article3 by bas slamatbi

‫‪ 40‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ دﻳﻨﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻴﺮاز‬ ‫اﺧﻼق را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻼك ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ "اﻧﺴﺎن ﻣﺤﻮر ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ"‪ .‬در ﻋﺼﺮ‬ ‫روﺷﻦﮔﺮي‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي ﻋﻘﻼﻧﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ )‪ ،29‬ﺻﺺ‪ (152-153 :‬و‬ ‫ﻓﻼﺳﻔﻪي اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻛﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ را ﻛﻪ داراي ﻣﺎﻫﻴﺘﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪه در وﺻﻮل ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬را رد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪي اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﺑﺮ اﺧﻼق ﺳﻮدﮔﺮا اﺳﺘﻮار ﺑﻮد ﻳﺎ ﺑﺮ اﺧﻼق وﻇﻴﻔﻪﮔﺮا )‪ ،22‬ص‪ .(227 :‬روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ‬ ‫)ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭘﺴﺖﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻋﺎﻃﻔﻲ و زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺧﺮوج ﻓﺎﻋﻞ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روﻳﻜﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ اﺧﻼق وﺟﻮد ﻧﺪارد‬ ‫)‪ ،31‬ص‪ .(92:‬ﻣﻼكﻫﺎي ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻋﻼﻳﻖ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺘﻨﻮع ارزﻳﺎﺑﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﺧﻼق اﻣﺮي ﻣﺤﻠﻲ و ﺧﺎص ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ روﻳﻜﺮدﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺷﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻴﺴﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ روي‬ ‫آورد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ دادهﻫﺎي ﺣﺴﻲاﻧﺪ )‪ ،21‬ص‪ .(26 :‬اﻧﺤﻄﺎط ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮل اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻲواﺳﻄﻪي ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﺪا را از‬ ‫دﺳﺖ داده و ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺳﻄﺤﻲ روي آورده و اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﭘﺴﺖﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﺷﺪت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪ .(27 :‬ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﭘﺴﺖﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﺷﻮرﻳﺪه و ﺑﺮاي‬ ‫اﺻﻼح آن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدش ﻧﺸﺎنﮔﺮ ﻳﻚ ﺳﻴﺮ ﻧﺰوﻟﻲ در ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺑﻪﺧﺼﻮص اﺧﻼق‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﺒﺎﻧﻲ دﻳﺪﮔﺎه ﻧﺎدﻳﻨﮕﺰ ﺑﺎ ﻏﺰاﻟﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﻳﻦ دو دﻳﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻧﻜﺎت ﺑﺎﻻ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﻏﺰاﻟﻲ ﺑﺮ ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﻣﻄﻠﻖ اﺧﻼق ﺗﺄﻛﻴﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﺎدﻳﻨﮕﺰ ﺑﺮ رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ در اﺧﻼق ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻮارد ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﻃﺮﻳﻖ آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﻘﺪ دﻳﺪﮔﺎه ﻧﺎدﻳﻨﮕﺰ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ دو دﻳﺪﮔﺎه‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ را ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻦ از ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺰاﻟﻲ‬ ‫ﭘﺎﻳﻪ و ﻣﺤﻮر ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ را ﺧﺪا‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﺎدﻳﻨﮕﺰ ﻣﺤﻮر ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ را اﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﻲاﻧﮕﺎرد‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از دﻻﻳﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﻳﻦ دو دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺰاﻟﻲ و ﻧﺎدﻳﻨﮕﺰ ﺗﺮﺑﻴﺖ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ را ﺑﺎ دﻳﺪي ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت از ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ‬ ‫را ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪي ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ را ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از ﺻﻔﺎت ﺧﻮب و ﺑﺪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و دﻳﺪي ﻛﻪ درﺑﺎرهي آن‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ دﻳﺪﮔﺎه ﻏﺰاﻟﻲ و ﻧﺎدﻳﻨﮕﺰ در ﺗﺮﺑﻴﺖ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮕﺮش اﺳﺖ‪.‬‬