Mæna
Grafísk Hönnun Á Íslandi 2012 Letur, Þjóðerni og Tungumál
„Íslensk menning“ Þórhildur Laufey Sigurðardóttir [is/IS]
Menningararfurinn
12
Sigríður Matthíasdóttir, „Þjóðerni og karlmennska á Íslandi við upphaf 20.
„Sé nú hugsað um skerf Íslendinga
aldarinnar“, Þjóðerni í
til heimsmenningarinnar, er aðrar
þúsund ár, ritstj. Jón Yngvi
þjóðir eigi að virða, verður ein-
Óttarsson Proppé og Sverrir
Jóhannsson, Kolbeinn
sætt, hvað sitja skuli í fyrirrúmi.
Jakobsson, Reykjavík:
Í efnislegri og verklegri menningu,
119–132. Hér má einnig
tækni og iðnum, jafnvel í öllum
sanni Íslendingur. Þjóðerni,
Háskólaútgáfan, 2003, bls. benda á rit Sigríðar: Hinn
sjónlistum, hefur þeim lengst af
kyngervi og vald á Íslandi
verið ábóta vant. Hins vegar hafa
Háskólaútgáfan 2004.
þeir í bók-menntum og orðsins
1900–1930. Reykjavík:
13
Sigríður Matthíasdóttir,
listum varðveitt og skapað
„Þjóðerni og karlmennska
varanleg verðmæti.“14
aldarinnar“: bls. 119–120.
á Íslandi við upphaf 20.
14
Sigurður Nordal, Íslenzk menning – I. bindi. Arfur
Sagnfræðingurinn Sigríður Matthíasdóttir
Eins og áður hefur komið fram þá byggja
fjallar um hina íslensku þjóðernishyggju
þjóðernishugmyndir á þeirri ímyndun að þjóðin
í grein sinni „Þjóðerni og karlmennska á
eigi sameiginlegan menningararf sem hægt er
Íslandi við upphaf 20. aldarinnar“12 og vekur
að byggja á. Hin nostalgíska þrá sem birtist
athygli á því hvernig ímynd hinnar íslensku
okkur í íslenskri sjónmenningu er skýrt dæmi
þjóðar hafi verið skilgreind af, og út frá,
um þá viðleitni þjóðfélagsþegnanna að skil
fámennum hópi karlmanna úr efri stigum
greina sjálfsmynd sína út frá viðurkenndum
þjóðfélagsins á tímum sjálfstæðisbaráttu
hefðum samfélagsins sem þjóðin sem heild
við bókmenntaarfinn, þ.e.
landsins. Hugmyndir sem efla áttu þjóðernis
hefur komist að samkomulagi um að megi
goðsögnin um bókmennta
kennd landans voru sóttar til hins svokallaða
halda á lofti. Íslensk menningarsaga einkennist
gullaldarskeiðs Íslands. Hér var byggt á þeirri
af áherslum á bókmenntir og ritmál –
Þegar auglýsingamyndirnar
hugsjón að landið gæti orðið frjálst á ný og að
menningin er bókmenning. Tilvitnunin hér
eru skoðaðar sést hvernig
við endurreisn sjálfstæðisins gæti þjóðin
að framan er fengin úr riti Sigurðar Nordal um
loksins orðið aftur „hún sjálf“.13 Meginþorri
íslenska menningu frá 1942. Það er greinilegt
að bókum, blaðsíður bóka
þjóðarinnar átti þó lítið skylt með þeirri ímynd
að Sigurður telur bókmenninguna vera sér
að háum fossi og öðrum
sem varð grunnurinn að þeim þjóðernis
stöðu Íslendinga og þá „útflutningsvöru“ sem
hugmyndum sem Íslendingar byggja á enn
þjóðin eigi að einbeita sér að. Þessi hugmynda
fram settar sem „eðlilegt“
þann dag í dag. Þetta eru sömu þjóðernis
fræði, sem rekja má allt aftur til 19. aldarinnar,
og náttúrulegt fyrirbæri. Sjá
hugmyndir og sjá til þess að styrkja þá goðsögn
hefur ákvarðað, styrkt og skapað þá ímynd
að þjóðin sé órofa heild. Þannig bendir Sigríður
Íslands sem við þekkjum enn í dag. Í hugum
á hvernig hin íslenska sjálfsmynd hafi verið
Íslendinga markast menningin af bókmenntum
skilgreind sem andstæða hinnar kvenlegu
og hinu ritaða máli tog ætla má að ritlistin sé
sjálfsmyndar á 20. öldinni. Hvar er þetta forna
þjóðinni í blóð borin.15 Eftirfarandi tilvitnun er
borg UNESCO: Reykjavíkurborg
Ísland sem sífellt er verið að vísa til? Hefur það
fengin úr riti sem gefið var út 2011 í tengslum
í samstarfi við Félag íslenskra
í raun einhvern tíma verið til? Í raun felst
við umsókn Reykjavíkurborgar að titlinum
þetta afturhvarf til fortíðar í blekkingu um
Bókmenntaborg UNESCO.16 Ritið sem er veglegt og
að hægt sé að nálgast hina (náttúrulegu) heil
hlaðið ljósmyndum úr borgarlandslaginu hefst
steyptu sjálfsmynd þjóðarinnar.
á eftirfarandi orðum ritstjórans:
14
Íslendinga, Reykjavík: Mál og menning, 1942, bls. 30. 15
Í auglýsingaherferð fyrir Bókasýninguna í Frankfurt í október 2011 (en Ísland var heiðursgestur sýningarinnar) er áhersla lögð á hina náttúrulegu tengingu
þjóðina Ísland er bókstaflega tengd við náttúru Íslands.
myndmálið styrkir þessa tengingu, stuðlaberg verður
náttúrufyrirbærum, bók menntirnar eru þannig
t.d. heimasíðuna „Sögueyjan Ísland“ á slóðinni: http:// www.sagenhaftes-island.is/ 16
Auður Rán Þorgeirsdóttir (ritstj.), Reykjavík Bókmennta-
bókaútgefenda, 2011.