in (de)montage procedures. In een heel andere omgeving, die van de kassen, observeren camera’s planten 24/7 terwijl ze groeien. Slimme software telt en meet vruchten, knoppen, groeisnelheid, temperatuur van de plant en allerlei andere zaken. En weer een heel andere case toonde een toepassing voor mensen met een gehoorbeperking die geen toegang hebben tot een gehoorapparaat; een bedrijf dat software heeft ontwikkeld die normaal in gehoorapparaten zit om geluid te processen rekening houdend met je persoonlijke gehoorbeperking en waarmee je van iedere internet-connected device een ‘gehoorapparaat’ kunt maken.

Private networking

De tweede spreker was Richard Marijs, Technology Strategy and Architecture bij T-Mobile Nederland. Hij zoomde in op de ontwikkelingen rond private netwerken, die na de lancering van 5G extra in de belangstelling staan. Marijs ziet een groeiende vraag in Nederland, maar ook in Duitsland, waar in de maakindustrie veel gebruik wordt gemaakt van private networking. “Er zijn al veel private gsm netwerken in Nederland. Soms lost men het op met wifi-netwerken. Er is door de komst van 5G de mogelijkheid om dergelijke

netwerken zelf in te richten en te beheren. Als techneut vind ik het prachtig wat er gebeurt. Wij zien mogelijkheden om dit As a Service naar de markt te brengen.” Het optuigen van een dergelijk privaat netwerk gaat niet vanzelf, weet Marijs. “Denk aan zaken als security, encrypties, toestellen die geport moeten worden.” Bijkomende uitdaging voor de operators is dat klanten graag een private netwerk willen zónder vaste operator. “Dan kun je denken aan een private netwerk met een eigen spectrum en daarnaast publieke roaming. Dat is voor ons niet zo moeilijk om te faciliteren. Dan kun je daarbinnen werken met zaken als eSIM, VoLTE, eigen PBX en voice over wifi.” De ontwikkelingen staan nog wel in de kinderschoenen, en als Marijs vraagt hoe interessant dit is voor de Nederlandse markt, valt even een ongemakkelijke stilte in de zaal.

Aan de vooravond

Duidelijk is dat we pas aan de vooravond staan van alle innovaties die 5G te bieden heeft. BTG zal haar leden ook in de toekomst blijven informeren over de laatste ontwikkelingen. Na afloop werd nog lang nagepraat over al deze innovaties tijdens de informele borrel in de sfeervolle business-lounge van T-Mobile.

Uitrol van 5G releases

Na Marijs spreekt Toon Norp – Senior Business consultant TNO. Hij gaf een toelichting op de status van standaarden en trends en ontwikkelingen mede vanuit internationale commissies met betrekking tot 5G-standaarden. Norp is intensief betrokken bij de ontwikkeling en uitrol van standaarden binnen 5G. Zo zit hij in de Raad van Bestuur van de 5G IA. Een publiek privaat samenwerkingsverband van de Europese telecomsector en onderdeel van het Europese Horizon 2020. Verder is hij actief binnen de wereldwijde organisatie 3GPP, waar hij voorzitter van 3GPP SA1 was. 3GPP is medeverantwoordelijk voor de invulling van de releases binnen 5G. Hiermee komen de 5G features commercieel beschikbaar. “Release 15 is nu uitgerold. Bij de releases die op korte termijn volgen kun je bijvoorbeeld van UE- naar UE-relay communiceren zonder tussenkomst van een zendmast of een draadloze operatiekamer opzetten. Zodat je hires-beelden kunt downloaden en bekijken zonder dat je last

IN BUSINESS

IOT

Het gebeurt, IoT komt uit de startblokken █

tekst: Hans Steeman

Hoewel de ontwikkeling van 5G in Nederland hapert door het gebrek aan voldoende spectrum voor breedband mobiele verbindingen, begint IoT uit de startblokken te komen. Voor veel IoT-toepassingen is breedband niet nodig, en ook nu al verlaagt 5G de latency van mobiele communicatie. Daarom kan in tal van segmenten de slimme sensor nu al gebruikt worden.

Voor IoT is een mobiel datanetwerk nodig, er zijn draadloze communicerende sensoren nodig en computersystemen moeten de bulk aan geacquireerde data kunnen analyseren tot de gewenste resultaten. Kunstmatige intelligentie (AI) is daarbij veelal noodzakelijk. En áls er een onderwerp is dat tot verbeelding spreekt, is het wel IoT. Computers die alles van ons weten en zelfsturende processen mogelijk maken. De politiecamera die snelheid meet, het kenteken automatisch herkent, de adresgegevens opzoekt en een bon op de deurmat laat ploffen, is een perfect voorbeeld van zo’n proces. Ook de potentiële daders van de moord

IN BUSINESS

op Peter R. de Vries zijn door slimme camera’s, kentekenherkenning en efficiënte communicatie snel aangehouden. Deze voorbeelden wekken de indruk dat we al aardig op weg zijn, maar we staan slechts aan het begin van deze ontwikkeling.

De bouwstenen

Sensoren worden in grote getalen geproduceerd. Ze zetten fysische grootheden om in digitale informatie. Tegenwoordig zit bijvoorbeeld in de meeste woningen een elektronische verbruiksmeter die dagelijks doorgeeft wat de nutsbedrijven geleverd hebben. Zo staan gebruiker en

verkoper nooit voor raadselen als er ineens een verandering in gedrag is. De meeste meters maken nog geen gebruik van 5G, dat is te nieuw. Maar 4G, en zeer elementair ook 2G, kunnen voor deze toepassing een oplossing bieden. Ze zijn verbonden met een mobiel netwerk en gebruiken de daluren om de data te verzenden. Maar, om 24/7 data te kunnen verzenden, en snelheden en lage latency de hoeksteen zijn, is een volwaardig 5G-netwerk nodig. Door het ontbreken van het 3,5 GHz spectrum ligt Nederland achterop met de uitrol van breedbandig 5G. De huidige netwerken moeten genoegen nemen met een beperkt 5G-spectrum en dat ondersteunen door het 4G-spectrum (carrier aggregatie) bij te schakelen. Dan is nog steeds een perfecte bandbreedte te bereiken. Deze aanpak staat bekend als 5G NSA (non stand alone). Voor de échte IoT is 5G SA (stand alone) het ultieme doel. Al het verkeer gaat dan louter over 5G-radio’s en een -netwerk (core). Zonder het 3,5 GHz spectrum wordt 5G SA geen succes, omdat de snelheid te laag blijft bij

IOT de klant computersystemen geplaatst worden. Ook kunnen managed services op die plaats datadiensten gaan aanbieden. Dat betekent dat de stortvloed ruwe data dat een netwerk vanaf de sensor bereikt, direct veredeld kan worden om zo een snelle optimalisatie te bereiken. De ruwe data worden door deze edge-computers flink veredeld en gereduceerd. Hierdoor heeft er minder data getransporteerd te worden om uiteindelijk in een datalake te eindigen waar hij alsnog veredeld wordt. Het is een optimalisering van de verzamelde informatie, door de eindgebruiker aan de rand van het netwerk.

5G SIM en security

Hoewel een 5G-netwerk ook met een traditionele SIM-kaart werkt, zijn er twee ontwikkelingen die van belang zijn. Omwille van compactheid en stabiliteit is de eSIM een doorbraak. Bij de eSIM wordt gebruik gemaakt van een functionaliteit in de processor van de modem in het mobiele apparaat. Deze functionaliteit zit normaliter in de chip van de SIM-kaart. Bij eSIM is hij dus integraal onderdeel van het mobiele device. Om de gewenste authenticatie functionaliteit te krijgen, moet deze chip voorzien worden van een profiel dat vanaf de server van een SIM-provider wordt ontvangen. De bekende QR-code die veel providers gebruiken is een verwijzing naar het profiel op zo’n server. Staat de code eenmaal in de chip dan is het device klaar om met het netwerk te communiceren. Het scheelt een SIM-tray en maakt het systeem minder gevoelig voor fysieke invloeden van buitenaf.

Industrie 2.0 In het kielzog van IoT en 5G duikt de term Industrie 2.0 op. Het is een fabricageproces waarbij alle componenten en robots met elkaar communiceren via een eigen 5G-netwerk. Net over de grens bij de Technische Universiteit van Aken staat de productielijn van het in 2015 opgerichte e.GO. Een compacte milieuvriendelijke elektrische auto die aldaar ontwikkeld is en nog in beperkte aantallen geproduceerd wordt. Ericsson heeft er een showcase van gemaakt en laat geïnteresseerden op de werkvloer zien hoe industrie 2.0 kan bijdragen aan een efficiënte bedrijfsvoering. Inmiddels is e.GO, (na een vorm van faillissement als gevolg van de coronaproblematiek) hernoemd naar Next.e.GO Mobile SE en heeft de Nederlandse investeringsmaatschappij ND Industrial Investments alle essets in handen.

Verhoogde veiligheid enkel het lage frequentiespectrum. In Nederland zal dat dan ook nog even op zich laten wachten. Voor de voortgang in de industrie is dat wel een onderwerp, al kan natuurlijk altijd geprobeerd worden in afgeschermde fabriekshallen zelf iets op te tuigen, desnoods met wifi 6.

Waarom is 5G zo bijzonder?

Het 5G-netwerk is ontwikkeld met een visie op data en heeft hierin veel potentieel. Voor IoT zijn slicing (het opdelen van de capaciteit in gescheiden lagen die een eigen virtueel netwerk vormen) en lage latency essentieel. Met slicing biedt een operator aan een klant een netwerklaag aan. Feitelijk een privaat netwerk dat is opgebouwd in het publieke netwerk. Met zo’n slice heeft de klant dan gegarandeerde en exclusieve capaciteit met de afgesproken karakteristieken. Op het koppelvlak met de operator infrastructuur, de EDGE van het netwerk, ontstaan eveneens nieuwe mogelijkheden. Speciaal voor dataveredeling kunnen op die plek, dus daar waar de data het netwerk binnenkomt, door

Speciaal bij 5G SA dringt de industrie aan op verhoogde veiligheid rond de SIM-technologie. Daar komen de afkorting SUCI (Subscription Concealed Identifier) en SUPI (Subscription Permanent Identifier) vandaan. In een 5G-netwerk wordt de wereldwijd unieke permanente identificatiecode van het 5G-abonnement SUPI genoemd. Om privacyredenen mag de SUPI van de 5G-apparaten niet in platte tekst worden overgedragen, maar wordt het in plaats daarvan versleuteld met de privacybeschermende SUCI. Door deze aanpak is de informatie van de SUPI dankzij de SUCI beschermd tijdens de radiotransmissie via het 5G-radionetwerk. Voor SUCI’s die op IMSI gebaseerde SUPI bevatten, blijft daarmee het MSIN-deel (Mobile Subscriber Identification Number) van de IMSI onzichtbaar. Bij de 5G-operator is de SIDF (Subscription Identifier De-concealing Function) van de UDM (Unified Data Management) verantwoordelijk voor de decodering van de SUCI. En, op dit moment komen ze uit de startblokken: de eerste devices die SUCI én SUPI kunnen ondersteunen.

IN BUSINESS

interview

Hoe is het met BTG Award-winnaar (2017) Eric Overvoorde? █

tekst: Marjolein Straatman

De uitreiking van de Business Awards 2021 is aangebroken. Een goed moment om terug te kijken met eerdere winnaars, zoals Eric Overvoorde. Eric is CIO van Royal HaskoningDHV en won in 2017 de BTG Award voor Telecom/ICT Manager of the Year. Hij kijkt met plezier terug op de awardwinst voor zijn bijdrage aan de digitale transformatie van het ingenieursbureau.

IN BUSINESS

interview

Je werd in 2017 door de BTG uitgeroepen tot Telecom/ICT Manager of the Year. Hoe heb je dat ervaren? “Als heel gaaf. Je verhaal voor zo’n publiek delen is op zichzelf al mooi. Dat er dan ook nog waardering voor komt in de vorm van deze prijs, maakt het extra bijzonder. Het jaar daarop zat ik zelf in de jury en zag ik hoe anderen hun verhaal deden. Dat was ook een leuke ervaring.” Je won de prijs vanwege de manier waarop je de digitale transformatie hebt vormgegeven. Wat is daar precies onder te verstaan? “De opkomst van digitalisering vereiste ook bij ons een andere denkwijze. We wilden informatietechnologie meer aan onze klanten meegeven. Dat besef moest in de hoofden komen op bestuursniveau. Van informatietechnologie maakten we natuurlijk al langer gebruik in de realisatie van onze fysieke projecten zoals de bouw van gebouwen, havens en tunnels. Zo realiseerden we aanvankelijk alleen de brug. Sinds de digitale transformatie kunnen we er ook informatietechnologie aan toevoegen. Te denken valt aan sensortechnologie waarmee is te meten en berekenen hoe de constructie zich in de toekomst houdt bij bepaalde verkeersstromen. Intern is de IT van al onze vestigingslanden gecentraliseerd en geharmoniseerd. Kenniswerkers wereldwijd werken al enige tijd samen via ons platform en kunnen zo dus ook die nieuwe dienstverlening wereldwijd toepassen. Nu is zoiets vanzelfsprekend, toen veel minder.”” Wat betekent digitalisering voor het huidige werkveld? “Royal HaskoningDHV levert bijvoorbeeld ook oplossingen aan waterbedrijven. Voor hen hebben we software ontwikkeld die helpt bij het watermanagement. Denk aan het voldoen aan milieunormen, of aan de detectie van lekken en breuken in rioolleidingen. Een ander voorbeeld zijn onze oplossingen in verkeersmanagement. Door vraag en aanbod met slimme verkeerslichten op elkaar af te stemmen, zorgen we voor betere verkeersstromen en daarmee een schonere stad.” Wat heeft COVID-19 voor impact gehad op jullie organisatie?

“Uiteraard is dat een spannende periode geweest. We hadden vooral aandacht voor de gezondheid en betrokkenheid van onze medewerkers. In business vielen de gevolgen mee. Natuurlijk waren er consequenties omdat een aantal klanten van ons, zoals de luchtvaartsector, het zwaar kreeg. Tegelijkertijd lagen er elders kansen. Zo heeft een anderhalvemetersamenleving impact op voetgangersstromen in een stad en op de indeling van kantoorgebouwen. Al met al zijn we de coronaperiode goed doorgekomen. Voor een deel is dat ook te danken aan de digitalisering van de interne processen.”

‘De invloed van AI kan ver reiken en gaat zeker discussie opleveren’

Hoe bedoel je precies? “Via ons wereldwijde platform kunnen onze medewerkers al lange tijd online samenwerken. Het traditionele kantoordenken was er bij sommigen al een tijd uit, omdat zij al langer plaatsonafhankelijk werken. Met de pandemie waren dat alleen niet de gemiddeld duizend out-of-office werkers, maar liep dat aantal in korte tijd op tot boven de vijfduizend wereldwijd. We hebben digitaal zoveel mogelijk georganiseerd, ook educatie in bijvoorbeeld videoconferencing en timemanagement. Medewerkers hadden ook de mogelijkheid om zich aan te melden voor telefoongesprekken met willekeurige collega’s. Kletsen bij de koffieautomaat was er natuurlijk een tijd niet bij. Zo werd het gemis toch een beetje opgevangen.” Welke technologieën gaan een rol spelen op het werkterrein? “IoT is een technologie die we in de toekomst steeds vaker gaan toepassen. Bij één van onze

klanten maakt het de situatie op de fabrieksvloer bijvoorbeeld veiliger. In de operationele processen is er met enige regelmaat sprake van bijna-ongevallen. En tot een uitgebreide rapportage hiervan komt het dan meestal niet. Dankzij het gebruik van sensoren in een IoT-oplossing worden deze gesignaleerd en geregistreerd. En de volgende slag is AI. Artificial Intelligence is bruikbaar voor het opstellen van analyses. En het kan bijvoorbeeld zijn nut bewijzen ten aanzien van slim onderhoud. De invloed van AI kan ver reiken en gaat zeker discussie opleveren. Eén van de wezenlijke vragen is in hoeverre en waar menselijk handelen vereist blijft.” Welke rol zie je voor BTG als brancheorganisatie? “De toepassing van technologieën in onze nieuwe wereld staat of valt met goede partners. Zij zijn onmisbaar in het realiseren en verbeteren van die zogenoemde smart society, een onderwerp waar bijvoorbeeld de BTG vol op inzet. Een goede brancheorganisatie ziet er niet alleen op toe dat de kwaliteit gewaarborgd blijft, maar ook dat zij en derden elkaar weten te vinden en blijven praten. BTG kan organisaties doordringen van de impact die digitalisering heeft op ons allemaal én, van de kansen die erin schuilen.”

Over Royal HaskoningDHV Ingenieursbureau Royal HaskoningDHV is actief in verschillende sectoren waaronder luchtvaart, water, stedelijke ontwikkeling en infrastructuur. De onderneming telt vestigingen in meer dan 30 landen wereldwijd. Eric Overvoorde is CIO en directeur Workplace Solutions in Nederland en laat weten dat de organisatie inmiddels beschikt over een business line die zich volledig en succesvol richt op digitale transformatie en digitale diensten bij en voor klanten.

IN BUSINESS

Region Connect Ring Snelle en betrouwbare dataverbindingen tussen onze datacenters

Onze Region Connect Ring verbindt al onze regionale datacenters met elkaar via een zeer snel en redundant glasvezelnetwerk. Hierdoor krijgt u in feite één virtueel datacenter tot uw beschikking. Toegang tot een compleet ecosysteem aan clouddiensten Verbindingen zonder ‘single point of failure’ Hoge ﬂexibiliteit, korte levertijden en veiligheid Bandbreedte van 100 Mbit/s tot 10 Gbit/s

Ontdek alle voordelen northcdatacenters.com/region-connect

column

Pieter Paul Verheggen

Pieter Paul is algemeen directeur van Motivaction, een fullservice onderzoeksbureau. Hij studeerde psychologie aan de UvA en is sinds 1989 managing partner van Motivaction en vanaf 2009 algemeen directeur.

De vraag is niet óf je gehackt wordt, maar wanneer ‘We zijn gehackt en enkele van onze bestanden zijn versleuteld’. Een bericht dat je, als algemeen directeur van een MKB-onderneming, niet verwacht en ook nooit hoopt te horen. Net als VDL recent nog, waren ook wij ooit slachtoffer van cybercriminelen. Van alles schiet door mijn hoofd: maar we hadden toch zoveel geïnvesteerd in security-maatregelen? Hoe ga ik dit aan onze klanten melden? Wat nu? De analyse van de oorzaak was meteen helder, iemand van ons had op een link in een e-mailbericht geklikt. En die iemand bleek ikzelf te zijn. Schaamte #ThinkB4UClick

In taboe of onder de aandacht?

Onwetendheid, onnadenkendheid en schaamte dragen ertoe bij dat cybersecurity in de taboesfeer blijft hangen, terwijl juist door open te zijn je andere ondernemers en bedrijven kunt helpen in het voorkomen van cybersecurity-issues. Onderzoek laat zien dat cybersecurity al jaren hoog op de agenda staat van menig MT. Uit het onderzoek voor de ICT Development Index dat Motivaction voor de BTG uitvoert, blijkt dat onderwerpen als data privacy en cybersecurity het meest worden gevolgd door ICT-professionals én van het grootste belang worden geacht voor de (continuïteit) van de bedrijfsvoering. Dus de aandacht voor cybersecurity is er heus wel.

Overschatting of onderschatting?

Maar waarom gaat het dan toch nog vaak mis? Enerzijds valt in de resultaten van de ICT Development Index op dat veel ICT-professionals aangeven dat er voldoende kennis en kunde in de organisatie is om complexe nieuwe technolo-

gieën te implementeren. Dat lijkt op het gebeid van security naar overschatting van de eigen kennis en kunde te neigen. Anderzijds heb ik zelf ondervonden hoe geraffineerd cybercriminelen zijn om individuen in een organisatie te verleiden tot een foute handeling. De vraag is of we ons daar wel tegen kunnen wapenen. Of onderschatten we de kennis en kunde van cybercriminelen te vaak?

Cybersecurity & Vitale infrastructuur in Nederland

De helft (of meer) van de medewerkers in de vitale infrastructuur verwacht op hun werk te maken te krijgen met ransomware’ (50 procent), hacking (51 procent) en DDOS-aanvallen (56 procent). Eén op de vijf van deze medewerkers schat de eigen kennis over digitale en online veiligheid als matig tot (zeer) slecht in. En een derde van de medewerkers in de vitale infrastructuur maakt zich zorgen over de online/digitale veiligheid in de werksituatie. Dit bleek ook al uit het Veilig Online onderzoek dat Motivaction in 2020 uitvoerde. De bovenstaande resultaten één jaar later laten geen verbetering zien.

Blijf kritisch en open

Het belangrijkste wat ondernemingen zelf kunnen doen is kritisch blijven op het op orde houden van IT-processen en -kennis en waken voor overschatting. Het menselijk handelen blijft waarschijnlijk de zwakke plek. Maar zolang we niet wegduiken, van onze fouten leren en deze fouten delen met anderen, kunnen we de schade beperken.

IN BUSINESS

Communicatie is een nutsvoorziening die nooit mag haperen Je draait de kraan open en er stroomt water uit, het stopcontact levert altijd elektriciteit en als je je telefoon oppakt kun je bellen. Ongeacht wie de leverancier of provider is. Zo moet voor organisaties ook communicatie een essentiële nutsvoorziening zijn. Dat is de visie van Auke Smit, directeur van Effecta. “Contact is de fundamentele behoefte van de mens en dat geldt ook organisaties. Die hebben behoefte aan contact met medewerkers, klanten en leveranciers. Dat verloopt over het algemeen digitaal. Via spraak, beeld of tekst. Het is zeker voor grotere bedrijven van belang om een strategie op te stellen voor je contact met de binnenen buitenwereld. Kleinere organisaties kunnen daar pragmatischer mee omgaan.”

maar een faciliteit om de core business succesvol uit te kunnen voeren. “We ontzorgen de klant van a tot z met deze nutsvoorziening. Dat het werkt vindt iedereen vanzelfsprekend. Maar op de achtergrond is communicatietechnologie een onzichtbaar high-tech-systeem, waarvan de complexiteit vaak wordt onderschat.”

Betalen voor vastrecht en gebruik Smit ziet het als een ideale toekomstsituatie als klanten voor communicatie-

“Wij fungeren als navigator. Dat voorkomt dat je steeds moet gaan inhalen op waar je achter bent gaan lopen. “

dat ze alleen bezig waren met ballen in de lucht houden. Dan heb je geen tijd om te kijken naar de ontwikkelingen van morgen. Wat je ook ziet is dat er veel partijen actief zijn bij één bedrijf om de boel draaiende te houden. Dat ontzorgen is onze core business. Wij kunnen het tegen lagere kosten en houden de ontwikkelingen in het oog. Kennis is een probleem bij bedrijven, maar ook het aantrekken van IT’ers is dat. Terwijl ITsteeds meer onderdeel van de reguliere business wordt.”

Wij fungeren als navigator Naast kosten, kennis, en beschikbaarheid van mensen, gaat de schoen bij veel bedrijven ook nog op een ander punt knellen, voorziet Smit. “Dat is het inzicht waar het naartoe gaat met communicatietechnologie. Wij fungeren dan als navigator. Dat voorkomt dat je steeds moet gaan inhalen op waar je achter bent gaan lopen. Anders moet je steeds tussensprints maken met grote en langdurige trajecten die alweer verouderd zijn als ze gereed zijn.”

Veiligheid en continuïteit in gevaar

Geen revolutie maar evolutie Zolang de communicatietoepassingen naar behoefte functioneren is er geen vuiltje aan de lucht. Leiden is in last als een of meerdere toepassingen plotseling de geest geven. Smit ziet het steeds weer in de praktijk gebeuren. “Tot op het catastrofale af. Zoiets voltrekt zich met name als er een wirwar van systemen en toepassingen is ontstaan. Daarom hameren wij erop dat je vooraf goed doordenkt wat je doelstellingen zijn en welke strategie daarbij past. We adviseren, implementeren en zorgen dat jouw nutsvoorziening goed blijft functioneren. Daarnaast informeren we de klant over de ontwikkelingen op communicatiegebied, zodat je niet steeds een revolutie hebt maar een evolutie.”

Ontzorgen van A tot Z Communicatietechnologie is voor bedrijven en organisaties geen core business,

technologie, net als bij elk ander nutsbedrijf, maandelijks betalen voor het vastrecht en voor het gebruik. “Technologie is een hulpmiddel, geen doel op zich. Maar technologie zonder hart klopt niet. Wij zorgen ervoor dat het klopt. Van advies tot ontwerp. Als een klant de klantenservice van de toekomst wil inrichten gaan we eerst inventariseren. Hoe gaat die dienstverlening eruitzien? Vervolgens stellen we een advies en een ontwerp op, waarna we marktpartijen selecteren en gaan integreren en implementeren.”

Ballen in de lucht houden Volgens Smit is het riskant om te wachten tot er haperingen ontstaan in de communicatietechnologie. “Veel bedrijven hebben geen probleem, denken ze. Nu inderdaad niet. Maar als er morgen iets verandert, ontstaan er meteen grote revoluties. Zoals grote updates, om-

Smit komt in de praktijk regelmatig tegen dat in organisaties schrijnende situaties ontstaan doordat ze op basis van verkeerd advies dure contracten zijn aangegaan. “Dat gaat soms zover dat veiligheid en continuïteit in gevaar komen. Zoiets ontstaat meestal door het gapende gat tussen theoretisch advies en de praktijk. Het is dan zo’n beetje als de kikker die het in opwarmend water lekker behaaglijk heeft, totdat het water kookt. Of de kalkoen die een prettig leven leidt, totdat het ineens kerstavond is. Wij werken op basis van toegepaste consultancy. Het maakt niet uit of je merk A, B of C gebruikt, het moet gewoon werken. Zoals water uit de kraan en stroom uit het stopcontact.”

Wil je Effecta inzetten voor rust, stabiliteit en vertrouwen in jouw communicatie? Bezoek effecta.nl of maak direct een afspraak via 0348 488 663.

fun meets function Tekst en samenstelling: Joost Heessels

fun meets functie Handig! Een muismat met draadloze oplader Ben je het laadkabeltje van je smartphone vergeten en zit je nu op je werk met een lege accu? Geen probleem, leg je energiebehoeftige mobieltje op de linkerplek van de muismat en hij wordt meteen opgeladen. Om deze handige muismat met draadloze oplader te kunnen gebruiken moet je smartphone wel over  Qi-technologie beschikken. Toestellen als de iPhone 8 en nieuwer en de Samsung Galaxy S6 (en die daarop volgen) zijn hiermee uitegerust.

Is het een smartphone of een deskphone? Veel bedrijven stappen af van vaste telefoonverbindingen. Ook zakelijk wordt de smartphone voor bellen gemeengoed. Wil je je smartphone op kantoor gebruiken als de oude desktop telefoon? De Invoxia NVX200 verandert je smartphone in een bureautelefoon met een bluetooth luidspreker en een oplaaddock. Een slimme verstelbare standaard zorgt ervoor dat elk apparaat goed op de NVX200 blijft zitten. Verbind het toestel via bluetooth, plaats je smartphone en bellen maar!

Even de biceps trainen vanachter je bureau Deze workout-stoel is ideaal om thuis of op kantoor al zittend toch wat beweging te krijgen. Je kunt hem aan elke stoel bevestigen. De workout-stoel is zowel naar boven als naar beneden in te stellen, hierdoor zijn er heel wat trainingsmogelijkheden. De weerstand heeft een vergelijkend gewicht van twee tot negen kilo per arm en je traint je biceps, triceps, borst- en rugspieren. De stoel is gemakkelijk in elkaar te zetten. En, een workout gids met bewegingstips krijg je er gratis bij. Aan de slag!

Super stevige oortjes ReduxBuds zijn niet alleen slimme, draadloze oordopjes die worden aangedreven door AI. Bijzonder is het feit dat ze zijn gemaakt met grafeen nano tech-luidsprekers. Grafeen is afgeleid van koolstof. Het is tweehonderd keer sterker dan staal en duizend keer dunner dan papier. De ReduxBuds dempen harde externe geluiden, zodat je van je muziek kunt genieten zonder het volume te verhogen. Elke oordop is uitgerust met een externe microfoon die ongewenst geluid filtert.

IN BUSINESS

Bepaal de nieuwe standaard in Customer Experience. Verbeter de hele Mobile Customer Journey met de cloud software van CM.com

Start het gesprek met klanten Bereik je doelgroep wereldwijd Automatiseer klantcontact Personaliseer je boodschap Converteer binnen het gesprek

Lees meer

CM.com #1 software suite voor Conversational Commerce

fun meets function

Oortje dat kan vertalen Time Kettle brengt met de WT2 Plus het eerste AI-aangedreven, single-app oortje met vertaalfunctionaliteit op de markt. De WT2 is in staat om 36 talen en 84 accenten bijna realtime te vertalen (compleet met schriftelijke vertaling). De WT2 Plus bestaat uit één paar oortelefoons (één per persoon). Dan is er nog bijbehorende app en een internetverbinding nodig om hem werkend te krijgen.

Warmtecamera voor op je smartphone Industrieën kiezen er vaker voor om mobiele apparaten te gebruiken bij het werk in het veld. Denk aan installateurs die op zoek zijn naar isolatielekken of elektriciens die een oververhitte verbinding willen identificeren. Voor hen is er de FLIR ONE Pro. Die koppel je via USB-C aan je smartphone en hiermee heb je ineens een compacte en krachtige warmtebeeldcamera in je hand. Goed te weten: USB-C wordt binnen enkele jaren de standaardkoppeling voor smartphones.

Snel netwerk met 5G-hotspot is hot Er komen meer merken met een 5G-hotspot op de markt. Een voorbeeld is de De Netgear Nighthawk M2 Mobile Router. Dit is de eerste mobiele hotspot van Netgear die 5G ondersteunt. Hij is klein en draagbaar, maar maakt toch tot twintig gelijktijdige verbindingen mogelijk, zodat hij in de drukste huizen en in kleinere kantoren kan worden gebruikt. De hotspot en an downloads tot 2Gbps ondersteunen. De batterijlevensduur is ook goed, dus met deze hotspot is het ook prima reizen.

Powerbank voor je laptop Met de komst van draagbare powerbanken is het eenvoudiger geworden om bijvoorbeeld je smartphone opgeladen en gebruiksklaar te houden. Maar hoe zit het eigenlijk met grotere apparaten als een laptop, draagbare monitor of zelfs een kleine tv? Gelukkig zijn sommige fabrikanten begonnen met het toevoegen van AC-uitgangen aan hun draagbare batterijen, zodat je bijna elk apparaat kunt opladen of van stroom kunt voorzien, ongeacht of het via USB of met een stekker wordt aangesloten. Dat betekent dat je hiervoor een draagbare laptopoplader zoals de PD Pioneer 20000 van RavPower kunt gebruiken. Deze is voorzien van een USB-C-poort, een USB-A-poort en een driepunts AC-wandcontactdoos. Zo kun je bijvoorbeeld een Macbook uit 2015 in ongeveer twee uur volledig opladen. De pack zelf opladen kost zo’n drie uur.

IN BUSINESS

Interview Klaas Dijkhoff, ex-politicus en internetondernemer

‘Koester Nederland als een proeftuin voor nieuwe ontwikkelingen’ █

Tekst: Joost Heessels

Klaas Dijkhoff nam dit voorjaar afscheid van de politiek, maar viel allerminst in een diep gat. De voormalig fractievoorzitter van de VVD besteedt tegenwoordig veel tijd aan het adviesbureau met de wervelende naam SUE & the Alchemists. Met zijn juridische en ICT-achtergrond richt hij zich vooral op methodiek voor gedragsbeïnvloeding en het beslissingsproces van mensen ten behoeve van organisaties. Een goede balans tussen effectiviteit en ethiek bij de inzet van ICT en software is volgens hem essentieel. Bovendien vormen ICT en overheid nog steeds niet altijd een gelukkige combinatie. Hoe kunnen we dit verbeteren? CEO Petra Claessen van BTG/TGG Services in gesprek met deze gedreven ondernemer.

IN BUSINESS

Interview

Hoe voelt het om uit de politiek te zijn? “Eigenlijk prima. Ik heb het steeds nog heel druk, maar sta niet meer constant ónder druk. Dat is in feite het grootste verschil. Verder neemt de afstand snel toe. Niet tot de mensen, maar wel hoezeer je ermee bezig bent. Ik ben een paar maanden aan het afkicken geweest, omdat je gewend bent dat je om de paar minuten reageert op berichten die binnenkomen op je smartphone of op een andere manier. Momenteel zit ik in het begin van een fase dat ik ’s avonds niet eens weet waar de smartphone ligt. Of er komt bij een afspraak een opmerking voorbij zoals: het was me toch wat vandaag in Den Haag. En dan denk ik: vertel me dat eens, ik heb nog niets gehoord. Het is prettig, hoewel het ook leuk was toen ik in de politiek zat.” Wat houd je nu bezig? “De meeste tijd gaat op aan ons bedrijf SUE & The Alchemists. We richten ons op de verdere ontwikkeling met nieuwe tooling en de klantrelatie staat centraal op de agenda. We helpen de klanten om het beoogde niveau van gedragsbeïnvloeding te bereiken. Wel met de kanttekening dat het binnen onze ethische normen past. Beïnvloeding wil zeggen dat een persoon anders gaat acteren dan hij nu doet, om hem bijvoorbeeld als klant binnen te halen. Meestal proberen we elkaar te overtuigen met argumenten, terwijl uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ons brein niet zo werkt. Volgens de bekende psycholoog Daniel Kahneman nemen we 98 procent van de beslissingen met het snelle brein. Dat doen we duizenden keren per dag. Dan hebben we nog 2 procent over voor het langzame brein, dat je gebruikt voor lang nadenken en overwegen. Als je dat bij elke beslissing op een dag moet doen, daar word je niet goed van. Ons brein werkt het liefst met snelle triggers en impulsen. Met de ontwikkeling van software wordt veel gebruik gemaakt van deze wetenschap. Soms voor goede doelen, soms om je ogen lang op de app te houden. Die algoritmes snappen beter dan de mensen hoe wij zelf werken.” Hoe pas je deze gedachtegang toe in de ICT? ‘We gebruiken prototype testing bij

menselijke interactie door kwalitatief en kwantitatief onderzoek. Bij dat laatste ga je vragen wat mensen ervan vinden, maar dan krijg je het antwoord van het verkeerde deel van het brein. Dit leidt altijd tot post-rationalisaties. Het is effectiever om te onderzoeken hoé mensen handelen dan wat ze van iets vinden. Vertaald naar technologie zou je reallife AB testing kunnen toepassen, zodat je uit de data kunt afleiden wat er gebeurt. De click rates geven weer wat het beste scoort. Dat kun je niet doen met menselijke interactie. Wij passen dan ook schaalbare meetmethodes toe, zoals implicit association en reactietijd-meting. Zo proberen we een testmethode te ontwikkelen die zoveel mogelijk de werkelijke situatie benadert. Vervolgens springen we zo goed mogelijk in op het onbewuste brein en halen daar een reactie uit. De tools hiervoor zijn we aan het doorontwikkelen.”

‘Ik heb het nog steeds heel druk, maar ik sta niet meer constant ónder druk’

Wat is je visie op de rol van de overheid binnen de ICT? “Het hangt van goede bedoelingen aan elkaar, maar het zijn werelden die qua samenstelling enorm met elkaar botsen, alleen al het tempo. Er wordt vaak geklaagd over een trage overheid, maar dat is de prijs die je betaalt voor democratie en draagvlak, waardoor zaken langer duren. Van oudsher zijn we, zeker in een Europees rechtstelsel, gewend wetten en regels te maken

waarbij alles van tevoren bedacht is. Amerikanen beweren dat Europese juristen eerst de engelen tellen die op de punt van de naald passen en dan de regelgeving pas invoeren. De Amerikaanse en Engelse rechtssystemen stellen eerst een algemene norm in en beoordelen die in de praktijk. Wat gaat er niet goed? Okay, dan passen we de norm aan. Zo zou je dat met de ICT ook moeten reguleren. We maken echter eerst wetten die elk scenario moeten ondervangen, maar zo werkt het niet. Neem de privacywet. Na de eerste ervaringen werd de wet intrinsiek heel goed bevonden, maar juist de letter der wet geeft problemen. Dan zegt de autoriteit: eerst de wet aanpassen. Maar de echte ontwikkeling met prototype testing en regels aanpassen aan de realiteit, zoals in de ICT, botst met zo’n wereld. Als overheid zal je steeds meer moeten reguleren op normen. De meedenkende overheid die snapt waar het precies om gaat, is essentieel bij digitalisering. Anders maak je iets mogelijk dat ondertussen al lang is achterhaald. We kunnen elk mens alles laten begrijpen met bewustwording. Ook kunnen we op andere manieren het vertrouwen inbouwen, en de overheid de taak van controle en waardebepaling geven. Dit moeten we vormgeven via ons eigen waardenpatroon. Een actueel voorbeeld is gezichtsherkenning, dat heel eng kan zijn. We kunnen aangeven dat we het niet willen, maar China gaat gewoon door met ontwikkelen. Dan kun je straks als bedrijf alleen maar kiezen uit op Chinese waarden gebaseerde software, die je later moet aanpassen aan onze waarden. Als je zelf mee ontwikkelt, kun je er grenzen aan stellen of de markt verleiden een andere keus te maken.” Beseft de overheid wel hoe belangrijk ICT is? “Ja, maar op een heel abstract niveau. In het algemeen is er niet veel bekendheid met ICT en wordt het als ingewikkeld beschouwd. Hoewel mensen ICT heel belangrijk vinden, intimideert het ze ook. We zijn allemaal eindgebruikers van ICT, maar voor het merendeel zijn het magische doosjes die we niet kunnen snappen. Soms krijgen we kleine beetjes mee van de buitenkant, dat kan technisch zijn, een mogelijke toepassing of een culturele uitwas die aan de technologie

IN BUSINESS

T-MOBILE

WEEK VAN IOT MAKING THINGS SMART

Benieuwd hoe jouw organisatie efficiënter kan werken met slimme automatisering? Speciaal voor bedrijven in de energiesector, logistiek, overheid, zorg en retail organiseert T-Mobile Ondernemen de Week van IoT. Een uniek hybide event waarop je alles ontdekt over de kansen van het Internet of Things voor jouw organisatie. Meld je snel aan!

‘‘Connected Impact, hét jaarthema van BTG 2021 en daar gaat het bij Internet of Things ook om.’’ Spreker: Petra Claessen, Managing director van BTG

Datum Maandag 22 t/m vrijdag 26 november Tijd

10:00 - 13:00 uur & 14:00 - 17:00 uur

Waar

Stadion Galgenwaard, Utrecht & online (hybride event)

Meld je nu gratis aan!

t-mobile.nl/founders/events/

VOOR ONDERNEMERS

Interview

wordt toegeschreven. Voor ons brein is het bedreigend en daarom niet heel aantrekkelijk om mee bezig te zijn, totdat het een keer misgaat.” BTG roept al lang om een speciale minister van Digitale Zaken. Zal dat helpen? “Het zou kunnen werken, maar dan moet die persoon ook statuur hebben en verantwoordelijk zijn voor alle ICT-aangelegenheden van zijn collega’s. Dat veroorzaakt een spanningsveld. Digitalisering is een integraal onderdeel van een proces, dus eigenlijk zou je het niet moeten zien als een aanvulling. Maar als het niveau momenteel niet voldoende is, dan kan zo’n functie wel helpen om iets te forceren. Het is lastig dat de regie van cybersecurity wordt ondergebracht bij een staatssecretaris, wat ikzelf heb ondervonden. Hiërarchisch is die positie ingewikkeld in de relatie tot ministers. Bovendien heb je meer zaken in portefeuille. Komt er op een ander dossier een crisis langs, dan staat cybersecurity meteen op een lager pitje. Er is dus wat te zeggen voor een aparte minister.” Je zou als minister van Digitale Zaken nauwe samenwerking kunnen aangaan met brancheorganisaties als BTG om gezamenlijk dat vraagstuk op te pakken. Hoe sta je daar tegenover? “Het kan slagen, maar het kan ook in schoonheid sterven. Het is onvoorspelbaar. Ik zou sowieso gaan voor een minister met een sterke koppeling aan de digitale economie. Dat moet een persoon zijn die een duidelijke visie heeft op verschillende vlakken. Zo van: Nederland moet op IT-terrein economisch gezien goed worden op maximaal drie deelgebieden, zoals chips, cybersecurity, next chan, AI of IoT. Maar dat wel ondersteunen met een gerichte beleidsvisie, zodat ons land op een bepaald terrein de koploper binnen de EU wordt.” Staat Nederland internationaal voldoende zijn mannetje op digitaal gebied? Dringt het besef in Den Haag voldoende door?

“In je eigen land focus je doorgaans op de kritische punten en de nadelen. Ben je in het buitenland, dan hoor je altijd, hoe goed je bent. We hebben natuurlijk geen grote markt, maar we zijn wel trots en willen vooroplopen op digitaal gebied. Relatieve kleinigheden zijn hierbij toonaangevend. Maar als Disney+ ons land uitkiest als testmarkt, dan klopt dat gewoon volgens ons. We hebben een goede infrastructuur, we hebben het juiste type klanten en behoren tot de top 4 van rijke landen. Hoewel je geen grote markt bent voor veel bedrijven, zou het positief zijn dat ze toch bij ons in een vroeg stadium komen testen of een pilot doen. Zo kunnen samenleving en bedrijfsleven tijdig ervaren wat er aan zit te komen, waardoor ze er snel op in kunnen spelen. In dit kader is een goede infrastructuur urgent en moet er internationaal gezien een bijna overdreven decadente internetvoorziening zijn. De overgang van 4G naar 5G geeft tal van nieuwe mogelijkheden. Dat hoeven we de BTG-leden niet te vertellen. De meeste gebruikers zijn echter vooral nóg meer gaan streamen. Dat is prima. De perceptie leeft dat een verhoging van de bandbreedte voornamelijk leidt tot het sneller gebruik van bestaande toepassingen. Maar kijk eens naar nieuwe mogelijkheden die we nog niet kennen. We moeten een land koesteren dat als een van de eersten nieuwe ontwikkelingen ontdekt. Het geeft de samenleving vorm in positieve en negatieve zin.” Als staatssecretaris van Veiligheid en Justitie hield u zich destijds onder meer bezig met cybersecurity. Wat is je visie op dit actuele thema? “Cybersecurity is een logische term die ook niet meer verdwijnt. Maar in feite wordt het verkeerd geframed. Security opent bij mensen het luikje naar 100 procent veiligheid. Dat kun je associëren met het slot op je voordeur. De metafoor van safety, die de luchtvaart gebruikt, opent echter hele andere luikjes. Bij security probeer je jezelf te beschermen en als het mislukt, is dat een falen. Een bedrijf dat gehackt wordt, heeft gefaald. Als

‘De overgang van 4G naar 5G biedt veel mogelijkheden, dat hoeven we BTG-leden niet te vertellen’

een vliegtuig een probleem heeft, wordt dat in de hele community gedeeld. Zo van: iedereen loopt wel eens tegen dat probleem aan, het is vervelend, maar geen schande. Hoe sneller men het weet, hoe sneller iemand met een oplossing komt. Je zit in een andere modus: het delen van problemen in plaats van geheimhouden; redundant safety measures in plaats van één veilige manier. Met safety moet je verschillende maatregelen stapelen, omdat je nooit kunt rekenen op de totale security van een maatregel. Voor de markt wellicht prettig, maar voor ons begrip (consument en bedrijfsleven) is het heel frustrerend dat je niet één probleem met één oplossing kunt realiseren. Echter, zo denkt de mens het liefst.” Is cybersecurity een steeds groter maatschappelijk probleem aan het worden? “Dat probleem neemt sowieso toe, omdat we steeds meer digitaal doen. Als de banken geen contant geld meer hebben, zullen criminelen dat toch op een andere manier moeten roven. Alles wat waarde vertegenwoordigt is kwetsbaar. Het wordt steeds makkelijker om crimineel te zijn, want de fysieke impact valt weg. Je kunt heel anoniem, alsof het een game is, met goedkope software geld verdienen. De drempel is niet heel hoog om dat te doen. Dat geldt eigenlijk ook voor de overheid. Een fysieke confrontatie met iemand is heel anders dan spionage op afstand, waarbij je het land niet uit hoeft en probeert met een hack zaken te beïnvloeden.

IN BUSINESS

TGG

Klaar voor de toekomst ontzorgen • samenwerking • versterking • service

Diensten zoals Telecom Expense Management (TEM) en inkoopvoordeel rondom hardware, software, beheerfuncties en RFP-adviezen. Dát is wat Telegrootgebruik B.V. (TGG) biedt. Dat doet zij als serviceorganisatie voor de leden van BTG.

www.telegrootgebruik.nl

Maar we gaan verder. We groeien sterk in onze regiefunctie binnen het ICT-Telecom-ecosysteem. We bieden en ontwikkelen nieuwe producten en diensten, op maat en afgestemd op de vraag van de markt. Vraag gerust wat we voor ú kunnen betekenen!

TGG

Interview

De volgende stap is interveniëren en de boel plat leggen. Dat kan een behoorlijke maatschappelijke disruptie veroorzaken. De samenleving verdelen door valse informatie door te spelen is ook zo’n uitwas.” Welke kansen zie je voor bedrijfsleven en overheid inzake ICT en digitalisering? “Welke kansen zijn er niet? Mijn verbeeldingskracht is waarschijnlijk de beperkende factor als ik de kansen ga opnoemen. Wel merk je hoe snel mensen totaal van mening veranderen. De adoptiegraad stijgt ook nog steeds. Ik verwacht dat er veel mogelijkheden zijn aan de softe kant van ICT, namelijk in de ontwikkeling van devices en software die ons helpen het gewenste gedrag te tonen. We zijn heel goed in het nudgen en

triggeren van gedrag dat goed is voor bepaalde organisaties, zoals Facebook. Dit verschuift van focus op effectiviteit naar een meer ethische kijk. Ook ligt er op lange termijn meer nadruk op het welzijn. Als je daar als land of sector het eerste in bent, kun je ook een markt aanboren die niet gedreven is door oude businessmodellen. Facebook wordt bijvoorbeeld steeds ongemakkelijker. Dan gaan mensen roepen om een verbod, maar dat is niet heel logisch. Maar zo lang er geen alternatief is, kun je het moeilijk reguleren. Pas als je een goede oplossing biedt die aan de behoefte van mensen voldoet, maak je meer kans op succes, ook bij de regelgevers.”

‘Mijn verbeeldingskracht is waarschijnlijk de beperkende factor als ik de kansen ga opnoemen’

IN BUSINESS

Nooit ten koste van Voor een ander Voor succes

WWW.VASCO-CONSULT.COM

Advertorial

Hoe zorg je dat hybride werken voor iedereen werkt? Werken aan de keukentafel, vanaf ’t balkon, het koffietentje om de hoek of vanaf een vakantieadres: steeds meer Nederlanders hebben de afgelopen anderhalf jaar ontdekt dat kantoorwerken eigenlijk op iedere plek kan. En zelfs voordelen heeft. Maar hoe zorg je ervoor dat deze manier van werken ook past binnen jouw bedrijf? En hoe maak je de combinatie van Op kantoor en Thuiswerken veilig en makkelijk voor iedereen? Hoe, waar en wanneer je maar wilt Thuiswerken doen we inmiddels al wel even, en het bevalt ons goed: 73% van de werknemers geeft aan blijvend meer thuis op of afstand te willen werken. Dit heeft grote impact op de manier waarop mensen in organisaties samenwerken en productief zijn. Hybride werken écht laten werken is een optelsom van verschillende facetten. Structurele veranderingen in de fysieke werkomgeving, maar ook in cloudtoepassingen, ICT en security. Bovenal is het een samenspel van het gedrag van het management en de werknemers. Alleen door het maken van goede afspraken over bijvoorbeeld de werkzaamheden die we vanuit huis en op kantoor uitvoeren of hoe we vergaderen, kunnen we effectief hybride samenwerken met onze collega’s. Altijd veilig en verbonden blijven Hybride werken roept bij veel werkgevers vragen op. Over de veiligheid van het netwerk, met al die gebruikers op verschillende plekken. Over de juiste middelen om iedereen goed op afstand te laten werken. Maar ook over misschien wel de grootste uitdaging: hoe houden we al onze werknemers aangesloten en betrokken als we ze niet meer regelmatig zien?

Een grote meerderheid van de werknemers geeft immers aan grote behoefte te hebben aan persoonlijk contact. Bij KPN werken we elke dag aan oplossingen die ondernemend Nederland helpt vooruit door beter verbonden te zijn - en te blijven. En gaan we samen met jou op zoek naar de juiste antwoorden. Uiteraard gaan we hierin verder dan het leveren van een constant presterend, veilig netwerk. Samen met partners als Microsoft en Cisco bieden we tools aan op het gebied van gebruikservaring, snelheid en veiligheid, maar ook het welzijn en de ontwikkeling van je werknemers. Voor ieder bedrijf een passende oplossing KPN is dan ook dé partij als het gaat om totaaloplossingen met slimme combinaties van netwerk-, ICT-, security- en HR-diensten voor de zakelijke markt. Wij helpen je graag met de kennis, ervaring en het juiste netwerk om (samen) te werken en ondernemen waar jij wilt. En vinden voor ieder bedrijf de beste oplossing. Met KPN is jouw bedrijf nú en straks klaar voor het hybride werken. Meer weten over hybride werken en hoe dit voor jouw bedrijf werkt? Kijk op kpn.com/hybridewerken

IN BUSINESS

Artificial Intelligence

Tijd voor pasklare lesstof op basis van algoritmen? █

tekst: Marjolein Straatman

Automatische feedback op het schoolwerk van een leerling. Pasklare lesstof op basis van algoritmen. En routinetaken die worden uitgevoerd door het systeem, in plaats van door de docent. Het is zomaar een greep uit de potentie van artificial intelligence voor het onderwijs. We spreken hierover met Inge Molenaar en Jeroen Visscher van Werkgroep Onderwijs van de Nederlandse AI Coalitie.

De onderwijssector maakte in de laatste twintig jaar al een flinke digitaliseringsslag. “Er is een hoge mate van integratie van computers en digitaal lesmateriaal is van een aanzienlijk niveau”, zegt Inge Molenaar, universitair hoofddocent bij het Behavioural Science Institute en hoofd van het Adaptive Learning Lab van de Radboud Universiteit. “Op dit moment werkt zestig tot zeventig procent van de basisscholen al met adaptieve leersystemen zoals rekenapplicaties die het niveau van de leerling registreren

IN BUSINESS

en de sommen daarop aanpassen. Een eerste stap. De vraag is nu hoe we de systemen nog slimmer kunnen maken. En hoe de beschikbare data kan worden ingezet om nog beter aan te sluiten bij de behoeften van de leerling.”

Coalitie voor kansen

AI kan volgens Inge bijdragen aan verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en het beter benutten van talent van leerlingen en docenten. Het is de reden waarom ze zich inzet voor het

thema, onder meer via de Nederlandse AI Coalitie. Dit doet ze onder andere met Jeroen Visscher, in het dagelijks leven managing partner van organisatie-adviesbureau Turner, die eveneens is aangeschoven om meer te vertellen over de initiatieven. De Nederlandse AI Coalitie is een publiek-privaat samenwerkingsverband waarbij het bedrijfsleven, de landelijke en regionale overheid en onderwijs- en onderzoeksinstellingen en maatschappelijke organisaties zich inzetten om AI-ontwikkeling in Nederland te versnellen en

Artificial Intelligence

AI-initiatieven te verbinden. Samen verkennen zij de mogelijkheden van AI in verschillende toepassingsgebieden.

instructies en opdrachten die aansluiten bij hun kennis. Dat helpt docenten om het onderwijsaanbod af te stemmen op de individuele leerling.”

Nederland in de voorhoedepositie

Ethiek en privacy

Naast het onderwijs zijn bijvoorbeeld de zorg, de financiële en de maritieme sector toepassingsgebieden. De ambitie is om Nederland in een voorhoedepositie te krijgen op het gebied van kennis én toepassing van AI voor welvaart en welzijn met inachtneming van Nederlandse en Europese normen en waarden. Jeroen: “AI biedt ontzettend veel mogelijkheden en innovatie die

Inge: ‘De vraag is hoe de beschikbare data kan worden ingezet om nog beter aan te sluiten bij de behoeften van de leerling’

ook enorme economische voordelen heeft en positief kan bijdragen aan het BBP. Er is dan ook niet voor niets geld vrijgemaakt door het Nationaal Groeifonds voor de Nederlandse AI Coalitie.” Zowel hij als Inge onderstrepen het belang van Nederlandse en Europese investeringen in AI. Afgezien van het nut dat de technologie volgens hen kan hebben, is het een manier om mee te komen in de wereld, zelf regie te houden over de ontwikkelingen en die af te stemmen op onze waarden en normen.

Tegen ongelijkheid

Beiden zetten zich binnen de coalitie in voor de Werkgroep Onderwijs. AI kan volgens hen ook een belangrijke bijdrage leveren aan de aanpak van actuele problematiek in de sector. Het lerarentekort bijvoorbeeld. Al haasten de twee zich erbij te vermelden dat het zeer zeker niet de bedoeling is dat de technologie de docent vervangt. Veel meer is AI bedoeld om de werklast te verlichten, zodat de leekracht zich meer kan richten op kerntaken. Meer en betere interactie tussen docent en leerling, in plaats van het nakijken van schoolwerk. Jeroen: “Daarnaast kan AI helpen om de kansenongelijkheid die in het huidige onderwijssysteem vaak wordt vergroot, te verkleinen. Dankzij slimme systemen kunnen we kinderen meer ondersteunen op hun eigen niveau. AI kan leerlingen helpen met feedback,

Technologieën zoals AI zijn niet zelden onderwerp van discussie. Thema’s zoals ethiek en privacy leveren de nodige vragen op. Het zijn onderwerpen die de Nederlandse AI Coalitie niet uit de weg gaat. Jeroen: “Het gaat toch om een spanningsveld waarover wij zowel met elkaar als met docenten en leerlingen praten. Zo leidt automatische feedback met AI ook tot een ethisch vraagstuk en kun je je afvragen of studenten erop zitten te wachten om ook instructies te krijgen van een algoritme. Daarnaast vinden sommige docenten de komst van technologieën zoals AI spannend. Ze kunnen moeilijk inschatten wat de impact kan zijn op hun werkterrein. Dat zijn belangrijke vraagstukken die niet alleen leven in het onderwijs en die het noodzakelijk maken om met elkaar in gesprek te blijven over de manier waarop AI vorm krijgt in de samenleving.”

BTG en de coalitie

De Werkgroep Onderwijs heeft de laatste tijd vooral goed geluisterd naar docenten en leerlingen en studenten over hun wensen en behoeften, laten de twee weten. Het resulteerde in een aantal pilots waarmee de werkgroep aan de slag gaat. Eén van de thema’s is de verdere ontwikkeling van automatische feedback met behulp van artificial intelligence, die nu nog in de kinderschoenen staat. De Nederlandse AI Coalitie heeft ook contacten met de BTG. Een groot aantal van de organisaties die lid is, is ook partner van de AI Coalitie. BTG’s achterban is cruciaal voor de missie, zo meent Jeroen. “BTG speelt al jaren een belangrijke rol in de digitaliseringstransitie die in Nederland plaatsvindt. Als we Nederland met AI op de wereldkaart willen zetten, zullen we samen moeten experimenteren en opschalen wat werkt.”

Over Inge Molenaar en Jeroen Visscher Universitair hoofddocent Inge Molenaar houdt zich al sinds 2000 bezig met technologie in het onderwijs. Ze onderzoekt de inzet van adaptieve leermiddelen in scholen en ze ontwikkelt nieuwe onderwijstechnologieën waarin artificiële intelligentie wordt toegepast. In de Nederlandse AI Coalitie neemt ze zowel zitting in het strategieteam als in het kernteam van de Werkgroep Onderwijs.

Jeroen Visscher is managing partner bij Turner, een organisatieadviesbureau dat is gespecialiseerd in strategie-executie. Hij is in zijn reguliere werk actief in de transities op het snijvlak van digitalisering en onderwijs. Binnen de Nederlandse AI Coalitie is hij voorzitter van de Werkgroep Onderwijs.

Jeroen: ‘BTG’s achterban is cruciaal voor de missie’

IN BUSINESS

Aangenaam

Aangenaam, BTG-lid Future Connections stelt zich voor

‘We passen de nieuwste technologieën toe om bedrijven succesvol te maken’ █

tekst: Muriël Mulder en Joost Heessels

Julien Beenakkers begon in 1998 in de telecommarkt. Na een mooie carrière komt hij tot de conclusie dat hij meer vrijheid voor het ondernemerschap zoekt en daarom zelfstandig verder wil. Wat in 2017 begint als een businessplan op een servetje, is inmiddels uitgegroeid tot een internationale scale-up met vestigingen in Nederland, Engeland en Spanje.

IN BUSINESS

Juliën Beenakkers (staat), eigenaar van Future Connections.

Waarom besloot je voor jezelf te beginnen? “Ik zag dat er veel druk zat op de telecommarkt over hoe zij zich in de toekomst zouden gaan positioneren met nieuwe technologieën en met bestaande IT-systemen. Toen bedacht ik: waarom ga ik daar zelf niet iets mee doen? Ik had al een aantal bedrijven opgebouwd en geïnternationaliseerd, maar altijd voor anderen. Ik ben eerst gaan praten met Alejandro Medina, een Spaanse collega waar ik acht jaar lang samen mee in een internationaal managementteam heb gezeten. Hij heeft veel ervaring in en kennis van netwerkoptimalisatie en producten. We hebben onze plannen besproken met Jack Smits, voormalig eigenaar van The Network Factory en voormalig directeur bij Vodafone en T-Mobile Thuis. Hij besloot zich aan te sluiten als aandeel-

Aangenaam

IT-systemen, maar bouwen er een laag omheen en gebruiken de data om nieuwe businessmodellen te ontwikkelen.” Maar jullie doen méér dan automatiseren op basis van data. “Klopt, we hebben ook twee andere businessunits. Eén daarvan heeft betrekking op het omzetten van videobeelden in data. We hebben patenten lopen op technologie die in staat is om videobeelden op basis van edge computing te analyseren en direct om te zetten in metadata. Met deze gegevens kun je een actie triggeren of een proces aansturen. Denk bijvoorbeeld aan het uitvoeren van een telling, crowd management, of veiligheidsprocedures. Deze technologie wordt toegepast in de smart city, of in industrie 4.0. Onze ambitie is om deze technologie toe te passen in andere marktsegmenten. Uiteindelijk bestaat onze business uit verbinden in de breedste zin van het woord.”

houder. En zo is Future Connections gestart. In maart 2022 bestaan we vijf jaar.” Jullie hebben gezamenlijk veel ervaring en ideeën. Waar begin je? “We zijn in Nederland begonnen met iets wat we nog steeds doen: customer operations. We leveren telecom- en IT-diensten aan consumenten en bedrijven, namens telecomoperators en serviceproviders. We hebben softwaretechnologie toegevoegd om processen en performance te verbeteren, betere inzichten te krijgen en kosten te reduceren. Dat doen we voor de grote operators die beschikken over een mobiel of een vast netwerk. Samen kijken we hoe we met digitale transformatie nieuwe businessmodellen kunnen faciliteren. We beheren geen

En wat is de andere businessunit? “Die heeft alles te maken met mobiele identificatie en authenticatie. Telco-operators en serviceproviders hebben vaak te maken met klanten die geïdentificeerd moeten worden, bijvoorbeeld bij nieuwe klanten of als er een nieuw abonnement wordt afgesloten. We zijn hier destijds door Rabobank Identity Services bij betrokken. We ontwikkelen voor hen productmarktcombinaties in de telecommarkt. Daar kwam mobiele authenticatie bij, waar we onder andere met BTG over in gesprek zijn. Als medewerker van bijvoorbeeld een grote industriële productieomgeving moet je geregeld in de fabrieken zijn. Dan heb je te maken met protocollen, zodat je toegang tot de gebouwen en systemen. Hier horen ook securityprotocollen en losse toegangspassen bij. Dat kan ook met een authenticatieprotocol op een mobiele telefoon. Wij zijn overigens niet de uitvinder van de technologie, maar een integrator die de technologie naar de markt brengt.”

Jullie werken dus met name met grote partijen samen? “Klopt. We werken bijvoorbeeld met een telecomoperator in Nederland die een aantal miljoen huizen gaat voorzien van glasvezel. Die operator wil weten hoe de opbouw van zijn huidige klantaansluitingen eruitziet, in welk gebied hij gaat uitrollen en hoe de capaciteit van het netwerk eruitziet. Zodra de klantvraag komt, moet hij weten hoe hij zo snel en efficiënt mogelijk kan uitrollen en aansluiten. Maar bijvoorbeeld ook wanneer de marketingcampagne opgestart moet worden. Alle aanwezige data zetten we in een intelligence database met een forecast-model. Effectief gevisualiseerd in een overzicht: je moet nu in deze wijk, op die en die plekken, deze werkzaamheden uitvoeren wil je daar over zes weken live kunnen en jouw klanten kunnen aansluiten. Als we naar de lange termijn forecast kijken, betekent dit dat je nog vijf miljoen in deze apparatuur moet investeren in deze gebieden, anders kun je daar over twaalf maanden geen netwerk leveren. Tot een aantal maanden geleden gebeurde dit allemaal handmatig. Wij migreren de data naar een data lake en combineren dit met engineeringdata en de marketing- en commerciële-informatie. Vervolgens bouwen we hier nieuwe business intelligence omheen. Hiermee genereren we een dashboard die voorspellend werkt voor de operator. Dit is volledig tailor made.”

‘Deze markt is nog onontgonnen en het ziet er veelbelovend uit’

IN BUSINESS

Magenta Communicatie

HET COMMUNICATIE BUREAU MET DE AANDACHT DIE JE VERDIENT Je kent je markt, je doelgroep en je weet wat je wil bereiken. Het ontbreekt je aan tijd en expertise om de communicatie met de markt goed in te vullen. Magenta Communicatie is dé specialist als het gaat om vorm, inhoud en rendement van jouw content.

Content creatie

Content distributie

Social media marketing

Branding storytelling

Online marketing

Offline marketing

Lead generation

www.magentacommunicatie.nl

Aangenaam

Hoe groot is Future Connections op dit moment? “We zijn nu met honderdvijftig mensen, verdeeld over vestigingen in drie landen. We zijn gestart in Nederland en daar zit de kern van de organisatie en de holding. In Spanje hebben we vestigingen in Malaga, Sevilla en Madrid. Jong talent op het gebied van telecom- en software-engineering halen we daarvandaan. Hiervoor hebben we een samenwerking met de lokale universiteiten, want er is veel concurrentie in Spanje en dus veel vraag naar engineers. We zijn ook een kantoor in Engeland gestart en hebben daar een samenwerking met de Universiteit van Surrey. Daar worden veel jonge mensen getraind in computer science, iets wat in Nederland helaas nog steeds beperkt is.” Je hebt inmiddels een indrukwekkend bedrijf neergezet. Het is jullie ambitie om die omzet de komende paar jaar te verdubbelen. Hoe pak je dat aan? “De groei zit enerzijds in de stap richting de industrie, waar we nu met grote internationale partijen de eerste pilots aan het neerzetten zijn. Deze markt is nog onontgonnen en het ziet er veelbelovend uit. We hopen daarin door te groeien. Maar ook bij de operators is the sky the limit. Denk aan het optimaliseren van de customer care of het netwerk. We zijn ook bezig met energiemanagement en ga zo maar door. In het begin hadden we last van de angst die organisaties hadden voor onze innovaties. Nu zie je dat technologieën als machine learning, analytics en AI steeds meer omarmd wordt en dat men er niet meer zo bang voor is.” En wat is jullie inhoudelijke ambitie? “We willen producten en services combineren. Dat doen we bijvoorbeeld door de business bij de operators uit te bouwen. En we zijn bijvoorbeeld nu ook bij BTG aangesloten, omdat we qua identificatie en authenticatie potentieel

Juliën Beenakkers, eigenaar van Future Connections.

zien om samen te werken met andere Nederlandse partijen. BTG kijkt hoe smart cities zich in Nederland gaan ontwikkelen en zal daar zelf misschien nog een positie gaan innemen. Wij zijn in gesprek met BTG en haar partners om daar iets voor te ontwikkelen. Er spelen veel moderne marktontwikkelingen waar we graag kennis van opdoen en aan willen deelnemen. Ons doel is succesvol zijn mét onze klanten. We willen een bedrijf helpen succesvol te zijn in zijn markt en voor zijn eindklanten. Als we dat voor elkaar krijgen dan doen we het goed. Dat is onze ambitie.”

‘We zijn nu ook bij BTG aangesloten, omdat we qua identificatie en authenticatie potentieel zien om samen te werken met andere Nederlandse partijen’

IN BUSINESS

mobility

‘De vraag van wie data is en hoe je hier veilig mee omgaat, wordt steeds belangrijker’ █

tekst: Marjolein Straatman

Wetenschappers van de TU Delft zetten zich in voor slimme en efficiënte mobiliteitsoplossingen. Want, systemen voor verkeer en vervoer kunnen veel beter worden ingezet. Daarbij spelen privacy en de verwerking van data tot zinvolle informatie een belangrijke rol. BTG steunt dit onderzoeksvoorstel.

IN BUSINESS

“Tot voor kort wisten we alleen maar iets over snelwegen en de belangrijkste wegen in gemeentes. Tegenwoordig zijn meer gegevens beschikbaar en is het betaalbaar om die data naar bruikbare informatie om te zetten”, schetst Sascha Hoogendoorn-Lanser, directeur van het Mobility Innovation Centre Delft. Nu is het alleen nog de kunst om iets slims met gecombineerde data te doen. En dat is precies waar het MICD in gespecialiseerd is.

Bruikbare toolbox

De huidige metingen dienen vaak maar één enkel doel. Bijvoorbeeld hoeveel verkeer een punt passeert, zodat we weten hoe goed een weg wordt gebruikt. Of wanneer een auto voor een verkeerslicht staat, zodat het bijtijds op groen springt. In de ideale situatie verrichten sensoren verschillende soorten metingen en bieden de gecombineerde gegevens een gedetailleerd totaalbeeld. Sascha: “Momenteel zijn er geen richtlijnen of handvatten hoe je zo’n systeem ontwerpt. Wij willen een bruikbare toolbox maken, zowel voor het ontwerp van nieuwe sensornetwerken, als voor verstandige uitbreidingen aan een bestaand netwerk.”

Essentiële transporten

Tot zover de theorie. Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Sascha heeft voorbeelden te over. “In de binnenstad van Amsterdam moeten de kademuren en bruggen gerepareerd worden. Al die werkzaamheden hebben grote impact, met wegversmallingen en -afsluitingen. De essentiële transporten moeten altijd doorgaan. Denk aan de hulpdiensten, het ophalen van vuilnis en bevoorrading. Met goede metingen zien we waar het druk is, welke routes mensen normaal kiezen en hoe je ze het beste kunt omleiden.”

Slimmer reizen

Een andere toepassing is gericht op slimmer reizen. “Wil je dat mensen de auto minder gaan gebruiken, dan moet je daar gemak en korte reistijden tegenover zetten”, legt Sascha uit. “Een combinatie van openbaar vervoer en

mobility

een deelfiets of -scooter lijkt logisch, maar het blijkt erg lastig om de tweewielers op het juiste moment op de juiste plek te hebben. Veel bedrijven die deze diensten aanbieden, hebben het zwaar. Doodzonde! Met goede metingen op overstappunten kunnen we voorspellen hoe de reizigersstromen lopen. En kunnen we ervoor zorgen dat er altijd, gegarandeerd, een doorreismogelijkheid is.”

Objectieve data

Kijkend naar Delft, bieden sensoren op en rondom de TU Delft Campus al veel bruikbare inzichten. Sascha: “Sinds jaar en dag zorgt de toestroom van fietsers naar de campus voor een opstopping bij de Abtswoudsebrug. De interpretaties van ‘het is wel of niet te druk op dat punt’ verschillen nogal eens. Met camera’s kunnen we objectief en exact vastleggen hoe druk het is en of dit ook tot onveilige situaties leidt. Die data helpt ons in de gesprekken met gemeente en provincie om goede oplossingen te bedenken.”

Privacy

Zeg je camera’s, dan rijzen gelijk zorgen over de privacy. Sascha is zich hier goed bewust van en besteedt er uitgebreid aandacht aan in het onderzoek. “Het is van belang om dit goed te regelen. Wij borgen bijvoorbeeld dat beelden van voetgangers en fietsers direct in de camera worden omgezet naar onherkenbare stippen in

tijd en ruimte. De beelden verlaten de camera niet en worden ook niet opgeslagen. Op een kaart zien we verspreide stippen en bij drukte een hele wolk. Je maakt knelpunten letterlijk zichtbaar, zonder te registreren wie deze personen zijn.”

Nu regelen

Maar de privacydiscussie reikt nog veel verder: om bijvoorbeeld het deelsysteem goed sluitend te krijgen, heb je gegevens nodig van de gebruikers. Dan ontkom je niet aan het registreren van persoonlijke gegevens. Daar komen onder meer ethiek, privacy en security om de hoek kijken. Daarom vindt Sascha het essentieel dat zulke grote, maatschappelijke vraagstukken in breed verband worden besproken: “BTG ondersteunt de uitgangspunten van ons onderzoek. De vraag van wie data is en hoe je hier veilig mee omgaat, met privacywaarborgen, wordt steeds belangrijker. We kunnen steeds goedkoper, steeds betere informatie krijgen. Hoe je dit in de toekomst inzet, moet nú goed geregeld worden. Het voorstel dat we hebben ingediend bij NWO (de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), bouwt voort op afgerond en lopend onderzoek. Marktpartijen vinden de voorgestelde use cases heel belangrijk. Binnen no time had ik enthousiaste reacties toen ik ze polste of ze betrokken willen zijn bij ons onderzoek. Toen wist ik: hier hebben we iets belangrijks te pakken.”

Wat houdt het onderzoek in? Het onderzoek van het Mobility Innovation Centre Delft richt zich op het integraal ontwerpen van innovatieve systemen voor het verzamelen van informatie over mobiliteit. Doel is een toolkit te ontwikkelen voor toekomstige meetsystemen. Op basis van vijf use cases wordt data verzameld en verwerkt. Hierbij worden onder andere 3D-camera’s, wifi en bluetooth-sensoren gebruikt, in combinatie met meetlussen in de weg en gegevens uit navigatiesystemen, over de bezetting van parkeergarages en over het weer. Het analyseren van gecombineerde gegevens biedt grote mogelijkheden en zorgt ervoor dat je goedkoper betere informatie krijgt. Het waarborgen van privacy, eigenaarschap van data en veilige dataverwerking vormt een belangrijk onderdeel van de toekomstige toolkit. Het voorstel is opgesteld door Serge Hoogendoorn (Distinguished Professor Smart Urban Mobility bij afdeling Transport en Planning van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de TU Delft) en Sascha Hoogendoorn-Lanser (directeur Mobility Innovation Centre van de TU Delft). Het onderzoeksvoorstel is ingediend bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek en wordt ondersteund door BTG.

Serge Hoogendoorn

Sascha Hoogendoorn-Lanser

IN BUSINESS

smart city

Hoe smart is Nederland eigenlijk? █

tekst: Marjolein Straatman

Steden krijgen te maken met een breed scala aan complexe maatschappelijke opgaven. In een smart city met vernuftige ICT-oplossingen wordt hieraan het hoofd geboden. Verschillende gemeenten hebben het thema opgepakt in de vorm van pilots en projecten. 440 in de G40, om precies te zijn. Maar hoe smart is Nederland nu eigenlijk? Aan het woord is Hans Teuben, director strategy and innovation public sector/smart cities and mobility bij Capgemini Invent.

Capgemini Invent, leverancier van consulting- en technologiediensten, maakte in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat eerder al een inventarisatie van al die pilots en projecten. Daarna heeft het bureau namens de G40 voorstellen gedaan voor de nieuw te vormen regering voor een meer gemeenschappelijke aanpak. “We signaleerden dat gemeenten binnen het thema smart city met eenzelfde soort initiatieven bezig zijn, maar veelal op hun eigen manier”, zegt Hans Teuben, director strategy and innovation public sector/smart cities and mobility bij Capgemini Invent. “Met als probleem is dat zij te vaak het wiel opnieuw proberen uit te vinden, de projecten vrij kleinschalig zijn en dat opschaling van goede oplossingen zo niet goed van de grond komt. Daarnaast zien we een zekere versnippering in de aanpak van maatschappelijke opgaven door het Rijk: elk departement maakt op de eigen opgaven met eigen programma’s afspraken met steden en regio’s zonder onderlinge coördinatie. Een gezamenlijke aanpak en programmering met behulp van het delen van best practices in smart city-toepassingen kan de processen efficiënter maken.”

IN BUSINESS

Steden en hun doelen Elke stad heeft voor nu en in de toekomst in mindere of meerdere mate dezelfde doelen. Kwaliteit van leven bijvoorbeeld, zoals Hans aangeeft, die mede wordt gebaseerd aanwezigheid van goede voorzieningen, een prettige omgeving met voldoende groen, goede luchtkwaliteit en weinig overlast. Het streven naar een stabiele economische ontwikkeling en naar een kleinere ecologische voetafdruk zijn andere doelen. Daarnaast dienen steden weerbaar te zijn tegen bedreigingen van velerlei aard én moet iedereen kunnen meedoen: inclusiviteit en participatie behoeven dus net zozeer aandacht. Het is een decor waartegen zich steeds weer nieuwe maatschappelijke vraagstukken aftekenen die op slimme wijze moeten worden aangepakt. De belangrijkste zijn op dit moment de energietransitie, mobiliteit, digitalisering van de samenleving en, last but not least, de woningnood.

Woningnood

Een slimme werkwijze betekent dat het aanvliegen van de ene maatschappelijke opgave samenhang vertoont met de aanpak van de

andere. Ten aanzien van de huidige woningnood betekent dit dat er slim moet worden gebouwd, zegt Hans: “Als de bouw tegelijkertijd zo betaalbaar én duurzaam mogelijk moet worden gerealiseerd vraagt dat om andere keuzes dan vroeger. Niet om uitbreiding maar om inbreiding, bijvoorbeeld. Woningbouw op kantoorparken in de stad in plaats van aan de rand in weilanden, kan een oplossing zijn en heeft als voordeel dat er meestal veel minder nieuwe voorzieningen en infrastructuur zijn vereist. De smart city beslaat natuurlijk veel meer dan alleen slimme ICT. Het gaat ook om slimme maatregelen die meerdere doelen dienen. Denk aan een combinatie van veel minder parkeerplekken met mobility as a service en mobiliteitshubs die digitaal toegankelijk zijn. Zo kan meer groen bijdragen aan het welzijn van de inwoners, maar tegelijkertijd zorgen voor klimaatadaptatie doordat overtollig regenwater sneller kan worden afgevoerd en de afname van hittestress waardoor er minder airco’s nodig zijn en de footprint kleiner wordt.”

Delen van kennis

De gezamenlijke aanpak van maatschappelijke opgaven kan voor een deel worden gebaseerd op

smart city

‘De smart city beslaat natuurlijk veel meer dan alleen slimme ICT. Het gaat ook om slimme maatregelen die meerdere doelen dienen’

Hans Teuben, director strategy and innovation public sector/ smart cities and mobility bij Capgemini Invent.

Integrale blik het samen ontwikkelen en toepassen van smart city-oplossingen, en het delen hiervan. Dit kan bijvoorbeeld de uitwisseling van technologische instrumenten zijn, zoals de digital twin. Hans: “De technologie is gericht op het realiseren van een digitale afspiegeling van de werkelijkheid. Met behulp van verschillende datasets kan worden onderzocht wat het best werkt voor een stad. Welk model de meeste klimaatwinst oplevert, bijvoorbeeld. Verschillende scenario’s worden er inzichtelijk door, en dat stelt ook burgers in staat mee te denken. Het idee achter het delen van de technologie is dat er niet in veertig gemeenten een eigen datamodel wordt ontwikkeld, maar één datamodel dat voor elk gemeente te gebruiken is, eventueel met een paar kleine lokale aanpassingen.” Een meer integrale benadering van maatschappelijke opgaven biedt volgens Hans de nodige efficiëntie. “Onderzoeksbureau Ecorys heeft uitgerekend wat de baten zijn voor onze maatschappij bij verstedelijking als de domeinen ruimte, mobiliteit en energie integraal worden

benaderd. Als er in plaats van traditionele uitbreiding van een stad (bouwen aan de rand) wordt gekozen voor inbreiding met een integrale benadering levert dat 4,2 miljard aan maatschappelijke baten op”, zegt hij.

Aanjager

Op weg naar een efficiëntere aanpak van de maatschappelijke opgaven in de smart city heeft BTG volgens Hans ook een rol: die van aanjager. Deels omdat de brancheorganisatie al beschikt over verschillende oplossingen. Hans noemt de stack, die door BTG’s Expertgroep Smart Society is ontwikkeld. Dit is een framework waarop het bouwwerk van de smart city kan worden geconstrueerd. Elke gemeente kan deze toepassen op de eigen situatie. “Ook oplossingen zoals de stack dragen bij aan versnelling van de processen. Dit levert natuurlijk ook enorme groeikansen op voor de BTG-leden die beschikken over een breed aanbod aan ICT-oplossingen.”

Maatschappelijke opgaven kunnen het best worden aangepakt in gezamenlijkheid, en mét een integrale benadering volgens Hans Teuben van Capgemini Invent, die de kansen illustreert met een voorbeeld uit de praktijk: “Vuilniswagens kunnen al efficiëntere routes rijden doordat slimme vuilnisbakken via sensortechnologie aangeven wanneer ze vol zijn. Doorgaans blijven deze data binnen de afdeling Reiniging en worden deze niet gedeeld met andere afdelingen binnen een gemeente. En dat terwijl een koppeling met andere data juist kan uitwijzen dat de wagen via de efficiënt lijkende route op een druk tijdstip juist zorgt voor een verkeersopstopping met bijkomend een verslechterende luchtkwaliteit. Er is een meer integrale blik vereist om kansen te benutten.”

IN BUSINESS

interview Yvonne Kemmerling, voorzitter Future City Foundation.

Hoe blijven we comfortabel leven in de stad? █

tekst: Muriël Mulder

Klimaatverandering, ruimtegebrek, het zijn zo van die onderwerpen waar steden op zowel de korte als de lange termijn mee te kampen hebben. Wat heeft de stad van de toekomst nodig om deze uitdagingen aan te pakken? Het is één van de onderwerpen waar de Future City Foundation zich mee bezighoudt. Een gesprek met de voorzitter, Yvonne Kemmerling.

IN BUSINESS

“Neelie Kroes gaf ooit aan dat het belangrijk is om te zorgen dat technologie die ontwikkeld is in Europees verband ook in Europa blijft”, zegt Yvonne. “Hier is FIWARE uit voortgekomen. FIWARE zorgt ervoor dat er in Europa connecties ontstaan tussen mensen die bezig zijn met technologie. Deze aanpak ligt ten grondslag aan de Future City Foundation. We zijn de Nederlandse vertegenwoordiger van FIWARE.” Future City Foundation brengt partijen uit de technologiesector bij elkaar. Partijen uit het bedrijfsleven, de overheid en de wetenschap. Yvonne: “De Future City Foundation biedt invulling aan de vraag: wat is er nodig om te zorgen dat mensen comfortabel in een stad kunnen blijven leven?”

Zestig partijen

Internet verandert onze samenleving, maar daarvan lijkt in de dagelijkse praktijk nog niet iedereen voldoende doordrongen. Yvonne: “Het

interview

‘De Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen in 2022 zijn een belangrijk moment’

Samenwerking met BTG

De Future City Foundation werkt nauw samen met BTG. Yvonne: “Het mooie aan onze samenwerking is het feit dat we het ook op persoonlijk vlak goed met elkaar kunnen vinden. Want uiteindelijk gaat het altijd over mensen. Als die connectie tussen mensen goed is, dan verloopt zo’n samenwerking een stuk beter. Belangrijk, want we weten precies wat er speelt binnen elkaars netwerk.”

zorgen dat de kennis over het functioneren van een overheid wordt overgedragen. Die kennis is bij het bedrijfsleven nog best beperkt, merk ik. De Future City Foundation brengt communities bij elkaar. Dat is het belangrijk dat je ook de achtergrond van deze communities begrijpt. Ik ben zestien jaar wethouder geweest. En bij de Gemeente Amersfoort had ik het onderwerp smart city in mijn portefeuille. Ik heb zelf ervaren hoe lastig het kan zijn om hier een goede invulling aan te geven.”

Technologie in alle portefeuilles

is ons doel mensen bewust te maken van de uitdaging die daardoor is ontstaan. We willen dat mensen goed kijken naar wat dit voor hen betekent.” De Future City Foundation brengt mensen samen die vanuit diverse disciplines, in de praktijk een goed voorbeeld zijn. Yvonne: “We hebben een city deal waarin nu bijna zestig partijen samenwerken. De city deal is een samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Yvonne: “Vanuit Future City benaderen we vooral de praktische kant. En zorgen we dat de toolbox die hieruit ontstaat, na toetsing, beschikbaar is.”

Overheid en bedrijfsleven

Als voorzitter van de Future City Foundation heeft Yvonne veel aan haar carrière in het openbaar bestuur. Yvonne: “Ik weet precies wat voor uitdagingen en verantwoordelijkheden een bestuurder in een grote stad heeft. Het is belangrijk om te

In 2022 zijn de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen. Een belangrijk moment, vindt Yvonne: “Dat is het moment dat er nieuwe afspraken worden gemaakt over het beleid. Het is van groot belang dat er ook aandacht is voor nieuwe technologieën die onze samenleving nodig heeft. Gemeentes zijn daar niet altijd van op de hoogte, en beseffen niet altijd dat daar budget voor nodig is.” Daarnaast plein Yvonne ervoor dat nieuwe technologie een onderwerp is dat thuishoort in alle portefeuilles van alle collegeleden. Yvonne: “Dus niet bij één wethouder die smart city in de portefeuille heeft. Er moeten gemeentebreed, zowel binnen de ambtelijke organisatie als in bestuurlijke uitgangspunten, goede afspraken gemaakt worden. Technologie is gewoonweg niet meer weg te denken uit onze samenleving. De vraag is: wat kan er met die technologie, in positieve zin, gedaan worden?”

Sustainable Development Goals

“Eigenlijk is het een fundamenteel andere manier van denken en werken”, meent Yvonne. “Ook de positie die gemeentes daarbij innemen is anders.

Gemeentes kunnen onmogelijk alle kennis zelf in huis hebben, dus zullen zij goed moeten kijken naar welke partners zij nodig hebben. Dit is een andere aanpak dan voorheen, want ook de verantwoordelijkheden zullen anders verdeeld moeten worden. Ik ben ervan overtuigd dat we, met de toch wel complexe vraagstukken die er liggen, moeten zorgen dat we alle informatie die

‘Gemeentes kunnen onmogelijk alle kennis zelf in huis hebben, dus zullen zij goed moeten kijken naar welke partners zij nodig hebben’

beschikbaar is, ook bereikbaar is. En dat kan alleen als je goed verbonden bent met elkaar. Die verbinding heeft te maken met zorgen dat je met de juiste technologie en de juiste informatie je toekomstbeeld kunt schetsen. Eén van de belangrijkste uitdagingen daarbij vind ik onze klimaatuitdaging, de Sustainable Development Goals. Smart city is een onderdeel hiervan en ik kan me niet voorstellen dat je die doelen beter kunt bereiken dan door te zorgen dat je je informatie goed op orde hebt.”

IN BUSINESS

interview

‘AI is de opvolger van Excel’ █

tekst: Muriël Mulder

Alex Dowdalls heeft meer dan dertig jaar ervaring met veranderingen binnen de industriële, logistieke en financiële sectoren. Met zijn bedrijf Axveco helpt hij bedrijven succesvol te worden in de digitale wereld. Alex is ervan overtuigd dat er een revolutie gaande is. Hoe dat precies zit, vertelt hij hier.

IN BUSINESS

Alex Dowdalls, eigenaar Axveco.

interview

Vertel, over wat voor revolutie hebben we het? “Een revolutie die draait om data als essentieel stuurmiddel in de bedrijfsvoering. Dit is fundamenteel anders dan wat we tot nu toe in het traditionele bedrijfsmodel hebben gezien en heeft impact op bijna alle sectoren van de economie.” Maar, hoe zorg je ervoor dat je als organisatie goed omgaat met data? “Het omgaan met data is een nieuwe, essentiële vaardigheid, die binnen een bedrijf moet landen. In de basis zijn er vier stappen die iedere organisatie kan zetten: de datagedreven fundering, ‘FAIR’ datamanagement, waarde creëren met data (BI of AI) en groei. De eerste stap noemen we de ‘data driven foundation’ en houdt in het doorgronden van de veranderingen die in de externe omgeving plaatsvinden en stilstaan bij de rol van data vanuit een bedrijfseconomische perspectief. We moeten ook leren om op een andere manier te spreken over data. Als ik het heb over data dan heb ik het over de digital asset, iets wat je maakt waardoor het reilen en zeilen in een bedrijf verandert. Het gaat niet om data verzamelen, het gaat niet alleen om de kwaliteit van data. Het gaat erom dat je met data iets bouwt, die de beslissingen binnen het bedrijf beïnvloeden.” En wat zijn de volgende drie stappen voor goed datagebruik? “De tweede stap draait om hoe je omgaat met data. Je moet data vindbaar, toegankelijk, bruikbaar en herbruikbaar maken. We noemen dit FAIR: Findable Accessible Interoperable en Re-Usable. Heb je de data op orde, dan kun je naar de derde stap: waarde creëren met data. Dat kan met Artificial Intelligence (AI), maar alleen al door data te gebruiken in je bedrijfsvoering is het een toegevoegde waarde. Mensen beseffen het niet, maar AI kun je al redelijk snel toepassen. Het is de opvolger van Excel, je hoeft niet te programmeren, dat is een veel voorkomende misvatting. Er zijn allerlei gebruiksvriendelijke tools, waarmee je alleen data hoeft in te brengen.

Dat is heel eenvoudig te doen, maar men doet het niet omdat men niet gewend is om zo te denken én men kent de tools niet. Ze horen van experts dat je moet kunnen programmeren en dat het heel duur en ingewikkeld is, maar eigenlijk is dat niet zo. De vierde stap gaat over het doel van je organisatie en het meetbaar maken hiervan. Het wordt ook growth hacking genoemd, maar wij noemen het ‘data driven growth’. Het is niet meer dan: meten is weten. Je kunt met data zien of de bedrijfsvoering verbetert en je dichter bij je doel komt. Dit geldt zowel voor non-profit of (semi-) overheid, als voor commerciële organisaties.” Organisaties denken bij data nog vaak aan NAW-gegevens, maar data is bijvoorbeeld ook een vrije parkeerplek die door een sensor wordt doorgegeven. “Precies! Traditionele bedrijven maken een product, brengen dat op de markt en dan moet de klant het maar uitzoeken. Een traditioneel automerk maakt een kwalitatief goede auto, maar ze hebben geen idee wie er met de auto rijdt, wanneer ze dat doen, hoe ze rijden en waar ze rijden. Tesla weet dit allemaal wel en adviseert zelfs waar een lege oplaadplek is. Er zit een camera in de auto die kan zien hoeveel mensen in de auto zitten, of het mannen of vrouwen zijn en hoe ze dit beleven. Als je geen data hebt, hoe maak je dan de segmentatie en je productontwikkeling? In een traditioneel bedrijf zijn de bekende buyer persona’s gebaseerd op intuïtie. De valkuil daarbij is dat de wereld verandert en het gedrag verandert. Dus je handelt op basis van ervaringen uit het verleden en dan kan je dat op het verkeerde been zetten. Tesla kan met data segmenteren op basis van daadwerkelijke klantdata. Dat geeft een veel nauwkeuriger en betrouwbaarder beeld en daar kan de dienstverlening dan op worden afgestemd. Tesla lanceert bijvoorbeeld nu al een autoverzekering gebaseerd op het werkelijke rijgedrag van de bestuurder.”

‘Richt je niet op de honderd procent van alles, maar op de honderd procent van wat je nodig hebt’

Waar moet je je als bedrijf op focussen als je wil meegaan in deze datarevolutie? “Het is belangrijk de data helder voor ogen te hebben. Welke digital assets zijn nodig binnen het bedrijf en hoe kom je zo snel en zo goed mogelijk tot deze digital assets? Veel bedrijven maken een hele grove fout. Ze denken dat ze eerst een ‘data lake’ met alle data moeten vullen en zijn daar één of twee jaar mee bezig. Dan pas kijken ze naar het creëren van waarde met die data. Dat is een strategische denkfout die ik heel vaak tegenkom. Je kunt met een focus op de digital asset sneller resultaat bereiken, dan wanneer je de hele ICT moet omgooien. Je hebt niet alle data nodig. Je hebt specifieke data nodig. Data die je misschien al hebt of data die je moet toevoegen. Daar moet je je aandacht op richten. Niet op de honderd procent van alles, maar op de honderd procent van wat je nodig hebt.”

IN BUSINESS

Your PC ran into a problem that it couldn’t handle, and now it needs to restart. Gaan jullie ICT projecten vaak fout? Wij garanderen resultaat.

www.strict.nl

column

Eildert van Dijken

Eildert begon direct na zijn studie bij Ericsson. Na bijna twaalf jaar Ericsson, maakte hij de overstap naar Comsys Telecom & Media. En sinds 2010 is Eildert actief bij Strict en gespecialiseerd in missiekritische communicatie, indoor radiodekking en de integratie van communicatietechnologie met bedrijfsprocessen. De ontwikkelingen van IoT, LTE, 5G en wifi volgt hij nauwgezet.

Kennis is macht BTG organiseert veel activiteiten om kennis over te dragen en om discussies te laten plaatsvinden. Om up-to-date te blijven van ICT en telecom organiseert BTG bijvoorbeeld meermalen per jaar verschillende sessies. Denk aan kortere sessies als het Knowledge Café en de Knowledge Update. En masterclasses die meer diepgang bieden. Vooral op het gebied van mobiele ontwikkelingen wordt er veel georganiseerd en is de belangstelling groot. Samen met allerlei collega’s en betrokken BTG-leden heb ik inmiddels veel (online) sessies mogen geven.

Interessante discussies

Die online sessies hadden onderwerpen als IoT, wifi 6, mission en business critical. Ook gaf een aantal marktpartijen invulling aan de verschillende programma’s. Mooi te zien hoe BTG vraag en aanbod bij elkaar brengt op het vlak van kennis en kunde. De online sessies werden bijzonder goed bezocht door zowel BTG-leden als niet-BTG-leden. BTG weet zich ook in deze online sessies met veel deskundigen te omringen. Dat leverde soms interessante en stevige discussies op tussen de moderator en de (digitaal) aanwezigen. Uit die drukbezochte

sessies is te concluderen dat we kennelijk aan een behoefte voldoen. En dat voelt goed.

Onafhankelijk

Bij een sessie over private netwerken was er vooraf commentaar, omdat men bezorgd was voor een eenzijdig verhaal. BTG is een vereniging vóór en door leden, waarbij een breed en genuanceerd beeld van de ontwikkelingen belangrijk is. Dat was ook in deze masterclass het geval. BTG is een onafhankelijke vereniging en natuurlijk zijn er verschillende belangen tussen de diverse leden. Sommige aanbieders van diensten zijn op de markt direct met elkaar in concurrentie. En toch weet BTG vanuit deze onafhankelijke positie deze partners te binden en zelfs onderling te verbinden. Veel BTG-leden en solution partners zitten middenin alle technologische ontwikkelingen. BTG faciliteert hierin met allerlei soorten kennissessies. Het is een cliché, maar o zo waar, kennis is macht. En ik vind het fantastisch om dat mee te kunnen maken én eraan mee te mogen werken!

IN BUSINESS

Bezoek onze website voor dagelijks InnovatieNieuws, recente publicaties en de BTG Event-kalender

WWW.BTG.ORG

Telegrootgebruik is de serviceorganisatie van de Nederlandse Branchevereniging ICT en Telecommunicatie Grootgebruikers (BTG). Exclusief voor leden van BTG leveren wij diensten en inkoopvoordelen rondom telecommunicatieproducten en -diensten. Ook handelt TGG de administratieve verwerking van complexe facturering af zodat u meer overzicht krijgt, bijvoorbeeld voor bedrijven met veel vestigingen.

WWW.TELEGROOTGEBRUIK.NL 58

IN BUSINESS

carbonZER0

CO²-neutrale IT-financiering met volledige CO²-compensatie

Wist u dat IT-apparatuur meer CO² genereert dan de burgerluchtvaart? PC’s, laptops en smartphones genereren tonnen broeikasgassen. Naast het verminderen en voorkomen van uitstoot, is de compensatie van CO²-uitstoot een belangrijke stap naar het verbeteren van de duurzaamheid van een bedrijf.

Met carbonZER0 biedt CHG-MERIDIAN een CO²-neutrale IT-financiering aan met volledige CO²-compensatie. www.chg-meridian.com

Build a better world with

#NoBoundaries Imagine a future not limited by the boundaries of conventional thinking. Whatever strategic or operational challenges you’re looking to solve, whatever limits you’re determined to overcome, Nokia is here to help. We provide the technology to unlock new revenues, and reduce complexity while advancing digital inclusion to build a sustainable future.

nokia.com/noboundaries

BTG magazine najaar 2021

Articles inside

Over BTG en TGG

Column

Alex Dowdalls: ‘AI is

Voorzitter Yvonne

Hans Teuben

Aangenaam, nieuw BTG-lid Future

TU Delft

Pasklare lesstof op basis van algoritmen?

Event BTG (5G) toont boeiende business

IoT komt uit de

Fun meets Function

Hoe is het met

Column

Column Monique

Diederik Gommers

Voorwoord

IN BUSINESS

TGG

IN BUSINESS

BTG activiteiten

BTG building bridges in a connected society