En Route 145 by M4Media

R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T RONOM I E - TA A L - E V E N E M E N T E N

Cocorico ! Qui s’y frotte s’y pique ours !

R FR AN KR IJ K IN ’T BI JZ ON DE

#14 5 - NA JAA R 201 5

COUTURIER MART VISSER:

‘In Parisiennes zit een prachtige kracht’ SANCERRE, SAND & CHAVIGNOL Culinaire trip door de Berry

Nancy Hippe stad met rijke historie

TOPTUINEN IN DE LOIRESTREEK

Franse symmetrie en Engelse spontaniteit OP Z’N FRANS

€ 5,95 BP

Actrice en activiste

K WARTA ALUITGAVE

SIMONE SIGNORET

E R K # P 9118 7 2

Rendez-vous in de hoogste kringen

Franse Restaurantdagen 16 t/m 25 oktober 2015

Kom een avond genieten in een Frans restaurant bij u in de buurt. 4-gangen diner, inclusief koffie voor â&#x201A;Ź 34,50 + gratis Frankrijkmagazine! Reserveren: vanaf 29 september op www.franserestaurantdagen.nl Abonnees reserveren met voorrang vanaf 22 september!

ÉDITO

EN ROU TE

R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T RONOM I E - TA A L - E V E N E M E N T E N

#145 - NAJAAR 2015

‘In Parisiennes zit een prachtige kracht’ SANCERRE, SAND & CHAVIGNOL Culinaire trip door de Berry

Nancy Hippe stad met rijke historie

TOPTUINEN IN DE LOIRESTREEK

Franse symmetrie en Engelse spontaniteit OP Z’N FRANS

Rendez-vous in de hoogste kringen SIMONE SIGNORET

K WARTA ALUITGAVE

Actrice en activiste

€ 5,95

R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T R O N O M I E - TA A L - E V E N E M E N T E N

COUTURIER MART VISSER:

E R K # P 9118 7 2

E N R O U T E # 14 5 - N A J A A R 2 0 15

Cocorico ! Qui s’y frotte s’y pique ours !

FRANKRIJK IN ’T BIJZONDER

ER145_A-Cover.indd 1

31-08-15 16:42

JAARGANG 30, NUMMER 145 NAJAAR 2015

En Route is een uitgave van Publièra Publishers en verschijnt 5 maal per jaar. www.publiera.nl Vragen, suggesties, opmerkingen aan de redactie kunt u mailen naar info@publiera.nl of via de website www.enroute-magazine.nl

Stoute Fransen

UITGEVER: Michiel Bom

HOOFDREDACTEUR: Andy Arnts ART DIRECTOR: Marcel Reimer – M4Media EINDREDACTIE: Andy Arnts, Patricia Jacob MEDEWERKERS: Renate van der Bas, Paul le Blanc, Rody Chamuleau , Rosa van Ederen, Karin Haanappel, Joost Hontelez, Angélique van der Horst, Patricia Jacob, Karin de Koning, Paul van Laar, Bianca Ploeg, Eva van der Maas, Giselle van Ommeren, Mirthe Smeets, Vincent Steine, Anna Venter, Anouk van Vliet, Ferry van der Vliet, Els van der Vos, Paola Westbeek, Tess van der Zwet

ADVERTENTIES

www.enroute-magazine.nl/adverteren DRUKWERK: PRinterface

Losse Verkoopprijs: € 5,95 ABONNEMENTEN:

Regulier Jaarabonnement En Route: Nederland, België: € 27,50. Overige landen: € 38,50 Combinatieabonnement met Maison en France magazine (abonnement € 29,50): Nederland, België: € 49,50. Overige landen: € 69,50. Prijswijzigingen voorbehouden. OPGAVE EN VRAGEN OVER ABONNEMENTEN: WWW.ENROUTE-MAGAZINE.NL

Abonnementen worden aangegaan voor een bepaalde periode. Voortijdige beëindiging is niet mogelijk. Na deze eerste periode worden abonnementen automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van 1 maand. © 2015 – EN ROUTE

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen of worden vermenigvuldigd. Aan alle artikelen wordt de grootst mogelijke zorg besteed maar fouten zijn menselijk. Daarom kan geen verantwoordelijkheid worden aanvaard voor eventuele onvoorziene gevolgen, veroorzaakt door foute gegevens in dit magazine en/of onze website/nieuwsbrieven. We doen ons uiterste best om de rechten van de gebruikte tekst en afbeeldingen vooraf te controleren en voor zover mogelijk te vermelden cq toestemming te vragen. In een aantal gevallen is het echter niet mogelijk gebleken de oorspronkelijke rechthebbende te traceren.

GEEF HET MAAR TOE, DE TITEL VAN DIT STUKJE HEEFT UW NIEUWS

gierigheid geprikkeld. Anders was u nu al bij de inhoudsopgave of misschien al bij pagina 6 geweest. Deze vaststelling maakt ons bondgenoten: kennelijk bent u net als ik niet vies van een amoureuze roddel, tenzij u bij het woord ‘stout’ aan het jatten van een toffeetje denkt. In dat geval verwijs ik u alsnog door naar de volgende pagina’s. Toch niet afgehaakt? Mooi, dan ga ik verder. Het zit zo: de liefdesmoraal van de Fransen is over het algemeen rekbaarder dan die van de gemiddelde Nederlander. Dat komt omdat de liefde in Frankrijk een breder draagvlak kent dan bij ons. Maîtresses zijn er geaccepteerd als een maatschappelijk verschijnsel waarover zelfs met enige romantiek wordt gesproken. Hun erotische kracht schuilt in het bedekte, in die prikkelende suggestiviteit die de Fransen zo eigen is. Vooral in koninklijke en politieke kringen vallen buitenechtelijke relaties in Frankrijk onder populaire vrijetijdsbestedingen. In zijn artikel ‘Op z’n Frans’ geeft Rody Chamuleau hiervan een paar smakelijke voorbeelden. Zonder dit thema bewust centraal te stellen, kwam ik erachter dat deze najaarseditie nog meer ‘stoute Fransen’ behandelt. Zo bezocht Patricia Jacob het Château de Maintenon in de Loirestreek. Ooit woonde daar Madame de Maintenon, de gewiekste minnares van Lodewijk XIV met wie zij later in het geheim zou trouwen. Zelf was ik in Nancy voor een stadsreportage. Daar hoorde ik dat de Poolse stadsheld Stanislas Leszczyński, de schoonvader van Louis XV, op een gegeven moment met zijn schoonzoon gebrouilleerd raakte nadat die een verhouding was begonnen met Madame de Pompadour. Tja, wist die Stanislas veel van de Franse moraal … En laat ik Yves Montand niet vergeten! Dertig jaar geleden overleed zijn grote liefde Simone Signoret. Reden voor En Route om in dit nummer een hommage aan deze legendarische filmdiva te brengen. Maar hoeveel Montand ook van haar hield, het weerhield hem er niet van een affaire te beginnen met Marilyn Monroe. Signoret nam het evenwel sportief op en reageerde quasi nonchalant met: ‘Si Marilyn tombe amoureuse de mon mari, ça prouve qu’elle a bon goût!’ Zulke uitingen van esprit, in combinatie met dat lichtvoetige wegwuiven, zullen wij Nederlanders wel nooit volledig beheersen. Toch goed dat er (stoute) Fransen zijn! Bonne lecture, ANDY ARNTS

– Hoofdredacteur

EN ROU TE

R FR AN KR IJK IN ’T BI JZ ON DE

46 77

#14 5 – NA JAA R 201 5

Artikelen & reportages 18

Le Petit Echo de la Mode

Een legendarisch modemagazine

Sancerre, Sand & Chavignol

Eten, drinken en bewonderen in de Berry

34 Franse symmetrie, Engelse spontaniteit

Tuinroute door de Loirestreek

Parels van steen

Een voorproefje uit 360° Bretagne

Simone Signoret

Portret van een actrice én activiste

La Haute Maurienne

Wonderschone winterwereld, ook voor niet-skiërs

Op z’n Frans Rendez-vous in de hoogste kringen

La Ville aux Portes d’Or

Stadsreportage over Nancy

Interviews 8

Couturier Mart Visser

‘Ik wil vrouwen mooier en zelfverzekerder maken’

Zangeres Marjolein Polfliet

vertelt over haar chansoncarrière

59 À bout portant: vertaalster Kiki Coumans

‘Ik heb veel affiniteit met het werk van Colette’

Columns 17 Paul le Blanc raakt geïnspireerd én verward door Rosa Bonheur

43 Renate van der Bas ontdekt het geheim achter de hoge prijzen op vide greniers

À Table 74

De smaak van het terroir

Grower champagnes maken het onderscheid

Question de Goût

Paola Westbeek over dé kaas voor levensgenieters

Smaakmaker: Richard Meijer

‘Onze gasten komen hier om zich te laten verrassen’

INHOUD

EN ROU TE

Rubrieken

6 Faits 14 Exposities in Frankrijk 24 Culturele agenda in Frankrijk 40 Boekenplank 51 Plaatwerk – cd’s 60 Filmblik 82 Pris sur le vif & Mots célèbres 84 Frankrijk in de Lage Landen

Prijsvragen

65 Connaissez-vous La France? Test uw Frankrijkkennis en maak kans op een boek van Georges Simenon

81 Franse puzzelpagina

En verder ... 3 Édito & colofon 90 In het volgende nummer & wie won wat?

Membres d’équipe Filmliefhebster en studente Algemene Sociale Wetenschappen BIANCA PLOEG (21) schrijft sinds een jaar de filmrubriek voor En Route. Door al heel wat tripjes naar Frankrijk in haar jonge bestaan, is de liefde voor de Franse taal en cultuur aangewakkerd. Binnen En Route combineert ze haar passies voor schrijven en film. Wat haar zo aantrekt in Franse arthouse films zijn de subtiliteit en de humor. Nieuwsgierig naar welke Franse films er binnenkort in de Nederlandse cinema’s draaien? Kijk snel op pagina 60 en 61.

Fotografe ROSA VAN EDEREN zit met haar camera het liefst dicht op de huid van de geportretteerde. Door diep in de ogen te kijken van diegene die voor haar lens staat, toont zij de mensen zoals zij werkelijk zijn. Nadat zij voor En Route al eerder het beeld verzorgde bij interviews met Miek Pot en Jeroen Krabbé, ging zij nu mee naar modeontwerper Mart Visser om hem in zijn salon te fotograferen. Het resultaat ziet u op pagina 8 en verder.

EN ROU TE S A MENGE S TELD DOOR E VA VAN DER MA A S

Supermétro Île-de-France

In de komende jaren krijgt Île-de-France er 200 kilometer nieuwe, geheel elektronische metrolijnen bij. Een enorme uitbreiding, zeker in vergelijking met de slechts vijftien kilometer die in de afgelopen vijftien jaar zijn aangelegd. Ook omvat het Supermétro-project de bouw van 68 nieuwe metrostations, sommige op maar liefst 50 meter diepte. Na de komst van de villes nouvelles en de RER in de jaren zestig is dit het grootste metroproject ooit. Voor het eerst komen er ook directe verbindingen tussen de verschillende banlieues, zodat niet meer altijd via het Parijse centrum hoeft te worden gereisd. Dit zal vooral voor forensen veel tijdwinst opleveren.

FAITS Einde voor La Poste-TGV De TGV van La Poste heeft zijn laatste rit gemaakt. Sinds 1984 vervoerden de gele TGV’s elke nacht brieven en pakketten tussen Parijs, Mâcon en Cavaillon. Vanwege de afnemende hoeveelheid post werd deze manier van vervoeren echter steeds minder rendabel; de treinen reden vaak met halve ladingen. Voor de neus van een van de treinen wordt een nieuw onderkomen gezocht; het Musée du Train en het Musée de la Poste hebben aangegeven interesse te hebben. Voor liefhebbers van modeltreinen is een miniatuur van de La Poste-TGV te koop.

Le village préféré des Français

Uit 22 dorpen, verspreid over heel Frankrijk, hebben de kijkers van het tv-programma Le village préféré des Français het Bretonse Ploumanac’h verkozen tot mooiste dorp. Ploumanac’h ligt aan de noordkust van Bretagne en staat bekend om zijn roze granieten rotsen. Ook al vóór de verkiezing was het dorp een populaire vakantiebestemming. Telt Ploumanac’h in de winter zo’n 300 inwoners, in de zomer stijgt dit aantal tot 3.000. Dankzij de publiciteit rondom de gewonnen prijs, zijn dit jaar nóg meer toeristen (+25%) naar de Bretonse noordkust afgereisd.

Franse woord(en) van het Jaar Zoals elk jaar heeft een jury van taalprofessionals tijdens het Festival du Mot 2015 het woord van het jaar gekozen: laïcité (scheiding van kerk en staat) kwam dit jaar als winnaar uit de bus. Sinds 2012 kiest ook het publiek zijn favoriete woord. Ditmaal gingen de meeste stemmen naar liberté d’expression (vrijheid van meningsuiting), gekozen door 31% van de in totaal 101.297 internetstemmers, afkomstig uit 118 verschillende landen. Deze elfde editie van het festival werd opgedragen aan Philippe Honoré, een van de cartoonisten die om het leven kwam bij de Charlie Hebdoaanslag in januari van dit jaar.

NAAMSWIJZIGING BIRKIN BAG? De legendarische Birkin Croco, de krokodillenleren versie van een van de beroemdste tassen ter wereld, moet binnenkort wellicht haar naam afstaan. Zangeres en actrice Jane Birkin, voor wie modehuis Hermès de tas oorspronkelijk heeft ontworpen, wil niet meer dat de tas haar naam draagt. Na het zien van een documentaire over de productie van de kostbare tas, maakt Birkin zich namelijk grote zorgen over de onnodig wrede wijze waarop de krokodillen worden geslacht. Hermès heeft in een reactie laten weten sancties te zullen opleggen als inderdaad blijkt dat de krokodillenfarms waarmee het modehuis samenwerkt de internationale normen niet respecteren.

EN ROU TE

50 jaar Mont Blanctunnel De Mont Blanctunnel vierde deze zomer zijn 50-jarig bestaan. In juli 1965 reden de eerste auto’s door de destijds langste verkeerstunnel van de wereld (11,6 kilometer). Het graven en boren van de tunnel was een gezamenlijk project van Frankrijk en Italië. Vijf jaar duurde het om het Franse Chamonix en het Italiaanse Courmayeur met elkaar te verbinden. Met de komst van de tunnel werd de reisafstand tussen beide plaatsen met 60 kilometer ingekort. In het eerste jaar passeerden 345.000 voertuigen de tunnel. Inmiddels is dit aantal gestegen tot 1,8 miljoen.

TOP 10 FRANSE PRETPARKEN

CONTANT BETALEN AAN BANDEN GELEGD Vanaf 1 september mogen Fransen hun aankopen boven € 1.000 (dit was € 3.000) niet meer contant afrekenen. De maatregel is onderdeel van de strijd tegen fraude, witwassing en (financiering van) terrorisme. Toeristen kunnen hun contante euro’s nog wel naar hartenlust kwijt; de voorgenomen maatregel van de Franse regering om het maximale contant te betalen bedrag ook voor hen te verlagen - van € 15.000 naar € 10.000 - werd ingetrokken na protest van de toerisme-industrie. Wel wordt vakantiegangers gevraagd hun identiteitsbewijs te laten zien bij aankopen van meer dan € 1.000.

Volgens de online reiscommunity TripAdvisor is Disneyland Paris de beste bestemming voor een dagje pretpark. Het aangrenzende Parc Walt Disney Studios kreeg de tweede plaats in het klassement van leukste Franse pretparken van 2015. Andere parken die in de top 10 voorkomen zijn Futuroscope (nummer 3), Parc Astérix (nummer 8) en Europark (nummer 10). Ook in het Europese en wereldwijde klassement van Trip Advisor doet het in 1992 geopende Disneyland het goed: het behaalde de vierde, respectievelijk dertiende plek.

EN ROU TE

INTERVIE W

EN ROU TE

MART VISSER:

‘Ik wil vrouwen mooier en zelfverzekerder maken’ MART VISSER MA AKT AL RUIM T WEE DECENNIA HAUTE COUTURE VOOR ZAKENVROUWEN, ADVOCATEN EN ANDERE VROUWEN DIE ‘MIDDEN IN HET LE VEN STA AN’. HIJ L A AT ZICH HIERBIJ INSPIREREN DOOR HET A ANBOD OP DE CHICSTE CAT WALKS VAN PARIJS. TEKST: PATRICIA JACOB • BEELD: ROSA VAN EDEREN (PORTRETTEN), CARIN VERBRUGGEN FOTOGRAFIE (MODEBEELD)

EN ROU TE

M Uit de meest recente collectie van Mart Visser: Odd Shapes

INTERVIE W

EN ROU TE

MART VISSER HEEFT WAT MET PARIJS. ‘IN PARISIENNES ZIT

een prachtige kracht. Ze zijn energiek, arrogant en kleden zich op de juiste manier. Het zit in hun genen om precies te weten hoe het hoort. Ze inspireren me. Ik heb zelfs ooit een collectie op hen gebaseerd.’ Naast Vissers fascinatie voor Parisiennes, is er nog een reden waarom hij een zwak heeft voor de stad: het is geboorteplaats van zijn geliefde métier van haute couturier. Vader van de moderne haute couture De haute couture – letterlijk: hogere snijkunst – is ontstaan in de tweede helft van de 19e eeuw. Ik hoor u denken: toen pas? Maar voor die tijd droeg de adel toch ook al exclusieve maatkleding? Ja, maar dat was toch wat anders. In de tijd dat ‘glamourkoning’ Lodewijk XIV regeerde (1643-1715) liet hij poppen bezorgen bij Europese vorstenhuizen. Hij deed dit om Franse mode te promoten. Deze poppen waren van top tot teen gehuld in het nieuwste van het nieuwste. Adellijke dames vroegen plaatselijke kledingmakers de poppenkleding op maat na te maken. In de 18e eeuw gebeurde hetzelfde met de kleding die Rose Bertin voor koningin Marie-Antoinette ontwierp. In het begin namen societydames genoegen met kopieën door hun eigen kledingmaker, maar later gingen ze speciaal naar Parijs om zich ter plekke kleding aan te laten meten. De Engelsman Charles Frederick Worth was de eerste kledingmaker die conceptueel te werk ging. Hij bootste geen kleding van anderen na, maar kwam met een eigen collectie waarin hij zijn modevisie verwerkte. Zijn eerste collectie presenteerde hij in 1858 in Parijs. Uniek was dat hij daarvoor mannequins in plaats van paspoppen inzette. Na afloop van de show konden de toeschouwers zijn creaties in de gewenste maat en stof bestellen. De ‘vader van de moderne haute couture’ signeerde zijn kledingstukken als kunstwerken door er een label met zijn naam in te naaien. Ook dat was nooit eerder vertoond.

collecties per jaar showen. Elke collectie moet bestaan uit 35 tot 50 vernieuwende en unieke ontwerpen. In Nederland wordt het begrip nonchalanter gebruikt; media strooien met termen als ‘top haute couturier’ en ‘meester couturier’. Mart Visser fronst. ‘Bij haute couture teken je eerst met de hand een patroon en maak je een katoenen proefmodel. De klant past dit model en pas als het goed zit, maak je het kledingstuk van echte stof. Voordat het echt áf is, zijn er nog meer fittings en werk je aan de finesses – het rijgwerk, de voering. Haute couture is een stukje ambacht met de signatuur van de ontwerper. In Nederland zijn er maar drie mensen die haute couture maken: Jan Taminiau, Claes Iversen en ik.’ Golden Age of Couture Visser presenteerde in 1992 zijn eerste haute-couturecollectie. Sindsdien komt hij twee keer per jaar met een nieuwe collectie. Hij studeerde af aan Modeacademie Charles Montaigne, het huidige Amsterdam Fashion Institute. Kostuumgeschiedenis was een onderdeel van zijn opleidingen styling en ontwerpen. ‘Ik vond mode pas interessant vanaf de roaring twenties, de tijd van de charleston. Vanaf de 17e eeuw was het beeld steeds hetzelfde geweest: zware korsetten, wijde pompeuze rokken – al dan niet met crinolines. Erg theatraal allemaal, te veel ‘kostuum’. In de jaren twintig ontstond er een nieuwe, frisse schwung in de mode en couture. Ontwerpers gingen andere stoffen, technieken en materialen gebruiken. Ze kwamen met echte kleding. Daar houd ik van.’ Zijn grootste inspiratiebron is echter de periode van na de Tweede Wereldoorlog tot rond 1960. ‘De Amerikanen waren rijk en reisden veel. Haute-couturehuizen floreerden. Toppers als Pierre Balmain, Jacques Fath en Christóbal Balenciaga beleefden hoogtijdagen. De topjurken van Christian Dior komen ook uit deze tijd. Er werden jurken gemaakt waar meer dan tweeduizend werkuren inzaten. Het was de Golden Age of Couture.’ Die Gouden Era begon toen Dior de New Look lanceerde. Zijn kleding met ultravrouwelijk silhouet – ronde schouders, een wespentaille, een wijde lange rok – was een reactie op de sobere oorlogsmode. ‘Dior heeft zeker een belangrijke rol gespeeld,’ zegt Visser. ‘Maar Balenciaga is de architect van de Golden Age. Ik heb gelezen dat hij vrijwel de hele dag bezig was met fittings, techniek, ambacht, techniek, ambacht. Hij probeerde constant zichzelf te verbeteren. Bere-interessant hoe hij bezig was.’

‘YVES SAINT-LAURENT HEEFT MEER VOOR HET VROUWBEELD GEDAAN DAN COCO CHANEL’

Een stukje ambacht In Frankrijk is het begrip ‘haute couturier’ bijna heilig. Deze status komt deels door Worth. Hij richtte in 1868 de voorloper van de Chambre Syndicale de la Haute Couture op. Deze instantie bepaalt welke ontwerpers zich in Frankrijk ‘haute couturier’ mogen noemen. Daarvoor gelden vele strikte eisen. Zo moeten ze een atelier met minstens twintig werknemers hebben en twee

EN ROU TE

Mart Vissers digitale moodboard op Pinterest

Dior noemde Balenciaga ‘de meester van ons allen’. De ontwerper kwam uit Spanje, maar verhuisde naar Parijs waar hij een couturehuis opende aan Avenue Georges V. Hij gebruikte weinig prints en felle kleuren, maar had wél iets met polkadots, een stippenpatroon. Begin jaren veertig lanceerde hij het zandlopersilhouet, dat later door Dior werd uitgewerkt in zijn New Look. Discreet imponeren Visser heeft zijn favoriete jurken van Dior en andere couturiers verzameld op Pinterest (bit.ly/1K3sqNp). Een strapless avondjurk met stola en uitwaaierende rok van Balenciaga schittert er naast een crèmekleurig Dior-ensemble: kort jasje, rechte jurk, een camelkleurige tailleband. De couturier heeft avondjurken van Jean Patou, Pierre Cardin en Hubert de Givenchy ‘gepind’ en werk van Yves Saint-Laurent, zoals een gebloemde avondjurk met één mouw en een crèmekleurig broekpak met wijde pijpen. Die tailleur-pantalon mag natuurlijk niet ontbreken op Vissers digitale moodboard. Saint-Laurent was immers de man die vrouwen bevrijdde door ze als eerste couturier een broek aan te trekken. ‘André Corrèges en Cardin waren in de jaren zestig toonaangevend in Parijs. Saint-Laurent, een leerling van Dior, was dat in de jaren zeventig en tachtig. Hij heeft meer voor het vrouwbeeld gedaan dan bijvoorbeeld Coco Chanel. Wat overigens niet wegneemt dat Chanel een instituut is en dat ik dit huis als merk fantastisch vind.’ Uit de beelden die Visser heeft gepind, blijkt zijn voorliefde voor soepel vallende elegante kleding die op een discrete manier

verleidelijk is: de outfits zijn niet in your face, maar imponeren op geraffineerde wijze. Dat subtiele komt ook in zijn eigen creaties terug. ‘Mijn kleding moet de persoonlijkheid van de vrouw onderstrepen, niet overschaduwen. Ik wil vrouwen mooier en zelfverzekerder maken. Ze moeten mijn kleding jarenlang met een prettig gevoel dragen.’ Vissers couture is tijdloos en van de hoogste kwaliteit. ‘Zijde, linnen, velours, suède. Ik ga voor de beste materialen van de beste leveranciers.’ Dat geldt ook voor het bont dat hij gebruikt. Zijn kleding heeft een eenvoudige belijning waarin hij, zoals hij dat noemt, ‘het ambt neerzet’. Om dat ambachtelijke te perfectioneren, gaat Visser geregeld met zijn coupeuses naar kostuumafdelingen van het Haags Gemeentemuseum of het ‘Rijks’. Ze zoomen dan vooral in op de technieken van couturestukken uit de Golden Age. Bij een bezoek aan het depot van de Pierre Bergé-Yves Saint-Laurent Foundation in Parijs was hij onder de indruk van Saint-Laurents creaties, zoals dat jasje met één knoop. ‘Zo op het eerste gezicht een gewoon jasje, maar dan zie je dat die knoop is aangezet met paardenhaar en dat aan de onderkant organza zit om het jasje soepeler te laten vallen. Prachtig, al die verborgen technieken die perfectie waarborgen.’ Rebranding Rond het moment dat we elkaar spreken ‘beitelt’ Visser aan de creaties voor zijn volgende haute-couturecollectie, voor de herfst en winter van 2015. In onze ontmoetingsplek, zijn serene salon in Amsterdam-Zuid, hangt de kleding uit de meest recente collectie;

M É É R M A R T V I S S E R – Op 19 september presenteert Mart Visser zijn show voor de haute-couturecollectie winter 2015 (invitations only). Visser timmert ook behoorlijk aan de weg als schilder en beeldhouwer. Zijn werk is nog tot 25 september te zien in de design studio and store van interieurontwerper Marcel Wolterinck aan Zevenend 33e in Laren. www.martvisser.nl

INTERVIE W

EN ROU TE

zomer 2015. Een paspop showt een roze jurkje met vlakken in verschillende tinten roze. De robe doet me denken aan de Mondriaan-jurken van SaintLaurent. Visser knikt: ‘Uit alles wat ik zie, filter ik wat ik mooi vind.’ Wat hij van het huidige aanbod op de Parijse catwalk vindt? ‘Alber Albaz heeft het huis van Jeanne Lanvin op een prachtige manier nieuw leven ingeblazen. Wat Raf Simons voor Dior heeft gedaan, vind ik ook knap. Door hem is Dior weer terug bij zijn roots én heeft de kleding de kracht van nu gekregen. Simons’ herinterpretatie van Dior laat zien hoe je een merk moet rebranden.’

shows veel media-aandacht. Dat levert weer perspublicaties op die het merk bekend maken bij een groot publiek. Hoe bekender en geliefder het merk, hoe beter brand extensions verkopen: de prêt-a-portercollectie, het parfum, de brillen, de tassen. Het één versterkt het ander, beaamt Visser. ‘Zonder haute couture had ik nooit bedrijfskleding voor KLM of confectiekleding voor V&D mogen maken. Zulke opdrachten komen binnen op mijn handschrift als couturier. Haute-coutureshows zijn belangrijke visitekaartjes. Ze laten zien hoe ik ‘schrijf’ en waar ik voor sta.’ Naast kleding ontwerpt Visser brillen, tassen en schoenen. En plus heeft hij een parfum. Hij mag er dan veel naast doen, haute couture is en blijft dé pijler van zijn bedrijf. ‘Ik kleed krachtige vrouwen die midden in het leven staan. Het zijn zakenvrouwen, advocaten, rechters. Inmiddels komen de eerste dochters van mijn vaste klanten al bij mij. Er zal altijd behoefte aan haute couture zijn. Mensen zullen altijd een droombeeld nastreven. En ik? Ik wil gewoon de allermooiste kleding blijven en route maken. Dát is mijn roeping.’

‘HAUTE COUTURE IS EEN STUKJE AMBACHT MET DE SIGNATUUR VAN DE ONTWERPER’

Droombeeld nastreven Rebranden … In de chique couturewereld lijkt praten over marketing op vloeken in de kerk. Maar Vissers’ vocabulaire past bij de ontwikkelingen in de hoogste moderegionen. In 1946 waren er 106 modehuizen die in Frankrijk het ‘keurmerk’ haute couture mochten voeren, de laatste jaren schommelt dat rond de 15. Dat lage aantal hangt onder meer samen met de strikte eisen die de Chambre Syndicale de La Haute Couture stelt – een minimum aantal werknemers, jaarlijks twee shows. Haute Couture kost veel geld. Niet elk huis kan of wil dat daarin steken. Waarom Dior, Chanel, Givenchy en JeanPaul Gaultier dat wél blijven doen? Omdat ze tijdens een show de visie van het huis kunnen laten zien. Daarbij genereren de

EN ROU TE S A MENGE S TELD DOOR EL S VAN DER VOS

★★★ SPLENDEURS ET MISÈRES – IMAGES DE LA PROSTITUTION EN FRANCE (1850-1910) 22 SEPTEMBER T/M 17 JANUARI 2016 Voor het eerst wijdt het Musée d’Orsay een grote expositie aan het thema prostitutie. Aan de hand van schilderijen, sculpturen en foto’s wordt een beeld geschetst van deze illustere, doch boeiende wereld, en hoe deze van invloed is geweest op de ontwikkeling van de moderne kunst. Met werken van onder anderen Manet (Olympia), Degas (L’Absinthe), Toulouse-Lautrec, Munch, Vlaminck, Van Dongen en Picasso. MUSÉE D’ORSAY, 19, rue de la Légion d’Honneur 75007 Paris www.musee-orsay.fr

★★ WARHOL UNLIMITED 2 OKTOBER T/M 7 FEBRUARI 2016 Shadows is een monumentaal, somber aandoend schilderij in 102 delen en 17 verschillende kleuren. Warhol (1928-1987) baseerde ze waarschijnlijk op foto’s van schaduwen in zijn atelier The Factory in New York. Hij projecteerde ze per paneel in positief en negatief en schilderde ze met de hand over op zijden doek. Zelf noemde hij het in 1978 een disco-decor. MUSÉE D’ART MODERNE DE LA VILLE DE PARIS 11, avenue du Président Wilson 75116 Paris www.mam.paris.fr

★★★ PICASSO MANIA 7 OKTOBER T/M 29 FEBRUARI 2016 Picasso en zijn invloed op de hedendaagse kunst. Zijn werken, waaronder Les demoiselles d’Avignon en Guernica, zijn chronologisch ingedeeld in perioden en worden gepresenteerd zoals hij ze zelf in zijn atelier ophing of neerzette. Naast die werken zijn creaties te zien van hedendaagse kunstenaars die door Picasso geïnspireerd werden, zoals David Hockney, Jasper Johns, Roy Lichtenstein en Martin Kippenberger. GRAND PALAIS 3, avenue du Général Eisenhower, 75008 Paris www.grandpalais.fr

Waarom krabt de kat aan je meubels? Zijn er hondenrassen die aardig zijn voor baby’s? Hoe zeg je miauw in het Japans? Deze vragen worden beantwoord aan de hand van wetenschappelijke, sociologische en culturele aspecten en met behulp van films, interactieve spellen en simulaties. CITÉ DES SCIENCES ET DE L’INDUSTRIE 30, avenue Corentin-Cariou 75019 Paris www.cite-sciences.fr

★★★

★★

FLORENCE, PORTRAITS À LA COUR DES MÉDICIS 11 SEPTEMBER T/M 25 JANUARI 2016

CARTE À PUCE. UNE HISTOIRE À REBONDS TOT 3 JANUARI 2016 Deze geschiedenis van de smartcard vanaf de jaren zeventig is een eerbetoon aan de uitvinding die het dagelijks leven in de hele wereld veranderde. Betaalkaarten, ov-kaarten, smartphones, klantenpasjes: we kunnen niet meer zonder. Hoe het allemaal gekomen is wordt duidelijk in deze tentoonstelling. MUSÉE DES ARTS ET MÉTIERS 60, rue Réaumur, 75003 Paris www.arts-et-metiers.net

CHIENS ET CHATS L’EXPO T/M 2 FEBRUARI 2016

In de 16e eeuw lieten veel rijke Florentijnen hun portret schilderen als teken van hun hoge status. In de tentoonstelling zijn veertig schilderijen te zien van beroemde schilders uit de tijd van de Medicis (1512-1599), onder wie Fiorentino, del Sarto, Salviati, Pontormo en Bronzino. De ontwikkeling in stijl gedurende die tijd komt in de werken duidelijk naar voren. MUSÉE JACQUEMART-ANDRÉ, 158, boulevard Haussmann, 75008 Paris www.musee-jacquemart-andre.com

★ ★★ ★★★

Leuk voor kinderen. De moeite waard, als u toevallig in de buurt bent. Hier zouden wij een omweg voor maken. Prima aanleiding voor een weekendje weg!

EN ROU TE

SUR LA PISTE DES GRANDS SINGES T/M 21 MAART 2016 Het leven van de grote mensapen wordt belicht en ook factoren als jacht, verkeer en ziekten die hun bestaan bedreigen. Je kunt een fictief bos doorlopen waar het dagelijks leven van de apen is nagebootst: het groepsleven, een nest maken, hoe ze voorwerpen gebruiken en hoe ze zich op de grond of in de bomen verplaatsen. MUSÉUM NATIONAL D’HISTOIRE NATURELLE 36, rue Geoffroy Saint-Hilaire 75005 Paris www.mnhn.fr

★★ BEAUTÉ CONGO 19262015 T/M 15 NOVEMBER Vanaf 1920 ontstond in Congo de moderne schilderkunst, die zich ontwikkelde tot een veelzijdige creatieve kunstvorm. Bijna honderd jaar schilderkunst uit de Congo is te zien, waaronder werk van Djilatendo, Pierre Romain-Desfossés, Bela Sera, Moke en Monsengo Shula. FONDATION CARTIER POUR L’ART CONTEMPORAIN 261, boulevard Raspail, 75014 Paris www.fondation.cartier.fr

★★★ VILLA FLORA – LES TEMPS ENCHANTÉS 10 SEPTEMBER T/M 7 FEBRUARI 2016 Het Zwitserse echtpaar Hedy en Arthur Hahnlose verzamelde tussen 1906 en 1936 schilderijen voor hun huis Villa Flora in Winthertür. Hun collectie van tachtig kunstwerken is te zien, waaronder werk van Bonnard, Cézanne, Manet, Matisse, Renoir, Vallotton en Van Gogh. MUSÉE MARMOTTAN-MONET 2, rue Louis-Boilly, 75016 Paris www.marmottan.com

★★ SUZANNE VALADON, MAURICE UTRILLO, ANDRÉ UTTER: 12, RUE CORTOT 16 OKTOBER T/M 15 FEBRUARI 2016

★★ FRAGONARD AMOUREUX 16 SEPTEMBER T/M 24 JANUARI 2016 Fragonard was in de 18e eeuw de schilder bij uitstek van romantische liefdesscenes met veel sensualiteit en emotie. Hij was een van de eerste schilders die een nieuwe visie gaf op de romantische liefde. Hij creëerde dramatische scènes met groot verschil tussen licht en donker. MUSÉE DU LUXEMBOURG, 19, rue de Vaugirard, 75006 Paris www.museeduluxembourg.fr

Het atelier aan de rue Cortot werd vanaf 1912 bewoond door Suzanne Valadon met haar zoon en haar man. Het was haar meest productieve tijd, ondanks de ruzies van het drietal dat het duivelse trio werd genoemd. Te zien zijn schilderijen uit de collectie en uit andere Europese musea. MUSÉE DE MONTMARTRE 12, rue Cortot, 75018 Paris www.museedemontmartre.fr

★★★ MARTIN SCORSESE 7 OKTOBER T/M 2 4 JANUARI 2016 Met zijn 60 films heeft Martin Scorsese gedurende 55 jaar zijn stempel gedrukt op de filmwereld. Hij was de regisseur van beroemde films als Taxi Driver, Raging Bull, After Hours en Aviator, waarin vaak de Italiaans-Amerikaanse identiteit een rol speelde. Deze terugblik op zijn leven bevat onder meer voorwerpen, foto’s en films uit het privé-archief van Scorsese. LA CINÉMATHÈQUE FRANÇAISE 51, rue de Bercy, 75012 Paris www.cinematheque.fr

EN ROU TE S A MENGE S TELD DOOR EL S VAN DER VOS

★★★ HISTOIRE DU GRAND TRIANON DE LOUIS XIV À 1960 T/M 8 NOVEMBER De geschiedenis van het Grand Trianon, ooit gebouwd voor Lodewijk XIV als feestpaleis, gebruikt door Lodewijk XV en Madame de Pompadour, verbouwd door Napoleon I, bewoond door koning LouisPhilippe en tot slot verbouwd tot museum en ontvangstruimte voor buitenlandse presidenten. Te zien zijn schilderijen, waaronder veel portretten, tekeningen van verbouwingen, allerlei gebruiksvoorwerpen en meubelen. VERSAILLES (ÎLE DE FRANCE), CHÂTEAU DE VERSAILLES Place d’Armes, 78000 Versailles, www.chateauversailles.fr

★★

★★★

PHOTOGRAPHIER LES JARDINS DE MONET T/M 1 NOVEMBER

JOIE DE VIVRE 26 SEPTEMBER T/M 17 JANUARI 2016

De beroemde tuinen van Claude Monet in Giverny blijven kunstenaars inspireren. In deze tentoonstelling zijn negentig foto’s te zien, gemaakt in verschillende stijlen door vijf hedendaagse fotografen: Darren Almond, Elger Esser, Henri Foucault, Bernard Plossu en Stephen Shore. Ze zijn gemaakt tussen 1977 en nu. GIVERNY (HAUTE NORMANDIE) MUSÉE DES IMPRESSIONNISMES 99, rue Claude Monet 27620 Giverny www.mdig.fr

Vreugde, geluk en hedonisme, kortom levenslust, is een favoriet thema van veel kunstenaars. Dat is te zien in de honderdtwintig werken beeldende kunst in deze tentoonstelling. Alles ademt plezier in het leven: van Brueghel tot Rothko, van Tiepolo tot Dufy en van Frans Hals tot Niki de Saint-Phalle. En er zijn films en liedjes te zien en te horen die je een goed gevoel geven. LILLE (NORD-PAS DE CALAIS) PALAIS DES BEAUX ARTS 18bis, rue Valmy, 59000 Lille www.pba-lille.fr

★★ PICASSO, HORIZON MYTHOLOGIQUE 18 SEPTEMBER T/M 31 JANUARI 2016 Dertig schilderijen, tekeningen en beelden van Picasso uit de jaren 1920 en 1930 verbeelden mythologische en theatrale scènes die zich vaak afspelen langs het water. Het blauw van de zee en de lucht vormen dan het decor, het strand is het toneel waarop de personages hun rol spelen. TOULOUSE (MIDI-PYRÉNÉES) LES ABATTOIRS 76, allées Charles-de-Fitte 31300 Toulouse www.lesabattoirs.org

★ ★★ ★★★

★ PIERRE DE FENOŸL (1945-1987) T/M 31 OKTOBER De Franse fotograaf Pierre de Fenoÿl beijverde zich in de jaren ‘70 en ‘80 voor erkenning van de fotografie in Frankrijk. Daarna maakte hij reizen naar India, de Verenigde Staten, Italië en Egypte. Van deze reizen zijn zwart-witfoto’s te zien, maar ook films en documenten. TOURS (CENTRE) CHÂTEAU DE TOURS 25, avenue André-Malraux 37000 Tours www.jeudepaume.org

Leuk voor kinderen. De moeite waard, als u toevallig in de buurt bent. Hier zouden wij een omweg voor maken. Prima aanleiding voor een weekendje weg!

★★★ LES MÉTAMORPHOSES T/M 21 MAART 2016 In de Metamorfosen van Ovidius worden de schepping en geschiedenis van de wereld verteld volgens de Griekse en Romeinse mythologie. De klassieke goden, stervelingen en andere mythische figuren ondergaan telkens een dramatische gedaantewisseling (metamorfose). Het boek is al eeuwenlang een inspiratiebron voor veel kunstenaars. In het Louvre-Lens is nu werk van kunstenaars vanaf de Oudheid tot nu te zien, geïnspireerd op de Metamorfosen. De dertig werken komen uit diverse musea uit de regio. LENS (NORD-PAS DE CALAIS), LOUVRE LENS 99, rue Paul Bert, 62300 Lens, www.louvrelens.fr

EN ROU TE

PAU L L E B L A N C

BŒUF BOURGUIGNON Paul le Blanc is kunsthistoricus en gespecialiseerd in de romaanse kunst van Bourgondië. In iedere editie besteedt hij aandacht aan opmerkelijke kunst uit Frankrijk.

ZO HEEFT GOD DE SCHEP-

ping bedoeld. Dat dacht ik toen ik vanmorgen in een van de weilanden van de Morvan weer zo’n klein groepje witte Charolais koeien – nooit meer dan een stuk of twaalf – zag liggen. Ze boeren heel tevreden hun maaginhoud op, om die vervolgens rustig te herkauwen. Een beetje verderop staat de stier heel kalm toe te kijken. Ook hij kijkt reuze tevreden. Het is wat je noemt ‘een vredig tafereeltje’. Ik realiseerde mij ineens dat zo’n stier het hier vroeger heel wat zwaarder had. Dat ik alleen aan de stier dacht heeft waarschijnlijk alles te maken met het feit dat ik me daar onbewust mee identificeer. Maar dat is voer voor psychologen. Vroeger moesten die stieren namelijk hard werken om hout uit de bossen van de Morvan te slepen of om zware karren, volgeladen met In mijn overpein hout, voort te sjouwen. Ook zingen verschenen moesten ze de ploegen voorttrekken door de zware grond. ploeterende runderen, Het ging dan wel om gecasgecastreerde stieren en treerde stieren. Wij noemen die ossen, de Fransen spreken een schilderes met een van bœufs. Door de castratie mannelijk uiterlijk zijn ze zwaarder gespierd en zachtaardiger van karakter. Dat allemaal door een verminderde testosteronproductie. ‘Zo heb ieder nadeel zijn voordeel,’ filosofeerde Johan Cruijff al eens. Onwillekeurig moest ik denken aan dat grote schilderij (1,34 m. x 2,6 m.) van de Franse schilderes Rosa Bonheur (1822-1899) dat in het Musée d’Orsay in Parijs hangt en de mooie titel Labourage Nivernais (‘Het ploegen in de Nivernais’) draagt. Twee spannen van elk drie paar runderen trekken de ploegen door de zware grond. Drie mannen manen de indrukwekkende ossen tot uiterste krachtsinspanning. De ossen zijn zeer naturalistisch en met veel gevoel weergegeven en getuigen van een grote dierenkennis en schildervaardigheid van de kunstenares. Met dit werk, dat zij vervaardigde in opdracht van de Franse Staat, verwierf zij internationale faam. Haar grote specialiteit bestond uit het tekenen en schilderen van dieren, vooral paarden, honden en koeien. Maar Rosa Bonheur is niet alleen bekend vanwege haar artistieke kwaliteiten. Ze maakte bijvoorbeeld geen geheim van haar lesbische geaardheid, droeg vaak mannenkleren en had kortgeknipt haar. Voor het mogen dragen van een broek had zij overigens officiële

toestemming gekregen (een permis de travestissement), nadat zij eerder was gearresteerd op verdenking een mannelijke travestiet te zijn. Naar haar zeggen kon zij zich in mannenkleren gemakkelijker tussen de dieren begeven en ook bij het schilderen had het zo zijn voordelen. Een mannenpak zou minder snel ‘bevlekt’ raken dan een damesjurk. In 1865 was zij de eerste vrouw die de onderscheiding kreeg van Ridder in het Légion d’Honneur. Door velen wordt zij, al dan niet terecht, beschouwd als een van de voorloopsters van het feminisme, samen met de schrijfster George Sand en de actrice Sarah Bernhardt. Dit alles overdenkend werd het ineens een warboel in mijn hoofd. In plaats van te genieten van de tevreden runderen in het bucolische landschap van de Morvan, verschenen in mijn overpeinzingen ploeterende runderen, gecastreerde stieren en een schilderes met een mannelijk uiterlijk. Blijkbaar zit het leven toch ingewikkelder in elkaar dan ik dacht of hoopte. Goed om je dat te realiseren! Het getuigt natuurlijk ook van hoogmoed om te menen ook maar enig idee te hebben hoe God de schepping zou hebben bedoeld. Nederig en deemoedig besloot ik maar naar huis te gaan. en route

EN ROU TE

TAG GE RREEPPOORRTA

EN ROU TE

Le Petit Echo Een eeuw mode- en vrouwengeschiedenis in een notendop de la Mode MET ‘LE PETIT ECHO DE LA MODE’ BEZAT FRANKRIJK EEN GEZAGHEBBEND MODETIJDSCHRIFT DAT ZICH MEER DAN EEN EEUW WIST TE HANDHAVEN TOT HET IN 1983 MOEST STOPPEN DOOR TE LAGE VERKOOPCIJFERS. DE VERSCHENEN EDITIES ZIJN NU GEWILDE VERZAMELOBJECTEN EN GEVEN BOVENDIEN EEN UITSTEKEND BEELD VAN DE SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE VERANDERINGEN IN DE POSITIE VAN DE VROUW. TEKST: KARIN HAANAPPEL

EN ROU TE

E PETIT ECHO DE LA MODE WORDT IN 1880 OPGE

richt. De nummers verschijnen wekelijks en rond 1900 is er al een oplage van 300.000 exemplaren bereikt. Een halve eeuw later is dat aantal zelfs gestegen naar anderhalf miljoen exemplaren. Het magazine besteedt niet alleen aandacht aan mode voor vrouwen. Het hele gezin komt aan bod, al wordt de vrouw als lezeres duidelijk aangesproken. Niet gek, want decennia lang is zij de centrale figuur in het huiselijke domein. Naast mode is er aandacht voor la cuisine met heerlijke recepten, le ménage met aandacht voor de nieuwste huishoudelijke apparatuur en la lecture met recensies van boeken. De covers van het tijdschrift door de jaren heen geven niet alleen een fraai beeld van de veranderingen op modegebied, maar illustreren ook de positie van vrouwen tussen 1880 en 1983. Rose Bertin maakt Parijs hoofdstad van de mode Zoals de BBC serie The Story of Women and Art in 2014 terecht benadrukte, was het Rose Bertin (1747-1813) die ervoor zorgde dat Parijs de internationale hoofdstad van de mode werd. Al is zij inmiddels in de vergetelheid geraakt, tijdens het ancien régime wist deze Franse dame zich op te werken van een meisje uit de marchande de modes tot een internationaal beroemde modeontwerpster in Parijs. Helaas maakt de Franse Revolutie een eind aan haar carrière. In de 19e eeuw heeft de ideale vrouw geen beroep. Als toegewijde echtgenote en moeder is zij de koningin van het privédomein en beantwoordt zij volledig aan de vier pijlers van The Cult of True Womanhood, de vier kardinale deugden voor vrouwen: vroomheid, kuishuid, huiselijkheid en onderdanigheid. Van alle vrijheden die vrouwen in het ancien régime genoten, is niets meer over. Deze trend heerst tussen 1820 en 1860 en wordt bekrachtigd in tijdschriften, kranten en boeken.

Van ancien régime naar fin de siècle Het modebeeld illustreert de sociaal-maatschappelijke verandering in de positie van de vrouw goed. Na de buitensporige creaties uit het ancien régime (afb. 1) en de losse, neoklassieke gewaden uit de empiretijd (afb. 2) zien we tussen 1820 en 1860 de ingesnoerde en steeds kuisere mode. Men streeft ernaar de torso zo klein mogelijk te houden. Om de taille smaller te laten lijken, worden de rokken steeds volumineuzer, met als hoogtepunt de komst van de crinoline (afb. 3). De talloze onderrokken maken het bewegen haast onmogelijk, maar ledigheid van vrouwen toont de sociaal hoge status van haar echtgenoot. De draagster van deze kleding kan niet anders dan er een stoet bedienden op nahouden om haar te helpen. De enige bezigheid die een vrouw van goeden huize mag hebben, is het moederschap. Het is zeker geen toeval dat de crinoline juist nu mode wordt. De extra brede heupen verwijzen indirect naar de vruchtbaarheidsfunctie van vrouwen. De crinoline blijft ongeveer vijftien jaar in de mode en verandert regelmatig van vorm, maar altijd is de rok aan alle kanten even wijd, de taille slank en het lijfje nauwsluitend. Vanaf 1865 verandert het model van de rok ingrijpend. De stof wordt naar achteren, in draperieën, gedragen zodat de rok aan de voorkant min of meer recht valt. Deze wijze van stof draperen wordt aangeduid met het begrip tournure en is goed zichtbaar op het schilderij La Parisienne (afb. 4) van Auguste Renoir uit 1874. Tijdens de eerste jaren waarin Le Petit Echo de la Mode verschijnt, is de tournure (in de volksmond queue de Paris) volop aanwezig in het modebeeld (afb. 5). Zoals de covers van het tijdschrift aantonen, worden de tailles steeds strakker en verdwijnt de tournure tegen het einde van de 19e eeuw. De rokken vallen nu in een vrij sluike kloklijn over de heupen. De borst wordt naar voren gedrukt en moet vol zijn. Als je op dit gebied weinig te bieden hebt, kan worden volstaan met veel afhangende

R E P O R TA G E

EN ROU TE

kanten ruches om toch een vol effect te bereiken. De schouders worden breder door de grote pofmouwen, die soms met kussentjes gevuld worden. Dit heeft als gevolg dat de ingesnoerde taille nóg smaller lijkt. Rond 1895 zijn de tailles het dunst, met een omvang van amper 50 cm. Sommige vrouwen laten zelfs hun onderste ribben operatief verwijderen. Uiteraard komt dit de gezondheid niet ten goede en zijn er steeds meer stemmen te horen die andere kleding eisen. Reformkleding wordt haute couture Tijdens de bloeitijd van de art nouveau zien we de kenmerkende zweepslaglijn doorgevoerd worden in het modebeeld. De taille is vrij smal, waardoor het korset verplicht blijft. Toch wordt er ook praktische kleding gecreëerd. Er komen losse rokken, bloezen en jasjes die gemakkelijk te dragen zijn bij het wandelen, tennissen en fietsen. Deze verandering gaat gelijk op met de suffragettebeweging (eerste feministische golf). Vrouwen uit de gegoede klassen roepen op tot stemrecht (suffrage), onderwijs en gelijke lonen. Ook propageren zij een gezond en esthetisch ontwikkeld lichaam. Hieruit ontstaat de zogenaamde reformkleding die een fel protest is tegen de wespentaille. In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog verdwijnt het korset uit het modebeeld. Het is vooral Paul Poiret (1879-1944) die ontwerpen maakt waarbij het korset overbodig is, hoewel gezondheidsredenen voor hem nauwelijks een rol spelen. Zijn kleding geeft vrouwen veel bewegingsvrijheid (afb. 6). Voor Poiret is kleding een vorm van kunst. Zijn jurken zijn sensationeel vergeleken met de gangbare, ingesnoerde mode. Poiret laat zich vooral inspireren door de Ballets Russes en de sprookjes van

duizend-en-één nacht. Hij voert de harembroek in, inspireert mantels en jasjes op de kimono en zet dames een tulband op. In zijn vormgeving loopt hij vooruit op de roaring twenties. De grote rivaal van Paul Poiret en in alles zijn tegenpool is zonder twijfel Coco Chanel (1883-1971). Zij ontwerpt vooral eenvoudige en draagbare kleding, zó tijdloos dat je haar creaties nog steeds kunt dragen. Chanel laat zich niet inspireren door het verleden of exotisme, maar door herenkleding. Ook gebruikt zij nieuwe stoffen zoals jersey. Dit maakt haar hét icoon van de bevrijde vrouw die streeft naar gelijkwaardigheid. In 1917 knipt zij als een van de eerste vrouwen haar haren kort. Het wordt al snel een rage en luidt het tijdperk van les garçonnes (flappergirls) in. De Eerste Wereldoorlog mag dan de strijd van de suffragettes hebben stopgezet, tijdens de oorlog hebben vrouwen laten zien dat ze hun mannetje staan, en na de oorlog zijn ze geenszins van plan terug te keren naar het privédomein. The New Woman is volop aanwezig in de maatschappij, in tegenstelling tot The True Woman in de 19e eeuw. Tijdens de roaring twenties introduceert Chanel de korte rok die net onder de knie komt, ontwerpt sieraden van goedkope materialen en lanceert een parfum van synthetische geurstoffen. Le Petit Echo de la Mode volgt deze vernieuwingen op de voet en laat zich door Chanel inspireren. (afb. 7) In de jaren dertig worden de rokken weer langer. Brede schouders en smalle heupen worden het schoonheidsideaal. De japonnen zijn recht en slank zoals de kleding van Hollywood filmsterren (afb. 8). Het haar wordt glad gekapt, want een klein hoofd versterkt de indruk van lengte. Ook komen synthetische stoffen op, zoals kunstzijden kousen.

Tijdens de eerste jaren waarin ‘Le Petit Echo de la Mode’ verschijnt is de tournure nog volop aanwezig in het modebeeld

EN ROU TE

Parijs houdt de leidende rol als modestad Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog treedt overal schaarste op. Kleding gaat op de bon en mode is zinloos geworden. Van hoog tot laag moeten vrouwen hun oude kleren dragen of van uitgehaalde wol nieuwe stukken breien. Le Petit Echo de la Mode uit november 1940 toont een lachende moeder die haar dochter leert breien (afb. 9). Kousen zijn schaars en veel vrouwen lopen met blote benen. Sommigen verven zelfs hun benen bruin en tekenen er een achternaad bij om het effect van kousen te bereiken. Anderen dragen een lange broek, een mannenkledingstuk dat vrouwen eigenlijk niet behoren te dragen. De kleding in de oorlogsjaren is sober, eenvoudig en vooral praktisch. De haute couture heeft het zwaar. De Duitsers willen van Berlijn of Wenen de internationale hoofdstad van de mode maken, maar dat lukt hen niet. Parijs blijft overeind staan, zij het moeizaam. Na de oorlog wordt Europa geholpen bij de wederopbouw door Amerika, via het Marshallplan. De Verenigde Staten worden toonaangevend op veel vlakken, maar niet op het gebied van de mode. Door de oorlog heeft de Amerikaanse mode-industrie zich weliswaar kunnen ontwikkelen, maar zij richt zich niet zozeer op haute couture. Zij houdt zich vooral bezig met casual wear en confectiekleding. Het is Christian Dior die Parijs in 1947 weer de leidende rol in de modewereld geeft. Als reactie op de oorlogsmode ontwerpt hij een zeer vrouwelijke ligne corolle met een ingesnoerde taille, immens wijde rokken, gladde lijfjes, hooggehakte schoenen en een kleine hoed. De New Look van Dior is een grote sensatie, vrouwen kunnen weer vrouw zijn. Zelfs het korset komt heel eventjes terug. Ook Le Petit Echo de la Mode is in de ban van Dior (afb. 10). Toch is het niet de mode die alle vrouwen wensen. Chanel gruwt van de New Look. De Eerste Wereldoorlog had de vrouwenemancipatie gestimuleerd waardoor The New Woman tijdens de roaring twenties geboren kon worden. Het

symbool van vrijheid werd de korte rok. Met zijn New Look lijkt Dior terug te willen naar de rustige tijden van The True Woman toen vrouwen thuis bleven. De sociaal-maatschappelijke druk op de vrouw als ideale moeder en perfecte echtgenote lijkt deze mode te onderstrepen. Echter, niet alle vrouwen kunnen en willen hun pas verworven vrijheden opgeven. Door het gebrek aan mannen zijn veel vrouwen gedwongen om te werken. In het midden van de jaren vijftig maakt Chanel een enorme comeback met haar comfortabele mantelpakjes (afb. 11) van mannelijk tweed, die stevig omarmd worden door de werkende vrouwen en een voorbode vormen voor het feminisme van de daaropvolgende jaren. Het einde van Le Petit Echo de la Mode De sociale druk van de jaren vijftig, maar ook de uitvinding van de pil, leiden onherroepelijk tot de emancipatiebewegingen van de jaren zestig en zeventig (tweede feministische golf). De mode gaat weer radicaal om. Naast de introductie van de ultrakorte rok in 1962 zorgt Yves Saint Laurent een paar jaar later dat vrouwen eindelijk broeken kunnen dragen. Door de hippiebeweging van de jaren zeventig worden stoffen met hele wilde patronen, gebaseerd op Popart en psychedelische Opart, erg gewild. Ook ‘mode van de straat’ krijgt steeds meer invloed, met als sterkste voorbeeld de spijkerbroek en het T-shirt. In de jaren tachtig krijgt de punkbeweging invloed op de mode, scheuren in jeans en het dragen van ondergoed als bovenkleding sijpelen in mildere vorm door naar het bredere publiek. De tijd dat er slechts één soort kleding in de mode was, is voorgoed voorbij. Daar komt nog bij dat vrouwen de corporate ladder gaan beklimmen en power-dressing nodig hebben. De eerste fase van de tweeverdieners dient zich aan en de yup komt op. Het moge duidelijk zijn dat vanaf de jaren tachtig het bestaansrecht van en route Le Petit Echo de la Mode verdwijnt.

In het midden van de jaren vijftig maakt Chanel een enorme comeback met haar comfortabele mantelpakjes van mannelijk tweed

(weer) studeren iets voor jou?

zoek je een opleiding tot tolk/vertaler op hbo-niveau? of juist een boeiende kortlopende cursus? kijk op www.itv-hogeschool.nl

EN ROU TE

FRANCE

S A MENGE S TELD DOOR PATRICI A JACOB

cUlTure strip- en kinderboeken aan bod. Met 200 schrijvers, 80 uitgevers en 30.000 bezoekers is dit het belangrijkste culturele najaarsevenement van de stad. Entree: € 4,- per persoon.

ART 3G

WWW.LA25EHEUREDULIVRE.FR

FESTIVAL ACTORAL MARSEILLE, PROVENCEALPES-CÔTE D’AZUR 24 SEPTEMBER - 10 OKTOBER

Op dit internationale festival rond de hedendaagse kunst en letteren tonen schrijvers, regisseurs, choreografen, dichters en beeldend kunstenaars in verschillende theaters hun kijk op de wereld. De Nederlandse choreograaf Arno Schuitemaker voert met een danser I is an Other op, een stuk waarin beelden, bewegingen en gedachten in elkaar overvloeien. De Franse hoogleraar en schrijver Jérôme Game (poëzie, essays) komt voor een van zijn befaamde lectures-performances. De Britse performer Phil Hayes zal met twee tegenspelers in Legends & Rumours ontrafelen hoe memorabele momenten ontstaan. Tickets: vanaf € 5,- per stuk, reserveren via de site. WWW.ACTORAL.ORG

FOIRE INTERNATIONALE D’ART CONTEMPORAIN ART 3G BORDEAUX, AQUITAINE 25 - 27 SEPTEMBER

Sympathieke kunstbeurs die dit jaar voor de tweede keer plaatsvindt in het Parc des Expositions van Bordeaux, een van de levendigste

steden van Frankrijk. In een ‘jazzy ambiance’ laten lokale galeries en galeries uit onder meer Canada, Italië en Duitsland hedendaagse schilderijen en beeldhouwwerken zien. Entree: € 10,per persoon. WWW.ART3G.COM

misten in Saint-Quentinla-Poterie en een begeleide wandeling door Meynes en omgeving, inclusief wijnproeverij. Kijk voor prijzen en reserveringen in het digitale programma. PAYS-UZEGE-PONTDUGARD.FR

LA 25E HEURE DU LIVRE LE MANS, PAYS DE LA LOIRE 10 - 11 OKTOBER

OCTOBRE NATURE PAYS-UZÈGE-PONT DU GARD LANGUEDOC-ROUSILLON 1 - 31 OKTOBER

De hele maand kunt u wandel-, klim-, kano- en paardrijdroutes volgen om de natuur en cultuur van het gebied tussen de Cevennen en de Rhône Vallei te ontdekken. Vorig jaar op het programma: een openluchttour langs kunstwerken bij het pittoreske Lussan, een expositie van dertig kera-

Diversiteit troef op deze boekenbeurs sinds 1978. In onder meer cultureel centrum Les Quinconces zijn debatten over Franstalige literatuur, interviews met schrijvers, muziekvoorstellingen, exposities en workshops. Behalve literaire werken komen ook misdaad-, science fiction-, FOTO: ALAIN SZCUCZYNSKI

BORIS BEREZOVSK Y © YURI BOGOMA Z

PIANOSCOPE BEAUVAIS, PICARDIE 15 - 18 OKTOBER

Sinds het overlijden van de Franse pianiste Brigitte Engerer voert de Russische pianist Boris Berezovsky de artistieke regie over haar geesteskind. In navolging van zijn populaire voorgangster heeft hij ook dit jaar weer een masterclass van een topmusicus geregeld in het Conservatoire en jonge internationale pianisten (Thomas Enhco, Ekaterina Derzhavina, Duo Jatekok) gecontracteerd. Tickets: € 17,- per persoon voor drie concerten, reserveren via de site. WWW.PIANOSCOPE.BEAUVAIS.FR

EN ROU TE

FESTIVAL DE DANSE CANNES, PROVENCE-ALPESCÔTE D’AZUR 20 - 29 NOVEMBER

MONTPELLIER, LANGUEDOC-ROUSILLON 24 OKTOBER - 31 OKTOBER

CANNES

Een selectie van de beste films uit het Middellandse Zeegebied, Portugal, Armenië en landen rond de Zwarte Zee. Naast filmvoorstellingen op verschillende locaties zijn er ook debatten en workshops. Vorig jaar was er speciale aandacht voor het werk van de Italiaanse regisseur Antonio Pietrangeli (Fantasmi a Roma) en dat van Leïla Bekhti (Un prophète), een Franse actrice van Algerijnse komaf. De Spaanse Agustí Vila kreeg toen de belangrijkste festivalprijs, de Antigone d’or, voor La mosquitera, een drama over een disfunctionele familie met onder anderen Geraldine Chaplin. Entree: € 7,- per film.

met technieken uit klassieke en hedendaagse dans. De laatste dans, Carmen, is voor de Compagnie Nationale de Danse d’Espagne. Tickets: vanaf circa € 14,- per stuk, reserveren via de site.

WWW.CINEMED.TM.FR

FESTIVALDEDANSE-CANNES.COM

FESTIVAL DE DANSE DIRECTION ARTISTIQUE

GASTRONOMADES

BRIGITTE LEFÈVRE

ANGOULÊME, POITOUCHARENTES 27 - 29 NOVEMBER

20-29 NOV. 2015

Photo : Yang Dong Min - Cinebee.net

20 E ÉDITION

HERVÉ KOUBI MICHÈLE NOIRET DEBORAH COLKER CATHERINE DIVERRÈS CIE HIATUS - D. LINEHAN GROUPE GRENADE - J. BAÏZ CCN MONTPELLIER - C. RIZZO BALLET DU CAPITOLE - K. BELARBI ÉCOLE DE DANSE DE L’OPÉRA DE PARIS BALLET DE L’OPÉRA DE LYON - J. KYLIÁN CIE NALE DE DANSE D’ESPAGNE - J. MARTÍNEZ CIE NALE DE DANSE DE CORÉE - T. SAARINEN CCN FRANCHE-COMTÉ - H. FATTOUMI - É. LAMOUREUX www.festivaldedanse-cannes.com POINTS DE VENTE HABITUELS & BILLETTERIE PALAIS DES FESTIVALS 04 92 98 62 77

U N É V É N E M E N T # M A I R I E D E CA N N E S - R É A L I S AT I O N PA L A I S D E S F E S T I VA L S E T D E S C O N G R È S

YOU’RE NE X T » (1979) VAN MATI KL ARWEIN. ©ADAGP

Licences : 1-1078988 / 2-1078987 / 3-1078989 - © Palais des Festivals et des Congrès de Cannes. Programme sous réserve de modifications. Toute reproduction ou copie est interdite.

CINEMED

Prestigieus internationaal dansfestival dat om de twee jaar plaatsvindt. Vele balletten beleven hier hun (wereld)première. De openingsdans is dit jaar voor de Compagnie Nationale de Danse de Corée. Dit Koreaanse gezelschap voert Vortex op, een choreografie van de Fin Tero Saarinen, die bewegingen uit de gevechtkunst laat samensmelten

Cognac, de oesters van Marennes-Oléron, geitenkaasje chabichou, verfijnd lamsvlees. Aan topproducten geen gebrek in de PoitouCharentes. Tijdens Gastronomades kunt ze allemaal proeven en kopen. Lokale chefs laten zien wat er met deze ingrediënten mogelijk is en proberen elkaar de loef af te steken met hun vakmanschap. WWW.GASTRONOMADES.FR

RENCONTRES TRANS MUSICALES RENNES, BRETAGNE 2 - 6 DECEMBER

Ontmoet de popsterren van morgen op dit jaarlijks terugkerende trendsettende muziekfestival. Klinkende namen als Lenny Kravitz, Etienne Daho, Stromae and The Fugees traden ooit ‘anoniem’ op in het Parc Expo van Rennes. Wie er dit jaar komen? Reken maar op een verrassende line-up met een focus op rock, hip hop,

soul en funk. Tickets: vanaf € 22,- per dag, reserveren via de site. WWW.LESTRANS.COM

FÊTE DES LUMIÈRES LYON, RHÔNE-ALPES 5 - 8 DECEMBER

Jaarlijks vieren de Lyonnais dit lichtfeest rond de dag van Maria’s Onbevlekte Ontvangenis (8 december). Met dit feest bedankt Lyon de Heilige Maagd, omdat zij volgens de gelovigen de stad van de pest bevrijd heeft in de 19e eeuw. Vier avonden lang staan letterlijk alle kerken, bruggen en belangrijke openbare gebouwen in de schijnwerpers. Bij veel van de zeventig lichtspektakels is achtergrondmuziek. WWW.FETEDESLUMIERES.LYON.FR

Méér gastronomie: van 25 tot en met 27 september brengt La France een ode aan haar cuisine tijdens het Fête de la Gastronomie. Op de derde donderdag van november heffen de Fransen het glas op de komst van de Beaujolais Nouveau.

EN ROU TE

S A MENGE S TELD DOOR PATRICI A JACOB

cUlTure

PA RIS

PHOTOQUAI 22 SEPTEMBER - 22 NOVEMBER

Ook bekend als de Biennale des images du monde. Om de twee jaar geeft het Musée du Quai Branly ruim baan aan niet-Europese fotografie. Veertig fotografen van landen uit Afrika, Azië, Noord-, Midden- en Zuid-Amerika en Oceanië exposeren twee maanden lang hun werk op de kades langs de Seine tegenover het museum. Het thema van de expositie is deze keer ‘We Are Family’. WWW.PHOTOQUAI.FR

NUIT BLANCHE 3 OKTOBER

Tijdens de nacht van 3 op 4 oktober blijven cultuurliefhebbers wakker om zich gratis te laven aan exposities, dansvoorstellingen, installaties, concerten en theatervoorstellingen van

NUIT BL ANCHE

FÊTE DES VENDANGES DE MONTMARTRE

kunstenaars uit de hele wereld. Dool met hen mee langs meer dan twintig locaties in Parijs. WWW.QUEFAIRE.PARIS.FR/NUITBLANCHE

FÊTE DES VENDANGES DE MONTMARTRE 7 - 11 OKTOBER

Parijs’ eigen wijngaard levert jaarlijks slechts rond de vierhonderd flessen op. Maar als het oogsttijd is, dan vieren de bewoners dat op grootse wijze. Ze klauteren en masse de noordelijke flank van La Butte Montmarte op richting de wijngaarden van de Clos Montmartre. Er zijn rondleidingen, exposities en wijnproeverijen. Er kan worden gedanst en er is vuurwerk. Restaurants serveren speciale menu’s.

WEEK-END CHAGALL ET LA MUSIQUE 16 - 18 OKTOBER

Marc Chagall, de in 1985 overleden Franse kunstschilder van Joods-WitRussische komaf, schilderde het plafond van de Parijse Opéra Garnier en enkele panelen van de Metropolitan Opera in New York. In zijn leven heeft muziek altijd een grote rol gespeeld.

IN DREAMS: DAVID LYNCH REVISITED 21 - 22 NOVEMBER

Hoe? Dat laat de expositie Marc Chagall, Le triomphe de la musique vanaf 13 oktober in de Philharmonie de Paris zien. Wat later krijgt hij een muzikaal eerbetoon. Zo speelt een ensemble met de veelbelovende violiste YouJung Han een muziekstuk dat is gebaseerd op Jiddische verhalen. Tickets: € 25,- per stuk, reserveren via de site.

Meer dan welke andere regisseur ook gebruikt David Lynch songs en muziek om beelden kracht bij te zetten. Dat deed hij niet alleen in zijn veelgeprezen televisieserie Twin Peaks, maar ook in films als Blue Velvet, Wild at Heart en Lost Highway. Voor In Dreams heeft de Britse multi-instumentalist David Coulter muzikale hoogtepunten uit zijn films verzameld. Een band met onder anderen Stuart Staples (Tindersticks), Jehnny Beth (Savages) en Mick Harvey (ex-The Bad Seeds) maakt van de Philharmonie de Paris één groot surrealistisch universum. Tickets: vanaf € 30,- per stuk, reserveren via de site.

WWW.PHILHARMONIEDEPARIS.FR

WWW.FETEDESVENDANGESDEMONTMARTRE.COM

O Cédille - Crédit photo : Getty Images

NL_220x148_5+3_A&E_Sestava 1 8/5/15 2:11 AM Stránka 1

Vous parlez déjà français... Parlez-le encore mieux grâce à TV5MONDE ! RENDEZ-VOUS SUR WWW.APPRENDRE.TV

EN ROU TE

R E P O R TA G E

SANCERRE, SAND Eten, drinken en bewonderen in de Berry & CHAVIGNOL

DAT ER WEINIG TOERISTEN IN DE BERRY ZIJN, MAG EEN WONDER HETEN. DEZE STREEK HEEFT NAMELIJK VEEL GASTRONOMISCHE EN CULTURELE SCHATTEN IN DE ETALAGE. EN ROUTE LEIDT U DOOR HET GEBIED WAAR FRÉDÉRIC CHOPIN EN GEORGE SAND ELKAAR DE LIEFDE VERKLAARDEN. • TEKST EN FOTOGRAFIE: FERRY VAN DER VLIET

I 30

EN ROU TE

IK GEBRUIK PARIJS VAAK ALS PIED-À-TERRE VOOR EEN UITSTAPJE

naar de wijnstreken aan de zuidkant. Vrijwel iedereen kent het Loiredal, maar mijn culinaire avontuur brengt u naar een minder bekend gebied: de Berry, in het hart van Frankrijk. Deze prachtige streek ligt grotendeels buiten de toeristische routes en wordt doorkruist door drie rivieren: de Loire, de Cher en de Indre. Vredige dorpjes, elegante landhuizen en wijngaarden zover het oog reikt, maar ook graanvelden, oude bossen en uitgestrekte weiden met de bekende Limousin-runderen. Het vlees van dit slachtvee draagt keurmerken als Blason Prestige en doet de harten van gourmands sneller kloppen. Natuurlijk drinken ze er een prachtige AOC-wijn uit de streek bij, zoals die van Sancerre en Reuilly. Alsof dit allemaal nog niet genoeg is, kunnen fijnproevers zich in de Berry ook nog eens tegoed doen aan culinaire hoogstandjes met wild en aan uitstekende geitenkazen.

u de appellations Sancerre, Pouilly-Fumé, Menetou-Salon, Reuilly en Châteaumeillant. U komt ook langs Chavignol. Dit stadje heeft zijn naam gegeven aan de beroemde geitenkaasjes die gastronomen doen watertanden; de Crottin de Chavignol. Een kleine ronde kaas, zacht, droog, blauw of repassé, al naar gelang de rijping. De kaas wordt al sinds de 16e eeuw op dezelfde wijze geproduceerd en heeft dan ook een AOC-keurmerk. Omdat ik toch in de buurt ben, ga ik langs bij Chèvrerie de la Tour, waar 160 geiten borg staan voor deze overheerlijke geitenkaas. Daarna ga ik op zoek naar een mooie fles Sancerre. Die zal ik zeker vinden in een van de grootste wijnkelders in dit gebied: de Cave Eric Louis - Celliers de la Pauline. Jaarlijks bottelen ze hier 400.000 flessen. Ze maken al wijn sinds 1860.

Kathedraal van Bourges Op slechts 46 kilometer van Sancerre ligt de provinciehoofdstad Bourges, een architectonische parel door de vakwerkhuizen, tuinen, Straatjes van Sancerre stadswallen en de Cathédrale Saint-Étienne, een van de mooiste De eerste halte op mijn culinaire trip is Sancerre, bekend van zijn gotische kathedralen in Frankrijk. droge witte wijn met de smaak van ‘vuursteen’. Het prachtige oude De stad van de succesvolle koopman Jacques Cœur, een van stadje ligt op een heuvel aan de linkerkant van de Loire en biedt de rijkste mannen van middeleeuws Frankrijk, werd in de 1487 een mooi uitzicht over de omliggende wijngaarden. In de smalle getroffen door een allesvernietigende brand. Ondanks dat groeide straatjes van Sancerre zijn nauwelijks parkeerplaatsen. Volg de Bourges in de middeleeuwen uit tot een belangrijk religieus en bordjes Centre-Ville en parkeer uw auto op de grote parkeerplaats artistiek centrum. Vandaag is Bourges een stad met alom bekende net buiten Sancerre. muziekscholen en instituten voor schone kunsten. Jaarlijks zorOm de leukste plekjes in het stadje te ontdekken, kunt u het gen de vele muziekfestivals voor een goede sfeer. Plan zeker twee beste bij het Office du Tourisme aan de Esplanade Porte César een dagen voor deze parel van de Berry. Haal informatie bij het centraal plattegrond met een wandeling halen. Op de wandelroute ligt onder gelegen toeristenbureau aan de rue Victor Hugo en wandel, zoals meer de Tour des Fiefs, een prachtige donjon uit de 14e eeuw en het ik, vanaf daar door de stad. enige overblijfsel van het kasteel van de graven van Sancerre. Vanaf Binnen een paar minuten ben ik bij kathedraal van Bourges, de top heeft u een magistraal uitzicht over het een UNESCO-werelderfgoed. Ik kom er aan Loiredal en de heuvels van de Sancerrois. Bij DIT STADJE HEEFT het einde van de ochtend wanneer de glas-inhelder weer verschijnt zelfs de kathedraal van loodramen aan de zuidzijde op hun mooist ZIJN NAAM GEGEVEN zijn. De kathedraal is 124 meter lang, 41meter Bourges aan de horizon. en ruim 37 meter hoog en behoort tot AAN DE BEROEMDE breed Maison des Sancerre de grootste kathedralen van het land. Het Het Maison des Sancerre naast de Église duurde ruim 65 jaar om de kathedraal te bouGEITENKAASJES Notre-Dame de Sancerre mag u ook niet miswen (1195-1260). De onbekende architect sen. Dit prachtig gerestaureerde pand uit de DIE GASTRONOMEN bouwde de kathedraal zonder dwarsbeuken. 14e eeuw was in de 18e eeuw een kuiperij. Nu Gecombineerd met de ongekende hoogte zorgt kunt u er Sancerrewijn proeven en de wereld DOEN WATERTANDEN: dit voor een oogverblindende lichtinval door van de wijnbouw leren kennen. De Sancerre de veelkleurige gebrandschilderde ramen. De DE CROTTIN DE wijnregio telt 3.000 hectare en brengt wijnen oude glas-in-loodramen uit de 12e tot de 17e van de sauvignon blanc voort. Wijnmakers in eeuw vormen, samen met die van Chartres, CHAVIGNOL andere plaatsen vinden dit een moeilijk druif, een van de belangrijkste collecties glasramen maar in dit gebied weten ze er wel raad mee; de droge, levendige in Frankrijk. Centraal in de kerk staat een astronomisch uurwerk uit witte wijnen die ze er hier van maken zijn knisperend met een fijne 1424, ontworpen door kanunnik en wiskundige Jean Fusoris. Vóór frisheid van kruisbessen, asperges en gemaaid gras. Behalve witte de lunch waag ik mij aan de beklimming van de noordelijke toren. komen er ook rode wijnen uit deze regio. Ze zijn gemaakt van de 396 treden later heb ik een panoramisch uitzicht over de kerk en stad. pinot noir. Via de place Étienne-Dolet en de rue du Guichet loop ik naar Een bezoek aan het stadje Sancerre is niet compleet zonder mijn lunchadres: Restaurant Le Cercle, dichtbij de kathedraal. In een lunch (of diner) in een van de vele restaurants, uiteraard in een prachtig pand uit 1844 omgeven door tuinen koken Pascal en combinatie met een goed glas Sancerre. Mijn tip: restaurant La Tour Christophe Chaupitre op topniveau. Het restaurant heeft één ster van chef-kok Baptiste Fournier. Voor slechts 29 euro krijgt u daar en ook hier kun je voor een redelijke prijs (26 euro) een volledig een lunchmenu. En dat voor een restaurant met één Michelinster. driegangenmenu krijgen. Chèvrerie de la Tour in Chavignol De Sancerrois in het oosten van de Berry is zowel bekend van de wijn als de geitenkaas. De Route des Vignobles en cœur de France leidt u langs glooiende wijngaarden en velden met grazende geiten. In dit gebied bevinden zich niet alleen 450 wijnboeren, maar ook 340 ondernemingen die zich bezighouden met de wijnbouw. Zo ontdekt

Gallo-Romeinse ringmuur van Bourges Keuze te over in Bourges. Na de lunch kan ik bijvoorbeeld naar het Hôtel des Échevins uit 1489 gaan. Dit fraai gerestaureerde huis van de schepenen uit 1489 doet nu dienst als museum, waar voornamelijk de moderne kleurrijke kunstwerken van Maurice Estève zijn te zien.

R E P O R TA G E

EN ROU TE

SANCERRE

CHAVIGNOL

BOURGES

EN ROU TE

MAISON DE GEORGE SAND

ABBAYE DE NOIRLAC

Het paleis van de puissant rijke middeleeuwse koopman Jacques Cœur, hoofd van de Parijse Munt en koninklijk schatmeester van Karel de VII in 1443, is ook een bezoek waard. Dit rijk versierde paleis is gebouwd op de restanten van de Gallo-Romeinse stadsmuren. Het is een van de mooiste en weelderigste civiele bouwwerken uit de gotiek. In sommige stadsdelen is de Gallo-Romeinse ringmuur van het vroegere Avaricum nog steeds te zien. Deze muur uit de 4e eeuw scheidt de bovenstad van de benedenstad. Wie de muur volgt, maakt gegarandeerd een bijzondere wandeling. Ook aangenaam om te wandelen: de rue Mirebeau en de rue Bourbonnoux, de voormalige hoofdstraat van Bourges met fraaie vakwerkhuizen. Hier bereikt u de koorafsluiting van de kathedraal waar ik nog een bezoek breng aan de schitterende tuinen van het aartsbisdom: de Jardins de l’Archevêché.

vrouw Renée zette het kasteel vol bijzondere meubels en accessoires. De inrichting was ongekend luxueus voor die tijd. Door Bouges te kopen kon Henry zich als kasteelheer wijden aan zijn hobby’s: paardrijden, de jacht en tochten maken. Een en ander is duidelijk zichtbaar in de paardenstallen, waar elke box de naam draagt van het laatste paard dat er stond. De tuigkamer staat vol met zadels, leidsels en halsters, de meeste gemaakt door prestigieuze zadelmakerijen als Hermès in Parijs. De paarden hadden ook een voetbad om de hoeven te reinigen, voordat zij terugkeerden naar de stal.

Abbaye de Noirlac in Bruère-Allichamps De laatste halte van mijn trip is Abbaye de Noirlac in BruèreAllichamps. Deze uiterst sobere cisterciënzer abdij uit 1136 doet mij denken aan een decor uit de film The Name of the Rose (1986) met Sean Connery en F. Murray-Abraham in de hoofdrolMaison de George Sand in Nohant-Vic len. Toch wordt deze abdij beschouwd als een van de mooiste Aurore Dupin is beter bekend onder de naam George Sand. Ze kloostercomplexen van Frankrijk. werd geboren in Parijs, maar groeide op in het huis van haar grootDe soberheid vindt u terug in de rechte lijnen en de eenvoud van moeder in Nohant-Vic, circa 75 kilometer van Bourges. Tussen de gebrandschilderde ramen. De kloostergang vormde het hart van 1830 en 1876 schreef ze onafgebroken romans, verhalen, novelles, de abdij en was voorbehouden aan de monniken die het klooster toneelstukken en politieke artikelen. Vanaf niet mochten verlaten zonder toestemming 1835 werd zij ook politiek actief en maakte zij van de abt. De regels van het klooster schreABBAYE DE NOIRLAC zich onder meer sterk voor gelijkheid tussen ven absolute stilte voor, zodat de monniken mannen en vrouwen. Haar huis in Nohant-Vic DOET DENKEN AAN verplicht waren te communiceren door midgroeide uit tot een vrijplaats voor kunstenaars, del van gebaren of via geschreven taal. Een EEN DECOR UIT DE handleiding, verkrijgbaar in vele talen, voert zoals Honoré de Balzac, Gustave Flaubert en Frédéric Chopin – haar geliefde. In haar de kelder, het klooster, de abdijkerk, FILM THE NAME OF udedoor landgoed zijn overal materiële sporen van de kapittelzaal, de refter en de verblijven beroemde schrijfster aanwezig. Heel bijzonder van de monniken en de lekenbroeders. Twee THE ROSE zijn de twee theaters voor marionetten en gescheiden gemeenschappen. De lekenbroeechte toneelspelers. In deze theaters werd haar werk als generale ders waren niet gebonden aan de heilige geloften. Vaak waren repetitie opgevoerd, ter voorbereiding voor de echte stap naar de het arme ambachtslieden en landbouwers die in ruil voor kost en theaters van Parijs. inwoning zorgden voor de zelfvoorziening van de abdij. De dag van de monnik speelde zich af tussen 02.00 uur ‘s morgens en 19.00 Kasteel van Bouges uur ‘s avonds en werd onderbroken door godsdienstoefeningen als Het volgende monumentale pand, het Château de Bouges, vindt bidden, biechten en de mis bijwonen. De zwijgplicht werd alleen u zo’n 50 kilometer verderop, in Bouges-le-Château. Toen Claude opgeheven tijdens het voorlezen van de bijbel. Leblanc de Marnaval, de rijke eigenaar van de smederijen van Tijd om deze bijzondere streek voor nu gedag te zeggen. De Clavières, het landgoed in 1765 kocht, liet hij het oude gebouw soberheid van het klooster versus de overdadige luxe van prachtige afbreken om plaats te maken voor een kasteel met een geraffineerde landhuizen en kastelen. Iets om over na te denken tijdens mijn Italiaanse vormgeving. terugrit naar Parijs. In de 19e eeuw volgden de eigenaars elkaar op. Maar het kasIn mijn rechterooghoek zie ik een groepje koeien gezapig grazen teel is het meest veranderd door de echtgenote van Henry Viguier, op een groene heuvel. ‘Vachement bien’, zoals ze hier zeggen. Het en route directeur van het Parijse warenhuis Bazar de l’Hôtel-de-Ville. Zijn is en was groots.

R E P O R TA G E

EN ROU TE

WIJN PROEVEN

CELLIERS PAULINE

CHÂTEAU DE VALANCAY

PRATIQUE BEZIENSWAARDIG Maison des Sancerre 3, rue du Méridien 18300 Sancerre Alle dagen geopend van 4 april tot 1 november. Openingstijden variëren per maand. In september geopend van 10.00 - 19.00 u. maison-des-sancerre.com

Chèvrerie de la Tour La Tour - 18250 Neuvy-DeuxClochers Openingstijden afhankelijk van activiteit. bienvenue-a-la-ferme.com

Maison de George Sand 36400 Nohant-Vic Openingstijden variëren per maand. In september alle dagen geopend van 10.00 12.30 u. en van 14.00 - 18.00 u. monuments-nationaux.fr

Château de Bouges 36110 Bouges-le-Château Openingstijden variëren seizoen. In september en oktober alle dagen geopend behalve dinsdag van 10.00 - 12.00 u. en van 14.00 - 18.00 u. monuments-nationaux.fr

Abbaye de Noirlac 18200 Bruère-Allichamps Openingstijden variëren per seizoen. Van 1 april tot 31 oktober alle dagen geopend van 10.00 - 18.30 u. abbayedenoirlac.fr

Pratique

RESTAURANTS

Restaurant La Tour 31 Place Nouvelle Place 18300 Sancerre latoursancerre.fr

Restaurant Le Cercle 44 boulevard Lahitolle 18000 Bourges restaurant-lecercle.fr

HOTELS Hotel La Côte des Monts Damnés Place de l’Orme - Chavignol 18300 Sancerre montsdamnes.com

L’Hôtel de Panette 1 rue Henri Ducrot 18000 Bourges panette.fr

Prieuré Notre-Dame d’Orsan 18170 Maisonnais prieuredorsan.com

OVERIG Cave Eric Louis - Celliers de la Pauline Le Bourg 26 rue de la Mairie 18300 Thauvenay sancerre-ericlouis.com

Route des Vignobles en cœur de France Route de Chavignol 9 18300 Sancerre berryprovince.com

Tuinroute door de Loirestreek FRANSE SYMMETRIE EN ENGELSE SPONTANITEIT

IN HET GEBIED TUSSEN CHARTRES EN TOURS ZIGZAGGEN TALLOZE BEZOEKERS TUSSEN MONUMENTALE PANDEN. MAAR ER ZIJN MINDER MENSEN DIE HUN VIZIER RICHTEN OP DE VELE TUINEN DIE ER ZIJN. WIJ PRESENTEREN U ER VIER, ELK MET EEN EIGEN SFEER. • TEKST: PATRICIA JACOB

R E P O R TA G E

EN ROU TE

FOTO: PATRICK FORGET, SAGAPHOTO

LE PRÉ CATELAN

HEEFT U OOIT UNE MADELEINE DE PROUST

gehad? U weet vast dat een madeleine een kleine schelpvormig cake uit Commercy is en dat Proust géén bakker was. Wat ik wil weten is of u ooit naar aanleiding van iets kleins – een gebaar, geur, voorval – bent overvallen door emoties of herinneringen. Ik kwam erachter dat une madeleine de Proust een eeuwenoude Franse uitdrukking is, toen ik het Maison de Tante Léonie bezocht, ook bekend als het Musée Marcel Proust. In dit huis bracht Proust (1871-1922) als kind geregeld zijn paas-en zomervakanties door. Hij dronk er bloesemthee met zijn tante en doopte er dan een madeleine in. Als hij later als volwassene die smaak weer proeft, komen zijn jeugdherinneringen bovendrijven. Hij beschrijft ze tot in detail in À la recherche du temps perdu (Op zoek naar

de verloren tijd), een roman in zeven delen. Het huis waar de schrijver vakantievierde staat in Illiers-Combray, een dorpje in het departement Eure-et-Loir, circa dertig kilometer van Chartres. In zijn meesterwerk voert hij dit gehucht op als Combray. In 1971, zijn honderste geboortejaar, werd de fictieve dorpsnaam toegevoegd aan de oorspronkelijke dorpsnaam Illiers. Dicht bij het vakantieadres ligt een andere plek die aan Proust herinnert: Le Pré Catelan. De tuin die in deel één van de reeks, Du côté de chez Swann, figureert als Parc de Tansonville, is ontworpen door zijn oom Jules Amiot. Le Pré Catelan is intiemer en romantischer dan zijn naamgenoot in het Parijse Bois de Boulogne. Het is un jardin à l’anglaise: perenbomen, platanen en inheemse planten groeien er op los, vrij van enige symmetrie. Een kabbelend stroompje, houten bruggetjes, een duiventil in Arabische stijl, een grot en een groen ‘tuinhuisje’ vallen op. Een rustige plek, ideaal voor een picknick met corned beef, asperges, chocolademousse en madeleines – de favoriete gerechten van Proust. Le Pré Catelan was de tweede van de vier tuinen die ik bezocht tijdens mijn trip door de Loirestreek, in dit geval; grofweg het gebied tussen Chartres en Tours. De tuinen

liggen dicht bij elkaar. U kunt gemakkelijk van de ene naar de andere tuin rijden. Fietsen is een goed alternatief; bergen ontbreken, heuveltjes zijn schaars. Bovendien kunt u dan een nieuwe fietsroute uitproberen (zie kader Saint-Jacques à Vélo). MUSÉE PROUST

EN ROU TE

FOTO: PATRICK FORGET, SAGAPHOTO

TUIN VAN CHÂTEAU DE MAINTENON

MIJN TRIP BEGON IN MAINTENON, EEN

dorpje dicht bij Chartres op de plek waar de Eure en de Voise samenkomen. Dé lokale tuin, die van het Château de Maintenon, is veel groter dan je in een dorp met nog geen 4500 inwoners verwacht. In het kasteel woonde ooit Madame de Maintenon, de weduwe van dichter Paul Scarron en de

heimelijke echtgenote van Lodewijk XIV. Een intrigerende persoonlijkheid – ‘More brain than heart,’ volgens mijn gids. Aan de hand van het boek dat Hans Bots en Jan Schillings recentelijk over haar schreven, kunt u uw eigen oordeel vormen over deze ‘eenvoudige’ dame die geboren werd als Françoise d’Aubigné. Château de Maintenon werd vanaf 1509 in renaissancestijl verbouwd. Met financiële hulp van de koning kon Madame de Maintenon het kasteel in 1674 kopen. In de tuin ligt de ruïne van een aquaduct dat Lodewijk XIV door bouwmeester Sébastien Le Prestre de Vauban wilde laten realiseren, maar dat er nooit is gekomen. Via dit aquaduct wilde hij water van de Eure naar de tuinen en fonteinen van Versailles laten stromen. Behalve Vauban had Lodewijk XIV ook de landschaps- en tuinarchitect André Le Nôtre ingeschakeld. Na de tuinen van Versailles mocht hij zijn creativiteit inzetten voor de tuin van het kasteel in Maintenon. In 2013, vierhonderd jaar na het overlijden van Le Nôtre, is de kasteeltuin gerenoveerd op basis van zijn originele ontwerpen die in

de Biblothèque national de France lagen. Patrick Pottier, hoofdtuinier van Château du Champ de Bataille, kreeg de leiding over dit project. De tuin is nu weer precies zoals Le Nôtre en de Zonnekoning dat graag zagen: impeccable; onkruid is er een vloek, de tuiniers ‘kleuren er binnen de lijntjes’. Zo zorgen ze ervoor dat er tussen de ene en de ander buxus precies 18 centimeter zit en dat de planten niet hoger worden dan 23 centimeter. Strakke lijnen domineren in deze jardin à la Française met zijn 65 stamrozen, 12.000 buxusplanten, 58 topiaires (gebeeldhouwde planten) en 60 taxusbomen. Er staan houten bankjes, er zijn enkele zwanen. Langs het water lopen twee wandelpaden. Het ene pad heet Le Nôtre, het andere Racine – een eerbetoon aan de beroemde schrijver die op dit kasteel zijn tragedies Esther en Athalie schreef. In de herfst overheersen de kleuren geel, bruin en oranje. ’s Zomers dwarrelt er een parfum van salie, vleitig liesjes en rozen door de tuin. Een roos die Le Nôtre heet is er al, een roos vernoemd naar Madame de Maintenon is in ontwikkeling.

R E P O R TA G E

EN ROU TE

JARDIN DU PLESSIS SASNIÈRES DE KEURIG ‘GEKAPTE’ PLANTEN EN HEG

gen bij Château de Maintenon zijn mooi, maar op een gegeven moment werd ik een beetje kriegel van al die perfectie. Ik snakte naar iets lossers, een tuin waar tuiniers de natuur niet strak stroomlijnen, maar carte blanche geven: een Engelse tuin. Le Pré Catelan is zo’n tuin. Jardin du Plessis Sasnières, tuin drie op mijn route, is dat ook. ‘Vergis je niet,’ zei Rosamée Henrion, de eigenares en ontwerpster van die tuin. ‘Je denkt toch niet dat een tuin die er naturel uitziet, spontaan ontstaat? Dat lijkt misschien zo, maar voor zo’n tuin moet je dagelijks werken als een paard.’ Ik had alleen maar gezegd dat haar tuin zo ‘vrolijk’ was, niet dat ze maar wat had aangerommeld. Alsof ik dat had gedurfd: Rosamée is een energieke, grappige tachtiger met een uitstekend stijlgevoel – ooit was ze interieurontwerpster. Samen met haar zoon Nicolas leidt ze haar onderneming, die bestaat uit een tuin waar bezoekers welkom zijn, een winkeltje, theehuis en een orangerie voor besloten diners. De tuin ligt in het gehuchtje Sasnières in het departement Loir-et-Cher, vijftien

kilometer van Vendôme. Rosamée erfde het familielandgoed in 1960. Ze renoveerde de gebouwen en pakte de tuin aan. ‘Thank God, dat er op dat moment niets was. Anders had ik het waarschijnlijk zo gelaten. Nu kon ik mijn fantasie de vrije loop laten.’ Haar tuin beslaat bijna vier hectare in een vallei. Middenin is een groot meer met kikkers op de oever. Verderop ligt een bloementuin, waar bloemen op kleurenthema zijn gerangschikt; magnolia, seringen en

EIGENARES ROSAMÉE HENRION

haar favoriet: Paul’s Himalayan Musk, een lichtroze klimroos. Op de muren van enkele gebouwen groeit actinidia melanandra, een zeldzame klimplant die plantenexpert Ernest Wilson in 1910 had meegenomen uit China. Van de oogst uit haar boomgaard en moestuin maakt Rosamée jams en chutneys voor haar winkeltje. Hoewel ze een fulltime tuinier en leerling in dienst heeft, wroet ze nog vijf uur per dag in de aarde. ‘Tuinieren houdt me in vorm, mentaal en fysiek.’

EN ROU TE

TUIN VAN CHÂTEAU DE VALMER die ik tijdens mijn tocht heb gezien. Vanaf de Italiaanse terrassen met Florentijnse fonteinen, balustrates en beelden heb je uitzicht over de Vallée de La Brenne, een zijrivier van de Loire, en zie je goed hoe enorm de kasteeltuin is. Er is een ‘woeste’ bloementuin en een ‘kitchen garden’. Hier kunnen bezoekers kruiden en groenten pakken en naar huis meenemen. Er groeien artisjokken, courgettes, bladeren die naar oester smaken en munt uit de hele wereld, waaronder uit Tasjkent. Iets verscholen is een ‘grotkapelletje’. Vroeger stopten pelgrims op weg naar

KAPEL

TEN ZUIDEN VAN ROSAMÉES TUIN,

r ichting Tours, pronkt Château de Valmer. Dit renaissancekasteel uit 1525 ligt bij het dorpje Chançay in het departement Indreet-Loire. In totaal beslaat het domein zestig hectare. Sinds 1888 is het in handen van de familie de Saint Venant. De tuin bij dit kasteel is de meest diverse van de tuinen

MOESTUIN

Saint-Jacques-de-Compostelle hier om te bidden. Jean, de zoon van de huidige eigenaar, is hier gedoopt. Inmiddels leidt hij het wijnbedrijf van de familie. De wijngaarden op het terrein zijn jaarlijks goed voor zo’n 130.000 flessen wijn – zoet, halfzoet, droog en mousserend. Ik was wèg van de mousserende wijn van chenindruiven. Want: lekker fruitig. Maar misschien vindt u de rosé lekkerder? Neem de proef op de som tijdens een wijnproeverij, de perfecte afsluiting van een rondleiding over het landgoed.

R E P O R TA G E

EN ROU TE

Saint-Jacques à Vélo Met de fiets kunt u etappes van een nieuw parcours afleggen: Saint-Jacques à Velo. Vanuit Frankrijk zijn er vier wandelroutes naar Saint-Jacques-de-Compostelle, één daarvan loopt via Tours. De fietsroute Saint-Jacques à Velo bestaat sinds eind 2014. De 380-kilometerlange route begint in Maintenon en gaat via Chartres en Tours naar het befaamde pelgrimsplaatsje Châtellerault, in de regio Poitou-Charentes. Vanuit Parijs kunt u rechtstreeks met de trein naar twee belangrijke haltes op die route: Chartres en Tours. Bij beide stations kunt u (elektrische) fietsen huren. Zie ook: marandoavelo.fr en cycling-loire.com.

Dreux

St Jacques à vélo via Chartres (V41)

Eure-et-Loir

Maintenon Jouy

St Jacques à vélo via Tours (EV3)

Chartres

La Loire à vélo (EV6)

Illiers-Combray St Jacques à vélo via Vezelay (V90)

V41

(en projet)

Châteaudun

Loiret

ORLÉANS Fréteval

ChâteauRenault Indre-et-Loire

Vouvray TOURS

Vendôme Montoiresur-le-Loir Blois

P.16

Chaumont-sur-Loire

Cléry-St-André Gien

Mer

V6-EV3

Chambord

Loir-et-Cher Cher

Montrichard

Chenonceaux

Sorigny

Azay-le-Rideau Chinon

Beaugency

Montargis

Châteauneufsur-Loire

Vierzon

Ste-Maure-de-Touraine

Bourges

Antogny-le-Tillac

P.7

Châtellerault

Adressen à la carte Indre

Châteauroux

Saint-AmandMontrond

Argenton-sur-Creuse

V90

PRATIQUE TUINEN

Tuin van Château de Maintenon, Maintenon. Van 14 februari - 20 december alleen geopend in het weekend en op feestdagen van 10.30 - 19.00 uur. Daarna ruimere openingstijden. CHATEAUDEMAINTENON.FR

Pré Catelan, Iliers-Combray. Geen sluitingstijden. JARDINEZ.COM

MUSEUM

RESTAURANTS

VERVOERSBEDRIJF

La Maison de Tante Léonie, IlliersCombray. Van 1 september - 14 december geopend van dinsdag tot en met vrijdag van 14.15 - 17.00 uur. Daarna ruimere openingstijden. Een feest van herkenning voor lezers van À la recherche du temps perdu van Marcel Proust. Een collectie van persoonlijke spullen van de schrijver en zijn oom en tante waar hij vakantievierde.

Brasserie La Cour Een van de restaurants van het Grand Monarque. Pâté de Chartres en croûte vooraf, daarna kabeljauw met geconfijte citroen en een reusachtige crème brûlée toe. Genieten in het hart van Chartres.

Bagagafrance is het bedrijf van oud-kolonel Bernard Chandouineau en zijn voormalige collega’s. De medewerkers leveren u, uw bagage en fietsen af op de afgesproken bestemming. In de Loirestreek opereren ze nu tussen Orléans en Angers, langs de haltes van fietsroute Loire à Vélo. Maar het bedrijf wil langzaam meer terrein winnen. In de toekomst wil Bagafrance klanten ook full-service bieden langs de etappes van SaintJacques à Vélo.

WWW.TOURISME28.COM

Jardin du Plessis Sasnières, Sasniéres. Geopend van 2 april - 1 november van 10.00 - 18.00 uur op donderdag tot en met maandag en op feestdagen. JARDIN-PLESSIS-SASNIERES.FR

Tuin van Château de Valmer, Chançay. In september op alle dagen geopend van 10.00 - 12.30 uur en van 14.00 - 18.00 uur. Van oktober tot april geopend van 10.00 - 12.30 uur en 14.00 - 16.30 uur op alle dagen behalve zonen feestdagen. CHATEAUDEVALMER.COM

ACCOMMODATIE Bagatelle Dicht bij Tours, in Vouvray, bieden oud-kolonel Bernard Chandouineau en zijn vrouw Anne smaakvol ingerichte kamers en suites, waarvan twee in een grot. Van alle gemakken voorzien, inclusief zwembad in de tuin. BAGATELLE-CHAMBRESDHOTES.FR

Moulin de la Plaine Chambres d’hôtes en gîtes met zwembad in de natuurrijke omgeving van Trôo. De aimbele eigenaar trakteert bij de borrel op streekproducten en wijst je de weg naar dorpjes in de omgeving (Lavardin), kastelen en Vendôme. MOULINDELAPLAINE.COM

BW-GRAND-MONARQUE.COM

Le Manoir de Saint-Quentin In Saint-Quentin-les-Trôo, een dorpje tussen Vendôme en Tours, ligt het restaurant van alleskunner Faï. De chefkok kookt klassiek Frans met soms een Aziatisch tintje, geeft wijnadvies en serveert.

.BAGAFRANCE.COM

LEMANOIRDESAINTQUENTIN.COM

OVERIG

EVENEMENT

Toeristische info Loirestreek:

Chartres en Lumière Tot en met oktober 2015 zijn er ’s avonds lichtshows bij de wereldberoemde kathedraal en 25 andere gebouwen in de stad. Op de achtergrond klassieke klanken, van pianomuziek tot opera.

Frans Bureau voor Toerisme:

CHARTRESENLUMIERES.COM

LOIRE-STREEK.COM RENDEZVOUSENFRANCE.COM

EN ROU TE

zuurblauwe kusten, charmante dorpen en schitterende bergmassieven. Hoewel ‘glitter’ en ‘glamour’ nog altijd

steekwoorden zijn die bij de regio Côte d’Azur om de hoek

neemt je mee naar de andere kant van dit stukje Zuid-Frankrijk.

Ze laat zien hoe je buiten de toeristische paden om op schitterende plekken kunt belanden. Plekken die je niet verwachtte, plekken die je hart sneller doen laten kloppen, plekken waar ‘puur’ een steekwoord is.

Zo’n kwart eeuw geleden kocht Renée VonkHagtingius niet veel meer dan een paar muren en een half dak ter hoogte van zo’n afgeschreven gehucht in de Provence. ‘Er gebeurt hier nooit iets’, maar er werd wel een moord gepleegd. Rosanne Langenberg (1990) is freelance

journaliste en blogger op Bonjourfrankrijk. nl. Als kind stond ze jarenlang op de

camping in het dorp Tourrettes-sur-Loup, waar mensen tussen de middag niet

slapen, maar jeu de boules spelen. Ze de mensen en de omgeving.

Ze houdt al een aantal jaren een veelgelezen blog bij over haar belevenissen en haar vrienden in R O S A N N E L A N G E N B E R G dit ondertussen door de toeristen ‘ontdekt’ dorp in het mooiste stukje van Europa en misschien wel van heel de wereld. ISBN 978-94-92199-24-9

www.edicola.nl

Puur Côte d'Azur OS.indd 1

GESCHIEDENIS

NOAH SHUSTERMAN

DE FRANSE REVOLUTIE

VEEN MEDIA, 2015 € 29,95

RÉVOLUTION!

. FRANKRIJK! KIJK ZUID-

REIZEN

Deze verhalenbundel geeft een inkijkje in haar niet zo alledaags bestaan in Zuid-Frankrijk, en portretteert haar dorp waarvan het café de huiskamer is. Een dorp dat haar als ‘étrangère’ na een tijdje met veel liefde omarmde, en dat zij met evenveel liefde in haar hart sloot. Zo werd ze Provençaalse ‘par désir’.

AMÉLIE DUFOUR

ANDERS ARDÈCHE

EDICOLA, 2015 Renée Vonk-Hagtingius is hoofdredacteur van 19,95 het tijdschrift € Côte & Provence en woont met

echtgenoot en wisselende huisdierbezetting in de heuvels van een bergdorpje in de Var.

ROSANNE LANGENBERG

01-06-15 16:01

(LA VIE EST DURE EN PROVENCE

)

PUUR CÔTE D’AZUR

EDICOLA, 2015 Uitgeverij € 19,95

ISBN 978-946-185-078-2

Toen in 1794, na de Terreur, aan Abbé Sieyès werd gevraagd hoe hij de meest repressieve periode uit de Franse Revolutie was doorgekomen, was zijn antwoord: ‘Ik overleefde.’ Niemand immers, ook de geestelijke die nochtans vijf jaar eerder aan de wieg van de grootste politieke omwenteling in de geschiedenis had gestaan, was zeker van zijn leven geweest. Onder leiding van Robespierre werden duizenden naar de guillotine gestuurd, omdat ze geen gehoor hadden gegeven aan diens oproep tot deugdelijkheid. De Revolutie, begonnen als een roep om meer inbreng van het volk in de politieke besluitvorming in het land, geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting, verzandde in een beweging van chaos en onderdrukking. Hoe dit proces tot stand kwam, is te lezen in het lijvige boek dat Noah Shusterman schreef. In zijn overzicht schenkt hij ook ruim aandacht aan de rol die de vrouwen speelde. Het maakt zijn werk tot een compleet en overzichtelijk boek, dat een duidelijk beeld geeft van de ontwikkelingen vóór en na 14 juli 1789.

GRENZENLOOS

BUITEN DE GEBAANDE PADEN

UITGEVERIJ GRENZENLOOS

KijkZuidFrankrijk_omslag_def.indd 1

JOOST HON T EL EZ

tip!

Puur Côte d’Azur

verloor definitief haar hart aan de natuur,

KIJK ZUID-FRANKRIJK!

puur c ôt e d’azur

komen kijken, is de streek zoveel meer dan dat. Rosanne Langenberg

RENÉE VONK-HAGTINGIUS

• PUUR FRANKRIJK •

Uitgever Edicola is dit jaar op de markt gekomen met de serie Puur Frankrijk en veelbelovend gestart met twee titels. Verwacht geen gedetailleerde reisgidsen, maar enthousiaste beschrijvingen met een persoonlijke signatuur. Rosanne Langenberg tekent voor Puur Côte d’Azur en beperkt zich daarbij tot het departement Alpes-Maritimes. Met liefde doet ze verhaal van haar vele omzwervingen waarbij ze liever de wandelschoenen aantrekt om de Col d’Èze te beklimmen of charmante oorden als Gorbio, Sospel en Saorge te ontdekken dan zich te vermeien in de glamour van Monaco. De puurheid van beleving staat ook voorop in Anders Ardèche waarin Amélie Dufour een regio ontsluit die bij ons voornamelijk gekend is vanwege Vallon-Pont-d’ Arc en het kanoplezier op de Ardèche. Er is zovéél meer, sfeervol beschreven door Amélie, die zich geregeld bedient van (netjes verklaarde) Franse woordjes, recepten van streekgerechten bijvoegt en zich aardige weetjes laat influisteren door haar Franse vader. Opvallend is ook dat de schrijfsters van beide boeken prima fotografen zijn, hetgeen het leesplezier vergroot. PAU L VA N L A A R

05-08-15 17:17

VERHALEN

RENÉE VONK-HAGTINGIUS

KIJK, ZUID-FRANKRIJK! UITGEVERI J GRENZENLOOS, 2015 € 16,95

ZUID-FRANKRIJK VAN BINNENUIT

Alwéér zo’n boekje over Frankrijk? Die gaan meestal over de charme van Parijs of de achterlijkheid van boerengemeenschappen met rare gewoontes waar je nog niet dood aangetroffen wilt worden. Wie veel Frankrijkboeken leest, komt tot de conclusie dat alleen God misschien nog iets te zoeken heeft in een natie op z’n retour. Renée Vonk-Hagtingius, hoofdredacteur van het tijdschrift Côte & Provence, bundelde onder de titel Kijk, Zuid-Frankrijk! een aantal van haar blogs. Oók zo’n boek over Frankrijk, maar van een iets andere orde. Ze emigreerde een kwart eeuw geleden naar een gehucht in de Provence en schrijft over haar avonturen en belevenissen met dorpsgenoten die juist géén Gekke Gerritjes zijn. Eerder mensen met verstand van mediterraan ‘joie de vivre’ die moesten toezien hoe hun afgelegen dorp door de toeristen ontdekt werd. Met alle gevolgen van dien. De auteur kijkt gretig terug op 25 jaar Zuid-Frankrijk. Ze verhaalt over haar entree in het dorp, haar kennismaking met de ‘huiskamer’(het café) waar ze vriendschappen sloot. Ze is nu een Provençaalse par désir, schrijft ze. Is ze wel gelukkig in zo’n kansloos gehucht in het achterland waar – buiten het zomerseizoen – nooit iets gebeurt? Jazeker, want in dit boek gebeurt juist van alles! Een moord voor de deur van de épicerie, het geheim van een opwindende Poolse serveerster van wie niemand weet wie haar zwanger maakte, de burgeroorlog met jagers die wilde zwijnen opjoegen en die de auteur met gevaar voor eigen leven beschermde. In dit boek wordt aan de hand van lekker leesbare en goed geschreven brokken tekst een ander beeld van Zuid-Frankrijk geschetst. Niks rich & famous en die lui in Saint-Trop. ZuidFrankrijk is gelukkig ook nog steeds de Provence, waar de tijd achterloopt en de kruidenier moeilijk doet over een creditcard. Als God dit boekje zou lezen, knikt Hij wellicht: ja, zo heb ik Zuid-Frankrijk bedoeld. ANNA VENTER

EN ROU TE

REIZEN

TROTTER

1200 TOPERVARINGEN IN FRANKRIJK

UITGEVERIJ LANNOO, 2015 € 29,99

VAKANTIE PLANNEN IN DE LUIE STOEL

We kennen al de 22 Trottergidsen per regio, boordevol informatie. Dé gids voor wie zijn bestemming al heeft uitgezocht. Het zijn vertalingen van de Guides du Routard, waarvan de medewerkers zó thuis zijn in hun streek dat ze die tot het kleinste gehucht hebben uitgekamd en daar zowel feitelijk (waar kamperen/eten/slapen, en dat met de prijzen erbij) als persoonlijk (couleur locale, aardige weetjes) verslag van hebben gedaan. Gedetailleerd en uitgebreid, met toevoeging van relevante geschiedenis, zinnige plattegrondjes en een handvol (zwart-wit) fotootjes . Nu ligt daar ineens een vuistdikke Trotter, 1200 ervaringen in Frankrijk. Kiene redacteurs hebben van elke streek 40 à 60 highlights geselecteerd en bij de beschrijving van elk daarvan erop gelet dat die in zijn beknoptheid sfeervol en veelzeggend is. Zodat elke streek zich laat lezen als een trein en deze stukjes in al hun diversiteit de ziel van de streek blootleggen. Een heerlijk boek om je in te verliezen (veel kleurenfoto’s!) en te helpen de volgende vakantie uit te kiezen. PAU L VA N L A A R

LITERATUUR

SIMENON

MAIGRET EN ZIJN DODE, DE ZAAK SAINT-FIACRE, DE DOOD VAN BELLE, DE TEDDYBEER

UITGEVERIJ DE BEZIGE BIJ, 2015 € 15,- (MAIGRET EN ZIJN DODE €17,90)

DE KLASSE VAN EEN VEELSCHRIJVER

Uitgeverij De Bezige Bij heeft zich vorig jaar aangesloten bij een internationaal initiatief om het oeuvre van Georges Simenon (1903-1989) in nieuwe vertalingen uit te brengen. Volop keuze, want het omvat 75 romans met Maigret in de hoofdrol en daarnaast 138 psychologische of ‘harde’ romans. Je zou denken dat de kwaliteit zou lijden onder een dergelijke veelschrijverij, maar eerlijk gezegd is er nauwelijks een echt zwak boek aan te wijzen. De Maigrets hebben doorgaans een lichtere toon, alleen al omdat de commissaris ‘s middags zo graag bij zijn vrouw gaat eten en wij ook nog lezen wát precies, en we mogen ook verheugd constateren dat de pijp niet in de vertaling gesneuveld is. Het eigene van Simenons Maigrets is dat het niet draait om de vraag wie de moord gepleegd heeft, maar waarom hij of zij het heeft gedaan, en daarmee wordt de politie-

roman een psychologische roman. Dankzij de bonhomie van de commissaris lijkt de crisissituatie alleen wat minder erg dan die in feite is. Simenon beschrijft in al zijn romans een uitzonderlijke situatie in herkenbare levens en besteedt daarbij veel aandacht aan de sfeer. Hij veroordeelt niet, hij stelt zich begripvol op. In de ‘harde’ romans komen eenzaamheid en relationeel falen als motieven wat prominenter naar voren, en dan komt Simenon in de buurt van existentiële romans. Het imago van lichte schrijver dat Simenon desondanks aankleeft, is wellicht te wijten aan het feit dat vroeger in veel stationskiosken standaards vol boeken met zijn naam erop naast de sigarettenbalie stonden. Weet dan dat Sartre ooit bekende voor elke langere treinreis (behalve rookwaar) een Simenonnetje te kopen. De grote André Gide raadde beginnende schrijvers aan om, zoals hij zelf had gedaan, Simenons schrijfstijl en techniek te bestuderen. Mauriac tenslotte liep weg met Simenon om ‘het naakte en haast ondraaglijke licht dat hij over de waarheid uitstort.’ Terug naar De Bezige Bij die het totaal van heruitgaven op 12 bracht door onlangs weer 4 romans uit te brengen, twee Maigrets: Maigret en zijn dode en De zaak-Saint-Fiacre, en

twee ‘harde’ romans: De dood van Belle en De Teddybeer. Snel langs de kiosk voordat u in de trein stapt. Bon voyage ! PAU L VA N L A A R

WINACTIE! Doe mee met de Connaissez-vous la France? prijsvraag op pagina 65 en maak kans op een exemplaar van De zaakSaint-Fiacre. Bent u nog geen abonnee van En Route? Neem dan nu een jaarabonnement (of geef er een cadeau) en ontvang een exemplaar van Maigret en zijn dode. Kijk op pagina 91 voor de voorwaarden.

EN ROU TE

GR ANIT ROSE

R E P O R TA G E

EN ROU TE

PARELS VAN STEEN Een voorproefje uit ‘360° Bretagne’

De velden vol menhirs van Carnac, de roze rotsen van Ploumanac’h, de robuuste vuurtorens die al jaren de golven trotseren … Als je op zoek bent naar de parels van Bretagne, stuit je maar al te vaak op onverwoestbaar graniet. Angélique van der Horst schreef een reisgids over het vele moois dat Bretagne te bieden heeft. Voor En Route selecteerde ze enkele minder bekende parels, gebikt uit steen. TEKST: ANGÉLIQUE VAN DER HORST • BEELD: JOOST VAN DER MEER

ls je Bretagne wilt verkennen, is er geen beter vertrekpunt te bedenken dan Rennes. De plek waar alles samenkomt is het moderne pand Les Champs Libres, vlak bij de Esplanade du Général de Gaulle. Het eigenzinnige gebouw uit 2006 is ontworpen door architect Christian de Portzamparc, geboren in Marrakesh, maar met stevige familieroots in Bretagne. Portzamparc is een grootheid in Frankrijk en ver daarbuiten, hij ontwierp ook het Hergé Museum in Louvain-la-Neuve en het Café Beaubourg in Parijs. Kenners roemen hem als een fenomenale ‘dichter van vormen’ en in Rennes maakt hij die faam meer dan waar. Het gebouw Les Champs Libres bestaat uit drie losse geometrische delen die toch bij elkaar horen: een omgekeerde glazen piramide, een constructie op palen en een enorme kegel. De piramide herbergt de plaatselijke bibliotheek, in de kegel vind je het wetenschapsmuseum en in de ‘palenconstructie’ bevindt zich het Musée de Bretagne. In dat museum wandel je door de geschiedenis van de streek aan de hand van voorwerpen die belangrijk zijn geweest in dit gebied. Van stenen bijlen en sokkels

tot een trommel met koekjes van LU. Bij de entree van het museum staat het gewichtige motto in grote letters geschreven: ‘De aarde heeft ons het leven gegeven en voedt ons.’ Een grafheuvel met een hap eruit Ze waren al bezig hem af te graven. De stenen waren nodig voor een nieuwe toeristische route naar de Pointe de Terenez. En ach, op die heuvel daar op het schiereiland van Barnenez (bij Roscoff) lagen toch nog stenen genoeg. De eigenaar van de grond had er in elk geval niet moeilijk over gedaan. Een journalist uit Morlaix deed er wel moeilijk over. Hij belde in 1955 met de archeologische dienst omdat hij gehoord had dat ze bezig waren met graafmachines een prehistorische grafheuvel te verwoesten. De overheid greep in. Er brak een enorme rel uit en de ‘sloop’ werd stilgezet. Bij nader onderzoek bleek dat het inderdaad ging om een unieke cairn (een verzameling graven) uit het stenen tijdperk. De wegenbouwer moest bovendien bekennen dat hij in 1954 al een vergelijkbare cairn had afgegraven. Hij kreeg een enorme boete en sindsdien is een ondernemer in Frankrijk verplicht om eventuele vondsten direct bij de prefect te melden.

De geredde cairn van Barnenez is nu te bezichtigen – zij het met een flinke hap eruit door de graafmachines. De Fransen zijn er overigens niet minder blij mee: ze spreken trots van het Parthenon van de prehistorie. Het einde der tijden Vlak bij Pleubian ligt iets ongewoons in de zee: een lange, smalle hoop met stenen die ze de Sillon de Talbert noemen. Deze puinhoop dateert uit de ijstijd van 20.000 jaar geleden. Het water stond toen ongeveer 120 (!) meter lager en het ijs vermorzelde de rotsen. Er vormde zich een enorme geologische puinstortplaats en toen het water steeg zorgden de stromingen voor een soort dijk van stenen en kiezels vanaf hier tot aan de eilanden van Ollone. Op een gegeven moment is

EN ROU TE

PONT DU DIABLE

bij een storm het noordelijke deel van die steenhoop doorgebroken en verspreid. Nu ligt alleen nog deze 3 km lange sillon (streep van stenen) in het water. Om op de Sillon te komen moet je op de D20B de rue du Sillon de Talbert nemen. Eerst loop je een stukje over een strandzandpad. Als het hard waait, lijken de vogels met je mee te vliegen en je te waarschuwen dat je maar beter terug kunt gaan naar het vasteland. Maar doe dat niet: de steenvlakte is overweldigend mooi, vooral bij eb. Ruig en onherbergzaam, alsof je een glimp opvangt van het einde der tijden. De Pont du Diable Zorg dat het eb is, want anders is er niks te zien. Alleen als de zee zich heeft teruggetrokken uit de Aber Wrac’h bij Lannilis, kun je een spoor ontdekken van de duivel ... Volg op de D13 bij Lannilis de bordjes naar Pont du Diable (ook wel Pont an Diaoul of Pont Krac’h genoemd). Je komt dan aan de rand van de Aber Wrac’h te staan. Bij een maïsveld loopt een paadje naar beneden en daar zie je ze liggen: een rij stenen naar de overkant, aangelegd door de duivel zelf. Jaren geleden had een molenaar uit Plouguerneau klanten in Lannilis. Daarvoor moest hij steeds kilometers omlopen. Toen hij daar een keer stevig over vloekte, verscheen de duivel en die bood hem aan diezelfde nacht nog een brug aan te leggen, op voorwaarde dat Satan de eerste ziel zou krijgen die de brug zou passeren. De volgende ochtend bij dageraad legde de duivel de laatste steen. De molenaar leek als eerste de overtocht te zullen maken, maar dat bleek een schijnbeweging: hij haalde ineens een kat uit een zak. Zo werd de duivel verjaagd en bleef de brug voor

eeuwig liggen. Mocht je dit niet geloven: zoek het pad bij eb toch een keer op. De oversteek heeft iets magisch. De stenen schijnen er al te liggen sinds de ijzertijd. Ook veel vluchtelingen uit Ierland en Wales zijn in de 5e eeuw waarschijnlijk over deze brug Bretagne binnengetrokken. En dat idee is eigenlijk al spannend genoeg. Vieilles pierres Het stadje Locronan zou zo uit een Harry Potter film kunnen komen. De huizen zien er doorleefd uit, ze zijn gebouwd van robuuste, donkere, granieten stenen. Bijna een sprookje. Helaas is Harry Potter er nog nooit gesignaleerd. Maar de mysterieuze sfeer heeft Locronan wel een heleboel aandacht opgeleverd van

LOCRONAN

filmregisseurs, bijvoorbeeld van Roman Polanski, voor Tess. Locronan is sinds 1936 een autovrij, historisch monument. Het Bretonse leven is er, keurig opgepoetst, in de etalage gezet. Je vindt in het centrum van de stad Bretonse koeken, Bretonse boeken, Bretonse truien, Bretonse schilderijen en allerlei andere Bretonse specialiteiten. Met aan de place de l’Eglise boulangeriepâtisserie Le Guillou. Ze zijn daar kampioen in het bakken van de kouign-amann, een verrukkelijke, calorierijke koek van boter, suiker en deeg. Niet gemaakt van steen. Maar pas op: hij kan minstens zo en route zwaar op de maag vallen. In het voorjaar van 2016 verschijnt bij Lannoo 360° Bretagne, het nieuwe boek van Angélique van der Horst

EN ROU TE

R E N AT E VA N D E R BA S

W IE M A A K T M E L O S? Renate van der Bas is sinds 1998 met veel plezier en verbazing allochtoon, ergens ten zuiden van Carcassonne ...

IK BEN AAN HET VERHUIZEN. DE BEDOE-

ling is om onze ruime fermette na zeventien jaar in te ruilen voor een kleiner huis. En dus zou het handig zijn als de inboedel mee krimpt. Maar dat is een ondoenlijke klus, niet alleen voor mij, maar zeker voor mijn Kees. En voorlopig is hij erger dan ik: ik heb hem er net op betrapt dat hij zijn Winkler Prinsencyclopedie uit 1971 toch weer heeft ingepakt. Mon Dieu ! Al die jaren er nooit in gekeken en nu moet ie weer mee? Ik weet het, nostalgie is mooi, en ieder heeft recht op een paar eigenaardigheden, maar dit is wel ernstig. Is het een huwelijkscrisis waard? Ik zwijg maar weer wijselijk. Nu stond ik vanmiddag zelf ook vertwijfeld met iets in handen: een singletje uit het jaar nul van de Bolero van Ravel. Het bracht herinneringen aan de zondagmiddagen thuis. Soms ging mijn moeder braaf voor de tweede keer naar de kerk en bleef ik met broer en zusje thuis bij pa. En dan gingen we gek doen! We maakten vieze broodjes: witte sneetjes met ham en kaas en slasaus en augurken en uitjes en piccalilly en dan ook nog ketchup. Vervolgens gingen we heel hard plaatjes draaien op de groene Philips koffergrammofoon. De buren van nummer 56 waren ook ter kerke en die van nummer 52 waren katholiek, dus wat kon het schelen. De Radetzky-mars was zeer populair, evenals de ouverMODIEUS ZIJN ture uit Carmen van Bizet. Maar OF JE HUIS LEUK ook die opzwepende Bolero van die andere Franse held, Maurice INGERICHT Het krankzinnige van dit HEBBEN, DAT DOET Ravel. Philips-singletje was, dat je het ER HIER NIET TOE. halverwege moest omkeren. Echt! Wij kinderen dansten mee en als ZUINIG ZIJN IS de muziek opeens stopte, bleven ALTIJD EN VOGUE we bevroren staan totdat papa het plaatje had omgedraaid en de naald weer in de groef stond. Dan dansten we weer door. Maar moet je zo’n plaatje houden? Ik heb niet eens een platenspeler meer. Nee dus. Zucht. Er liggen ook meer dan honderd elpees-met-herinneringen te wachten op transport naar de déchetterie. Of kunnen de hoezen misschien nog dienst doen als behang? De enige troost in leven en verhuizen is, dat mijn bewaardrift bewijst hoezeer we inmiddels thuishoren op het Franse platteland. Want zomaar spullen weggooien, dat doet hier niemand. Lege potten kunnen dienst doen voor de eigen jam of cornichons. Stukjes touw gaan in een la, altijd handig om een luik mee vast te zetten. Een kapotte schaal is mooi om de konijnen uit te voeren. Een oude pan, daar drinkt Champion – le chien – zijn water uit. Een broek

met een scheur? Die dragen we gewoon. Modieus zijn of je huis leuk ingericht hebben, dat doet er hier niet toe. Zuinig zijn is altijd en vogue. Buurman Xavier voert het klassement aan: hij kwam ooit trots langsrijden met een nieuwe aanhanger. Gemaakt van een halve Renault 4, met de motorkap aan de achterkant. Vraiment hallucinant. Het is eigenlijk een wonder dat een van de meest populaire dorpsevenementen hier de vide grenier is, de zolderopruiming. Ik kan me er meestal goed inhouden, omdat de prijzen vaak nog belachelijk hoog zijn. Ah, nu pas daagt het me: misschien is dat prijsbeleid wel la recette du chef. Zo’n Franse Kees komt dan zuchtend thuis met het overgrote deel van de spullen en kan tegen zijn vrouw zeggen: ‘Alors chérie, ik heb het echt geprobeerd, maar haast niets verkocht. Ik zet alles maar weer terug op zolder.’ Om vervolgens fluitend de trap op te lopen. en route

EN ROU TE

R E P O R TA G E

EN ROU TE

Het bewogen leven van Simone Signoret

Tussen actrice en activiste

Dertig jaar geleden overleed de legendarische filmdiva Simone Signoret. Welke persoonlijkheid schuilde er in deze vrouw, die de filmliefhebber in 1952 in zijn hart sloot als de ravissante blondine van Casque d'or en veertig jaar later als de door het leven getekende Madame Rosa die in La Vie devant soi elke dag zes etages opsjokte naar haar hoerenkindercrèche? En waarom speelde ze nooit in een film van de Nouvelle Vague? TEKST: PAUL VAN LAAR

HET ANTWOORD OP DEZE VRAGEN IS DEELS TE VINDEN IN

haar films, maar we kunnen ook putten uit haar zelfgeschreven memoires Nostalgie is ook niet meer wat het was (1975) en Huguette Bouchardeaus biografie Simone Signoret (2005), die haar hele carrière nog eens tegen het licht houdt. Niet alleen de filmische, want haar leven stond ook in het teken van een maatschappelijk engagement dat naar uiterst links opschoof na haar ontmoeting met Yves Montand. Geboorte en wedergeboorte Simone Signoret werd in 1921 geboren als Simone Kaminker in Wiesbaden, dat destijds Frans gebied was. Ze had een Fransjoodse vader met Poolse wortels, haar moeder was Parisienne. Al vlug verhuisde het gezin naar de chique Parijse voorstad Neuilly. Haar vader was als vooraanstaand tolk van de Volkenbond veel van huis, liet het gezin aan zijn lot over en volgde zelfs De Gaulle begin jaren veertig naar Londen. Simone beschrijft hoe ze Sartre op het lycée van Neuilly als beginnend filosofieleraar zag stuntelen, maar belangrijker nog: een gezonde puberjaloezie jegens een klasgenootje dat pochte met allerlei filmrolletjes wekte bij haar een fascinatie op voor het acteervak. Ze bezoekt toneelvoorstellingen, voorzover ze niet op haar twee broertjes moet passen of voor het gezin geld bij gaat verdienen als redactrice van een tijdschrift dat zich steeds meer ontpopt als pro-Duits. Als half-Joodse beseft ze dat ze hier gevaar kan lopen en neemt ontslag. Door deze netelige omstandigheden en haar verantwoordelijkheidsbesef voor het

reilen en zeilen thuis, is ze al jong zelfstandig. Ze snakt ernaar haar droom, actrice worden, te verwezenlijken. Zoals Simone zelf schrijft werd ze ‘geboren in maart 1941, in Café de Flore, boulevard Saint-Germain’. Daar kwam ze terecht na een theatervoorstelling waar ze in gesprek was geraakt met een artistieke jongeman die haar meenam naar dat café dat het trefpunt was van kunstenaars en intellectuelen van linkse signatuur, zoals Picasso, Soutine, Sartre en Mouloudji. Haar halfJoodse afkomst met een vader die in het verzet zat gold hier als een toegangsbewijs. Ironisch genoeg verandert Simone enkele jaren later haar Joodsklinkende achternaam in die van haar moeder, Signoret, om niet de argwaan te wekken van de Duitsers bij de aftiteling van haar eerste film. In haar nieuwe milieu leert ze de cineast Yves Allégret kennen met wie ze in 1946 een dochter krijgt en met wie ze twee jaar later trouwt. Vanaf 1942 speelt ze als figurant mee in enkele films noirs, een gewild genre in de oorlogsjaren, voordat ze in Macadam (1946) opvalt met een belangrijke bijrol als femme fatale in een louche bar. In een soortgelijk milieu met de sfeer van het vooroorlogse poëtisch realisme cast Allégret zijn verloofde in Dédée d'Anvers (1947) als prostituee die verliefd wordt op een Italiaanse zeeman. Hier zien we al Simone's aanleg voor complexe rollen: een palet aan gelaatsuitdrukkingen waarop aaibaar zo maar kan kleuren naar cynisch. Maar bovenal is ze fotogeniek en Jacques Becker weet dat in Casque d'or (1952) uit te buiten met schitterend uitgelichte close ups die van Simone's goudkuif, amandelvormige ogen en sensuele lippen een handelsmerk maken.

JACQUES BECKER WEET IN ‘CASQUE D’OR’ VAN SIMONE'S GOUDKUIF, AMANDELVORMIGE OGEN EN SENSUELE LIPPEN EEN HANDELSMERK TE MAKEN

Uit Le Chat

Yves Montand, liefde en engagement Via de club van Café de Flore komt Simone tijdens vakanties terecht in de herberg La Colombe d’or in Saint-Paul-de-Vence, waar ze geregeld Picasso, Prévert en Pagnol treft. Ze is nog geen jaar getrouwd met Allégret of ze ontmoet daar een andere Yves: Montand, een Italiaanse immigrantenzoon die in 1945 een zangcarrière was begonnen die hem al in het bed van Piaf deed belanden. Simone en Yves vallen als een blok voor elkaar en trouwen twee jaar later. Via de van huis uit communistische Montand leert ze de arbeidersklasse kennen en neemt ze krachtiger stelling tegen alle mogelijke onrecht: tegen kernbewapening, waardoor ze beschuldigd wordt van antiamerikanisme en een inreisverbod krijgt voor de V.S., maar later ook tegen het optreden van de Sovjets in Polen, Boedapest en Praag, hetgeen haar en Montand kwalijk wordt genomen in communistische kringen. Een onverwachte ontmoeting van het echtpaar met president Chroetsjov in Moskou tijdens een tournee van Montand in het Oostblok, leidde tot grote consternatie in Frankrijk. Elke publieke stellingname van de twee ligt vanaf dan onder het vergrootglas van de pers die kopij ziet in deze ‘salonproletariërs’ die naast een mooi appartement aan de Parijse place Dauphine ook nog een fraai buitenhuis hebben in Autheuil. Dat Simone zich schuldig voelt over haar luxe laat ze blijken in haar memoires, door haar Parijse huis te beschrijven als een pijpenla of woonwagen waar altijd minder bedeelde vrienden mogen bivakkeren en te benadrukken dat hetzelfde gold voor hun Normandische huis.

dame een jongeman verleidt en waarvoor ze als beste actrice gelauwerd wordt in Londen, Amerika en Cannes. Het weerhoudt de Cahiers du Cinéma, spreekbuis van de Nouvelle Vague, er overigens niet van deze film de grond in te boren. Simone is nog niet bekomen van het succes of ze wordt geconfronteerd met onverkwikkelijk persnieuws: Montand is in 1960 voor filmopnamen in Hollywood (voor, hoe toepasselijk, de film Let's make love!) en zou een affaire hebben met Marilyn Monroe. Als reactie trekken zowel Simone als Yves een verbaal rookgordijn op. In de jaren die volgen speelt ze zonder probleem rijpe vrouwen in Franse en Amerikaanse films. Ze is graag in Amerika om zo te ontkomen aan de druk van het Parijse intellectuele milieu om steeds politiek stelling te moeten nemen. Tekenend is dat ze in mei 1968 rustig op een terras in SaintPaul-de-Vence zit en zegt de revolutie nu aan de jongeren te laten. Een jaar later zal ze met Montand meespelen in L'Aveu van Costa-Gavras, waarin afrekening met het communisme het hoofdthema is: voor Simone een moeilijke politieke bevalling. Pierre Granier-Deferre schat haar op waarde wanneer hij haar kiest voor psychologisch indringende rollen in drie verfilmingen van Simenon: Le Chat (met Jean Gabin als tegenspeler) en La veuve Couderc (met Alain Delon) in 1971 en L' Étoile du Nord (met Philippe Noiret) in 1982. De film waarin uiteindelijk veel van haar kwaliteiten samenkomen is La vie devant soi (1977) waarin de actrice zichzelf terugvindt als Joodse én als de prostituee van haar beginfilms, die nu als oppasoma voor hoerenkinderen de laatste gang van het leven maakt. In de film wordt ze geveld door kanker, wat ook in haar werkelijke leven zal gebeuren, op 30 september 1985. In datzelfde jaar nog verschijnt postuum haar veelgeprezen roman Adieu Volodia, waarin ze, met in het achterhoofd haar vaders familie, het lot van opgejaagde Joden in Europa beschrijft, antisemitisme, de Franse xenofobie en ook het naïeve geloof in een totalitaire heilstaat. Een prachtige nalatenschap van een boeiende vrouw die tot haar laatste moment blijk gaf van een bijzonder engagement en het vermogen haar levensvisie bij te stellen. Simone Signoret ligt begraven op Père Lachaise, samen met Yves Montand die haar zes jaar later voorgoed gezelschap en route kwam houden.

‘ADIEU VOLODIA’ IS EEN PRACHTIGE NALATENSCHAP VAN EEN BOEIENDE VROUW DIE TOT HAAR LAATSTE MOMENT BLIJK GAF VAN EEN BIJZONDER ENGAGEMENT

Het dal van de Nouvelle Vague, de heuvels van Hollywood en die van Saint-Paul Casque d'or oogstte veel succes in Italië en Engeland, maar flopte aanvankelijk in Frankrijk. Marcel Carné geeft haar in 1953 de hoofdrol in de serieuze Zolaverfilming Thérèse Raquin, waarna ze een sterke rol speelt als koele, rancuneuze vrouw in Les Diaboliques (1954) van Henri Clouzot. Het zijn donkere films en Simone constateert daarna dat ze nauwelijks nog gevraagd wordt. Is ze het uithangbord geworden van een cinema die passé is, speelde ze te veel lichte vrouwen, is ze te oud, of politiek controversieel? Feit is dat de Nouvelle Vague-filmers frisse, jonge, onbekende actrices kiezen als Jeanne Moreau, Claude Jade en Bernadette Lafont. Vanuit het niets komt dan uit Engeland het aanbod de hoofdrol te spelen in Room at the top, waarin ze als niet meer zo jonge

R E P O R TA G E

EN ROU TE

7 topfilms met Simone Signoret DÉDÉE D'ANVERS (1947, Yves Allégret) Met: Simone Signoret, Bernard Blier, Marcel Dalio, Marcello Pagliero Vlak voor zijn huwelijk met Simone Signoret beloont regisseur Yves Allégret haar fotogenieke kwaliteit door haar neer te zetten als de prostituee Dédee die in een bar in de Antwerpse haven werkt. Uitsmijter en pooier Marco moet toezien dat ze hem ontglipt voor nachtelijke escapades in de sfeervol gefilmde haven waar ze een Italiaanse zeeman treft. Marco grijpt in en dat betekent dat de film heel erg noir wordt. CASQUE D'OR (1952, Jacques Becker) Met: Simone Signoret, Serge Reggiani Wanneer de jonge timmerman Georges in een café de knappe prostituee Marie ten dans vraagt, komt het met haar pooier Raymond tot een handgemeen. In het drama dat zich ontspint speelt onderwereldbaas Félix een geniepige rol. Regisseur Becker excelleert met impressionistische natuuropnamen, wervelende dansscènes en een ongeëvenaarde fotografie van Signoret. LES DIABOLIQUES (1954, Henri Clouzot) Met: Simone Signoret, Véra Clouzot, Paul Meurisse In deze ijzige thriller rekenen twee leraressen af met hun sadistische schoolhoofd door hem in bad te verdrinken en daarna zijn lichaam te dumpen in het zwembad. Wanneer dit wordt leeggepompt, blijkt het lijk verdwenen. Niet alleen de misdaad intrigeert, ook het onderhuidse duel tussen beide dames, de een echtgenote en de ander (Signoret) maîtresse van het slachtoffer.

ROOM AT THE TOP (1959, Jack Clayton) Met: Simone Signoret, Laurence Harvey, Heather Sears Voor Simone een reddingsboei uit Engeland, toen ze in Frankrijk verlegen zat om rollen. Romantisch drama, gebaseerd op de bestseller van het jaar. Het scenario wordt voor Simone herschreven: de al wat oudere dame waar een veel jongere Engelse parvenu verliefd op wordt, kan zo haar Franse tongval benutten. Een mondiaal succes voor Simone, de ommekeer in haar carrière. L'AVEU (1970, Costa-Gavras) Met: Yves Montand, Simone Signoret Indrukwekkende politieke film over een hooggeplaatste Tsjechische communist die in 1951 ten onrechte beschuldigd werd van spionage voor Amerika, gefolterd werd en gedwongen een valse schuldbekentenis af te leggen. De film is een felle aanklacht tegen het stalinisme en de deelname van Montand en Signoret aan deze film wijst op de teloorgang van hun communistische sympathieën.

Uit Dédée d'Anvers

LE CHAT (1971, Granier-Deferre) Met: Simone Signoret, Jean Gabin Psychologisch drama naar een roman van Simenon. Een claustrofobische setting, waarbinnen man en vrouw van een oud kinderloos echtpaar elkaar afmaken met woorden en blikken. Wanneer de man zijn affectie reserveert voor een geadopteerde kat, wordt het huis te klein. Simone zei over de slopende verbale en psychologische strijd met Gabin: ‘Wat hielden we ervan elkaar te haten!’. LA VIE DEVANT SOI (1977, Moshé Mizrahi) Met: Simone Signoret, Samy Ben Youb Het boek waarmee Emile Ajar in 1975 de Prix Goncourt won was al een feest om te lezen, de film doet er nauwelijks voor onder dankzij Signoret die al haar bagage kwijt kan in dit aandoenlijke verhaal van de liefde van een Arabisch jongetje voor een oude Joodse vrouw. Als ex-prostituee met een concentratiekampsyndroom verenigt de film haar filmcarrière met haar privéleven.

Gun uzelf een jaartje Frankrijk met een jaarabonnement* op …

(5X)

C Ô T E & P R O V E N C E • Z O M E R 2 0 1 5 • TO PZO M E R E N I N ZU I D - F R A N K R I J K • D E 25 B E S T E ZO M E R F E S T I VA L S • BART VAN LOO AAN DE CÔTE • AIX-EN-PROVENCE • TEMPELIERS IN DE VAUCLUSE

€ 27,50

De koning te rijk in Zuid-Frankrijk ‘DANSEZ-MAINTENANT’ Portret van ‘onze’ chansonnier Dave

€ 24,50

WIJN Ontdek het wit van de Provence!

(4X)

WANDELEN Uniek rondje Cap Martin MARCEL PAGNOL Schrijver/cineast van de Provence L’ISLE-SUR-LA SORGUE Walhalla voor antiek en brocante

DOORZOMEREN IN ZUID-FRANKRIJK TOP IN SAINT-TROP’ Museum moderne kunst

€ 28,50 (5X)

NU EXTRA VOORDEL IGE CHAMBRES D’HÔTES!

14e jaargang • nazomer 2015 www.coteprovence.nl

€ 6,95

*Een jaartje Frankrijk is inclusief gratis entree: • Maison en France Kasteeldag 2015 • Second Home International 2015 • De Franse Dagen 2016

Frankrijk compleet: Maison en France én En Route én Côte & Provence bij u thuis? Neem dan een combi-abonnement op alle drie de tijdschriften voor slechts € 67,50 ipv € 80,50. Ga naar een van de websites en meld u aan als abonnee. Of doe een abonnement cadeau!

www.enroute-magazine.nl |

www.coteprovence.nl

| www.maisonenfrance.com

EN ROU TE

POPULAIR

FRANCIS CABREL

CŒUR DE PIRATE

LES INNOCENTS

SONY, 2015

DARE TO CARE RECORDS, 2015

SONY, 2015

IN EXTREMIS

Cabrel overtreft zichzelf met een bijzonder sterk album waarop hij terugblikt en de balans opmaakt. Ontgoocheling en hoop strijden daarbij om voorrang. Ingehouden akoestische begeleiding onderstreept de inhoud. Zo herkennen we zijn bewondering voor Bob Dylan, waar de opgeroepen beelden meer suggereren dan duiden. Ze verwijzen in Le Pays d’à côté naar onze ontspoorde consumptiemaatschappij met de suggestie dat het elders wellicht nog slechter is. In In extremis worden veelkleurige vogels gekortwiekt en in Mandela komt dit thema terug als racisme. Verrassend is Dans chaque coeur waar het lijdensverhaal van Jezus wordt vertaald naar nu in een positieve boodschap. En vooral liefde: in Partis pour rester zingt Cabrel letterlijk ‘Le seul remède c’est l’amour’ en in A chaque amour que nous ferons leidt fijne erotische poëzie naar een lofzang op vrouw en kind. Heerlijke melancholie kleurt Les tours gratuits (de draaimolen op de kermis), La voix du crooner en Les fontaines du jazz (over Cabrels jazzhelden). Erg mooi is Azincourt, het dorp waar dit jaar de dramatische afslachting van de Fransen door de Engelsen (1415) werd herdacht. De muzikale dorpsnaam inspireerde Cabrel daar tot een prachtige tekst.

ROSES

Het heeft een paar jaar geduurd voordat Béatrice Martin, oftewel Cœur de Pirate, met een nieuw album voor de dag kwam. Er is een hoop veranderd sinds haar meest recente plaat Blonde uit 2011: niet alleen is de Québécoise inmiddels moeder van een dochter, ook lijkt ze de pianopop nu voorgoed te hebben laten varen. Een nieuw geluid met een vertrouwde stem is het resultaat. Niet langer verlegen of voorzichtig; wat je hoort op het tweetalige Roses is zelfbewuste, melodieuze pop, met elektronische invloeden als sidekick. Van het meeslepende en doorvoelde Crier Tout Bas en het donkere en tegelijkertijd ontwapenende Tu Oublieras Mon Nom tot het lichte, frisse I Don’t Wanna Break Your Heart met de Canadese rapper Allan Kingdom (die het nummer met zijn bijdrage niet écht verrijkt) … uit alles blijkt dat Béatrice als 25-jarige steviger in haar schoenen staat. Op Carry On/ Oublie-moi wordt dat onderstreept: vertrouwend op de toekomst zingt ze ‘Et oublie moi … Parcours ces flots, efface mes pas … car c’est le temps qui nous guidera’. Kleine meisjes worden groot(s)! T E S S VA N D E R Z W E T

MANDARINE

De kans is groot dat vrijwel niemand in Nederland Les Innocents kent. De groep die drijft op J.P. Nataf en J.C. Urbain bracht met wisselende aanvullingen vier albums uit van 1989 tot 1999. In ‘94, ‘96 en ‘97 zijn ze uitgeroepen tot beste Franse popgroep. Het is een complete verrassing dat er nu na vijftien jaar ineens weer een album verschijnt: Mandarine. De belangrijkste inspiratiebron is de Engelse popmuziek gebleven, met name The Beatles. De kwaliteit van Les Innocents is dat ze de Franse woorden vloeiend in een Engelse songmal weten te leggen. Lekker in het gehoor liggende liedjes zijn het, steunend op harmonische samenzang met een sobere begeleiding van drums, akoestische gitaren, met af en toe een wat steviger elektrisch weerwoord. Les harmonies martiennes zou zomaar een vrolijk huppelend liedje van Paul McCartney kunnen zijn en in Love qui peut horen we Stealers Wheel. Mooi ook hoe in het melancholische Harry Nilsson diens naam wordt gekoppeld aan liefdesverdriet in het regenachtige Ménilmontant. Niettemin een zonnige cd met teksten die de naïeve charme van de sixties hebben. PAU L VA N L A A R

POPULAIR

BRITTA MARIA & MAURITS FONDSE

CHANSONS VAN SCHOONHEID EN TROOST B&M PRODUCTIES, 2015

Nadat ze in 2013 debuteerden met de EP Un Homme et Une Femme brachten Britta Maria (zang) en Maurits Fondse (zang, piano, accordeon) onlangs hun eerste echte cd uit met een prachtige collectie, deels zelf geschreven, Franse chansons waarin niet zelden plotseling wordt overgegaan op het Nederlands. Vooral deze verrassende, steeds op het juiste moment gekozen taalswitch zorgt voor kippenvelmomenten. Het beste voorbeeld is Je Suis Venue te Dire que Je m’en Vais, dat het duo deels in een eigen vertaling brengt. Tel daarbij de geslaagde benadering (balladvorm) en de subtiele orkestrale arrangementen, en je moet constateren dat de originele versie – sorry, Serge Gainsbourg – ruimschoots wordt overtroffen. De credits voor deze mooie cd gaan ook naar accordeonist Rob Stoop die het duo perfect aanvult, zoals in Liefde voor later, de Nederlandstalige versie van Brels La chanson des vieux amants. Britta’s liefde voor klassieke muziek komt tot uiting in Merci, Erik Satie, haar bewerking van diens Gnossienne nr.1. Dat zij en Maurits het ook buiten het podium uitstekend met elkaar kunnen vinden, bewijst het zomerse nummer La Chanson d’Herman, een ode aan hun zoontje.

PAU L VA N L A A R A N DY A R N T S

CD’S

EN ROU TE

‘Vanaf nu ga jij voor de muziek’ MARJOLIJN POLFLIET OVER HAAR CHANSONCARRIÈRE DE REDE ZORGDE ERVOOR DAT MARJOLIJN POLFLIET VOOR EEN PRAKTISCH BEROEP ALS LERARES FRANS KOOS. MAAR HET BLOED VAN EEN MUZIKANT KRUIPT IMMER WAAR HET NIET GAAN KAN, EN DUS ZETTE DE JONGE DOCENTE THEATERSHOWS OP MET HAAR LEERLINGEN. EEN PAAR JAAR GELEDEN STORTTE ZIJ ZICH VOLLEDIG OP HAAR CHANSONCARRIÈRE. ‘MIJN OUDERS HEBBEN MET ANGST EN BEVEN TOEGEKEKEN.’

TEKST: TESS VAN DER ZWET • BEELD: GINO VAN DEN BROECKE

E UIT ZEEUWS-VLAANDE

ren afkomstige Marjolijn Polfliet is 37 weken zwanger als we haar spreken. Eerder die week trad ze nog op. Het benadrukt haar doorzettingsvermogen en energie. Gecombineerd met talent en een beetje geluk,

heeft dat haar de afgelopen jaren ver gebracht. Al tijdens haar lerarenopleiding Frans krijgt ze een baan aangeboden op haar oude middelbare school. Muziek komt voortdurend terug in haar lessen en ze werkt mee aan muzikale leerlingenprojecten, waar ze ook liedjes voor

schrijft en inzingt. Buiten het klaslokaal zingt Marjolijn in een orkest. ‘Toevallig zat Hymne À L’Amour van Piaf in ons repertoire, wat me enorm aansprak. Toen Cor Bakker met een project in de buurt kwam optreden, vroegen mijn ouders zich af of het niets voor mij was om wat met hem te doen. Ik had totaal geen verwachtingen, maar plotseling stond ik met Nederlands bekendste pianist op het podium. Het theater waar we speelden, belde later of ik een avondvullend programma wilde presenteren. Hierna ging het balletje rollen, van deelname aan het Concours de la Chanson Alliance Française tot een theatertour in de provincie en vervolgens de keuze om zang te gaan studeren aan het Deense Complete Vocal Institute. Ik wilde hier gewoon mijn beroep van maken.’

V I EGW R EI NPTOERRTA E

EN ROU TE

Deense studietijd Geïnspireerd door Brel, Piaf (‘dat rauwe, doorleefde’) en Zaz (‘onbevangen, maar diepzinnig’) leert Marjolijn aan het instituut meer dan alleen het verbeteren van haar zangtechniek. ‘Het was een intensieve periode. Geen dag ging voorbij dat er niet iemand in tranen was. Zelf ervoer ik mijn studie louter positief, misschien omdat ik met mijn 29 jaar iets ouder was dan de meeste studenten en me negativiteit minder aantrok. Sinds die studie sta ik niet alleen positiever in het leven, het heeft me ook een verfrissende kijk op het onderwijs gegeven. Het wakkerde mijn motivatie aan en sindsdien zoek ik naar nieuwe leermethodes, manieren om te inspireren.’ Marjolijn geeft de muziek niet alleen door aan haar leerlingen, maar ook aan haar kinderen. ‘Ik ben redelijk nuchter, maar sinds mijn oudste La Valse À Mille Temps en Le Moribond fonetisch meezingt en in de auto alleen rustig te krijgen is door Piaf of Brel op te zetten, geloof ik dat een kind in de buik al oppikt waar je zelf naar luistert.’ ‘Dit was jouw laatste lesjaar op school’ Het was nog best een heftige keuze om vol voor de muziek te gaan. Hoewel

muziek door de aderen van de familie Polfliet stroomt, was het zeker niet vanzelfsprekend om er brood mee op de plank te brengen. ‘Mijn vader was trompettist, dusdanig begenadigd dat hij conservatorium had kunnen doen. Muziek maken is leuk, maar je moet ook ‘gewoon’ werk hebben, was de opvatting thuis. Ik zag echter zoveel collega’s om me heen die met tegenzin naar hun werk gingen, dat moest niet mijn voorland zijn. Mijn man gaf mij het laatste zetje: we stonden in de keuken spaghetti te maken toen hij zei: “Dit was jouw laatste lesjaar op school. Vanaf nu ga je voor de muziek. We redden het wel, jij kunt dit.” Zonder hem had ik het niet gedurfd. Mijn vader zegt nu met regelmaat dat hij met verwondering kijkt hoe ik het allemaal uit mijn hoed tover.’ Muzikant met flair Aan Marjolijns muzikale zijde staan Hans van der Werf en Nicolas Lescombe, beide multi-instrumentalisten en ja, laatstgenoemde is een onmiskenbare Fransman. ‘Ik was op zoek naar een accordeonist en kende Nicolas via via. Hij is naast een getalenteerde muzikant een typische Fransman die een zekere flair mee het podium op neemt. Ik dacht: die gaat echt niet elke keer uit

Bordeaux komen om met mij te spelen, maar blijkbaar was hij wél zo gek. De eerste dag dat we als trio samenkwamen, haalde ik Nicolas ’s middags om twaalf uur van het vliegveld en ’s avonds speelden we al een volledig avondprogramma. Op het podium geven we elkaar vleugels.’ Van je passie je beroep maken Naast haar reguliere optredens, staat Marjolijn in november 2016 in het Scheldetheater in Terneuzen. Een mooi vooruitzicht. ‘Ik wil het groots aanpakken, liefst met een orkest. Het lijkt me te gek er ook een van mijn koren waar ik dirigent van ben bij te betrekken. Het is allemaal best snel gegaan. Had je me dit alles een paar jaar geleden voorspeld, dan had ik je hard uitgelachen. Ik ben me ervan bewust dat het geen vanzelfsprekendheid is om je passie te vinden, laat staan er je beroep van te maken. Ik ben er heel dankbaar voor.’ en route

Meer informatie over Marjolijn Polfliet vindt u op www.franse-chansons.nl. Zangles of een workshop volgen van Marjolijn? Ga naar www.sing2sing.nl

EN ROU TE

La Haute Maurienne

EEN WONDERSCHONE WINTERWERELD, OOK VOOR DE NIET-SKIËR

EN ROU TE

R E P O R TA G E

Wat als je niet skiet, maar wel graag vertoeft in het winterse Alpenlandschap? Geen probleem in de Haute Maurienne, een schitterende vallei in de Savoie waar het concept ‘voor elck wat wils’ lijkt te zijn uitgevonden. Het gebied is eigenlijk alleen niet geschikt voor mensen die een hekel hebben aan kaas. TEKST: RENATE VAN DER BAS BEELD: RENATE VAN DER BAS EN ALBAN PERNET

O 56

EN ROU TE

OKÉ, VIND ME MAAR EEN OUDE TAART, MAAR IK HOEF NIET

meer zo nodig op de lange latten. Ik vond skiën altijd leuk, maar ik was nooit zo’n snelheidsduivel. Misschien ben ik er te laat mee begonnen of heb ik er gewoon het talent niet voor. Maar aan de winterse Alpensneeuw ben ik wel verslaafd, om er te genieten van de zon, de frisse lucht, het lekkere eten en van het isolement: de rest van de wereld lijkt niet meer te bestaan wanneer je je laat insluiten door de bergen. Heerlijk om de waan van de dag eens lekker aan je voorbij te laten gaan. De Haute Maurienne is dé uitwijk voor iedereen die een alternatief wintersportprogramma overweegt. Het is een rustige vallei, die je ’s zomers in Italië brengt, maar die ’s winters ‘doodloopt’ op de besneeuwde Alpen. Misschien dat Hannibal deze route wel heeft genomen op zijn tocht naar Rome. Wie nu die kant op wil, duikt bij Modane (dat is nog in de Moyenne Maurienne) de Fréjustunnel in. Om die reden is het in de dorpen van de Haute Maurienne juist zo aangenaam. Laat hier de rest van de familie gewoon iedere dag bepakt en bezakt de skilift instappen (mogelijkheden te over in het gebied van Les 3 Vallées en La Norma), voor de niet-alpineskiër of -snowboarder lonken andere avonturen. En zeker ook op het sportieve vlak.

Vanuit het pittoreske Bonneval-sur-Arc – helemaal achter in de Haute Mauriennevallei – maak ik met een aardige instructeur een tocht naar L’Écot, een idyllisch gehucht dat ’s winters onbereikbaar is per auto. Er rookt dan maar een enkele schoorsteen, slechts een paar onverzettelijke inwoners blijven in de winter op hun plek. Tijdens het klapskiën heb je alle tijd om na te denken over hoe dat ingesneeuwde leven eruit moet zien. De tocht gaat langs het riviertje de Arc, dat hier en daar bevroren is. Aan de rotswanden hoog boven de Arc zien we andere sportievelingen hangen: zij zijn bezig een bevroren waterval te beklimmen. Dat moeten ze natuurlijk helemaal zelf weten. De terugtocht naar het lager gelegen Bonneval gaat over een besneeuwde weg. Dat lijkt dan wel weer een beetje op gewoon skiën, maar het is niet steil en je hebt er alle ruimte. Althans: twee keer moeten we opzij springen voor een hondenslee. Er wordt getraind voor een kampioenschap. Maar verder alleen maar rustige wandelaars hier. Een perfecte ochtend, die rode wangen oplevert en een goed gevoel in het hele lijf.

Walmende kazen in Lanslebourg Waarna het de hoogste tijd is voor een andere belangrijke alternatieve wintersportactiviteit: cultureel verantwoord lunchen! Dat Op de klapski naar L’Écot wordt hier al snel een worst-kaasscenario. De lokale worst is le diot, Want waarom niet eens ski de rando geprobeerd? Bergwandelskiën gemaakt van varkensvlees en eventueel gerookt of opgeleukt is een lelijk Nederlandse woord voor deze met savooiekool. Je kunt hem geserveerd mooie sport, maar het dekt de lading wel. krijgen op een bergje crozets de sarrasin: de De keuken van de Aan ski de rando komt geen skilift te pas: regionale pastasoort van boekweitmeel. op een soort klapski loop je rustig door het Heftig! En dan nog een kaasplankje toe? Ze Savoie heeft voor sneeuwlandschap, waarbij je langzaam maar hebben hier de heerlijkste varianten, zoals ieder zwak moment de reblochon, de tomme de Savoie, een eigen zeker hoogte maakt. En calorieën verbrandt! Om niet weg te glibberen wordt een stukje emmental en de sterke, harde beaufortkaas. een oppeppend zeehondenbont - peau de phoque - om de ski In het plaatsje Lanslebourg kun je in antwoord gewikkeld. De synthetische variant, bien sûr! de plaatselijke coöperatie bekijken hoe die

EN ROU TE

R E P O R TA G E

LE DIOT

IN DE PLAATSELIJKE COÖPERATIE

beaufortkaas wordt gemaakt. Wij mogen zelfs even rondlopen in de rijpkamer. Er liggen 3.600 wielen kaas te rijpen, die zo’n 50 kilo wegen (dat dat nog mág van Europa, oeps, misschien maar stil houden ...) en een marktwaarde hebben van ongeveer 600 euro per stuk. Rekent u maar even mee voor de inboedelverzekering. We slaan er bijna tegen de vlakte door de ammoniaklucht: na drie maanden rijpen begint zo’n kaas te walmen. Allemaal puur natuur en niet chemisch, maar we zijn blij dat er na afloop van het bezoek buiten op straat een kruidige vin chaud wordt verkocht, zodat we snel weer bijtrekken. De keuken van de Savoie heeft voor ieder zwak moment een oppeppend antwoord! Waar doen ze het van? De bedrijvigheid in de Haute Maurienne kan niet op en er zijn overal mooie sportcomplexen: best bijzonder voor zo’n boerenvallei, waar inclusief Modane nog geen tienduizend mensen wonen. Ook bijvoorbeeld het plaatsje Orelle, dat nog net voor Modane ligt, heeft een enorm luxe skilift en een gloednieuw appartemen-

tencomplex. Waar doen ze het van? Nou, veel gemeentebesturen in de vallei hebben in het nabije verleden lucratieve pacht- en stroomcontracten weten te sluiten met de EDF, het elektriciteitsbedrijf. De EDF bouwde diverse barrages en stuwmeren in de sterk stromende rivieren in de vallei. Met een goed gevulde gemeentekas kun je nog eens uitpakken. Nee, dan vroeger. Toen werd er niet gesport, maar keihard geploeterd. En leefden mens en dier samen in bescheiden huisjes. In Aussois kun je (lees: móet je) naar het Maison du Patrimoine, het museum in een dorpsboerderij, waar je ziet hoe anders het dagelijks leven was tot ruim na 1945. Zeker ’s winters, wanneer het vee in de stal onder in het huis stond. De ideale plek om een potje te kaarten, zo blijkt uit oude foto’s. Daar was het tenminste warm. Boven in een van de slaapkamers hangt een mooie jurk, van zwarte kant. ‘Zo’n jurk was voor het leven,’ legt de mevrouw uit die de rondleiding doet. ‘Vandaar zwart: goed voor feesten én begrafenissen. De stoffen werden door marskramers aangevoerd vanuit Italië. De mensen die het dichtst bij de grens woonden,

EN ROU TE

SERIEUS AFKOELEN

TAXI SKI

hadden de eerste keus uit de stoffen. En dus de mooiste kleren!’ Toen de EDF het leven begon te veranderen in de vallei, kwam er ook wat meer variatie in de achternamen van de bewoners. Heel gezond, want er heetten vroeger wel erg veel families Personaz of Vincendet.

Er kwam meer variatie in de achternamen van de bewoners. Heel gezond, want er heetten vroeger wel erg veel families Personaz of Vincendet

Serieus afkoelen Je komt al snel tijd te kort in de Haute Maurienne. Aussois is enig om doorheen te slenteren, net als Bonneval-sur-Arc. Knusse restaurantjes te over, zoals La Grange du Travérole tussen Bessans en Bonneval-surArc: in een houten chaletje in de tuin kun je er racletten of fonduen rond een houten tafel, tot je zo vol en warm bent dat je met plezier door de sneeuw zou gaan rollen. Wie trouwens fan is van het echte saunawerk, mag de Sauna Cosmic bij Bessans niet missen. Hier word je eerst verwarmd in een grappige, ronde sauna met een bolle glazen wand die uitzicht geeft op een bevroren meer. U voelt hem misschien al aankomen: in dat meer is een ronde bijt gehakt, waarin een laddertje is geplaatst zodat u serieus kunt afkoelen. Ik ben dan misschien geen held meer op de lange latten, maar dit heb ik wel gedaan. En het was heerlijk! Eventjes dan.

ski-instructeur het verder allemaal regelt. Je hoeft niets meer te doen: hij zet je met het hele geval in de stoeltjeslift en boven aangekomen springt hij achterop en zoeft met je de pistes af. Ik kan het vergelijken met ‘the real thing’ en de sensaties zijn inderdaad vrijwel hetzelfde. Een super service, zeker voor de gehandicapte medemens, voor een redelijk beschaafde prijs: nog geen zestig euro voor anderhalf uur, instructeur en materiaal inbegrepen. Op mijn laatste dag in deze heerlijke buurt, wilde ik ook nog graag faire de la raquette oftewel sneeuwschoenwandelen. Ook weer zo’n prettig alternatief voor skiën, waarbij je dwars door de bossen gaat en veel van de natuur ziet. In La Norma maakten instructeurs Dominique en Marion veel werk van de tour. Waarop ik en passant ook nog leerde hoe ik vuur maak met een steentje en wat droog gras, en met welke boomschors ik vervolgens op dat vuurtje een giftig drankje kan maken. Voor in geval van nood, wellicht. Maar niet voor mij, want ik werd bepaald niet levensmoe van mijn alternatieve parcours in de Haute Maurienne. Een aanrader voor iedereen die op alle mogelijke manieren wil genieten van en route een winterse Alpenwereld!

Alternatief skieën Nog een unieke ervaring: wie nog nooit heeft geskied, bijvoorbeeld vanwege een fysiek probleem, kan voelen hoe het is om te skiën dankzij de Taxi Ski. Dat gaat zo: onder aan de piste word je vastgegespt op een stoel-op-ski’s, waarna een sterke

Meer weten over de Haute Maurienne? Surf naar: www.rendezvousenfrance.com of www.savoiemontblanc.com

EN ROU TE

In elke editie voelt En Route-redactrice Mirthe Smeets een Nederlandse of Franse bekendheid aan de tand.

Kiki Coumans:

‘IK HEB VEEL AFFINITEIT MET HET WERK VAN COLETTE’

Hoe ontstond jouw interesse voor de Franse taal? ‘We gingen thuis elk jaar twee keer naar Frankrijk. Meestal naar Carpentras, in de Provence. Ik vond de taal toen al mooi. Na de middelbare school wist ik niet wat ik moest studeren. Een kennis was een tussenjaar naar Aix-en-Provence geweest en dat wilde ik ook wel. Ik schreef me in voor een opleiding van een instituut van de Université Aix-Marseille, vooral gericht op literatuur. Dat was een ontzettend goede opleiding met diepgang. Ik ben vervolgens in Amsterdam Nederlandse en Franse letterkunde gaan studeren.’ Wanneer vertaalde je voor het eerst een literaire tekst? ‘Dat was toen ik als student met een Erasmusbeurs naar Parijs ging. Voor een van de vele interessante colleges las ik Le Parc van Philippe Sollers. Dit boekje integreerde me. Het was heel beschrijvend en spannend. Om er grip op te krijgen, probeerde ik zelf een deel te vertalen. Later moedigde iemand me aan om mijn vertaling naar literair tijdschrift Parmentier op te sturen. Zij publiceerden de vertaling. Weer iemand anders raadde me aan om het hele boekje naar een uitgeverij op te sturen. Het boek werd uitgegeven. Vanaf dat moment ben ik blijven vertalen.’ Wat voor vertaler ben je, hoe ga je te werk? ‘Het ritme van zinnen vind ik belangrijk, hoe dit het geheel beïnvloedt. Soms vind ik wel eens een prachtige vertaling voor een woord, maar blijkt dit te detoneren bij de rest van de tekst. Dan moet ik toch afscheid nemen van dat woord. Het is als een tapijt: je weeft, zorgt voor mooie details, maar uiteindelijk moet er een evenwichtig totaalplaatje zijn. Op de Vertalersvakschool laat ik de studenten de vertaling van Madame Bovary door Hans van Pinxteren vergelijken met een oudere vertaling uit de jaren zeventig. De een vertaalde de zin ‘… il allongeait son bras et lui en entourait la taille …’ als ‘strekte zijn arm uit en legde hem om haar taille’ en Van Pinxteren als: ‘hij sloeg zijn arm om haar middel’. Dat laatste lijkt wel vrijer vertaald, maar dat is het in feite niet, het beeld wordt juist scherp vertaald. Alleen zeggen we het op een andere manier in het Nederlands. Je vertaalt niet de woorden, de woorden zijn een middel om iets op te roepen, maar je tracht de wereld die wordt opgeroepen te vertalen.’

Inmiddels heb je een indrukwekkende lijst van literaire werken op je naam staan. Op welke vertaling ben je het meest trots? ‘Ik heb bijzonder veel affiniteit met het werk van Colette. Het is op een Proust-achtige stijl geschreven, beeldend, poëtisch, zintuigelijk. Ik maak nu een boek voor het Privé-Domein, een reeks autobiografische boeken van de Arbeiderspers – een van de mooiste reeksen, over haar. Dit boek bevat autobiografische teksten van haar, gebaseerd op haar leven. Ik heb zelf de selectie gemaakt uit haar enorm grote oeuvre. Het boek verschijnt volgend jaar.’ Je werkt ook samen met een jonge uitgeverij met een Frans fonds in opbouw. Waar werk je momenteel aan? ‘Ik vertaal momenteel korte verhalen van schrijver Boris Vian die in Nederland vooral bekend is vanwege het boek en de verfilming L’écume des jours. Stuk voor stuk bizarre, grappige verhalen. Deze verhalenbundel verschijnt ook in de loop van het volgend jaar.’ Je vertelde dat je binnenkort twee weken naar het vertalershuis in Arles gaat. Je straalde toen je dit zei. Overwoog je weleens er te gaan wonen? ‘Meerdere malen. Maar ik heb een zoontje en we hebben het goed in Amsterdam. Wat we hier allemaal hebben opgebouwd, zou ik toch niet zomaar opgeven. Daarbij: ik houd ervan om overal een tijd te verblijven. Zo ga ik regelmatig in Parijs werken. Ik doe tijdens zo’n buitenlandverblijf twee keer zo veel als in Nederland. Dat komt omdat je de verscherpte waarneming voor de omgeving behoudt. Die verlies je als iets een gewoonte wordt.’ en route FOTO: EDDY WIJNSMA

Kiki Coumans is literair vertaler en docent aan de Vertalersvakschool. Ze vertaalde werk van onder anderen Colette, Jules Verne en Houellebecq. www.kikicoumans.nl

EN ROU TE

SAMENGESTELD DOOR BIANCA PLOEG

DRAMA

KOMEDIE

MISDAAD, DRAMA

MARGUERITE

RÉALITÉ

DHEEPAN

CAST: CATHERINE FROT, CHRISTA THÉRET, ANDRÉ MARCON REGIE: XAVIER GIANNOLI DISTRIBUTEUR: IMAGINE RELEASE: 15 OKTOBER

tip!

VALS GEZANG Het is 1921, het begin van de roerige jaren twintig. Op haar kasteel even buiten Parijs geeft Marguerite Dumont een feestje voor muziekliefhebbers. Over de gastvrouw is weinig bekend, behalve dat ze zeer rijk is en haar leven heeft gewijd aan haar passie: muziek. Marguerite zingt. Vol overgave, maar vreselijk vals. De hypocriete gasten geven haar echter een applaus alsof ze de diva is die ze zelf denkt te zijn. Als een jonge, provocerende journalist ook nog eens een lovend artikel over haar schrijft, begint Marguerite echt in haar talent te geloven. Het geeft haar de moed om ondanks de bedenkingen van haar man haar droom te volgen. Geholpen door een oude, excentrieke operazanger bereidt ze zich voor op haar eerste recital voor een groot publiek. Marguerite is losjes gebaseerd op het leven van Florence Foster Jenkins, ’s wereld slechtste sopraan. Hoofdrolspeelster Catherine Frot vertelt in een interview over haar samenwerking met regisseur Xavier: ‘Xavier is een van de weinige filmmakers die ik ken die het talent bezitten om te jongleren met paradoxen. Zijn film is zowel komisch als tragisch, evenals de hoofdpersoon: Marguerite is eenzaam, maar toch omringt door mensen, ze is verliefd en wordt tegelijk bedrogen, ze is verdrietig, doch vol levenslust. Haar leven is aan de ene kant heel aandoenlijk, maar nodigt ook uit om de spot met haar te drijven. Is ze wel zo naïef als ze lijkt? Het zijn deze complexe onduidelijkheden die de film zo’n grote kracht geven.’ Marguerite is geselecteerd voor de hoofdcompetitie van het 72ste Internationale Filmfestival van Venetië, dat plaatsheeft van 2 tot 12 september.

CAST: ALAIN CHABAT, JONATHAN LAMBERT, ÉLODIE BOUCHEZ REGIE: QUENTIN DUPIEUX DISTRIBUTEUR: AMSTELFILM RELEASE: 20 AUGUSTUS

ABSURDISME Deze komedie, in première gegaan op het filmfestival in Venetië, is aan alle kanten absurd. Surrealisme voert de boventoon wanneer schooldirecteur Jason zijn lang gekoesterde droom om een film te maken mag realiseren. In zijn vrije tijd verkleedt hij zich als vrouw en valt hij bejaarden lastig. Verder maken fragmenten met everzwijnen en een kookprogramma met een presentator in een knaagdierpak onder de eczeem duidelijk: de film staat ver van réalité. Regisseur Quentin Dupieux werkt tevens onder pseudoniem Mr. Oizo, waarin hij dienst doet als muziekproducent.

CAST: CLAUDINE VINASITHAMBY, JESUTHASAN ANTHONYTHASAN

REGIE: JACQUES AUDIARD DISTRIBUTEUR: LUMIÈRE RELEASE: 3 SEPTEMBER

VRIJHEIDSSTRIJDER Dheepan is een Tamiltijger uit Sri Lanka die zijn leven lang heeft gestreden voor zijn vrijheid. Hij vlucht naar Frankrijk en vormt een gezin met een onbekende vrouw en klein meisje in de hoop snel asiel te krijgen. De achterbuurten van Parijs, waar ze van huis naar huis zwerven, blijken al even gewelddadig als de gebieden in Sri Lanka. Lukt het om een veilig thuis voor zijn ‘familie’ te creëren en voor eens en altijd te breken met het geweld? Dit drama won een Gouden Palm voor de beste film op het filmfestival van Cannes.

EN ROU TE

DRAMA, ROMANTIEK

DRAMA

DRAMA, ROMANTIEK

DRAMA

FÉLIX ET MEIRA

LES COWBOYS

MON ROI

UNE ENFANCE

CAST: HADAS YARON, MARTIN DUBREUIL

REGIE: MAXIME GIROUX DISTRIBUTEUR: AMSTEL FILM RELEASE: 24 SEPTEMBER

SUBTIEL LIEFDESDRAMA Félix en Meira wonen in dezelfde wijk in Montreal, maar leven in twee sterk verschillende werelden. Hij leidt zijn leven als een vrije eenling, zij voelt zich met haar man en kindje opgesloten in de chassidische joodse gemeenschap. Ze waren totaal niet voorbestemd om elkaar te ontmoeten en nog minder om verliefd te worden. Lukt het Meira zich los te maken van haar omgeving en zich over te geven aan het avontuur, met alle gevolgen van dien? Dit bijzondere liefdesdrama over verboden verlangens kreeg de prijs voor Best Canadian Feature Film op het Toronto Film Festival.

CAST: FINNEGAN OLDFIELD, FRANCOIS DAMIENS

CAST: VINCENT CASSEL, EMMANUELLE BERCOT REGIE: MAÏWENN DISTRIBUTEUR: CINEART RELEASE: 26 NOVEMBER

REGIE: THOMAS BIDEGAIN DISTRIBUTEUR: LUMIÈRE RELEASE: 26 NOVEMBER

VERDWIJNING NAAR HET MIDDEN-OOSTEN Deze Frans-Belgische roadmovie draagt een buitengewoon actuele thematiek: een zoektocht naar een Frans tienermeisje dat is vertrokken naar het Midden-Oosten, hoogstwaarschijnlijk om haar radicaliserende vriendje achterna te gaan. Vader Alain beoefent een eigenaardige hobby: hij begeeft zich regelmatig in een gemeenschap van cowboys. Hij trekt zijn zoon mee in de eindeloze zoektocht naar zijn dochter, maar wat heeft deze reis voor invloed op de band tussen vader en zoon? Een sterk regiedebuut van Thomas Bidegain.

LOSMAKEN De film begint met een scène in een revalidatiecentrum waar voormalig advocate Tony herstelt van een knieblessure na een skiongeluk. Door middel van flashbacks wordt meer duidelijk over de gepassioneerde relatie die de gedeprimeerde Tony ooit had met Georgio. De relatie met deze charismatische man leek te mooi om waar te zijn: hij had haar in zijn macht. Wanneer ze emotioneel en fysiek begint te herstellen, maakt ze vrienden met andere, mannelijke patiënten. Zij laten haar inzien dat er wel degelijk mannen bestaan met een gezonde attitude jegens vrouwen.

k I l b m L fi

CAST: PIERRE DELADONCHAMPS, ANGELICA SARRE, PATRICK D’ASSUMÇAO REGIE: PHILIPE CLAUDEL DISTRIBUTEUR: LUMIÈRE RELEASE: 15 OKTOBER

HET LICHT VAN DE ZOMER In een kleine industriële stad in het oosten van Frankrijk woont Jimmy samen met zijn moeder en halfbroer Kevin. Zijn moeder probeert haar leven op de rit te krijgen nadat ze een tijd in de gevangenis heeft gezeten. Een ellendig bestaan vol alcohol en drugs, waarbij Jimmy ondanks zijn jonge leeftijd het huishouden runt. De zomer nadert en alleen de bijzondere schoonheid van de natuur kan zijn woede en pijn sussen.

EN ROU TE

OP Z’N FRANS Rendez-vous in de hoogste kringen De Fransen lachten om de ophef over de affaire van president Clinton. Buitenechtelijk geflikflooi hoort er toch gewoon bij op dat niveau? Maar het tij lijkt te keren voor hoge heren die hun driften de vrije loop laten. TEKST: RODY CHAMULEAU

e Franse kardinaal Jean Daniélou, lid van de eerbiedwaardige Académie française, kwam in 1974 om het leven bij een Afrikaanse lichtekooi in het Parijse Saint-Deniskwartier. Sinds die tijd noemen de Fransen het sterven tijdens de daad épectase. Dit woord komt uit het Grieks en betekent ‘zich eroverheen uitstrekken’. Daniélou had ooit in een artikel de theologische betekenis van de term toegelicht. Epekteinomenos, zo schreef hij, betekent: ik strek mij uit naar wat vóór mij ligt. Het satirische blad Le Canard Enchaîné heeft de term voor het eerst in de ondeugende betekenis gebruikt.

Marguerite Japy (1869-1954), vrouw van de kunstschilder Adolphe Steinheil. Toen de gewaarschuwde arts de presidentiële vertrekken betrad en aan een kamerdienaar vroeg: ‘A-t-il toujours la connaissance?’ (‘Is hij nog bij bewustzijn?’) zou de lakei geantwoord hebben: ‘Non, on

(‘Dus?’) spreekt wat dat betreft boekdelen. Mitterrand, president van 1981 tot 1995, had vele affaires met onder anderen de zangeres Dalida en Anne Pingeot, conservator bij het Musée d’Orsay en moeder van het kind. Hij stierf aan prostaatkanker. Bij zijn begrafenis verschenen moeder en inmiddels erkende dochter aan de groeve naast de wettige echtgenote. Onlangs werd bekend dat hij ook bij een Zweedse journaliste een kind had verwekt, een zoon die in 1989 werd geboren. Toen zijn voorganger Valéry Giscard d’Estaing met zijn geleende Ferrari op een melkwagen in was gereden, kwam aan het licht dat hij in het gezelschap verkeerde van de appetijtelijke actrice Marlène Jobert. Dit leverde de roddelpers genoeg stof op voor een aantal sappige en suggestieve artikelen. De Amerikaanse commotie over Bill Clintons libidineuze bezigheden was voor heel wat Fransen reden zich vrolijk te maken. Claude Chirac, dochter van de toenmalige president, schamperde publiekelijk: ‘Een beetje pijpen, wat stelt dat nou voor? Het bestuur van het stadhuis in Parijs is heel wat ingewikkelder.’ Haar vader had een reputatie van doortastende vrouwenversierder. Hij

‘Voor sommige politici is verleiding hun motor en zijn vrouwen hun adrenaline’

Presidentiële losbandigheid Ook de 58-jarige Franse president Félix Faure liet het leven tijdens een stiekeme vrijpartij. Faure, bekend van de Dreyfusaffaire, was degene tot wie Émile Zola zijn vlammende protest J’accuse richtte. Hij was getrouwd en had twee volwassen dochters. Aanvankelijk werd beweerd dat hij in het Élysée door een hartaanval was getroffen. In werkelijkheid kreeg hij op 16 februari 1899 een fatale hersenbloeding toen hij zich met een demi-mondaine vermaakte. De dame in kwestie:

l’a fait sortir par derrière.’ (‘Nee, men heeft de achterdeur voor hem geopend’). Behalve in het boek van Armand Lanoux, Madame Steinheil ou la Connaissance du président, werd de affaire ook opgerakeld in de film Les invasions barbares. Bijna alle Franse presidenten schikten zich naar de traditie van buitenechtelijke affaires. Ze zetten in feite de losbandigheid voort van het ancien régime, toen courtisanes als Madame de Pompadour en Madame du Barry de dienst uitmaakten aan het hof. De maîtresse maakt sinds jaar en dag deel uit van het presidentiële decor, is de aloude Franse opvatting. Het commentaar van François Mitterrand, toen men hem naar zijn buitenechtelijke dochter Mazarine vroeg: ‘Et alors?’

R E P O R TA G E

EN ROU TE

Facebook-humor

stond bekend als ‘Meneer tien minuten inclusief douche’. Ook Nicolas Sarkozy en François Hollande haalden de bladen met hun overspelige escapades. Maar hoewel de Fransen smulden van de details, bleven ze het in wezen een privéaangelegenheid vinden. Na de revelatie in 2014 van Hollandes geheime relatie met de actrice Julie Gayet kreeg de wat kleurloze president er in een populariteitspoll zelfs een puntje bij. Val van Strauss-Kahn Vreemdgang en libertijns gedrag in sexualibus van hoogwaardigheidsbekleders

en bewindslieden was voor de meeste Fransen een zaak die geheel los staat van politiek of staatkundig functioneren, tenzij het landsbelang of de internationale reputatie van Frankrijk direct in het geding is. Denk aan de Friese danseres Greetje Zelle, beter bekend als de wulpse spionne Mata Hari, die in Parijs werd geëxecuteerd nadat ze ervan was beticht hoge officieren in haar sponde staatsgeheimen te hebben ontfutseld. Maar sinds Valérie Trierweiler, voormalig journaliste van Paris Match, in een boek het privéleven van haar ex-echtgenoot François Hollande zonder terughoudendheid uit de doeken deed en de strapatsen van topeconoom en presidentskandidaat Dominique Strauss-Kahn op straat lagen, is er wellicht een kentering opgetreden in de houding van het Franse publiek. De aanvankelijke verontwaardiging in Frankrijk, toen Strauss-Kahn in 2011 in New York geboeid als een misdadiger op de televisie verscheen, omdat hij in zijn hotel een kamermeisje seksueel belaagd zou hebben, sloeg om in nationale afkeuring. Met een miljoenenschikking wist hij vervolging in de VS te voorkomen, maar het geval leidde uiteindelijk wel tot zijn politieke neergang. Omdat hij tussen 2007 en 2009 een leidende rol had gespeeld bij het organiseren van wilde seksfeestjes met prostituees, moest hij begin 2015 voor vermeend pooierschap terechtstaan. Hij bekende wel aanwezig te zijn geweest, maar ontkende dat hij wist dat de meisjes voor hun diensten betaald werden. Het

hele proces zou alleen maar op touw zijn gezet om hem in een kwaad daglicht te stellen. Uiteindelijk liep het geval met een sisser af, omdat het Openbaar Ministerie de aanklacht introk. Machogedrag Dat er regelmatig journalistes betrokken zijn bij de affaires is geen toeval als men bedenkt dat veel bladen met opzet hun charmantste verslaggeefsters op de politici afsturen in de hoop zo een scoop in de wacht te slepen. Voorjaar 2015 verscheen er een manifest van zo’n veertig vrouwelijke journalisten die een boekje opendeden over het seksisme en het ‘wellustig paternalisme’ die de heren tentoonspreiden. Opmerkingen als ‘Ah, u bent aan het tippelen. U wacht op een klant …’ maar ook het fluitconcert dat minister Cécile Duflot in de Assemblée Nationale ten deel viel, toen ze een paar jaar geleden in een zomerjurkje het parlement toesprak, illustreren de verontwaardiging. De dames laten in Bas les pattes! (‘Poten thuis!’ in de krant Libération) weten dat ze het machogedrag in het mannenbolwerk dat de politiek in Frankrijk is – in de Assemblée is slechts een kwart van de leden vrouw – meer dan zat zijn. Een van de schrijfsters merkt op dat voor dat soort politici ‘verleiding hun motor is en vrouwen hun adrenaline’. De socialistische fractievoorzitter Bruno Le Roux riep de schrijfsters op de voorbeelden van namen te voorzien om zo de daders aan de schandpaal te nagelen. en route

Spotprenten als deze illustreren hoe de Fransen smullen van de overspelige escapades van hun presidenten

Bart Van Loo & Eddy et les Vedettes

Chanson

“Onweerstaanbare mix van vaart, stijl en humor”

Une Belle Histoire

(DE VOLKSKRANT)

“Humor, ondeugend sfeertje, ritme, variatie” (DE STANDAARD)

“Als iemand het chanson kan redden dan is dat Bart Van Loo” (NRC)

Moer!

Productie & boekingen

post@rumoer.be | 03/825 84 46 | www.rumoer.be

In het najaar van 2015 volgt een allerlaatste reprise van de Belle Histoire-tournee, de alom geprezen theatrale ode aan het Franse lied van Bart Van Loo. Samen met Eddy & les Vedettes doet hij deze keer voornamelijk Nederlandse theaters aan. Met o.a. Groningen, Delft, Gouda, Hengelo, Deventer, Schiedam, Rotterdam, Arnhem, Leiden, Purmerend en Zwolle tekenen ze voor een heuse Tour des Pays-Bas. Alle data op BARTVANLOO.INFO

EN ROU TE

Connaissez-vous WIN!

LA FRANCE ? DE MEESTE EN ROUTE LEZERS KOMEN AL JAREN IN FRANKRIJK EN WETEN ONGETWIJFELD VEEL OVER DIT MOOIE LAND. DAAROM DAGEN WIJ HEN UIT OM HUN KENNIS TE TESTEN AAN DE HAND VAN VIJF VRAGEN OVER KUNST, LITERATUUR, MUZIEK, ARCHITECTUUR OF ANDERE WETENSWAARDIGHEDEN. BENT U EEN ECHTE FRANCOFIEL? DOE DAN MEE. ONDER DE GOEDE INZENDINGEN VERLOTEN WIJ 5 EXEMPLAREN VAN ‘DE ZAAK-SAINT-FIACRE’.

Via een briefje verneemt commissaris Maigret dat er op Allerzielen een misdaad gepleegd zal worden in de kerk van Saint-Fiacre. En inderdaad, de gravin van Saint-Fiacre sterft … aan een hartaanval. Algauw wordt toch een moordwapen ontdekt, zij het een ongewoon: een nagemaakt krantenbericht over de dood van haar zoon. UITGEVERIJ DE BEZIGE BIJ. € 15,–

1. VAN DEZE BEROEMDE MAÎTRESSE VAN LODE WIJK X V IS NA AR VERLUIDT DE UITSPR A AK: ‘APRÈS NOUS LE DÉLUGE!’ (NA ONS DE ZONDVLOED!)?

3. IN WELK DORP IN DE REGIO NORD-PAS-DE-CALAIS WERD EEN BELANGRIJK DEEL VAN DE FILM ‘BIENVENUE CHEZ LES CH’TIS’ OPGENOMEN?

4. VAN 1991 TOT 2005 SPEELDE DEZE ACTEUR 54 KEER DE ROL VAN COMMISSAIRE MAIGRET IN DE GELIJKNAMIGE TELEVISIESERIE.

2. IN 1944 KOCHT PABLO PICA SSO DIT RIANTE OPTREK JE VOOR ZIJN MINNARES DOR A MA AR, VOOR DE PRIJS VAN ÉÉN STILLE VEN. IN WELKE PL A ATS STA AT HET L ANDHUIS?

5. NAAR WELKE VOORMALIGE POOLSE KONING IS DIT FRAAIE PLEIN IN NANCY VERNOEMD?

Doe mee! Vul de antwoorden en uw gegevens vóór vrijdag 23 oktober 2015 in op onze website. Ga naar www.enroute-magazine.nl. De winnaar ontvangt binnen twee weken na de sluitingsdatum bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

Jarenlang was Nancy slechts een geografisch ijkpunt waar reizigers op weg naar het zuiden achteloos voorbijsnelden. Maar dat begint te veranderen. Steeds vaker kiezen cultuurminnaars de stad voor een lang weekend weg, vanwege de vele art-nouveaupanden, de majestueuze place Stanislas en de geringe afstand; want ‘La Ville aux Portes d’Or’ ligt op nauwelijks drie uur rijden van Maastricht. TEKST: ANDY ARNTS BEELD: ANDY & SUSAN ARNTS

Nancy

La Ville aux

R E P O R TA G E

Portes dâ&#x20AC;&#x2122;Or

EN ROU TE

MUSÉE DES BEAUX-ARTS DE NANCY

PLACE STANISLAS

BRASSERIE EXCELSIOR

PARC DE LA PÉPINIÈRE

R E P O R TA G E

EN ROU TE

HET HAD WEINIG GESCHEELD OF HÉT ART-NOUVEAUPRONK

stuk van Nancy was ten prooi gevallen aan de stedelijke vernieuwingsdriften in de 20e eeuw: brasserie Excelsior, een fraai voorbeeld van de ‘School van Nancy’ in het stationsgebied, stond op de nominatie om plaats te maken voor betonnen hoogbouw. Dat het gelukkig nooit zover is gekomen, danken we aan een vereniging van cultuurbewakers die zich uit protest aan het gebouw vastketenden en daardoor de sloop wisten af te wenden. De groeiende populariteit van Nancy komt mede door de herwaardering voor art-nouveauparels als brasserie Excelsior. Toen het etablissement in 1911 zijn deuren opende, was het meteen ongekend populair bij treinreizigers en de plaatselijk beau monde. Iedereen keek zijn ogen uit. Voor de inrichting waren dan ook de grootste decoratieve kunstenaars ingezet: de lampen kwamen uit de fabriek van Antonin Daum, de meubels en het ijzerwerk waren van Louis Majorelle en Jacques Gruber tekende voor de gebrandschilderde glas-in-lood-ramen. We komen deze mannen straks opnieuw tegen, want ze hebben een belangrijke stempel gedrukt op de geschiedenis en de charme van de hoofdstad van het departement Meurtheet-Moselle.

bankjes en een piepklein dierentuintje waar een paar bokken zijn te zien en een familie van luidruchtige pauwen het gezag lijkt te voeren. Koninklijke allure De zuid-uitgang van het park leidt naar de place Stanislas, het kloppende hart van de stad. Hier wordt in één oogopslag duidelijk waarom Nancy ‘La Ville aux Portes d’Or’ wordt genoemd: op de hoeken van het plein en ook tussen de prestigieuze gebouwen in zijn sierlijk vergulde toegangshekken geplaatst, die het geheel een koninklijke allure geven. En dat was ook de bedoeling van hertog Stanislas Leszczyński (zie kader Stanislas), die het plein in de 18e eeuw liet verrijzen ter meerdere glorie van zijn schoonzoon Louis XV. Toentertijd heette het dan ook nog de place Royal, maar in 1831 kreeg het zijn definitieve naam, ter ere van de markante man die met dit bouwkundige hoogstandje de oude en de nieuwe stad op sublieme wijze wist te verbinden. We mogen de place Stanislas niet verlaten zonder binnen te zijn gegaan bij het Musée des beaux-arts de Nancy. Hier maken we kennis met enkele artistieke zonen van de Lorraine, onder wie industrieel ontwerper Jean Prouvé, schilder Émile Friant en vooral Jean Daum, die in 1875 een glasfabriek oprichtte en daarmee wereldnaam vergaarde. Een groot deel van zijn magnifieke vazen- en lampencollectie is te bewonderen op de benedenverdieping, waarvan de rechtermuur wordt gevormd door de opgegraven verdedigingswerken uit de 16e en 17e eeuw.

Er is een piepklein dierentuintje waar een paar bokken zijn te zien en een familie van luidruchtige pauwen het gezag voert

Danspartijtjes en trotse pauwen We doen Nancy echter tekort als we de nadruk alleen op de art nouveau leggen. Het is een bruisende studentenstad, waar vooral de faculteiten Rechten en Medicijnen floreren. Dat er ook veel studenten kunstgeschiedenis rondlopen, komt vooral omdat de stad een architecturale diversiteit kent die zo’n achthonderd jaar bouwhistorie overbrugt. Maar daarover zo dadelijk meer. Laten we beginnen met een bezoek aan het Parc de la Pépinière, in het centrum van de stad. ’s Ochtends vroeg is dit het domein van joggers, ’s middags van studenten en flanerende Nancéiens, en ’s avonds vinden er vaak klassieke concerten of danspartijtjes plaats. Inderdaad, ‘danspartijtjes’ is een wat oubollig woord, maar het past zo bij dit lieflijke park waarin je je als bezoeker veilig en gelukkig voelt. Zo is er een rozentuin met

La Ville Vieille De place Stanislas is een uitstekend beginpunt voor mooie wandelingen die u niet allemaal in één dag kunt doen. Daarvoor is er te veel te zien in de verschillende stadsdelen. Haal bij het Office de Tourisme, op de hoek van het plein en de rue des Dominicains, een plattegrond en een kaartje waarop de fraaiste art-nouveaupanden zijn aangeduid. Op dat kaartje zie we al meteen in welke drie wijken deze het sterkst zijn geconcentreerd. In elk geval niet in

STANISLAS, DE EETLUSTIGE WELDOENER ‘A Stanislas le bienfaisant, la Lorraine reconnaissante’ staat er op zijn sokkel. Het mag duidelijk zijn dat de goedmoedige hertog zeer geliefd was onder les Lorrains. Het was ook een mooie kerel. Nadat hij als koning van Polen was afgezet, belandde hij in Frankrijk, waar zijn dochter Maria met Louis XV trouwde. Stanislas werd hertog van Lotharingen en ontpopte zich als een man met een groot hart en vooral een grote maag. Hij at maar één keer per dag, maar dan wel meteen voor drie dagen. Hij was vooral dol op zoetigheid, waardoor zijn omvang enorm werd en hij op een gegeven moment geen tand meer in zijn mond had.

Wie tandeloos is, moet slim zijn. En dus overgoot Stanislas zijn cakejes sindsdien met rum, zodat hij ze gemakkelijk naar binnen kon zuigen. Hij gaf meteen een naam aan zijn geslaagde vondst: baba au rhum, naar zijn favoriete sprookjesfiguur Ali Baba. Door zijn overgewicht had Stanislas ook moeite met lopen. En aangezien hij in het reusachtige Château de Lunéville resideerde, was dat lastig. Maar ook daar had hij iets op gevonden: voor het geval hij van de ene naar de andere kant van zijn kasteel moest, had hij zijn bedienden op zodanig strategische plekken opgesteld, dat hij om de zoveel meter even kon uitrusten met een glaasje wijn.

EN ROU T E

ARC HÉRÉ BASILIQUE SAINT-EPVRE

BANQUE CHARLES RENAULD

Nancy is een schone stad; niks geen sigarettenpeuken op straat of graffiti op de muren

het centrumdeel ten noordwesten van het plein, want dat dateert grotendeels nog uit de middeleeuwen en de renaissance. We bereiken deze Ville Vieille via de imposante Arc Héré, de place Vaudémont en de Grande-Rue, waar al meteen een heel andere, haast dorpse sfeer hangt. Deze straat leidt naar een aantal prachtige bouwwerken, zoals de neogotische Basilique Saint-Epvre en het hertogelijk paleis uit de 16e eeuw, waarin het Musée lorrain is gevestigd. Aan het einde van de Grande-Rue staat de 14e eeuwse Porte de la Craffe, een dubbele stadspoort met torens die ooit als gevangenis dienden. Tegenwoordig is de Ville Vieille vooral ’s avonds een levendig quartier, waar de place Saint-Epvre grotendeels uit restaurants en terrassen bestaat en de rue des Maréchaux vrijwel helemaal. De Nancéiens hebben de straat daarom inmiddels de bijnaam ‘rue Gourmande’ gegeven. Een schone stad Zoals gezegd verbindt de place Stanislas de oude stad met het winkelgebied dat grotendeels in de 19e en 20e eeuw werd aangelegd. Hier vinden we dan ook de eerste uitingen van art nouveau. Vooral de rue Saint-Jean herbergt een paar in het oog springende exponenten van de École de Nancy. Niettemin zit het fraaiste voorbeeld verscholen achter de gevel van de Crédit Lyonnais bank uit 1901 (nr. 7 bis-9). Ga hier dus even naar binnen en werp een blik naar boven. Heeft u ooit zo’n schitterend glazen dak gezien? Het is het werk van Jacques Gruber, die we al eerder tegenkwamen in brasserie Excelsior. Verderop in de straat, op de hoek met de rue Chanzy, trekt opnieuw een bankgebouw de aandacht: de Banque Charles Renauld, tegenwoordig de BNP Parisbas. Gebouwd in 1910, tijdens de hoogtijdagen van de art nouveau. Louis Majorelle – inderdaad, ook van

brasserie Excelsior – was hier verantwoordelijk voor het sierlijke smeedijzer van balustrades en trapleuningen binnenin het pand. Al wandelend zal het u misschien opvallen dat Nancy zo’n schone stad is (schoon in de zin van proper). Niks geen sigarettenpeuken op straat of graffiti op de muren. Zodra ergens graffiti wordt gesignaleerd, laat de gemeente dat binnen een dag verwijderen. Een ontmoedigingsbeleid dat zijn vruchten afwerpt, want de reinigingsdienst hoeft al steeds minder vaak uit te rukken. Goed geregeld dus, door de Nancéiens. Villa Majorelle en luxe boudoirs Ondertussen hebben we het Centraal Station bereikt, waarachter zich een statige, residentiële wijk bevindt. Na de FransDuitse Oorlog van 1870-1871 werden de Elzas en een deel van Lotharingen geannexeerd door Duitsland. Nancy bleef echter Frans, wat ertoe leidde dat veel industriëlen zich in de stad vestigden. Er brak een gouden tijd aan, met als gevolg dat ten westen van het station een prestigieus stadsdeel verrees. Tal van meesterlijke art-nouveauvilla’s zijn in die periode ontstaan én behouden gebleven. De bekendste is Villa Majorelle, vernoemd naar opdrachtgever Louis Majorelle, die uiteraard zelf het gracieuze, op planten en bloemen geïnspireerde smeedijzerwerk voor zijn rekening nam. Dat Jacques Gruber de gebrandschilderde ramen vervaardigde, had u waarschijnlijk al geraden. Villa Majorelle doet nog altijd dienst als kantoor en is daarom alleen in de weekenden te bezoeken onder begeleiding van een Franstalige gids. Wie daar tegenop ziet, moet evenwel tóch gaan. Al is het alleen maar om de buitenkant te bewonderen. En ook vanwege de andere belle-époquevilla’s in de directe omgeving, zoals L’immeuble Georges Biet, het Maison du Dr. Jacques en de

EN ROU T E

CRÉDIT LYONNAIS BANK

R E P O R TA G E

EN ROU TE

VILLA MAJORELLE

‘rijtjeshuizen’ aan de rue Félix Faure. Hoe luxueus en rijk gedecoreerd dergelijke huizen en boudoirs destijds waren ingericht, zien we in het Musée de l’École de Nancy; een aangenaam, niet te groot museum waar je je moeiteloos in een roman van Guy de Maupassant waant. Les soldes d’hiver Aangezien de gemiddelde mens slechts van een beperkte hoeveelheid kunst per dag kan genieten, bewaren we de art-nouveauvilla’s die buiten het centrum liggen voor morgen. Laten

MUSÉE DE L’ÉCOLE DE NANCY

we terugkeren naar het winkelgebied rond de place Charles III, waar de overdekte markthal plaats biedt aan meer dan honderd kramen. Elke dag is het hier een drukte van belang, hoewel het gebouw qua bedrijvigheid wordt overtroffen door het tegenovergelegen Centre Commercial Saint-Sébastien. Dit twee etages tellende winkelcentrum wordt vooral gedomineerd door kleding- en schoenenzaken. Geen wonder dat Nancy een winkelstad bij uitstek is. En o ja, de winteruitverkoop begint hier al een week eerder dan elders. Dus, dames … en route

‘JE KUNT HIER NOG TOT HALF ÉÉN ’S NACHTS BESTELLEN’ Wie niet bij brasserie Excelsior binnen is geweest, heeft Nancy niet gezien. Het ruim honderd jaar oude restaurant – misschien wel hét symbool van Nancy – heeft nog niets van zijn oorspronkelijke grandeur verloren. Vrijwel alles is nog origineel, van het vloermozaïek tot de vernuftig verstopte ventilatiekanalen in de eveneens onzichtbare staalconstructie. Maar terwijl het interieur de weelde van de belle époque etaleert, gaat chef-kok Jacques Hildenbrand (50) juist voor eenvoud: ‘De kracht van de brasserie zit ‘m in de juiste balans tussen goede producten, inventieve gerechten en een aantrekkelijke prijs. Alles wordt vers bereid en onze wisselende kaart wordt afgestemd op wat er in het seizoen te krijgen is. We houden het graag simpel: de meeste vis heeft bijvoorbeeld al een heerlijk smaak van zichzelf, daar moet je dus niet te veel kruiden, specerijen of sausjes aan toevoegen. Daarnaast serveren we steeds vaker légumes oubliés (vergeten groenten) – tegenwoordig heel populair – en hanteren we prijzen van rond de dertig euro voor een driegangenmenu. En niet te vergeten … je kunt hier nog tot half één ’s nachts bestellen. Vandaar dat we veel acteurs te gast krijgen die na hun theatervoorstelling nog wat willen eten.’ Dat Excelsiors formule succesvol is, bewijst het aantal kreeften dat maandelijks wordt opgediend: duizend stuks. Dat zijn er twaalfduizend

per jaar! Eén daarvan verdwijnt geheid in de maag van voetballegende Michel Platini, een geboren Lorrain, die hier elk jaar rond de kerst komt dineren met zijn vader die om de hoek woont. BRASSERIE EXCELSIOR • 50, rue Henri Poincaré www.brasserie-excelsior.com V.L.N.R. ANDY ARNTS (EN ROUTE), STADSGIDS JAN JAAP DE WEERD, DIRECTEUR ERIC GÉRARD EN CHEF-KOK JACQUES HILDENBRAND

R E P O R TA G E

EN ROU TE

P R AT I Q U E VOOR ALGEMENE INFORMATIE Office du Tourisme de Nancy Place Stanislas www.nancy-tourisme.fr (Nederlandse stadsgids beschikbaar) Comité Régional du Tourisme de Lorraine www.tourisme-lorraine.fr/nl

PARKEREN: Het centrum van Nancy heeft meerdere parkeergarages. Vlak achter de place Stanislas vindt u Vinci Park place Stanislas (6, rue Claude Charles). Als u langer in de stad bent, kunt u beter langs de Quai SainteCatharine parkeren. Dat is aanzienlijk goedkoper.

Restaurant Les Pissenlits Vlak bij het Centre Commercial SaintSébastien ligt dit ogenschijnlijk eenvoudige restaurant. Maar wacht tot u de eerste gang hebt geproefd, dan blijkt dat hier een familie van enthousiaste gastronomen aan het werk is. Zeer correcte bediening en een aimabele eigenaar (Monsieur Mengin). Van harte aanbevolen: la cassolette de moules aux asperges. 25 bis, rue des Ponts www.les-pissenlits.com

Lefévre-Lemoine Dagelijks geopende chocolatier-confiseur in een poppenhuisje tegenover brasserie Excelsior. In een 19e eeuwse sfeer worden hier de fijnste snoeperijen verkocht, zoals Duchesses Marie, Croquandines en Gâteaux des Ducs de Lorraine. Hun veelgeprezen Bergamotes de Nancy komen voor in de hitfilm Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain. 47, rue Henri Poincaré

AANBEVOLEN ADRESSEN Hôtel des Prélats *** Daterend uit 1609 en direct naast de kathedraal gelegen. Prima kamers met een vleugje art nouveau. Het ontbijtgedeelte is deels gesitueerd in de serre die uitzicht biedt op de rustieke binnentuin. 56, place Mgr. Ruch www.hoteldesprelats.com

Restaurant Le Capu Hervé en Laurence Fourrière hebben ‘Le Capucin Gourmand’ kortgeleden gerenoveerd en omgetoverd tot het gastronomische lounge-oord ‘Le Capu’. In comfortabele fauteuils en canapés is het hier fijn genieten van feestelijk opgediende gerechten. Verplicht uzelf hier een glas Côtes de Toul Auxerrois te drinken. 31, rue Gambetta www.lecapu.com

MUSEA Musée des Beaux-Arts de Nancy 3, place Stanislas www.mban.fr Grand café Foy Al sinds 1850 een populaire ontmoetingsplaats, vooral vanwege het terras aan de place Stanislas. Zowel in de klassiek aangeklede brasserie als in het trendy restaurant kunt u culinaire hoogstandjes verwachten, zoals een tartare de hareng doux. 1, place Stanislas www.grandcafefoy.com

Musée de l‘École de Nancy 36-38, rue du Sergent-Blandan La Villa Majorelle 1, rue Louis Majorelle www.nancy.fr

LA MAISON DES SŒURS MACARONS

HÔTEL DES PRÉLATS

Hier worden ze verkocht: de enige echte macarons, zoals ze ruim 200 jaar geleden al door de benedictijnse nonnen Marguerite Gaillot en Mairie-Elisabeth Morlot werden gebakken. Nadat hun klooster in 1792 werd opgeheven, moesten zij zelf in hun levensonderhoud proberen te voorzien. Gelukkig waren de zusters zo slim om het beproefde kloosterrecept van hun macarons mee te nemen. Het duurde niet lang of hun specialiteit was zó populair dat deze algauw het predicaat ‘Maracons de Nancy’ kreeg. Hun recept is nog altijd geheim. De enige die het kent is Nicolas Génot, de eigenaar van La Maison des Sœurs Macarons. Als hij zijn winkel ooit van de hand doet, wordt er meteen een juridische procedure opgestart om de geheimhouding te waarborgen en alleen zijn opvolger het alleenrecht te verlenen. 21, rue Gambetta – www.macaron-de-nancy.com

EN ROU TE

In de horeca wordt steeds vaker een mooie champagne opengetrokken. Meestal een fles van de bekende Grande Marque champagnehuizen. Minder bekend, maar zeker niet minder interessant zijn de zogenaamde Grower champagnes, afkomstig van kleinere producenten die juist op zoek zijn naar finesse en het specifieke karakter van hun terroir. TEKST: VINCENT STEINE & NICKY DE WILD BEELD: TIMEFRAME FOTOGRAFIE

De smaak Grower Grower champagnes champagnes

De champagnestreek ligt ten noordoosten en ten oosten van Parijs in de departementen Ardennes, Marne, Aube en Haute-Marne en vormt dus een driehoek tussen Luxemburg, Parijs en de Bourgogne. De 33.500 hectaren aan wijnranken liggen niet tegen elkaar, maar behoorlijk verspreid. Al met al is het een gebied waar Nederland ongeveer vier keer in past. Per jaar worden er 300 miljoen flessen champagne geproduceerd, waarvan het grootste deel door de grote, bekende Grande Marque champagnehuizen zoals Moët & Chandon, Dom Pérignon en Taittinger – champagnes die worden gekenmerkt door een duidelijke huisstijl die jaar in, jaar uit, constant blijft. Dit komt tot stand door het eindeloze assembleren: het mengen van verschil-

lende basiswijnen door de keldermeesters tot het gewenste resultaat is bereikt. Volautomatische remuage De druiven voor deze champagnes worden aangekocht bij een van de ruim 19.000 wijnboeren die zelf geen eigen champagne maken. Omdat er grote hoeveelheden geproduceerd moeten

Remuage

worden, maken de grote huizen veelal gebruik van allernieuwste technieken: de druiven worden op centrale plekken in de champagnestreek in perslokalen geperst en de wijnen worden opgeslagen in rvs-ketels. De remuage, het tijdens de tweede gisting draaien van de flessen om de gist los te weken van de fles, gebeurt volautomatisch. Dat geldt ook voor het labelen en het verpakken van de flessen. Hoewel de grote champagnehuizen natuurlijk prima champagnes maken, ligt de nadruk dikwijls toch op de kwantiteit – 10 miljoen flessen per jaar is geen uitzondering – en op de naamsbekendheid van het product. Alles met de hand Een groot contrast met de Grande Marque champagnes zijn de zoge-

Club Trésors: schatzoeken in de champagnestreek In 1971 besloot een selecte groep wijnmakers de zogenaamde Club Trésors op te richten. Dit als antwoord op de grote champagnehuizen die kwantiteit boven kwaliteit verheffen. Hun gezamenlijke doel: champagnes maken van de allerbeste kwaliteit. Ieder lid van de club maakt een speciale cuvée in een maximale oplage van 2.000 flessen, uiteraard alleen van druiven van hun eigen specifieke terroir én alleen in uitzonderlijk goede oogstjaren. Het lidmaatschap van de Club Trésors kan

uitsluitend worden verkregen op uitnodiging van de club zelf. De ingestuurde champagnes worden onderworpen aan twee blindproeverijen. De eerste direct na de oogst, de tweede na drie jaar rijping op de fles. Komt de champagne met goed gevolg door de test, dan mag de producent zijn of haar cuvée uitbrengen in de speciale Club Trésors fles. Winst, aandeelhouders of andere economische motieven spelen hierbij geen enkele rol. De club is puur een weerspiegeling van de gedreven toewijding van de wijnmakers.

EN ROU TE

E L B A T À

van het terroir maken maken het het onderscheid onderscheid Jean-Roch Floquet van champagnehuis Louis Dousset

‘Ik ben ervan overtuigd dat de smaak van het terroir pas na enkele jaren rijping op de fles goed tot uiting komt’ naamde Grower champagnes. Deze worden geproduceerd door ongeveer 5.000 kleine onafhankelijke huizen. Een mooi voorbeeld is champagnehuis Louis Dousset uit Verzenay. Dit familiebedrijf wordt gerund door Jean-Roch Floquet en produceert sinds 1844 op kleine schaal kwaliteitschampagnes met een oplage van maximaal 50.000 flessen per jaar. Louis Dousset onderscheidt zich van de grote champagnehuizen door het productieproces volledig in eigen beheer te houden. De druiven zijn afkomstig uit eigen wijngaarden en voor de oogst is men afhankelijk van vrienden en familie. Dit is altijd weer een stressvolle tijd, omdat de druiven snel moeten worden geplukt op het moment dat ze een bepaalde kwaliteit hebben bereikt. Na de pluk perst het bedrijf de druiven zelf met een authentieke houten

pers. Het sap wordt, evenals bij de grote champagnehuizen in rvs-ketels opgeslagen, maar de reservewijnen gaan nog in oude eikenhouten vaten. De remuage gebeurt bovendien nog met de hand, evenals het labelen en verpakken. 60 maanden rijptijd Een champagne dient minimaal 15 maanden op fles te rijpen alvorens hij verkocht mag worden. Veel kleinere champagnehuizen rekken deze periode echter op naar wel 36 maanden. Louis Dousset laat de champagnes zelfs minimaal 60 maanden rijpen en doet dat niet voor niets: ‘Omdat we uitsluitend druiven uit eigen wijngaard gebruiken, leidt dat tot een specifieke smaak die kenmerkend is voor dit deel van de champagnestreek,’ vertelt Jean-Roch Floquet. ‘Naast de duivensoort is ook de bodem van grote invloed op het karakter van de wijn. Ik ben ervan overtuigd dat de specifieke smaak van het terroir pas na enkele jaren rijping op de fles goed tot uiting komt. We streven niet naar een bepaalde huisstijl, maar naar finesse en complexiteit en het unieke aroma van onze regio.’ Aanduidingen op het etiket Op een champagnefles is vaak moeilijk te zien van welk type producent

de inhoud afkomstig is. Bij champagnes van de grote huizen kan je ervan uitgaan dat deze niet volledig in eigen beheer zijn gemaakt. Om dit zeker te weten moeten we het etiket nader bestuderen: naast de productcode staan altijd twee letters. NM staat voor Negociant-Manipulant, wat aangeeft dat de champagne is gemaakt van ingekochte druiven. Dit zijn de champagnes van de grote huizen. Als er echter RM op de fles staat (Recoltant-Manipulant), dan is de champagne afkomstig van een onafhankelijk champagnehuis dat volledig in eigen beheer produceert. Er zijn ook andere coderingen, zoals CM dat voor Cooperative-Manipulant staat en aangeeft dat hier sprake is van een samenwerkingsverband tussen kleine huizen die hun gezamenlijke oogst verdelen over verschillende merken. Auteurs Vincent Steine en Nicky de Wild zijn eigenaren van Bubbliez, importeur van duurzame kwaliteitschampagnes van kleine onafhankelijke champagnehuizen. Deze bijzondere champagnes zijn te bestellen via WWW.BUBBLIEZ.NL. Ook verzorgt Bubbliez proeverijen en champagnereizen.

EN ROU TE

16 t/m 25 oktober 2015

À TABLE – FRANSE RESTAURANTDAGEN – Voor de liefhebbers van de Franse keuken organiseert En Route weer een culinair evenement in samenwerking met tientallen échte Franse restaurants. Hieronder vindt u alvast een eerste selectie van deelnemers. www.franserestaurantdagen.nl

RESTAURANT HUBERT HAENEN VALKENBURG A/D GEUL

RESTAURANT À LA FERME AMSTERDAM

BISTRO ZUIDLANDE AMSTERDAM

De Gault & Millau schrijft het zelf: ‘In de ongekkunstelde gerechten komt de ambachtelijke Franse keuken hier tot leven.’ www.huberthaenen.nl

Klassieker onder de Franse restaurants in Amsterdam, maar altijd vernieuwend onder de bezielende leiding van Ben van Geelen www.alaferme.nl

Chef-kok Arend Nieboer, leerling van Bocuse, opende begin dit jaar deze bistro in de hippe zeeliedenbuurt van Amsterdam. www.bistro-zuidlande.nl

RESTAURANT LA BOHÈME MAASTRICHT

RESTAURANT C’EST ÇA UTRECHT

RESTAURANT DU NORD NOORBEEK (L)

Sfeervol Franse enclave in het hart van Maastricht waar chef-kok Bart Kusters jarenlange ervaring bindt aan een passie voor de Franse keuken. www.restaurantlaboheme.nl

Frans en ondernemend. Dat is C’est ça. Een Table du Chef, een eenvoudige Repas, maar ook ‘Pop Up’ Table d’hôte in boerderij Slagmaat in Bunnik (19/20 en 26/27 sept) www.restasurant-cestca.nl

In het uiterste zuiden van Limburg, bijna in Belgie, kom je in Restaurant Du Nord om het Zuiden te proeven. www.dunordnoorbeek.nl

RESTAURANT ‘T OLDE SCHOP GIESBEEK (GLD)

DE EETKAMER VENRAY

BOUCHON D’EN FACE MAASTRICHT

Franse keuken met een sterk Provençaals karakter. De Culinaire de Provence is al jaren een begrip bij de vaste klanten www.oldeschop.nl

Venray-sur-mer is misschien een juiste omschrijving van dit unieke maritieme restaurant in Franse sferen. www.deeetkamer.nl

Een kruising tussen een bistro, een taveerne en gastronomie, waar geestigheid en durf voorop staan. www.bouchondenface.nl

QUESTION DE GOÛT

EN ROU TE

Paola Westbeek is schrijfster, het brein achter het culinaire blog ladoucevie.eu en te zien op haar eigen YouTube kook-kanaal LaDouceVieFood. In de rubriek À Table belicht zij de geschiedenis van een typisch Frans product.

Brillat-Savarin: Een kaas

voor levensgenieters

À TABLE

le complément d’un bon repas et le woordig taboe; eet u er te veel supplément d’un mauvais’ (Kaas van dan wordt u (in willekeurige vult een goede maaltijd aan en vult volgorde) dik, snel oud, lui en ziek. aan na een slechte maaltijd). Tenminste, dat zeggen de ‘deskunDe geschiedenis van de Brillatdigen’. Geen prettige gedachte als Savarin kaas, die voor maar liefst ik wachtend op mijn beurt bij mijn uit 75% vet in de droge stof bestaat, bakker in Frankrijk sta. Want ik gaat terug naar het einde van de moet bekennen dat het meestal niet 19e eeuw. Hij heette toen ‘Excelisor’ blijft bij een eenzame croissant. Een of ‘Délice des gourmets’ en werd knapperig stokbrood is bijna onvervoor het eerst gemaakt in Forgesmijdelijk, voor later bij een heerlijk les-Eaux in de Seine-Maritieme, stuk kaas. Normandië. Zijn huidige naam Lang voor Atkins dat deed had kreeg de kaas pas rond 1930 van Jean Anthelme Brillat-Savarin Henri Androuët, een beroemde (1755-1826) ook al de oorlog Maître Fromager uit Parijs. Behalve OVER KAAS WAS BRILLATverklaard aan koolhydraten. In in Normandië wordt de kaas tegen1825 publiceerde hij een van de woordig ook in de Île-de-France en SAVARIN ZEER TE SPREKEN: meest toonaangevende culinaire geproduceerd. ‘EEN MAALTIJD ZONDER KAAS de Bourgogne meesterwerken ooit, de Physiologie Jong smaakt deze witschimIS ALS EEN SCHONE VROUW du goût. Op een wetenschappelijke melkaas (in het Frans, een fromage manier en vol aforismen die soms à croûte fleurie) lichtzuur en mild; DIE EEN OOG MIST’ nog steeds bekend zijn (‘Zeg me wat je proeft noten en misschien een u eet en ik zal zeggen wie u bent’), beschreef Brillat-Savarin – zweempje truffel. Gerijpt wordt hij iets zouter en pittiger. behalve gourmand ook jurist en politicus – de kunst van het Het is een romige, smeerbare en bijna boterige tripel crème eten en het effect van voedsel op ons lichaam. Het boek, dat kaas, wat betekent dat er tijdens de bereiding room aan de een paar maanden voor zijn dood verscheen, werd een regelmelk wordt toegevoegd. Heel toepasselijk wordt hij soms de recht succes en is in 1987 zelfs naar het Nederlands vertaald foie gras onder de kazen genoemd. Een kaas die je naar mijn door Wina en Han Born. mening verplicht met brood eet, ondanks de waarschuwinIn zijn boek verafschuwde hij bloem en zetmeel en gen van Monsieur Brillat-Savarin en de hedendaagse angst beschreef hij meerdere voorbeelden van mensen met obesivoor koolhydraten. Want laten we vooral niet vergeten wat tas, allemaal verzot op aardappels, brood, rijst en suiker. Dit hij ook schreef: ‘Les animaux se repaissent; l’homme mange. wetende is het vreemd dat een met rumstroop doordrenkte L’homme d’esprit seul sait manger.’ (Dieren voeden zich, de taart vol koolhydraten, de Gâteau Savarin, naar hem vermens eet. Alleen de intelligente mens weet hoe hij eet.) Met noemd is. andere woorden: proef en geniet! Met mate mag alles, dus tot Dat een weelderig lekkere (doch zeer vette) kaas ook zijn slot dit ondeugende advies: serveer bij de Brillat-Savarin kaas naam draagt, begrijp ik wel. Over kaas was Brillat-Savarin behalve goed brood ook een glas champagne en wat zoete namelijk zeer te spreken: ‘Un repas sans fromage est une dadels en je hebt een waar feestmaal. belle à laquelle il manque un oeil’ (Een maaltijd zonder kaas en route is als een schone (vrouw) die een oog mist) en ‘Le fromage est KOOLHYDRATEN ZIJN TEGEN

EN ROU TE

ANOUK VAN VLIET is food specialiste. In elke editie laat zij een gerenommeerde smaakmaker aan het woord over de Franse gastronomie.

Richard Meijer, chef-kok van restaurant Mevrouw Meijer:

‘Aan drie of vier

ingrediënten voor één gerecht

heb ik genoeg’

JARENLANG KOOKTE RICHARD MEIJER (43) ITALIAANS, TOT HIJ DE SWITCH MAAKTE NAAR DE FRANSE KEUKEN. IN ROTTERDAM MAKEN WE KENNIS MET ZIJN RESTAURANT MEVROUW MEIJER, WAAR HIJ ’S OCHTENDS IDYLLISCH VOOR DE DEUR ONTBIJT MET EEN CROISSANTJE. Wat maakt Mevrouw Meijer zo speciaal? ‘Ons restaurant gaat verder dan alleen het bord met eten. In het hogere segment wordt eten opgeblazen. Die lange uitleg over wat er op het bord ligt stoort

me. In het middensegment is sfeer een mooier facet dan warenkennis. Een gast herinnert zich de gesprekken, de sfeer of het gebroken bord als er iets fout is gegaan. Mevrouw Meijer is een lief, klein en intiem restaurant. In de zes jaar dat we nu bestaan heeft het veel karakter gekregen. We willen dat onze gasten zich vrij voelen om hard te lachen, maar ook om bij ons te huilen.’

‘Onze gasten komen hier om zich te laten verrassen’

Wat kun je bij jullie verwachten? ‘We hebben een ‘vrouwelijk’ interieur – ik weet niet wat ik zonder ons bloemetjesbehang zou moeten beginnen – en een wekelijks wisselend menu. Verder gebruiken we als een van de weinigen geen sociale media, waardoor je bij ons juist niet weet wat er gaat gebeuren. Onze gasten komen hier om zich te laten verrassen.’ Waarom ben je voor de Franse keuken gevallen? ‘De Italiaanse keuken is huiselijk, maar

de Franse is uitgebreider met een stevige basis. Het basale van de Italianen heb ik meegenomen naar de Franse keuken. Aan drie of vier ingrediënten voor één gerecht heb ik genoeg. Een teveel aan smaken leidt af. Het klinkt simpel, maar de bereidingstechnieken maken het interessant. Je kunt niet spreken van de Franse keuken, omdat de verscheidenheid aan gerechten in Frankrijk zo groot is. Daarbij is Frankrijk enorm inventief geworden. Het gebruik van tien kilo ganzenvet is uit en de klassieke gerechten maken steeds vaker plaats voor meer vrijheid in de keuken.’ Wat geeft Mevrouw Meijer het Franse karakter? ‘Het is de losse sfeer en de inrichting, maar ook dat gekke straathoekje waar we zitten. In Frankrijk zie je dat ook vaak. Mevrouw Meijer roept de herinnering op aan die ene avond in Frankrijk toen je zo lekker had gegeten op dat speciale plekje; aan het gevoel dat je precies op de juiste plek was.’ MEVROUW MEIJER GERARD SCHOLTENSTRAAT 37B 3035 SC ROTTERDAM TEL. 010 466 3367

BLOEDWORST Volgens Richard Meijer vindt bijna iedereen het lekker en is het gemakkelijk thuis te maken: Terrine de Boudin Noire, oftewel bloedworst. Bloedworst is in heel Frankrijk populair en kent verschillende soorten, zoals met kastanjes (Corsica), boudin galabar (met varkenskopvlees) en de boudin marseillais (met ui). Niet uitzonderlijk zijn bloedworsten met orgaanvlees.

Piment d’Espelette vindt zijn oorsprong uit het dorpje Espelette in Le Pays Basque. De vuurrode, korte pepertjes zijn minder pittig als cayennepeper, maar hebben meer aroma. Het bekendere specerijmengsel quatre epices bestaat uit peper, kruidnagel, nootmuskaat en gember. De Fransen voegen er vaak ook kaneel aan toe.

SMA AKMAKER

EN ROU TE

Terrine de boudin noir Ingrediënten:

»» 300 g buikspek »» 1 ui, gesnipperd »» 300 ml bloed »» 65 ml room »» 50 g broodkruim (panko) »» 2 eieren, kleine »» 1 tl piment d’Espelette »» 1 tl quatre epices »» 7 g zout

Bereiding:

À TABLE

Snijd het buikspek in blokjes en gaar het samen met de ui, zonder extra vocht toe te voegen, circa 30 minuten in een snelkookpan. Haal de deksel eraf en laat het geheel deels inkoken. Meng de overige ingrediënten en voeg deze toe aan aan het spek- en uimengsel. Stort alles in een terrine, het recept is precies goed voor één Creuset patévorm. Bak in een oven op 95 graden totdat de temperatuur in het midden 74 graden is, dit duurt ongeveer 1,5 uur. Laat de terrine afkoelen, snijd er plakken van en bak kort om en om in een pan. Serveer met een appelsalade, sjalottencompote, rabarber, kersen of wat het seizoen te bieden heeft.

Maison en France Kasteeldag Kasteel Hooge Vuursche, Baarn 29 november 2015 noteer vast in uw agenda!

Zuidwest-Frankrijk in juni en september

Jaarlijkse event voor (toekomstige) eigenaren van een huis in Frankrijk. Seminars over actuele onderwerpen Persoonlijk advies over uw huis Aanbod van professionals en particulieren Regionale verenigingen uit Frankrijk Verenigingen van eigenaren Wijnen van landgenoten Muzikale afsluiting

www.zingvakantie.nl

Interesse om deel te nemen als bedrijf, vereniging, particulier verkoper? Ga naar www.maisonenfrance.com/ kasteeldag of mail naar info@publiera.nl

Bourgondië

De zangweken in Cazals, op de grens van de Lot en de Périgord, zijn er voor iedereen die van zingen én van Frankrijk houdt. Gevarieerd repertoire, lekker eten en elke dag een ander romaans kerkje om in te zingen.

Nu ook chambres d’hôtes

ambassadeur paris

CHAMBRE S D’HÔTE S LE PRÉ MARIGNY

ACTIE! 10% CURSUSKORTING VOOR EN ROUTE ABONNEES

FONTENAY

Neem deel aan de cursus Romaanse Kunst en Architectuur. Vanuit een sfeervol Maison de Maître in de Morvan geniet u van excursies naar o.a. Vézelay, Autun en Fontenay. Deze cursus – voor kleine groepen – staat onder leiding van ervaren en gespecialiseerde kunsthistorici.

Voor meer informatie: www.romaansbourgondie.nl tel. +31 (0)6-45 30 68 19

Weblog Paris FvdV bevat de observaties van een nieuwsgierige reiziger die het Parijs van de Parijzenaars wil leren kennen, steeds op zoek naar de couleur locale. Wekelijks neemt blogger en fotograaf Ferry van der Vliet u mee buiten de gebaande paden, langs 'verborgen schatten'. U maakt kennis met het Parijse leven, u krijgt van hem insider tips en u ervaart de mooiste wandelingen, zoveel mogelijk voorzien van eigen fotografie. In de hoop dat het voelt alsof u wordt rondgeleid door een bevriende gids. U komt van alles te weten over het Parijs waar u geen idee van had. Paris FvdV genomineerd voor de Golden Blog Awards 2012 en 2013, finalist in 2014 en behorend tot de 10 beste Parijs-blogs ter wereld.

http://paris-fvdv.blogspot.nl/

P U Z Z E LPA G I N A

EN ROU TE

Doe mee! Vul de antwoorden en uw gegevens vóór vrijdag 27 oktober 2015 in op onze website. Ga naar www.enroute-magazine.nl. De winnaars ontvangen binnen twee weken bericht. De oplossingen en winnaars van de puzzels in het vorige nummer vindt u op pagina 90. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

mots casés

win!

5 8

9 7

10 11 12

Win 1 van de 5 exemplaren van de dvd ‘Trois souvenirs de ma jeunesse’

-3AGA ART COI EMU ERG LAI LES

MAL MOT NET OIT ORE PIE RAS ROI

SAI -4ARTE ELFE EOLE EURE FOIN IOTA

MARI MATA MELE OMIT ONDE RALA RETS SENS

TETU TSAR UNIR VETO -5ARENE ASSIS BEDON

BLEMI EFFET ENNUI MEUTE NURSE SEING -6EGARES

Paul mijmert over zijn kindertijd in Roubaix, over zijn ouders, over die schoolreis naar de Sovjet-Unie toen hij zijn identiteit uitleende aan een ander, over zijn studententijd in Parijs ... Maar Paul denkt vooral terug aan Esther, zijn grote jeugdliefde, die nooit helemaal uit zijn gedachten is verdwenen. Mooie arthouse film met o.a. Quentin Dolmaire, Lou Roy-Lecollinet en Mathieu Amalric.

-8DEFAILLI ENNEMIES MARNIERE -10AGENOUILLE -11EUTHANASIES

VELOCE -7IMAGEES LENTEUR MIAULER PEUVENT VARAPPE

EGERIE HAMEAU IRONIE PAMAIS PLEINE RENDIT TERNES VALEUR

mots croisés N

K 3

Win 1 van de 5 exemplaren van ‘Anders Ardèche’

F Z

G 5

L 4

Van uitgestrekte kastanjebossen, woest vulkanisch gebergte, tot grillig uitgeslepen rivierkloven: geen departement in Frankrijk is zó divers aan landschappen als de Ardèche. Toch overheerst nog vaak het beeld van de kano’s die in een varende file de rivier afzakken waaraan het gebied haar naam dankt. Amélie Dufour neemt ons daarom mee naar het Ardèche buiten de gebaande paden.

win!

HORIZONTALEMENT A JOLIE GRENOUILLE B TOILETTE RELIGIEUSE C CHANGÉE D ELÉMENT DE SQUELETTE E VENU AU MONDE F BANDIT NOTOIRE G TROUBLÉE H DRUPE À HUILE I PASSES À CÔTÉ J C’EST UN SAINT EN BIGORRE K CREUSER POUR DÉMOLIR L BONNE D’ENFANT VERTICALEMENT M NETTOYAGE DE CHEMINÉE N VA VRAIMENT TROP LOIN O REFUGE DE NAUFRAGÉ P PAS HABILLÉES DU TOUT Q MOT DE LIAISON R SYMBOLE DU TITANE S DONNE SON ACCORD T METTRA EN COLÈRE U INFORMATION V GRANDE PASSION W SANS VALEUR X SE PLAINT Y TROISIÈME PARTIE Z PANORAMA

E N ROU TE TEK S T: K ARIN DE KONING

La pluie et le beau temps Een praatje over het weer maakt het contact gemakkelijk. Want er valt altijd wel iets over te zeggen. Tenminste, als je woordenschat zich niet beperkt tot Il pleut en Il fait beau. Laten we eens kijken hoe je kunt parler de la pluie et du beau temps, wat in de woordenboeken overigens vertaald wordt met ‘over koetjes en kalfjes praten’, wat we hier niet gaan doen

In het Frans pris sur le vif

IN HET ENGELS, ZO WORDT GEZEGD,

bestaan er veel meer woorden om allerlei soorten regen aan te duiden dan in andere talen, omdat het in Engeland immers vaak en op veel verschillende manieren kan regenen. Maar de Fransen kunnen er ook wat van als het allerlei regennuances betreft. Il pleut, het regent, is een simpele constatering. Il pleut à cordes (het regent pijpenstelen) of Ça tombe dru (het valt met bakken uit de hemel) is stukken onaangenamer. Om maar niet te spreken van Il pleut à verse (het stortregent), Il pleut à seaux (het regent emmers), of Il pleut à torrents (het regent met stromen). Zorg dan dat je je ciré (je oliejas of plastic regenjas) aan hebt en liefst ook je bottes de caoutchouc (je rubber laarzen). Als het maar een beetje regent, is het ook niet leuk. De klank van de woorden zegt al hoe je je dan voelt: Il bruine, Il crachine, Il brouillasse, Il pleuvine, Il pleuvote, Il pleuvasse, allemaal uitdrukkingen om aan te geven dat het

motregent. Blijf maar binnen … Dan hebben we natuurlijk ook de aarzeling tussen droog en nat, het hier en daar een bui bijvoorbeeld. De Fransen spreken dan van des pluies éparses (verspreide buien). Of ze zeggen: Il fait pluvieux (je voelt de nattigheid, maar je ziet hem nog niet). In Bretagne is het vaak ’s ochtends grijs en mistig. Dat heet brume matinale (ochtendmist). Die kan tot ’s middags vier uur duren. Ook aan de kust van de Middellandse Zee is er vaak ochtendmist, maar daar gebruiken ze liever de meer poëtische term des rentrées maritimes voor de nattigheid die van zee het land in komt. Maar dan breekt de zon door. Voordat het zover is, zie je de hemel al lichter kleuren. Ça se dégage (het klaart op) kun je dan verwachtingsvol zeggen. Of Ça se lève (het trekt op). Dan hopen we niet op un soleil contrarié, letterlijk: een zon die tegengewerkt wordt. Ook willen we geen soleil passager (een flauw zonnetje dat onmiddellijk weer achter de wolken

verdwijnt). Des éclaircies (opklaringen) is al beter, maar ze zijn van korte duur. De belles éclaircies, dat belooft echt wel wat goeds. Maar wat we écht willen, is volop zon. Il fait beau (het is mooi weer), Il fait bon (het is lekker weer) en Il fait du soleil (de zon schijnt), kun je dan blij zeggen. En euforisch word je van un soleil splendide (een prachtige zon) of un soleil généreux (een gulle zon). Helaas, de mens zou de mens niet zijn als er niet wat te klagen viel. Ook de Franse mens is niet altijd blij met die zon. Ze vinden algauw dat Il fait lourd (het is drukkend weer), Il fait orageux (het is onweerachtig) of Ça tape dur (de zon brandt fel). En ze trekken zich terug in hun huizen, met de luiken dicht, zuchtend: Il fait un soleil de plomb ! (een loodzwaar drukkende hitte). Voor die hitte hoeven we in het najaar niet bang te zijn. Ik wens u quelques petites ondées matinales et de très belles éclaircies pour le reste de la journée !

EN ROU TE

InPROVERBES het Frans célèbres Met spreekwoorden het jaar door ‘Maart roert zijn staart’, ‘April doet wat hij wil’, we kennen ze allemaal, de spreekwoorden die ons iets vertellen over het weer in bepaalde maanden. Ook in Frankrijk bestaan dergelijke spreekwoorden, maar ze hebben niet alleen betrekking op het weer. Liefde, drank, ziekte en ellende worden in relatie gebracht met de tijd van het jaar. Ze herinneren ons aan de agrarische gemeenschappen in de dorpen, waar ze de functie hadden van lessen in levensfilosofie. Laten we het jaar eens rondgaan met voor elke maand een of twee wijze lessen. JANVIER

Qui se saoule le premier janvier, se saoule toute l’année. Wie zich op 1 januari bezat, bezat zich het hele jaar.

À la septembre, adieu les belles femmes

En janvier, le médecin perd et le fossoyeur gagne. In januari verliest de arts en wint de doodgraver. FÉVRIER

Qui ne veut pas se tromper, doit se marier le 30 février. Wie zich niet wil vergissen, moet op 30 februari trouwen. MARS

Le soleil de mars donne des rhumes tenaces. De maartse zon zorgt voor hardnekkige verkoudheden. AV R I L

Au mois d’avril, ne te découvre pas d’un fil. Trek in april je warme kleren nog niet uit. (Letterlijk: maak jezelf nog geen draadje lichter.) MAI

Au mois de mai, le médecin est gai. In mei is de dokter blij. Qui mouette, févrette. Wie in mei trouwt, krijgt in februari een kind.

JUIN

Qui en juin se porte bien, en juillet ne craindra rien. Wie in juni goed gezond is, hoeft in juli niets te vrezen. JUILLET

Entre juillet et août, le boire est de bon goût. In juli en augustus smaakt het drinken (of de drank!) goed. AOÛT

OCTOBRE

Le mois d’octobre glacé fait vermine trépasser. Vorst in oktober doodt het ongedierte. NOVEMBRE

Le mois de novembre est malsain, il fait tousser dès la Toussaint. De maand november is ongezond, hij zet je meteen vanaf Allerheiligen aan het hoesten.

Mariage en août, enfants morveux. Als je trouwt in augustus, krijg je snotterkinderen.

DÉCEMBRE

SEPTEMBRE

en route

À la septembre, adieu les belles femmes. In september geen mooie vrouwen meer.

Décembre veut du pain dur et pas du tendre. December wil hard brood en geen zacht.

EN ROU TE

TEK ST: EVA ROVERS

Moderne kunst in de Lage Landen, 1885-1914

fRanKrijk in de LAge

lANden

3 OKTOBER 2015 T/M 3 JANUARI 2016 In de korte periode tussen 1885 en het begin van de

Eerste Wereldoorlog vindt in de schilderkunst van de Lage

Landen een moderne Renaissance plaats. Kleur wordt bevrijd van de ketenen van de zichtbare werkelijkheid. Gras kan ineens koel blauw zijn, een gezicht is helder paars en bomen kleuren rood. Kleur heeft een eigen betekenis gekregen. Het is een van de belangrijkste momenten in de moderne kunstgeschiedenis. De inspiratie komt van de Franse (neo)impressionisten, maar de kunstenaars in de Lage Landen geven hier een geheel eigen invulling aan. Het Haagse Gemeentemuseum toont de wisselwerking tussen beide landen met zowel duidelijke verschil-

len als overeenkomsten. Deze unieke tentoonstelling is mede mogelijk door de renovatie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen, waardoor de topstukken uit hun collectie nu kunnen reizen. Van de Franse godfathers van kleur als Claude Monet, Paul Signac, Henri Matisse en Paul Cézanne tot de meesters van de Lage Landen als Jan Toorop, Piet Mondriaan, James Ensor, Jan Sluijters, Henry van de Velde en Rik Wouters. Ze komen allemaal samen en het resultaat is een waar feest voor het oog. www.gemeentemuseum.nl

Een republiek der kunsten T/M 4 OKTOBER 2015

Een republiek der kunsten duikt in de visuele cultuur van de Franse republiek. Meer dan 100 spraakmakende werken uit de collecties van de FRAC’s (Fonds Régionaux d’Art Contemporain), vullen de tien zalen van de oudbouw van het Eindhovense

Van Abbemuseum. De 23 kunstinstellingen van de FRAC, ontstaan in 1982, zijn verspreid over Frankrijk en hebben o.a. als doel een uitstekende collectie hedendaagse kunst in elke regio van het land op grote schaal toegankelijk te maken. Het Van Abbemuseum exposeert niet alleen meer dan 100 werken uit de omvangrijke FRAC-collecties, maar plaatst hen ook in relatie tot politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in het Frankrijk van de jaren tachtig tot heden. Door naar de collecties te kijken kan de bezoeker zijn

herinneringen aan de afgelopen dertig jaar spiegelen aan de kunstwerken die toen werden gemaakt. Voor sommigen een feest van herkenning, voor anderen een nieuwe kennismaking.

vanabbemuseum.nl

EN ROU TE

CONCERTAGENDA NAJAAR 2015

CONCERTBEZOEKERS OPGELET!

vrijdag 20 november Cultureel Centrum De Statie, Sas van Gent vrijdag 11 december Ledeltheater, Oostburg

LA TRÈS ILLUSTRE COMPAGNIE DU CHAT NOIR www.chat-noir.nl Zaterdag 14 november Stadspodium GO, Leerdam

KATELL www.katell.nl Vrijdag 6 november Volksgalm Harmonie, Tongeren (BE) Zondag 15 november Café Miles, Amersfoort Donderdag 19 november Pesthuys Podium, Maastricht Zondag 22 november Cultuurschip Thor, Zwolle Vrijdag 27 november Stedelijke Muziekvereniging, Zevenaar

LA LORE www.lalore.nl Zaterdag 12 december Mee-in-Zee Atelier, Den Haag

BRITTA MARIA www.brittamaria.nl Zaterdag 26 september Theater het Reghthuys, Nieuwkoop Zondag 27 september Salon Del Arte, Kruisland Zondag 4 oktober Rondo Musica, Den Helder

DAVINE www.davine.nl Vrijdag 23 oktober 70 jaar VN & Unicef, Vredespaleis, Den Haag

PATRICK RIGUELLE: LES CHANSONS DE JACQUES BREL www.patrickriguelle.be Zaterdag 3 oktober 30CC, Leuven (B) Donderdag 15 oktober OC De Djoelen, Oud-Turnhout (B) Vrijdag 16 oktober CC Maasmechelen (B)

MARJOLIJN POLFLIET www.franse-chansons.nl

Zaterdag 17 oktober Dommelhof, Neerpelt (B)

zondag 18 oktober Cultureel Centrum ‘t Meulengat, Sluiskil

Zaterdag 24 oktober CC De Brouckere, Torhout (B)

Vrijdag 13 november CC Het Gasthuis, Aarschot (B) Dinsdag 17 november CC Berchem (B) Zaterdag 21 november CC De Werft, Geel (B)

In het zomernummer raadden wij aan om tickets voor het concert van Julien Clerc via Ticket Tribune te bestellen. Ticket Tribune blijkt echter een zwarthandelaar te zijn die tickets opkoopt en voor woekerprijzen doorverkoopt. Bovendien komt het voor dat via deze partij gekochte entreebewijzen niet geldig zijn. Kaarten kunnen altijd het beste via de zaal zelf worden gekocht. Op www.weetwaarjekoopt.nl vindt u een lijst met malafide doorverkopers. Onze excuses voor de foutieve informatie – redactie En Route

LAVINIA MEIJER OP TOURNEE MET FRANS REPERTOIRE Voor haar nieuwste album Voyage koos harpiste Lavinia Meijer voor composities van enkele grote Franse meesters. Werken van Claude Debussy en Erik Satie worden gecombineerd met modernere stukken van componist Yann Tiersen, bekend van zijn muziek voor de film Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain. Lavinia vertaalde deze composities voor piano prachtig naar de harp. Tijdens haar najaarstournee zal ze veel van haar nieuwe repertoire laten horen. Tijdens haar (beeld)concert op zondag 6 september in het auditorium van het Kröller-Müller Museum in Otterlo, legt de harpiste een verband tussen het werk van Vincent van Gogh en de muziek uit zijn tijd. Zo speelt ze stukken van William Croft, Philip Glass en Hirose terwijl op de achtergrond een beeldcompilatie van Van Gogh’s schilderijen wordt weergegeven. Het concert is van 14.00 en 15.00 uur en gratis toegankelijk voor bezoekers van het museum. www.laviniameijer.com

DATA 6 september 12 september 14 september 18 september 19 september 9 oktober 10 oktober 16 oktober

Kröller-Müller Museum, Otterlo Energiehuis, Dordrecht Concertzaal, Tilburg Edesche Concertzaal, Ede Protestantse Kerk, Hulst Parkgebouw, Rijssen Muziekgebouw, Eindhoven Zeeuwse concertzaal, Middelburg

Rosa van Ederen portretfotografie en reportage

rosavanederen.nl

HĂŠt online verzamel- en vertrekpunt voor het Franse chanson in Nederland en BelgiĂŤ

Tess v.d. Zwet www.chansonoffensief.nl redactie@chansonoffensief.nl

hetchanson

EN ROU TE

fRanKrijkin de LAgelANden erg dat hij het vertrek van zijn vriendin niet had gemerkt. Vrienden raden hem aan om Karine in te schakelen om zijn leven en vooral zijn relaties opnieuw te organiseren. Via sociale media creëert Karine voor hem een groot aantal virtuele relaties, zowel zakelijk als privé, met wie hij onder allerlei pseudo-identiteiten contact moet hebben. Karine kan zelf niet meer zonder sociale media leven. Na enige aarzeling probeert Vincent toch mee te doen aan dit ‘spel’. Tot het moment dat een stroomuitval hen beiden dwingt om een pauze in te lassen in hun virtuele bestaan.

Informatie in het Frans over het stuk: www.leprochaintrain.com DATA: 15 oktober 3 november 4 november 17 november 27 november 10 december

AF Maastricht AF Gouda AF Dedemsvaart AF Goes AF Den Haag AF Nijmegen

LEZINGEN OVER DE FRANSE PERS In oktober spreekt Jean-Michel Croissandeau, voormalig hoofdredacteur van dagblad Le Monde over La presse française face à ses défis (De uitdagingen van de Franse pers). DE ONDERWERPEN • De morele en politieke crisis van de Franse media • De crisis van de schrijvende pers door de confrontatie met – en de dictatuur van – de razendsnelle groei van informatiestromen • Het wantrouwen ten aanzien van journalisten De hamvraag: kan de Franse pers al die uitdagingen aan? DATA: 12 oktober 13 oktober 14 oktober 15 oktober 16 oktober

AF Amersfoort AF Nijmegen AF Arnhem AF Zwolle AF Kennemerland

FRANS TONEEL: LE PROCHAIN TRAIN (Gespeeld in het Frans door Stéphane Duguin en Jeanne Couppié) Le Prochain Train gaat over onze menselijke relaties in een tijdperk waar internet ons leven steeds meer overheerst. Vincent is verslaafd aan zijn werk. Zo

De gele trui van de Alliances Françaises in Zélande tijdens de Jour du Tour in juni, een veel belovend blik op de toekomst!

OPEN DAGEN

Le Prochain Train is vlot gespeeld en vol humor. Het contrast tussen de twee personages en het verschil van taalgebruik dragen daartoe bij. Vincent gebruikt gewoon Frans, Karine vooral ongedwongen taal, met argot en veel termen uit de wereld van de sociale media. Om maximaal plezier aan de voorstelling te beleven, wordt aangeraden om het stuk van te voren te lezen. De Franse tekst en een woordenlijst NL-FR zijn verkrijgbaar bij de Alliances Françaises waar het toneelstuk wordt uitgevoerd.

De Alliance Française organiseert cursussen Frans, lezingen, films, theater- en muziekavonden en excursies. Daarmee brengt de Alliance Française de Franse taal en cultuur in Nederland vlak bij u. Alle afdelingen van de Alliance Française houden in september open informatie- en inschrijfavonden. Voor de juiste dag en tijd bij u in de regio en voor de lokale programma’s kijk op www.alliance-francaise.nl. Veel Alliances zullen ook aanwezig zijn op lokale Uit- en vrijtijdsmarkten.

32e CONCOURS DE LA CHANSON

20 maart 2016 om 14.30 uur in Theater Diligentia, Den Haag

OPEN INSCHRIJVING Geef je carrière een nieuwe impuls: zing in het Frans! Inschrijven met eigen filmopname Uiterste inzenddatum: 15 december 2015 AUDITIES IN ROTTERDAM Regie: Nico Knapper VAKJURY Tonny Eyk, musicus Frances Gramende, La French Music Bart Van Loo, schrijver en conferencier

EREGAST Sjors van der Panne, Finalist The Voice of Holland 2014, Winnaar Publieksprijs Concours de la Chanson 2008 PRIJZEN Grand Prix Alliance Française TV5 Prix du Public Citroën Prix de la Créativité Liesbeth List Prix Jeunes Artistes Prix Spécial de la Belgique Optreden van Stella-Louise Göke Winnares van de Grand Prix Alliance Française 2015

H O E K U N J E M E E D O E N ? Op www.concoursdelachanson.nl kun je het inschrijfformulier en de

voorwaarden downloaden. Dit formulier stuur je met een filmopname of Y ouTube-filmpje naar: lafrenchevents@alliance-francaise.nl. Op het inschrijfformulier geef je aan of je al eerder hebt deelgenomen, welk repertoire je zingt en of je al eerder hebt opgetreden. Je vermeldt ook de drie chansons die je live wilt zingen en wie je gaat begeleiden. Voor meer informatie kun je contact opnemen met La French Music: 023-5282379 / 06-51562708

FOTO’S: MICHEL BUDRY

Alle informatie op: www.concoursdelachanson.nl

REIZEN

EN ROU TE

Je innerlijk kompas weer op koers in de Zuidelijke Alpen Familieopstelling Een familieopstelling is een inzicht gevende en ervaringsgerichte methodiek die helderheid brengt bij persoonlijke vraagstukken. Deelnemers uit de groep fungeren als representant. De begeleider gaat aan de hand van inzicht en informatie van representanten het systeem stap voor stap herordenen, een nieuwe oplossingsrichting komt in beeld.

Deelnemers aan de vitaliteitsweek

Vitaliteitsweek Wie wil er niet eens een frisse wind door zijn levensstijl laten waaien? Dat kan in Embrun, in de Zuidelijke Alpen. We doen dat met een goede mix van meditatie, mindfulness, coaching, diverse sportieve activiteiten en natuurlijk lekker en gezond eten. We streven deze week naar een mooie balans tussen inspanning en ontspanning en voldoende ruimte voor vrije tijd. Het vinden van de juiste balans in bepaalde fases van je leven vraagt om bewustwording, bezinning en opnieuw keuzes maken. Het is verfrissend om daarvoor uit je eigen vertrouwde omgeving te stappen en op deze prachtige plek in de Franse Alpen je gedachten te herordenen en nieuwe doelen te stellen. Het voelt als vakantie, maar stiekem werk je hard aan jezelf!

De pijlers van de week: Yoga Elke ochtend beginnen we de dag met een yogales voor het ontbijt. Daarna begin je de dag fit en vitaal. We sluiten de dag af met een avond meditatie. Door de stilte is het (terug) vinden van je innerlijke rust gegarandeerd.

Je wordt je bewuster van je eigen lichaam, je leert je emoties te observeren en te accepteren en het verhoogt je concentratievermogen. Coaching Door middel van verschillende gespreksvormen krijg je inzicht in jouw gedachten en overtuigingen (metacognitie): daar waar je gedachten worden gevormd tot woorden, betreed je de (jouw) werkelijkheid. Dit leidt soms tot verrassend nieuwe inzichten, antwoorden en doelstellingen. Sporten Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat als je fysiek fit bent, je efficiënter wordt in andere taken en mentaal weerbaarder. Het leert je bovendien doelen te stellen, je doorzettingsvermogen te toetsen en te trainen, maar ook je grenzen te herkennen. Kortom, een belangrijk element.

EN ROUTE

TOUTE S D IR E C T IO N S

Kennismakingsweekend in Nederland Ben je nog niet overtuigd dat je een week naar de Franse Alpen wilt komen? Kom dan kennismaken met Mary en Ilse in het vitaliteitsweekend in Centrum De Laurier in het Nederlandse Alphen, Gelderland op 27, 28 en 29 november 2015. Bel Ilse voor meer informatie +33 (0)6 76 64 32 14 Belangrijke informatie Vijfdaags programma, zes nachten verblijf in tweepersoonskamer in Villa Les Chemins Croisés Les Hautes Alpes, volpension, vrij gebruik van sauna en zwembad. Exclusief vervoerskosten. Mary en Ilse

Prijs: € 595,- p.p. Voor meer informatie: ilse.mulder@orange.fr +33 (0)6 76 64 32 14 info@vie-zie.nl Of kijk op de website: www.positioncoaching.nl bij ‘vitaliteitsweek’

EN ROU TE

Wie won wat? R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T RONOM I E - TA A L - E V E N E M E N T E N

E N R O U T E # 14 4 - Z O M E R 2 0 15

Cocorico ! Montagnes Pyrénées vous êtes mes amours …

R FRANKRIJ K IN ’T BIJZONDE

#144 - ZOMER 2015

R E I Z E N - K U N S T - C U LT U U R - M U Z I E K - G A S T R O N O M I E - TA A L - E V E N E M E N T E N

JEROEN KRABBÉ: ‘De Provence vraagt erom geschilderd te worden’ Catalaanse tradities in de

PYRÉNÉES-ORIENTALES

ONTMOETINGEN MET:

Tourdirecteur Christian Prudhomme Chansonnière Davine Societyfotograaf André Sas À TABLE

4 zoete zomertips ONGEREPT CORSICA

De verborgen pareltjes van de oostkust

Op naar het uiterste Zuiden!

On y va?

PUZZELPAGINA: MOTS C ASÉS Oplossing: courtisan Winnaars van de dvd ‘Vie sauvage’ E.G.G. Alssema, Zwolle J.N.H. Boelen, Elsloo A.A.J. Bruggeman, Hengelo Ov. W.C. v.d. Ree, Zaamslag R. Vlugt, Monnickendam

Oplossingen en winnaar van de prijsvraag in En Route 144 (zomernummer 2015): CONNAISSEZ-VOUS L A FR ANCE ? Oplossing: 1. Jean-Paul Sartre 2. Port-Barcarès 3. De 24 uur van Le Mans 4. Belle de Jour 5. Le train bleu Winnaars van het boek ‘Langzaam door Frankrijk’ N.N.H.G. van den Dungen, Vught L. Evertsen, Hoofddorp Jurgen Dignef, Heverlee (B) E. Kools, Uithoorn C.M. Stofmeel, Roosendaal

EN ROUTE PRIMEUR PRIJSVR A AG Oplossing: Viaduc de Millau Winnaars van het boek ‘Petronella’ C. Vincento, Dordrecht A. Schaaf, Leeuwarden E.J. Ven-Visser, Deventer H. Verwer, Maartensdijk H. Wijkhuizen, Bennebroek

PUZZELPAGINA: MOTS CROISÉS Oplossing: vanneau Winnaars van de dvd ‘P’tit Quinquin’ Sandra Wiersma, Enschede W.F. Fasting, Chaam H.E. van Hartesveldt, Doorn D. Scholten, Schalkhaar C.S.H. Anema, Oosterhout

Volgende keer in En Route Nummer 146 – Wintereditie 2015

1 Het carnaval van Limoux Parijs: op verkenning door het 13e arrondissement Portret van kunstenaar François Pompon Normandië en het impressionisme Serge Gainsbourg, succesvol componist en rokkenjager en nog veel meer!

Nu in de winkel: het nazomernummer van Maison en France

jaargang 18 ■ nazomer 2015

»» Interview met chansonnier Dave »» Wandelen langs Cap-Martin »» Antiekwalhalla L’Isle-sur-la-Sorgue »» Witte Provençaalse wijn en oesters uit de Camargue »» De authentieke Provence van Marcel Pagnol

Maison en France

Nu in de winkel: het nazomernummer van Côte & Provence

jaargang 18 ■ nazomer 2015

REGIOREPORTAGE BOURGOGNE

‘Het is hier altijd feest voor iedereen’ C Ô T E & P R O V E N C E • N A Z O M E R 2 0 1 5 • D O O R ZO M E R E N I N ZU I D - F R A N K R I J K • E X T R A VO O R D E L I G E C H A M B R E S D’ H ÔT E S • PORTRET VAN CHANSONNIER DAVE • UNIEK RONDJE CAP MARTIN

»» Nederlanders op de bres voor Frans erfgoed »» Regioreportage Bourgogne »» Even binnenkijken: Château La Mothaye »» Achter de schermen van de Second Home beurs »» Vakkundig verbouwd: van kale ruïne tot knusse huiskamer

www.maisonenfrance.com

EVEN BINNENKIJKEN

in een écht Loirekasteel JONG GELEERD

Sommelier Stephanie (22) beproeft haar geluk in de Ardèche

Op kastelenjacht

De koning te rijk in Zuid-Frankrijk ‘DANSEZ-MAINTENANT’ Portret van ‘onze’ chansonnier Dave

NEDERLANDERS OP DE BRES VOOR

WIJN Ontdek het wit van de Provence!

Blijf niet met uw kapitaal zitten

WANDELEN Uniek rondje Cap Martin MARCEL PAGNOL Schrijver/cineast van de Provence L’ISLE-SUR-LA SORGUE Walhalla voor antiek en brocante

DOORZOMEREN IN ZUID-FRANKRIJK TOP IN SAINT-TROP’ Museum moderne kunst

€ 5,95

MeF0415_Cover_def.indd 1

BLIK OP DE BEURS: achterdeschermenvanSecondHomeInternational FISCAAL: denieuwe Europese erfrechtverordening KLUSSEN MET ARJAN: natuurstenen muren, waar moet u op letten? REPORTAGE: van druivenplukker tot wijnexpert MAISON DOSSIER: hoe zit het met uw grond? FINANCIEEL: de nieuwe hypotheekrente, wees er op tijd bij! En nog veel meer! 17-08-15 21:06

NU EXTRA VOORDELIGE CHAMBRES D’HÔTES!

14e jaargang • nazomer 2015 www.coteprovence.nl

CP0315_Cover.indd 1

FRANS ERFGOED

HELP, IK MOET VERKOPEN!

€ 6,95 24-08-15 11:22

Cocorico ! Ça me fait plaisir !

R FR AN KR IJ K IN ’T BI JZ ON DE

JAA RABONNEM ENT € 27,5 0

NEEM EEN ABONNEMENT OP EN ROUTE en ontvang Maigret en zijn dode van Georges Simenon t.w.v. € 17,90*

NEEM NU EEN JAARABONNEMENT VOOR MAAR

OVER ‘MAIGRET EN ZIJN DODE’

Maigret krijgt telefoon van een haastig sprekende man die vertelt dat hij sinds de vorige avond wordt gevolgd. Gedurende de dag komen er telefoontjes uit allerlei cafeetjes in Parijs. houden23 op novembe 14Diet/m wanneer een verminkt lichaam Kom een avond genieten in een wordt gevonden op de Place deFrans restau voor € 34,50 + g Kom een avond genieten in een Frans 4-gangen restaurant bijinclusief u in dekoﬃ buurt. ladiner, Concorde. Maigret laate‘zijn 4-gangen diner, inclusief koﬃe voor € 34,50 + gratis Frankrijkmagazine! dode’vanaf niet meer en verzeilt Reserveren: 15 los oktober op www.enro algauw in ongure milieus. Bent u abonnee? Dan heeft u voorrang en kunt u van

€Franse Franse Diner 27,50 Dinerdagen OF GEEF ER EEN CADEAU 14 t/m 23 november 2014 EN ONTVANG ‘MAIGRET EN ZIJN DODE’ VAN GEORGES SIMENON CADEAU!*

Reserveren: vanaf 15 oktober op www.enroute-magazine.nl/atable

Bent u abonnee? Dan heeft u voorrang en kunt u vanaf 1 oktober al reserveren Een jaartje Frankrijk, want een abonnee van En Route: »» ontvangt een gratis entreeticket voor De Franse Dagen »» bezoekt gratis de jaarlijkse Maison en France Kasteeldag »» krijgt korting of gratis entree op En Route Evenementen »» leest natuurlijk ook de En Route Primeur nieuwsbrief »» abonneert zich voordelig op Maison en France of Côte & Provence

www.enroute-magazine.nl Een abonnement op En Route kost € 27,50 (Nederland/België). Overige landen: € 38,50. * Deze aanbieding is geldig t/m 1 november 2015 en zolang de voorraad strekt. Voor verzending van het boek brengen we € 4,50 administratie- en verzendkosten in rekening.

Exclusief Exclusief Exclusief genieten genieten genieten

Ruikt Ruikt u u de de lavendel lavendel als als u u denkt denkt aan aan Frankrijk? Frankrijk? Dwaalt Dwaalt u u in in gedachten gedachten door door pittopittoreske dorpjes? Of ziet u de uitgestrekte velden met zonnebloemen al voor u? Ruikt u de lavendel als u denkt aan Frankrijk? Dwaalt u in gedachten door reske dorpjes? Of ziet de uitgestrekte velden met zonnebloemen voorpittou? Ruikt u lavendel als aan Dwaalt u pittoRuikt u de de lavendel als u uu denkt denkt aan Frankrijk? Frankrijk? Dwaalt u in in gedachten gedachtenaldoor door pittoreske dorpjes? Of ziet u de uitgestrekte velden met zonnebloemen al voor u? reske dorpjes? Of ziet u de uitgestrekte velden met zonnebloemen al voor u? reske dorpjes? Of ziet u de uitgestrekte velden met zonnebloemen al voor u? Ruikt u de lavendel als u denkt aan Frankrijk? Dwaalt u in gedachten door pittoBeleef het Franse leven in één van onze Domaines in Frankrijk. Wat dacht u van Beleef het Franse leven in één van onze Domaines in Frankrijk. Wat dacht u van reske dorpjes? Ofleven zietProvence, uinde uitgestrekte velden metinzonnebloemen al u? een luxe villa de de Ardèche of Uw is bij ons in Beleef één van Domaines Frankrijk. Wat van een het luxeFranse villa in in de Provence, deonze Ardèche of Poitiers? Poitiers? Uw keuze keuze isdacht bij voor onsu in Beleef het Franse leven in onze Domaines in Frankrijk. Wat dacht u van Beleef het Franse leven in één één van van onze Domaines in Frankrijk. Wat dacht u van goede handen! een villa in de Provence, de Ardèche of Poitiers? Uw keuze is bij ons in goede handen! een luxe luxe villa in de Provence, de Ardèche of Uw is bij een luxe villa in de Provence, de Ardèche of Poitiers? Poitiers? Uw keuze keuze isdacht bij ons onsu in in Beleef het Franse leven in één van onze Domaines in Frankrijk. Wat van goede handen! goede handen! goede handen! een luxe villa in de Provence, de Ardèche of Poitiers? Uw keuze is bij ons in goede handen!

Liberty Liberty Resorts Resorts verhuurt verhuurt exclusieve exclusieve vakantievilla’s vakantievilla’s in in Frankrijk, Frankrijk, Liberty Resorts verhuurt exclusieve vakantievilla’s in Spanje Oostenrijk Liberty verhuurt vakantievilla’s Frankrijk, Nederland, Spanje en en Oostenrijk in Liberty Resorts ResortsNederland, verhuurt exclusieve exclusieve vakantievilla’s in Frankrijk, Frankrijk, Nederland, Spanje en Oostenrijk Spanje Oostenrijk Liberty ResortsNederland, verhuurt exclusieve vakantievilla’s Nederland, Spanje en en Oostenrijk in Frankrijk, www.libertyresorts.nl |tel: 470 | info@libertyresorts.nl www.libertyresorts.nl |tel: 0318 0318Spanje 470 700 700en | e-mail: e-mail: info@libertyresorts.nl Nederland, Oostenrijk www.libertyresorts.nl |tel: 0318 470 700 | e-mail: info@libertyresorts.nl www.libertyresorts.nl www.libertyresorts.nl |tel: |tel: 0318 0318 470 470 700 700 | | e-mail: e-mail: info@libertyresorts.nl info@libertyresorts.nl