CMD Beroeps- en opleidingsprofiel

CMD beroepsprofiel opleidingsprofiel

CMD — id

CMD beroepsprofiel & Opleidingsprofiel Communication & Multimedia Design Academie voor ICT & MEDIA de Haagse Hogeschool

CMD — id

Werkgroep

Patrick Deters, Chris Heydra, Ru Klein, Margo Lommers, Henk Mastenbroek, Arnold Jan Quanjer (vz), Alex Reuneker, Bram Reurings, Theo Zweers, Emilie Randoe (extern inhoudelijk adviseur) Ontwerp: M.V. (Myrthe Veeneman en Marjolein Vermeulen) www.mv-web.nl

voorwoord

Geachte lezer, Voor u ligt het Beroepsprofiel en het Opleidingsprofiel van de opleiding Communication & Multimedia Design van de Haagse Hogeschool.

Het Beroepsprofiel beschrijft de zeer veelzijdige en dynamische beroepsomgeving van professionals, werkzaam op het grensvlak van communicatie en multimedia design. Anders geformuleerd: het Beroepsprofiel schetst ‘de wereld van CMD’. Zo wordt aandacht besteed aan historie, ontwikkelingen en trends op het terrein van digitale interactieve media, worden functies / beroepen in de context van communicatie en multimedia design benoemd en toegelicht en worden typische beroepsproducten beschreven.

De wereld van CMD is, zoals hiervoor gesteld, veelzijdig en dynamisch. Het is dan ook onmogelijk om gedurende een vierjarige bacheloropleiding studenten op te leiden tot beginnende beroepsbeoefenaren, die voor het volledige domein van digitale interactieve media gekwalificeerd zijn. Daarom zijn inhoudelijke keuzes nodig. Het Opleidingsprofiel beschrijft, op basis van het geformuleerde Beroepsprofiel, de inhoudelijke keuzes die de opleiding Communication & Multimedia Design van de Haagse Hogeschool maakt in het opleidingstraject van studenten. De vraag die in het Opleidingsprofiel wordt beantwoord luidt waar de opleiding Communication & Multimedia Design voor staat. Of, geformuleerd vanuit studentperspectief: wat kenmerkt de Haagse CMD’er als beginnend beroepsbeoefenaar?

In het Opleidingsprofiel worden de gemaakte keuzes benoemd en toegelicht en vervolgens vertaald naar een competentieset. Deze set omvat de competenties die een Haagse CMD – student zich in de loop van het opleidingstraject eigen maakt.

Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel hebben als basisdocumenten binnen de opleiding Communication en Multimedia Design van de Haagse Hogeschool drie functies: • richting geven en kaders stellen aan de inhoud van het nieuw te ontwikkelen curriculum en aan de bijbehorende uitwerking ervan in onderwijsprogramma’s; • referentiekader vormen met betrekking tot het vernieuwde curriculum en de daaraan gerelateerde onderwijsprogramma’s; • inspireren en verbinden van teamleden bij de ontwikkeling en uitvoering van onderwijs.

Tot slot vormen het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel de basis voor een heldere wervingscommunicatie naar potentiële studenten, waardoor zij op basis van een realistisch verwachtingspatroon hun opleidingskeuze kunnen bepalen.

Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel zijn primair geschreven voor (en door!) de teamleden van de opleiding Communication & Multimedia Design. Daarnaast behoort het werkveld van de opleiding (stagebedrijven, afstudeerbedrijven) tot de doelgroep. Ook externe partijen (overige CMD – opleidingen in Nederland en Vlaanderen, Hobeon, NVAO) behoren tot de doelgroep. Aan de hand van een passende bewerking vormen tot slot ook aankomende studenten een groep voor wie beide documenten betekenisvol zijn.

November 2010

CMD — id

beroepsprofiel

6

1 De Wereld van CMD

6

1.1 Maatschappelijke context: de omslag naar een kenniseconomie

8

1.2 Digitale interactieve media: de stand van zaken

9

1.3 De ontwikkeling van Web 1.0 via 2.0 naar 3.0

10

1.4 De veranderende rol van de gebruikers in de wereld van CMD

12

1.5 De veranderende rol van de (nieuwe media) ontwerper

13

1.6 Nieuw landelijk beroepsprofiel 15 1.7 Doorkijkje naar de toekomst

16

1.8 Beroepen in de wereld van CMD 16

inhoudsopgave

opleidingsprofiel 18 2 Inhoudelijke kenmerken CMD Haagse Hogeschool 2.1 Keuze 1: CMD Den Haag is een degelijke beroepsopleiding 2.2 Keuze 2: CMD Den Haag focust op digitale interactieve toepassingen en Interaction Design 2.2.1 Een Haagse CMD’er ontwerpt digtale interactieve toepassingen

2.4 Keuze 4: CMD Den Haag 20 heeft balans tussen product en proces

25

2.5 20 Keuze 5: CMD Den Haag stimuleert een methodische en reflectieve grondhouding

26

20 21

2.2.2 De eigenschappen van een Haagse CMD’er

21

2.2.3 Functies voor Haagse CMD’ers in de beroepspraktijk

22

2.2.4 De doorgroeifunctie van User Experience Designer en secundaire functies, waarvoor de Haagse CMD’er wordt opgeleid

23

2.2.5 Eindproducten uit de beroepspraktijk van een Haagse CMD’er

24

2.2.6 Kennisgebieden / Body of Knowledge Haagse CMD’er

24

2.5.1 Projectmatig werken: het beheersproces

26

2.5.2 Het ontwerpproces

26

2.5.3 Reflectieve grondhouding

27

2.6 Keuze 6: CMD Den Haag heeft een sterke relatie met haar externe omgeving

27

2.7 Keuze 7: CMD Den Haag stimuleert een onderzoekende attitude

27

2.8 Keuze 8: CMD Den Haag stimuleert maatschappelijke bewustwording

28

2.9 2.3 Competentieset Keuze 3: CMD Den Haag biedt de gelegenheid om te verdiepen in specifieke thema’s 25

28

CMD — id

CMD beroepsprofiel

De wereld van CMD 6

beroepsprofiel

In dit hoofdstuk beschrijven we de wereld van Communication & Multimedia Design aan de hand van een beschrijving van de stand van zaken in het werkveld van interactieve digitale media, een korte geschiedenis van het Internet, de beschrijving van de veranderende rol van de gebruiker en de ontwerper en de uitgangspunten van het nieuwe landelijk gedeelde beroepsprofiel van CMD. We besluiten dit hoofdstuk met voorbeelden van beroepsproducten van de CMD’er, een doorkijkje naar de toekomst en een opsomming van de belangrijkste functies in de wereld van CMD.

fr fr

You Tube Tube You

W W

7

CMD — id

1.1 Maatschappelijke context: de omslag naar een kenniseconomie Nederland streeft al enige jaren naar een hoge positie in internationale ranglijsten van goed presterende economieën. Als gevolg van de globalisering is de rol van Nederland in de landbouw en de maakindustrie zo goed als uitgespeeld. De afgelopen vijftien jaar is de omslag gemaakt naar een kenniseconomie.

Typische kenmerken van een kenniseconomie zijn: • Vraagsturing: persoonlijk maatwerk in plaats van massaproducten: mass customisation.

• Een verkorting van de levenscyclus van goederen en diensten: minder tijd om innovaties terug te verdienen.

• Diensten (veelal digitaal) als onderscheidend kenmerk en bron van toegevoegde waarde van een product: consumenten en/of klanten krijgen te maken met een veelheid aan touchpoints die samen de service experience bepalen.

• Co-creatie, dat wil zeggen klanten en toeleveranciers worden reeds in een vroeg stadium betrokken bij de ontwikkeling van met name diensten: klanten worden gezien als een bron van waarde.

• Integraal ontwerpen (het uiteindelijke product en de onderhouds- en gebruikseisen staan centraal in het ontwerp en ontwikkelproces) waarbij duurzaamheid een belangrijk aandachtspunt is geworden.

• Korte ‘time to market’: de doorlooptijd tussen inventie – innovatie – disseminatie wordt steeds korter.

• Open Innovatie: innovatie door succesvol combineren van zaken die al bestaan door met verschillende bedrijven samen te werken, maar ook via crowd sourcing.

• Globalisering, Off-shoring & Outsourcing: afstand en tijd worden overbrugd door digitale netwerken, waardoor er mogelijkheden ontstaan om delen van het productieproces of de dienstverlening naar een ander land te verhuizen. Tegelijkertijd zien we dat deze

productielanden, zoals China en India, in rap tempo omhoog klimmen in de waardeketen. Zij produceren niet langer alleen onze ontwerpen, zij trekken in toenemende mate de ontwerpfunctie naar zich toe om ook hun eigen, zich ontwikkelende thuismarkt, te kunnen bedienen. Een wereldbekend voorbeeld hiervan is de mini auto van India, de Tata Nano. Deze bevatte 34 patenten.

Ontstond de waarde in het tijdperk van massaproductie door de combinatie van de factoren kapitaal, arbeid en grondstoffen, in de kenniseconomie voegt de factor kennis die in het product is toegepast, de meeste meerwaarde toe. Kennis is dus de belangrijkste grondstof! Het is de basis voor kennisproductiviteit: het vermogen van mensen, maar ook van organisaties om relevante informatie te signaleren, te verzamelen en te interpreteren om vervolgens op basis hiervan nieuwe kennis te genereren en deze tot slot toe te passen in het stapsgewijs verbeteren van producten, diensten en werkprocessen. Het wordt over het algemeen gezien als een creatief proces, waarin out-of-the-box, dus voorbij belemmeringen in het nu, kunnen denken een belangrijke kritische voorwaarde is voor succes. Daarom wordt in plaats van over kenniseconomie ook wel over creatieve economie gesproken.

1

D E WERELD VAN CMD

1

Joseph Kessels en Paul Keursten: Opleiden en leren in een kenniseconomie: Vormgeven aan een corporate curriculum, Handboek Human Resource Development, jaargang 31, nr 6, pp.679-709.

8

beroepsprofiel

1.2 Digitale interactieve media: de stand van zaken

patiëntendossier. De artsen en verpleegkundigen zijn daardoor veel minder tijd kwijt aan allerlei administratieve handelingen.

Een interessant fenomeen is het gegeven dat de mensen die via interactieve digitale media consumeren, platforms en media ook gebruiken om te produceren. Was het maken van een filmpje twintig jaar geleden nog weggelegd voor de happy few, tegenwoordig zit in de meeste telefoons een video camera. Een CD omzetten in mp3 tracks is een fluitje van een cent.

De verdienmodellen van de muziek- en filmindustrie kregen een grote klap toen gebruikers ontdekten dat ze via peer-to-peer netwerken gemakkelijk onderling digitale muziek bestanden konden uitwisselen. Ondernemende muzikanten kozen ervoor om zelf labels op te zetten en distribueerden hun nummers via het internet.

Digitale interactieve media zijn vijftien jaar na de lancering van het World Wide Web en de eerste browsers niet meer weg te denken uit onze samenleving. We gebruiken digitale interactieve media om ons te informeren, om te keuren, te kopen en te leren via applicaties op het internet. We houden onze sociale relaties bij, regelen onze vakanties, declareren bij de verzekering en plannen zelf wanneer we teruggebeld willen worden door de servicemonteur.

Het arsenaal platforms voor digitale interactieve media is de afgelopen jaren uitgebreid.

Was het in de jaren negentig al heel wat als je een internetverbinding had op je desktop of laptop, tegenwoordig is al bijna een kwart van de verkochte mobiele telefoons een zogenaamde smartphone. Daarnaast worden allerhande gespecialiseerde instrumenten met het internet verbonden. Zo kunnen sensoren in auto’s bijhouden hoe snel we rijden en signaleren dat er een file aankomt nog voor we goed en wel stil staan en krijgen patiënten in ziekenhuizen tegenwoordig een RFID polsbandje om dat rechtstreeks kan communiceren met het

Een paar jaar nadat de muziekindustrie door financiële analisten ten dode was opgeschreven, kunnen we constateren dat men in deze sectoren van de nood een deugd heeft gemaakt. Er zijn streamingdiensten en video portals ontwikkeld. In de nieuwe verdienmodellen wordt muziek niet langer benaderd als product (het album op een CD), maar als dienst: alle muziek altijd en overal te beluisteren voor tien dollar per maand.

Create your ID 9

CMD — id

Deze nieuwe verdienmodellen werden mogelijk omdat er nieuwe platforms beschikbaar kwamen die 24 uur per dag online kunnen zijn tegen redelijke kosten. De muziekindustrie heeft geleerd dat het loont om te kijken naar de culturele, maatschappelijke en economische ontwikkelingen en om goed te kijken naar behoeften van gebruikers. Een behoorlijk aantal gebruikers blijkt best te willen betalen voor de kwaliteit van het ontwerp, gebruiksgemak en veiligheid.

In krap vijftien jaar heeft het internet zich van een interessante extra zich ontwikkeld tot vaak de kern van een informatie-, communicatie- of transactie proces. Het marktonderzoekbureau GfK becijferde dat al meer dan een kwart van de consumentenaankopen voor bijvoorbeeld huishoudelijke apparatuur en elektronica via het web plaats vinden. De NS merkte oktober 2010 bij de proef met de dienstregeling voor extreem weer dat het online houden van de mobiele reisplanner eigenlijk de grootste uitdaging was.

Een belangrijke ontwikkeling is dat verschillende internettoepassingen elkaar steeds beter gaan verstaan. Dit maakt de ontwikkeling mogelijk van kleine programmaatjes voor één specifieke taak, widgets of apps genaamd. Denk aan een online huishoudboekje dat grafisch inzichtelijk maakt waar je geld aan opgaat, of de ING app waarmee je kunt zien hoeveel geld er nog op je rekening staat of waar de dichtstbijzijnde pinautomaat is. De App Store van Apple telt momenteel meer dan 200.000 apps, die over het algemeen tegen heel lage kosten of soms zelfs gratis, te verkrijgen zijn.

Omdat het anno 2010 erg lastig is om te leven zonder internet, rijst de vraag welke verantwoordelijkheid ontwerpers hebben jegens de mensen met fysieke of cognitieve beperkingen (zoals slechtziendheid, blindheid, analfabetisme, ADHD, RSI etc.). Het is ook belangrijk dat nieuwe media ontwerpers zich realiseren dat de westerse bevolking in snel tempo veroudert en dat ouderdom zeer specifieke beperkingen met zich meebrengt. In 2020 is de helft van alle inwoners in Europa ouder dan 50 jaar.

De Britse organisatie Design Council roept ontwerpers daarom op om zich te bekwamen in de spelregels van Inclusive Design:

‘It is a general approach to designing in which designers ensure that their products and services address the needs of the widest possible audience, irrespective of age or ability.(…)’

‘In the past, design education looked at special needs design for special needs group. That attitude is changing. Now the focus is on better mainstream solutions for everyone, supported by new design research techniques to make the development process more user-centred.’ 2 We besluiten deze paragraaf met een opmerking over het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen en dus ook van maatschappelijk verantwoord ontwerpen. De nieuwe media sector is een van de meest vervuilende en verspillende sectoren ter wereld door de korte levensduur en snelle omlooptijd van apparatuur, waarvoor zeer schaarse grondstoffen worden gebruikt. 3 Maar ook de levensduur van applicaties bedraagt meestal maar enkele maanden, voordat er een weer een update nodig is. Internetgebruikers blijken gemakkelijk persoonlijke gegevens prijs te geven, en als dat niet het geval is, zijn er wel allerlei apps die ongevraagd allerlei persoonlijke informatie blijken te versturen naar de exploitanten van deze apps. 4

1.3 De ontwikkeling van Web 1.0 via 2.0 naar 3.0 Het eerste mailtje ooit werd verstuurd in de herfst van 1971 door Ray Tomlinson. Het was een uitvloeisel van de geslaagde pogingen om twee computers met elkaar te verbinden tot een netwerk via ARPANET. ARPANET en het eerste mailtje zetten samen de vijfde technologische revolutie in onze westerse samenleving

2 Bron: http://www.designcouncil.info/inclusivedesignresource 3 Op de vuilnisberg Agbogbloshie bij Accra in Ghana arriveren

per dag 200 tot 300 containers met afgedankte wasmachines, computers, televisies en mobieltjes uit Europa en de VS. De apparaten worden ter plekke onder primitieve

10

omstandigheden gedemonteerd. Zo’n 500.000 volwassenen en kinderen voorzien in deze wijze in hun levensonderhoud. Bron: http://www.verspers.nl/?categorie=7&soort=artikel&id=37 4 http://www.automatiseringgids.nl/technologie/software/ 2010/40/apps-nemen-het-niet-zo-nauw-met-privacy.aspx

beroepsprofiel

Don’t be ordinary create your in gang, die van Informatie en Communicatie Technologie. 5 Na verloop van tijd werd ARPANET ook opengesteld voor onderzoekers aan universiteiten die geen werk voor defensie deden. Daardoor konden schaarse en dure rekentijd worden gedeeld. In 1974 werd op Stanford University een nieuw communicatieprotocol ontwikkeld voor het transport van gegevens over het netwerk. Het duurt tien jaar voor dit als nieuwe standaard (TCP/IP) wordt geaccepteerd en de geboorte van het internet mogelijk is.

zorgen ervoor dat Nederlanders vanaf 1995 ook een eigen homepage kunnen maken.

In 1984 verschijnt in NRC Handelsblad een artikel van Pauline van der Ven onder de titel ‘Een leven zonder netwerk in ondenkbaar’. 6 Er waren toen vijftien aansluitingen in Nederland.

In 1987 werd de eerste commerciële provider opgericht in de VS. Nederland volgde in 1993 toen de internetprovider XS4ALL werd opgericht. Met introductie van hypertext en de eerste browser in 1984 begint de opmars van het internet zoals we het nu kennen. In de fase van Web 1.0 is degene die informatie aanbiedt via het web, de baas over wat er op die pagina gebeurt. We zien statische pagina’s in kleur en voorzien van plaatjes en hyperlinks. Het is een sensatie, en het aantal aansluitingen en gebruikers groeit snel. Via de Wayback Machine kun je opzoeken hoe websites er toen uitzagen. 7 De initiatiefnemers van De Digitale Stad (DDS) 5 De eerste vier waren de industriële revolutie (1), stoom en

spoor (2), staal en electriciteit (3), olie, auto’s en massaproductie (4). Bron: Carlota Perez, Technological Revolutions and Financial Capital, the dynamics of bubbles and golden ages, Cheltenham (UK) 2002, pag 79.

11

Vanaf 2001 ontwikkelt zich Web 2.0, met als typisch kenmerk dat de gebruikers informatie kunnen toevoegen aan een pagina, de zogenaamde user generated content. Dat zet een aantal ontwikkelingen in gang. Heel populair worden de sites waar je met een paar muisklikken een blog kunt starten. Vanaf 2005 kunnen mensen hun video’s kwijt op YouTube.

Daarnaast worden online communities populair. Vanaf 2003 wordt het mogelijk via een Avatar deel te nemen aan de online 3D-omgevingen zoals Active Worlds en Second Life. In 2004 wordt Facebook gelanceerd, en een paar maanden lanceert het Nederlandse Hyves.

Web 3.0, in ontwikkeling vanaf 2007, betekent dat verschillende toepassingen via het internet aan elkaar gelinkt kunnen worden. Dat kunnen (gegevens van) andere websites zijn, maar ook RFID chips, sensors en andere kleine apparaatjes die gegevens kunnen registeren.

Dit aspect van de ontwikkeling van Web 3.0 wordt ook wel het internet of things, semantisch web of ubiquitous computing genoemd.

Web 3.0 heeft de volgende kenmerken: • objecten of entiteiten op het internet (documenten, plaatjes, filmpjes sensors, eigenlijk 6 Zie het volledige artikel hier op http://web.inter.nl.

net/users/pauline/InternetArtikel1984.htm 7 http://www.archive.org/web/web.php

CMD — id

•

•

• •

De ontwikkeling van web 1.0 naar web 3.0 wordt weergegeven in het onderstaande plaatje. 8

1.4 De veranderende rol van de gebruikers in de wereld van CMD In de vorige paragraaf is de geschiedenis van de wereld van CMD beschreven vanuit het perspectief van de technologische ontwikkelingen. In deze paragraaf staat de gebruiker centraal. In de fase van Web 1.0 konden gebruikers alleen maar kijken en op links klikken. Gebruikers waren passieve consumenten, wiens aandacht zo lang mogelijk moest worden vastgehouden. Zelf iets bijdragen aan het internet kon alleen door een eigen homepage te maken, bijvoorbeeld bij De Digitale Stad.

In de fase van Web 1.0 werden de gebruikers nog vooral gezien als de vernietigers van waarde. Als je objecten vooral als product ziet, is het een feit dat de materiële waarde ervan halveert op het moment dat de nieuwe auto of laptop is aangeschaft. In relatie tot websites, die natuurlijk niet minder waard werden naarmate ze vaker bekeken werden, wordt hier gedoeld op de veelgehoorde klacht uit die beginjaren van

The Web OS

cemantics of information connections

•

alles dat data bevat of verzamelt) kunnen elkaar begrijpen door middel van het gebruik van metatags (semantisch web); er is een altijd en overal aanwezige verbinding met het internet. Dit staat ook wel bekend als het ubiquitous of pervasive web.

Het web breekt hiermee als het ware uit het computerscherm als platform en wordt ook op allerlei andere plaatsen beschikbaar: via je mobiel, als 3D projectie op de vloer, als datavisualisatie uit het patiëntendossier op ziekenhuisbed, een tijdig weeralarm omdat sensors waarnemen dat de temperatuur van het wegdek snel daalt, een digitaal fotolijstje dat je foto’s van Flickr ophaalt etc.; network computing, waarbij software als services wordt aangeboden en gebruikt (SAAS), voorbeelden hiervan zijn Google docs, Doodle of de vele online boekhoudsystemen; het gebruik van open technologieën: open API’s, open data formaten, open source software; het gebruik van open identity zoals bijvoorbeeld OpenID; de vergaande aanwezigheid van persoonlijke profielen en voorkeuren op internet.

Semantic Web SWRL SPARQL

OWL AJAX

web 3.0

web 4.0

2020-2030 Intelligent personal agents Distributed Search

2010-2020 Semantic Databases RSS Semantic Search RDF P2P Widgets Javascript Mashups XML Flash Office 2.0 World Wide Web 2000-2010 Weblogs HTML Java SaaS Social Networking VR Directory Portals Wikis HTTP Keyword Search Lightweight Collaboration BBS SQL Websites Gopher MMO’s Mac OS 1990-2000 SGML Groupware Windows Databases File Servers Opne ID

ATOM

web 2.0

web 1.0

Desktop Email FTP IRC USENET

pc era 1980-1990

PC’s File Systems

cemantics of social connections

8 http://novaspivack.typepad.com/RadarNetworksTowardsAWebOS.jpg

12

beroepsprofiel

het World Wide Web: de gebruiker ‘snapt niet’ hoe hij die prachtige website moet gebruiken.

Als gevolg van Web 2.0 ontwikkelt zich een nieuwe visie op de gebruiker, namelijk de gebruiker als bron van waarde. Gebruikers worden een bron van waarde op het moment dat ze allerlei transacties kunnen gaan doen via het internet zoals informatie opvragen, bankieren, tickets kopen, een blog bijhouden of via een speciaal programmaatje een avatar ontwikkelen en gaan meespelen in één van de virtuele werelden. De gebruikers worden een nog grotere bron van waarde op het moment dat de sociale netwerken echt voet aan de grond krijgen. Hoe actiever de leden worden, hoe meer vrienden zij lid maken, hoe sneller het aantal ‘eyeballs’ en ‘clicks’ groeit. Zo wordt de aanbieder steeds aantrekkelijker als mediapartner of op de advertentiemarkt.

Met de ontwikkeling van Web 3.0 schuift de rol van de gebruiker weer een stapje op. Passief surfen kan nog steeds, en transacties doen natuurlijk ook, maar in web 3.0 groeien de mogelijkheden voor gebruikers om daadwerkelijk waarde te creëren door allerlei applicaties te gebruiken.

Het begrip gebruiker wordt hier breed opgevat: gebruikers zijn niet alleen mensen, maar omvat ook alle objecten die informatie bevatten of verzamelen en in verbinding staan met het internet. Auto’s die plotseling moeten afremmen omdat er een ongeluk is gebeurd, geven dit door aan de verkeerspolitie. De RFID-chip op een zak met donorbloed vergroot de patiëntveiligheid rond bloedtransfusies aanzienlijk, omdat de zak precies gevolgd kan worden op zijn reis tussen de bloedbank en het infuus voor de patiënt.

1.5 De veranderende rol van de (nieuwe media) ontwerper Als we zeggen dat de wereld van CMD dynamisch is en snel verandert, dan heeft dat natuurlijk impact op de competenties waarover een vakbekwame nieuwe media ontwerper moet beschikken.

De eerste generatie nieuwe media ontwerpers was afkomstig uit verschillende disciplines.

Grafisch ontwerpers die de DTP revolutie hadden meegemaakt, zagen letterlijk nieuwe

How long will this trend last?

13

CMD — id

We love interaction!

You? mediakanalen ontstaan. Softwareontwikkelaars raakten gefascineerd door de communicatiekant van het internet. Het doel van deze professionals in de fase van Web 1.0 was het ontwerpen van correcte, esthetische en werkende objecten, zoals webpagina’s, onderdelen van webpagina’s en websites. Van belang waren visuele esthetiek, informatiearchitectuur, navigatie-ontwerp en de indeling van pagina’s.

In Web 2.0 werd de taak van de nieuwe mediaontwerper uitgebreid met het ontwerpen van de faciliteiten waardoor de gebruikers zelf informatie konden toevoegen. Omdat de taken van de gebruiker complexer werden en het er op aan kwam dat gebruikers hun voorgenomen taken (een digitale bankoverschrijving, een foto plaatsen etc.) konden volbrengen, groeide de belangstelling voor interaction design en usability.

Web 3.0 betekent dat de ontwerpers van interactieve media voor een nieuwe uitdagingen worden gesteld. Na het kunnen ontwerpen van correct functionerende objecten en het kunnen ontwikkelen van toepassingen waarmee de gebruiker transacties kan verrichten, dient de ontwerper zich te realiseren dat het onderhanden werk slechts één van de enclaves of elementen is van een veel groter systeem. Een systeem dat bovendien tot doel heeft om samen met de gebruikers waarde te creëren.

Dit betekent dat binnen de wereld van CMD steeds meer aandacht komt voor het zoge-

naamde ‘User Experience Design’.

Tegelijkertijd is aan de businesskant een nieuw vakgebied in opkomst dat Service Design heet.

Service Designers houden zich bezig met het verbeteren van de ‘service experience’ aan klanten, leveranciers en andere stakeholders.

Een belangrijk aspect van hun inbreng in de wereld van CMD is dat nieuwe media ontwerpers zich er meer bewust van moeten zijn dat gebruikers met een heleboel touchpoints te maken krijgen als zij een taak proberen uit te voeren: je bekijkt de website, je gaat naar een showroom, je maakt een proefrit, je post een berichtje op je sociale netwerk, je praat met de verkopers. Service designers stellen dat de service experience voor gebruikers of klanten uiteindelijk bepaald wordt door de optelsom van alle contacten via alle kanalen. De website kan prima in orde zijn, maar als vervolgens in de winkel niemand op de hoogte is van de aanbieding of bij de receptie niemand de telefoon oppakt, is er een negatieve ervaring gecreëerd.

Het is dus van belang dat nieuwe media ontwerpers zich realiseren dat de digitale touchpoints (een website, een app, een QR-code), enclaves zijn in een heel systeem van touchpoints die gezamenlijk de gebruikerservaring vormgeven. Het is en blijft van eminent belang dat elk touchpoint goed presteert. Daarmee is meteen gezegd dat de rol van de Interaction

14

Acumulated Competencies

beroepsprofiel

Navigation and enclave design

Interaction Design

F oc

u

f so

de s

ign

Value Creating Systems

Moments of Truth

Interface design

Objecten Vernietiger van Waarde

Bron van Waarde

Co-creatie van Waarde

Visie op de gebruiker

1.6 Nieuw landelijk beroepsprofiel

Designer nog lang niet is uitgespeeld. Het is een functie die in het ontwerpproces ook de inhoudelijke verbinding maakt met de andere disciplines die in het ontwerpproces worden ingeschakeld, zoals visual design, interface design en information architecture. We zien dat de vraag naar Interaction Designers nog steeds groeit.

Onderzoekers van de Said Business School van de Universiteit van Oxford hebben deze ontwikkelingen in het ontwerpvak samengevat in een handzaam overzicht onder de titel ‘designing value creating systems’. In dit overzicht wordt zichtbaar hoe het speelveld van de ontwerper veranderde door de verschuiving van het verkopen van producten naar het creëren van waardesystemen door een goed op elkaar afgestemde verzameling diensten als gevolg van een veranderende visie op de gebruiker. Het plaatje laat ook zien wat de impact hiervan is op de competentieset van de ontwerpers. 9

De hiervoor beschreven ontwikkelingen komen terug in het nieuwe landelijk gedeelde beroepsprofiel dat momenteel wordt ontwikkeld door de opleidingen die deelnemen in het internationale platform van CMD opleidingen (INCMD). De kern van dit profiel is dat de CMD’er wordt gepositioneerd als nieuwe media ontwerper.

Het project is net opgestart, maar in samenspraak met de Landelijke Beroepenveld Commissie zijn de volgende design statements geformuleerd: • •

• •

• •

De CMD’er is een ontwerper.

De CMD’er ontwerpt voor interactieve multimedia toepassingen.

De CMD’er stelt de gebruiker centraal.

De CMD’er ontwerpt de dialoog tussen opdrachtgever, gebruikers en media.

De CMD’er maakt prototypes.

De CMD’er is betrokken.

CMD’ers komen in dit proces van twee kanten onder druk te staan: met behulp van alle publishing en netwerk tools kunnen amateurs een heel eind komen. Aan de andere kant krijgen voorheen niet digitale ontwerpers steeds meer belangstelling voor digitale interactieve 9 Rafael Ramirez and Ulf Mannervik, Designing value-creating

systems, Said Business School, University of Oxford, pag 37.

De complete bundel is te vinden op http://www.servicedesign-network.org/content/designing-servicesmultidisciplinary-perspectives-0

15

CMD — id

media vanwege de sterk toegenomen technische mogelijkheden om fraaie en interessante ‘user experiences’ neer te zetten.

1.7 Doorkijkje naar de toekomst Voor het doorkijkje naar de toekomst is het belangrijk om vast te stellen dat niet de technologie de dienst uitmaakt, maar de mate waarin ontwerpers er in slagen om toepassingen met toegevoegde waarde te ontwikkelen. Na jaren van technology push is de gebruiker nu echt centraal komen te staan.

Als iedereen een website heeft en een groot deel van diensten via interactieve digitale media worden afgeleverd, dan is de kwaliteit van de user experience bepalend voor je concurrentievermogen.

Donald Norman was in de jaren ’90 van de vorige eeuw de eerste die het begrip gebruikte.

Inmiddels is er ISO gecertificeerde definitie: ISO 9241-210 defines user experience as

‘a person’s perceptions and responses that result from the use or anticipated use of a product, system or service.’

So, user experience is subjective and focuses on the use. 10 Anno 2010 kunnen ontwerpers wel beschikken over interessante technieken om aan de behoefte aan meer intuïtieve en rijke user experiences tegemoet te komen. In plaats van het toetsenbord, de muis en het touchscreen, zijn er nog andere manieren beschikbaar, waarmee mensen input kunnen geven aan digitale interactieve media en waarmee de output zichtbaar wordt.

Voorbeelden hiervan zijn nieuwe haptische interfaces die het bijvoorbeeld mogelijk maken om een operatie te simuleren, zodat beginnende chirurgen niet meer op jou hoeven

te oefenen of de fitness programma’s van de WII. Gebruikers kunnen tegenwoordig via hersengolven door middel van brain computer interfaces applicaties aansturen. Interessant is ook augmented reality waarmee je een virtuele laag over de echte wereld heen kunt leggen.

Daarmee kun je bijvoorbeeld door een straat lopen en zien welke huizen er te koop zijn en hoe die er van binnen uit zien. AR heeft een grote impact in de educatieve markt, omdat je er heel goed mee kunt demonstreren hoe iets moet. BMW gebruikt het bijvoorbeeld voor instructies aan monteurs. Nu het eenvoudig is geworden om allerlei sensors aan het internet te hangen, kunnen er allerlei mobiele meetpunten gecreëerd worden, en zelfs hele sensorische netwerken. Door middel van de RFID chip die gekoppeld wordt aan het patiëntendossier en het gebruik van uitleesapparatuur is bijvoorbeeld de patiëntveiligheid in ziekenhuizen sterk vergroot en de administratieve last voor behandelaars – en patiënten sterk teruggedrongen.

Tactiele interfaces gebruiken je lichaam als bron of geven informatie aan je lichaam. Zo beschikken piloten over de vesten die gaan trillen als het vliegtuig uit koers raakt. Maar ook interessant is een kleine flexibele interface aangebracht rond de vingertop die letters kan herkennen en deze omzet naar een prikkeling in de vingertop, een alternatief voor braille.

Sixth Sense ontwikkelde open source software voor dit soort toepassingen. De ouderwetse technologie van stereoscopie tenslotte trekt honderdduizenden naar de bioscoop om ‘3D’ films te bekijken.

1.8 Beroepen in de wereld van CMD De wereld van CMD kent een groot aantal beroepen. Een deel van deze beroepen, zoals webdeveloper of usability researcher zijn betrekkelijk recent ontstaan. In 2008 deed het Platform Internet Bureaus Nederland (PIBN), samen met Internet Advertising Bureau Nederland (IAB) en de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO), onderzoek naar de

10 http://en.wikipedia.org/wiki/User_experience

16

beroepsprofiel

functienamen bij advies en ontwerpbureaus met ‘interactief’ in het pakket. Dit resulteerde in de staalkaart functienamen systematiek. 11 Deze systematiek bevat tien clusters, waarvan er zes met name interessant zijn voor CMD. Dit zijn Strategy & Concept, Interaction Design & Information Analysis, Design & Copy, Frontend Development, Project Management en Interactive Marketing. Hieronder vallen beroepen als concept developer, creative consultant,

creative developer, internet developer, information designer, interaction designer, experience designer, functional designer, visual designer, front-end developer, webdeveloper, projectmanager, online marketing consultant, usability researcher, webdesigner, visual interface designer, online marketeer, online communicatiespecialist, zoekmachinespecialist, webanalytics consultant en projectmanager interactieve media.

Het beroepenveld van CMD:

d e s i g n e ruser

digitale

front-end

zoekmachinespecialist fumctioneel visual

usability

creative marketeer

consultant

webdeveloper

architect online researcher

interaction developer

communicatie

experience

17

specialist online

CMD — id

CMD opleidingsprofiel

Inhoudelijke kenmerken CMD Haagse Hogeschool 18

beroepsprofiel

Visual Interface designer

Webdesigner

Front-end Developer

Interaction Designer

fr fr fr

You You Tube Tube Tube Tube You You

User Experience Designer

W W W W

De Haagse CMD’er wordt primair opgeleid tot een Interaction Designer

19

Usability Researcher

CMD — id

2 Inhoudelijke kenmerken CMD Haagse Hogeschool

haar externe omgeving.

7. CMD Den Haag stimuleert een onderzoekende attitude.

8. CMD Den Haag stimuleert maatschappelijke bewustwording.

De opleiding CMD van de Haagse Hogeschool stelt zich tot doel afgestudeerden af te leveren die als beginnend beroepsbeoefenaar zijn toegerust om de beroepswereld van CMD te betreden.

2.1 Keuze 1: CMD Den Haag is een degelijke beroepsopleiding

Het Opleidingsprofiel wordt beschouwd als een richtinggevend, kaderstellend en inspiratie opwekkend document, dat als fundament dient voor de inhoud en verdere inhoudelijke ontwikkeling van het curriculum van CMD van de Haagse Hogeschool.

In het Beroepsprofiel (hoofdstuk 1) is de wereld van CMD beschreven, een zeer veelzijdige en dynamische wereld, die permanent in ontwikkeling is. Deze wereld van CMD is dermate veelzijdig dat het onmogelijk is om in een vierjarig opleidingstraject alle aspecten ervan te kunnen omvatten. Aangezien het Opleidingsprofiel een afgeleide van het Beroepsprofiel is, betekent dit dat in het Opleidingsprofiel een aantal inhoudelijke keuzes dienen te worden gemaakt.

De opleiding CMD van de Haagse Hogeschool wil in de wereld van digitale interactieve media een degelijk beroepsopleiding zijn. De opleiding richt zich vooral op ‘proven technologies’ en ‘bewezen inzichten’. Het vakgebied van digitale interactieve media ontwikkelt zich echter snel. Het is noodzakelijk om het opleidingsprofiel en curriculum aan te blijven passen aan de veranderende vraag uit het beroepenveld. Hiermee geeft CMD Den Haag aan geen trendsetter te zijn maar wel een opleiding die zich volop blijft ontwikkelen. Studenten worden nu en in de toekomst goed voorbereid op de arbeidsmarkt.

Deze keuze wijkt af van het perspectief, zoals geschetst in het HOP-7, maar wordt ingegeven door overwegingen van realiteit en haalbaarheid. Op de middellange termijn (2 – 3 jaren) zal de keuze om een degelijke beroepsopleiding te zijn, op basis van een evaluatie van de ontwikkeling van CMD op dat moment, worden heroverwogen en bijgesteld.

Hieronder worden de belangrijkste inhoudelijke keuzes geformuleerd in steekwoorden: waar staat de opleiding CMD van de Haagse Hogeschool voor? Ofwel, vanuit studentperspectief: wat kenmerkt de Haagse CMD’er als beginnend beroepsbeoefenaar? In de hierop volgende paragrafen worden de geformuleerde keuzes toegelicht.

2.2 Keuze 2: CMD Den Haag focust op digitale interactieve toepassingen en Interaction Design

1. CMD Den Haag is een degelijke beroepsopleiding.

2. CMD Den Haag focust op digitale interactieve toepassingen en Interaction Design.

3. CMD Den Haag biedt de gelegenheid om te verdiepen in specifieke thema’s.

4. CMD Den Haag heeft balans tussen product en proces.

5. CMD Den Haag stimuleert een methodische en reflectieve grondhouding.

6. CMD Den Haag heeft een sterke relatie met

De Haagse CMD’er wordt opgeleid tot Interaction Designer. De opleiding CMD Den Haag baseert deze keuze op de volgende overwegingen: 1. Interaction Designer is een beroep, waar binnen de wereld van digitale interactieve toepassingen veel vraag naar is. Gezien de domeingebonden ontwikkelingen en trends,

‘Metaforen bieden de mogelijkheid om nieuwe ervaringen, bijvoorbeeld met interfaces, begrijpelijk te maken’ — Alex Reuneker (IT Middelen)

20

‘Ik wil het oplossingsgericht denken stimuleren’ — Alice van Duuren (Marketing Communicatie)

opleidingsprofiel

is het de verwachting dat deze vraag voorlopig een structureel karakter kent.

2. Interaction Designer wordt beschouwd als een brede basisfunctie binnen de context van digitale interactieve toepassingen. Vanuit deze brede functie zijn er volop doorgroeimogelijkheden, bijvoorbeeld in de richting van user experience designer.

3. Door de keuze voor een focus op Interaction Design sluit CMD van de Haagse Hogeschool aan op de ontwikkelingen van het aankomende, vernieuwde landelijke beroeps- en opleidingsprofiel.

machine machine

interface

Mens

machine

Mens

interface interface

Mens

interface interface

2.2.1 Een Haagse CMD’er ontwerpt digitale interactieve toepassingen Interactie is de dialoog tussen mens en een digitale toepassing via een interface. In deze dialoog worden menselijke intenties omgezet in digitale processen en wordt het gedrag van een applicatie zintuiglijk waarneembaar gemaakt. Deze uitwisseling leidt tot een dialoog met een ander mens, een organisatie of een (software)applicatie.

2.2.2 De eigenschappen van een Haagse CMD’er De Haagse CMD’er denkt als een ontwerper.

Hij analyseert, bedenkt concepten en werkt ze uit. Hij staat open voor technologische, economische en cultureel-maatschappelijke ontwikkelingen en kan vanuit deze gecompliceerde context de juiste strategische ontwerpkeuzes maken. Hij is goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op zijn vakgebied en weet die toe te passen.

Een ontwerper beschikt over goede communicatieve vaardigheden. Het ontwerpproces is een sterk interactief proces, waarbij vele stakeholders (o.a. opdrachtgever, gebruiker, projectteamleden) betrokken zijn. Effectief en efficiënt functioneren in een dergelijke complexe context vereist goede communicatieve vaardigheden.

De volgende kenmerken van een ontwerper zijn de eigenschappen die CDM Den Haag bij zijn studenten stimuleert:

Mens

Organisatie

Software applicatie

De producten die een Haagse CMD’er maakt zijn interactief en digitaal. Interactief betekent dat er sprake is van een dialoog. Digitaal betekent dat de data die opgeslagen en uitgewisseld worden zijn opgebouwd uit enen en nullen en deze data bewerkt en gepresenteerd worden d.m.v. een software-applicatie.

‘Vind je passie binnen de wereld van multimedia en zet deze in bij het ontwerpen van digitale toepassingen’ — Bram Reurings (Interaction Design)

De CMD’er houdt zich bezig met het ontwerpen van de interfaces en het schrijven van code voor softwareprototypen. Het ontwerpproces is veelomvattend en wordt uitgebreid omschreven in paragraaf 2.5.2

21

• Een ontwerper is een goede luisteraar.

Hij kan de juiste vragen stellen en zich inleven in de opdrachtgever. Hij is in staat om kritiek te gebruiken om zijn ontwerpen te verbeteren.

• Een ontwerper is een onderzoeker.

Hij kan doelgericht informatie verzamelen.

• Een ontwerper analyseert. Hij kan onderzoeksmateriaal structureren en onderbouwde keuzes maken.

• Een ontwerper legt verbanden. Hij kan een ontwerpvraag in een breed vakinhoudelijk kader plaatsen en kan verbanden leggen.

• Een ontwerper creëert. Hij kan uit wat hij verzamelt iets nieuws en onderscheidends maken.

• Een ontwerper creëert beleving. Hij is staat om een experience te creëren die mensen emotioneel raakt en meeneemt.

‘Werk met plezier aan opdrachten met een lerende en nieuwsgierige houding’ — Jaap van Beijnum (LEF)

CMD — id

• Een ontwerper maakt concepten en prototypes. Een ontwerper houdt zich primair met concepten bezig en is in staat deze om te zetten in een passend prototype. De uitvoering van een direct implementeerbaar product laat hij aan anderen over.

• Een ontwerper is rationeel. Weet zijn eigen ontwerpkeuzes te beredeneren.

• En ontwerper is intuïtief. Een ontwerper gaat op zijn gevoel af bij het nemen van ontwerpbeslissingen. Persoonlijke keuzes hebben invloed op de kwaliteit van het ontwerp en geven zijn werk een eigen signatuur.

• Een ontwerper ziet steeds nieuwe mogelijkheden. Een ontwerper is in staat buiten beperkende denkkaders te treden en zich te laten inspireren door het onverwachte. Hij weet hoe hij het toeval in zijn voordeel kan laten werken.

• Een ontwerper is kritisch. Hij neemt geen genoegen met de eerste oplossing die zich aandient en is kritisch op zijn eigen werk.

• Een ontwerper adviseert. Hij is in staat om oplossingen te zien die voorbij de directe scope van een opdracht gaan en kan de opdrachtgever overtuigen dat hij wat anders nodig heeft dan waar hij om heeft gevraagd.

• Een ontwerper is probleemoplosser. Hij begrijpt de doelstellingen van een opdrachtgever en komt met realistische oplossingen.fr • In vergelijking met een vormgever houdt fr een ontwerper zich op een abstracter niveau met ideevorming bezig. De ontwerper is in staat strategische keuzes te maken, bedenkt concepten en zet deze consequent om in prototypes. De vormgever daarentegen richt

zich vooral op de visuele uitwerking en is op dat gebied een expert. Het vakgebied van de ontwerper is breder.

2.2.3 Functies voor Haagse CMD’ers in de beroepspraktijk De Haagse CMD’er wordt primair opgeleid tot Interaction Designer. Functies die Haagse CMD’ers in de (latere) beroepspraktijk kunnen vervullen zijn vanzelfsprekend echter meer divers en breed. Hieronder wordt de functie van Interaction Designer beschreven, mede aan de hand van beroepstaken en kenmerkende beroepsproducten. In bijlage A wordt de functie van User Experience Designer, een doorgroeifunctie voor Interaction Designers, beschreven.

Verder beschrijft bijlage A ook vier functies die niet tot de kern van de opleiding behoren, maar waar afgestudeerde Haagse CMD’ers in hun latere beroepspraktijk op basis van de bijbehorende beroepstaken eveneens adequaat invulling aan kunnen geven (usability researcher, webdesigner, visual interface designer en front-end developer).

Interaction Designer You Beschrijving: W Tube Tube Een Interaction Designer ontwerpt de dialoog W You tussen mens en digitale toepassing, waarbij de digitale toepassing vaak een middel is om communicatie tussen twee mensen te faciliteren. De Interaction Designer ontwerpt een interface die zorgt voor optimale interactie tus-

22

opleidingsprofiel

sen mens en systeem. Het uitgangspunt voor het ontwerp zijn de behoeften van de gebruiker (user needs) en de doelstellingen van de opdrachtgever (business requirements).

Een Interaction Designer ontwerpt het gedrag van de applicatie, kiest de interactie-elementen, bepaalt de opbouw van de interface, denkt na over de overgang tussen de verschillende onderdelen van een infomatieflow, houdt rekening met de feedback van de gebruikers op het product en de context waarin het (eind-) product gebruikt wordt. De Interaction Designer betrekt de gebruikers in het ontwerpproces voor input, toetsing en misschien zelfs participatie. In de beroepsuitoefening ligt de nadruk op de behoeften, het gedrag en de ervaringen van de gebruikers.

Het uiteindelijke doel is 1) om de juiste (multimediale) informatie, die tegemoet komt aan de werkelijke behoeften, op de juiste wijze op het juiste moment met de juiste gebruikers te communiceren en 2) de juiste functionaliteit die tegemoet komt aan de werkelijke behoeften van de gebruiker op een zo gebruiksvriendelijk mogelijke manier aan te bieden. Interaction Design definieert hierbij de structuur en het gedrag van interactieve services en gebruikersinteracties met die producten en services.

Beroepstaken: • Het samen met de opdrachtgever concretiseren van zijn/haar doelstellingen.

• Het analyseren van de behoeften van de verschillende stakeholders.

• Het vertalen van doelstellingen en behoeften naar concrete eisen.

• Het opstellen van een interactieconcept op basis van eisen.

• Het opstellen van een interactieontwerp op basis van een interactieconcept.

• Het uitwerken van een interactieontwerp tot prototype.

• Het ondersteunen van het visuele en technische realisatieproces.

• Het verifiëren en valideren van (tussen-)producten in het ontwerp- en realisatieproces.

Voorbeelden van producten: Contentanalyse, sitemap, flowchart, wireframe, mental model, briefing, gebruikersscenario’s, doelgroepbeschrijving, persona’s, taakscenario’s, context analyses, concurrentieanalyses, navigatieschema’s, conceptmaps.

2.2.4 De doorgroeifunctie van User Experience Designer en secundaire functies, waarvoor de Haagse CMD’er wordt opgeleid User experience designer De Haagse CMD’er krijgt tijdens de opleiding een goede basis om, nadat hij ervaring heeft opgedaan in de praktijk, een user experience designer te worden. Hij wordt niet opgeleid tot user experience designer.

De user experience (UX) designer bedenkt interactieve concepten vanuit user-centered perspectief waarbij de ervaring centraal staat.

23

CMD — id

Usability researcher De usability researcher onderzoekt de gebruiksvriendelijkheid van digitale toepassingen, zowel van bestaande toepassingen als nieuwe toepassingen, in alle fasen van het ontwerptraject.

•

Webdesigner Een webdesigner is een generalist die alle fasen van een websiteontwikkelproces doorloopt.

Visual interface designer Een visual interface designer maakt op basis van een interactieontwerp (wireframes, scenario’s en screenflows, doelgroep en gebruikersbehoeften, merkidentiteit en huisstijl), een visueel ontwerp.

•

•

Front-end developer Maakt een interface werkend door het schrijven van code.

Zie voor een uitgebreide omschrijving van deze functies bijlage A.

2.2.5 Eindproducten uit de beroepspraktijk van een Haagse CMD’er In de beroepspraktijk is een CMD’er vaak onderdeel van een team dat samen aan een complex eindproduct werkt. Hieronder een paar voorbeelden van mogelijk eindproducten waar een CMD’er later aan mee kan werken in de beroepspraktijk: • De website van de ANWB. • Een demo voor een ziekenhuis waarin

•

zichtbaar wordt hoe gegevens uit het patiëntendossier gevisualiseerd kunnen worden op het bed van patiënt.

Een game voor leerlingen uit groep zeven ter ondersteuning van de verkeerslessen met behulp van Layar. De leerlingen krijgen hierdoor inzicht in de gevaarlijke punten in hun buurt. Ze kunnen ook zogenaamde markers plaatsen bij de punten die zij zelf gevaarlijk vinden.

Een interactieconcept voor Idols, waarmee de fans verbonden worden via sociale netwerken en er tijdelijke verkoopkanalen kunnen worden neergezet voor de merchandising (zoals pop-up stores).

De app voor de Drie Dwaze Dagen van de Bijenkorf, waarmee klantenkaarthouders items uit de brochures kunnen bestellen.

Daarnaast geeft de app aan waar je de spullen kunt vinden en krijg je bericht als je favoriete item is uitverkocht.

Het nieuwe iPad-magazine van het Graphic Design Museum, dat het aanbieden van content wil combineren met het winkelen in de webwinkel.

2.2.6 Kennisgebieden / Body of Knowledge Haagse CMD’er Bij het ontwerpen, ontwikkelen en testen van digitale interactieve toepassingen zet de Haagse CMD’er de volgende kennisgebieden in: Human Computer Interaction Interaction design aangevuld met deelgebieden zoals cognitieve psychologie en ergonomie definieert de structuur en het gedrag van inter-

24

opleidingsprofiel

actieve toepassing en gebruikersinteracties met die toepassingen.

Design Het denken als een ontwerper (Design Thinking) tijdens het gehele proces. Het vormgeven en visualiseren van tussen- en eindproducten.

ICT De technologie van digitale interactieve media.

Het schrijven van code om een prototype werkend te maken. Het leren kennen van de technische mogelijkheden. Het benutten van die mogelijkheden bij het ontwerp van digitale interactieve toepassingen.

Mediastudies Inzicht in de invloed van (digitale) media en (massa) communicatie op de samenleving en de invloed die de samenleving heeft op de inhoud en ontwikkeling van digitale interactieve media.

Communicatiewetenschap Deskundigheid op het gebied van interne en externe communicatievraagstukken die zich specifiek richt op digitale multimediale communicatiemiddelen.

Marketing Marketing is een verzameling van processen voor het creëren, communiceren en leveren van waarde voor klanten en voor het beheersen van de klantrelatie.

2.3 Keuze 3: CMD Den Haag biedt de gelegenheid om te verdiepen in specifieke thema’s De opleiding CMD van de Haagse Hogeschool is een opleiding op het terrein van digitale interactieve toepassingen met een focus op Interaction Design. Als onderdeel van de Haagse Hogeschool biedt CMD studenten, in aansluiting op het majorprogramma, de ruimte om gedurende het opleidingstraject 3 minoren, elk met een omvang van 15 EC, te kiezen. Conform hogeschoolbrede keuzes zijn studenten vrij om naar eigen inzicht en

voorkeur een keuze te maken uit de minoren die hogeschoolbreed worden aangeboden. Ook bestaat de mogelijkheid om een minor buiten de Haagse Hogeschool te kiezen.

Aanvullend op voornoemde keuzeruimte biedt de opleiding CMD haar studenten tevens de gelegenheid om zich, aan de hand van een specifiek samengestelde keuze van minoren, nader te verdiepen in thema’s/aandachtsgebieden, die gerelateerd zijn aan de beroepspraktijk en de bovengenoemde Body of Knowledge.

Vooralsnog wordt gedacht aan maximaal drie aandachtsgebieden. Deze drie aandachtgebieden worden in samenspraak met het opleidingsteam CMD nader benoemd. Bij de ontwikkeling en uitvoering ervan wordt tevens aandacht besteed aan de facilitering van doorstroom naar (relevante) mastertrajecten.

2.4 Keuze 4: CMD Den Haag heeft balans tussen product en proces Afgestudeerden van de opleiding CMD van de Haagse Hogeschool zijn als beginnend beroepsbeoefenaar in staat om digitale interactieve toepassingen te ontwerpen en demo’s en prototypen te realiseren. Daarbij gaat het vooral om tussenproducten, zoals demodesigns, low en high fidelity prototypen.

Met deze toenemende productoriëntatie zet de opleiding CMD van de Haagse Hogeschool ten dele een nieuwe koers in. Deze koers laat onverlet dat het kunnen beargumenteren van en het reflecteren op de gerealiseerde producten van eminent belang zijn en blijven voor studenten en afgestudeerden CMD’ers. Met andere woorden: denken – doen – denken worden gezien als kenmerkende en onlosmakelijk met elkaar verbonden activiteiten in het ontwerpproces van een CMD’er.

De productmatige kant is gericht op resultaat, waarbij de kwaliteit van het eind- of deelproduct voorop staat. Het slagen van het project wordt afgemeten aan de kwaliteit en acceptatie van het resultaat. De procesmatige kant

25

CMD — id

is gericht op de kwaliteit van samenwerking binnen de projectgroep en een effectieve communicatie met de opdrachtgever. Effectief functioneren in een projectgroep draagt ook bij aan de kwaliteit van een eindproduct.

2.5 Keuze 5: CMD Den Haag stimuleert een methodische en reflectieve grondhouding

2.5.2 Het ontwerpproces Bij het uitvoeren van een (project)opdracht doorloopt een Haagse CMD – student een aantal stappen. Deze stappen zijn onderdeel van een ontwerpproces dat nodig is om tot een eind- of een tussenproduct te komen en vormen de basis voor de methodische grondhouding van Haagse CMD – studenten. Deze stappen zijn opvolgend en circulair, dus de laatste stap sluit weer aan op de eerste. De stappen in een ontwerpproces zijn voor CMD Den Haag:

De Haagse CMD’er werkt methodisch. Hij is in staat om zijn activiteiten te faseren en daarbij mijlpaalproducten of – momenten te definiëren. Op deze mijlpaalproducten of – momenten overlegt hij samen met stakeholders om te bepalen of de fase voldoende is afgesloten of dat er een iteratie of correctie nodig is.

Look and listen Het analyseren van de opdracht, de omgeving van de opdracht, en het verzamelen van informatie over de opdracht. Hieronder vallen bijvoorbeeld interviews van gebruikers, customerjourney’s en het in kaart brengen van organisatorische randvoorwaarden.

User-centered design is de basis van het ontwerpproces van de Haagse CMD’er (zie: 2.5.2). In dit proces staan de behoeften van de gebruiker (user needs) centraal bij het ontwerpen van een digitale toepassing.

Create concepts Het creëren van ideeën voor de opdracht en het bedenken van globale probleemoplossingen. Voorbeelden zijn schets of model, high level screenflow, moodboard. Het nadenken over toepasbaarheid en uitvoerbaarheid van deze concepten valt hier ook onder.

2.5.1 Projectmatig werken: het beheersproces In de beroepspraktijk van CMD’ers wordt vaak projectmatig gewerkt. Leren werken in projecten is daarom een belangrijk doel van het Haagse CMD-onderwijs. In een project werken studenten individueel en in groepsverband aan de uitvoering van een opdracht. CMD Den Haag probeert een realistische projectomgeving te creëren door regelmatig te werken met opdrachtgevers uit de beroepspraktijk. Binnen dit projectonderwijs komen zowel de productmatige kant als de procesmatige kant aan bod.

Centraal binnen het werken in projecten ligt de focus op projectbeheersing. De studenten leren op een gestructureerde wijze werken aan hun project door middel van projectbeheersing tools. Daarbij is aandacht voor planning en mijlpalen. De Haagse CMD’er is in staat om voor zijn projecten een duidelijke keuze te maken voor een specifieke projectmethode, zoals PRINCE2, Projectmatig Creëren of PMBOK, of daar beargumenteerd juist vanaf te wijken.

Design details Het uitwerken van ideeën tot een product dat te vervaardigen is, bijvoorbeeld sitemaps, wireframe’s, mockups.

Realise Het (laten) vervaardigen van een product op een nette, slimme en flexibele manier. Een voorbeeld hiervan is het schrijven van code om een website operationeel te maken.

Iedere stap eindigt in een evaluatie waarin gereflecteerd wordt op de activiteiten of een validatie van activiteiten plaatsvindt. De volgorde waarin deze stappen worden doorlopen is afhankelijk van de gekozen projectmethode.

De Haagse CMD’er is in staat om voor zijn projecten een duidelijke keuze te maken voor een specifieke ontwikkelmethodiek. Of daar beargumenteerd juist vanaf te wijken. De complexiteit van de opdracht bepaalt of en in hoeverre alle stappen doorlopen moeten worden.

‘Ik toon enthousiasme voor het vak marketingcommunicatie vanuit een praktijkperspectief’ — Theo Zweers (Marketing Communicatie)

‘Leer studenten niet hoe je een schip bouwt, maar laat ze verlangen naar de zee’ — Henk

26

Mastenbroek (Interaction Design)

opleidingsprofiel

Bij de keuze van de ontwikkelmethodiek is een belangrijke voorwaarde voor de Haagse CMD’er dat er altijd sprake is van User-Centered Design (UCD). UCD is enerzijds de filosofie dat de gebruiker centraal staat in Mens-Machine Interactie en niet het ‘systeem’ en anderzijds een focus op cognitieve factoren tijdens het ontwerpproces. 12 2.5.3 Reflectieve grondhouding Reflectie is het onderzoek van praktijkervaringen naar het handelen en de onderliggende oordeelsvorming, met als doelen: • eigen en collectieve vakkennis te ontwikkelen (methodiekreflectie); • meer regie over het eigen handelen te krijgen door inzicht en meer keuzes (zelfreflectie). 13 De opleiding CMD Den Haag beoogt doelbewust, doelgericht en stapsgewijs haar studenten een reflectieve grondhouding bij te brengen, waardoor zij blijvend in staat worden gesteld hun professionele handelen kritisch te beoordelen, hiervan te leren en deze leerpunten weloverwogen te vertalen naar toekomstig professioneel handelen.

Deze reflectieve grondhouding sluit naadloos aan op de principes, behorende bij het begrip ‘reflective practitioner’. 14

2.6 Keuze 6: CMD Den Haag heeft een sterke relatie met haar externe omgeving

te realiseren door een sterke, herkenbare en praktijkgeoriënteerde relatie met de regionale, nationale en internationale omgeving vorm te geven. Daarbij is het motto ‘Geen blok zonder relatie met de praktijk’.

2.7 Keuze 7: CMD Den Haag stimuleert een onderzoekende attitude Binnen het Nederlands hoger beroepsonderwijs is de afgelopen jaren de plaats van onderzoek steeds prominenter geworden. Ook recente, invloedrijke publicaties bevestigen deze tendens. Zo pleiten Veerman c.s. 15 met het oog op versterking van de concurrentiepositie van Nederland voor vervlechting van hoger onderwijs en onderzoek, waarbij voor het hoger beroepsonderwijs met name sprake dient te zijn van de versterking van vormen van toegepast onderzoek. Ook HOP-7 legt nadruk op het belang van toegepast onderzoek voor alle Haagse bacheloropleidingen.

Aansluitend op de tendens van toenemende vervlechting van hoger beroepsonderwijs en (toegepast) onderzoek, erkent de opleiding CMD van de Haagse Hogeschool het belang van onderzoek voor het onderwijs. Deze erkenning leidt tot de volgende richtlijnen voor het curriculum: • Het curriculum beoogt, in lijn met het ontwerpproces, alle studenten een onderzoekende attitude en bijbehorende onderzoekskennis en -vaardigheden bij te brengen.

• Hiertoe zijn in het curriculum herkenbare onderdelen opgenomen, gericht op het verwerven van nader te specificeren onderzoeksaspecten.

• Studenten die zich verder willen verdiepen in onderzoek binnen de context van digitale interactieve toepassingen worden hiertoe in de gelegenheid gesteld (zie ook 2.3).

De opleiding CMD van de Haagse Hogeschool is een (hogere) beroepsopleiding. In de aard van de opleiding is de opdracht vastgelegd om een hechte verbinding tussen onderwijs en beroepspraktijk vorm te geven. Immers, afgestudeerden dienen adequaat toegerust te zijn om als beginnend beroepsbeoefenaar de arbeidsmarkt te betreden.

CMD Den Haag streeft ernaar deze hechte verbinding tussen onderwijs en beroepspraktijk 12 http://www.stcsig.org/usability/topics/

articles/ucd%20_web_devel.html 13 G.F. Kinkhorst, Didactische ontwerpregels voor reflectieonderwijs, in Onderwijsinnovatie, maart 2010, p.19.

14 Donald Schön, http://www.infed.org/thinkers/et-schon.htm 15 Differentiëren in drievoud, advies Commissie

27

Toekomstbestendig Hoger Onderwijs Stelsel, 2010, p.42.

CMD — id

2.8 Keuze 8: CMD Den Haag stimuleert maatschappelijke bewustwording

curriculum en is gebaseerd op het Opleidingsprofiel CMD 2010.

De opleiding CMD van de Haagse Hogeschool maakt haar studenten bewust van de invloed van (nieuwe) media op de maatschappij en van de wijze waarop gebruikers met behulp van nieuwe media invloed uitoefenen op de maatschappij c.q. het maatschappelijke debat.

Dit doet de opleiding zodanig dat studenten enerzijds in staat zijn om toepassingen te ontwerpen en ontwikkelen voor hun opdrachtgevers, die naadloos aansluiten op de stand van zaken in het nieuwe medialandschap, en anderzijds in staat zijn zich rekenschap te geven van maatschappelijke ontwerpcriteria.

De bewustwording van de wederkerige relatie tussen media en maatschappij raakt aan het domein van mediastudies. Tegelijkertijd komen hier, aan de hand van te ontwerpen beroepsdilemma’s, ook ethische aspecten bij kijken.

De competentieset van CMD Den Haag bestaat uit de volgende competenties:

2.9 Competentieset

De competenties van CMD-Den Haag zijn geordend in het zogenaamde Competentiewiel van CMD Den Haag.

De competentieset geeft aan met welke competenties de Haagse CMD’er wordt voorbereid op de beroepspraktijk. Een competentie wordt gedefinieerd als een verzameling van kennis, vaardigheden en attitude, die het adequaat uitvoeren van een beroepstaak in een specifieke omgeving mogelijk maakt.

We lichten de competenties kort toe.

De competentieset is afgeleid van en direct herleidbaar tot het Opleidingsprofiel CMD 2010, zoals uitgewerkt in de paragrafen 2.1 – 2.8 van dit document.

Binnen de competentieset zijn de competenties beschreven op eindniveau. Een nadere uitwerking in competentieniveaus vindt plaats bij het opstellen van een ‘blauwdruk vernieuwd curriculum CMD’. Deze blauwdruk omvat, uitgewerkt per blokperiode, een samenhangend geheel van competenties en leerinhouden (‘body of knowledge’) voor het vernieuwde

Competentieset CMD Den Haag

1. Look and Listen 2. Create Concepts 3. Design Details 4. Realise 5. Evalueren 6. Kiezen van de aanpak 7. Inzicht verwerven in toepassingsdomeinen 8. Functioneren als kenniswerker 9. Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en anderen 10. Functioneren in (internationale) organisaties 11. Denken en handelen als een ontwerper Het Competentiewiel

Een (afgestudeerde) CMD’er is een professional, die als ontwerper in staat is in de vier fasen van het ontwerpproces de vereiste activiteiten uit te voeren en (tussen)producten te maken. De competenties die hierbij horen, zijn benoemd als Look en Listen, Create concepts, Design Details en Realise. Het evalueren van producten is als competentie een vast onderdeel van elke fase.

De (afgestudeerde) CMD’er is vanzelfsprekend ook in staat tot het kiezen van de aanpak (de binnenring). Hij is in staat om voor een Interaction Design vraagstuk een aanpak te kiezen (zowel vakinhoudelijk als projectmatig), deze keuze te verantwoorden en erop te reflecteren.

De (afgestudeerde) CMD’er maakt zijn ontwerpen altijd voor specifieke toepassingsdomeinen,

‘Kijk verder dan de gebaande paden en pak uitdagingen aan’

‘Improviseer met vorm en inhoud’ — Gabriël Jansen

— Eva Graven (Interaction Design)

(Marketing Communicatie)

28

opleidingsprofiel

die in principe niet tot zijn/haar specifieke expertise behoren. De CMD’er is daarom ook in staat zich snel een voldoende inzicht in toepassingsdomeinen eigen te maken.

De (afgestudeerde) CMD’er is tenslotte, of misschien beter ‘voor alles’, een ontwerper en straalt dat uit in zijn houding als ontwerper (het midden van het wiel).

De (afgestudeerde) CMD’er beschikt daarnaast over algemene competenties op drie gebieden: hij is een kenniswerker, hij is in staat verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf en anderen en hij kan goed functioneren in (internationale) organisaties. Deze competenties vormen een basis voor zijn functioneren als professional.

De competenties worden hierna uitgebreider beschreven volgens een vast format. Bij een aantal competenties worden ook deelcompetenties uitgewerkt.

Competentiewiel CMD-Den Haag

verw t h ic Inz

en

evalueren

dom

cre

Kiezen van aanpak

ein

ate

en

c

on

Ke

V lijk erant hei wo d n ord em een

pts

LOO

ce

K&

t lis

erven in toepassings

nn isw erk

Denken en handelen als een ontwerper

evalueren

evalueren

al

at

tai

re

ls

Functioneren in organisaties

de

is

ie

i des evalueren

‘Weet dat je altijd tegen mensen praat… maar wie dan, waarom en waarmee!’ — Patrick Deters (Marketing Communicatie)

29

gn

CMD — id

Competentie 1

Look and Listen

Activiteiten

- Je analyseert opdrachten - Je verzamelt eisen en behoeften op basis van de businessdoelstellingen en userneeds.

- Je onderzoekt de gebruiksomstandigheden (context) van een opdracht.

Toelichting

Het analyseren van de opdracht, de omgeving van de opdracht en het verzamelen van informatie over de opdracht. Hieronder vallen bijvoorbeeld interviews van gebruikers, customerjourney’s en het in kaart brengen van organisatorische randvoorwaarden.

Deelcompetentie 1A Analyseren en begrijpen van de opdracht Je analyseert de opdracht. Je onderzoekt de probleemstelling. Je schat in of je de opdracht kan uitvoeren. Je maakt een schatting van de tijd die je nodig hebt om de opdracht uit te voeren. Je bent in staat alles helder terug te koppelen naar de opdrachtgever om te controleren of jouw interpretatie van de opdracht klopt met de doelstelling van de opdrachtgever.

Deelcompetentie 1B Businessdoelstelling uitwerken en userneeds verzamelen Je kan eisen en behoeften verzamelen op basis van de doelstelling van de opdrachtgever. Je kan eisen en behoeften verzamelen vanuit het perspectief van een gebruiker. Je bent in staat om de gevonden gegevens te verwerken, bruikbare informatie te selecteren en die naar prioriteit te ordenen.

Deelcompetentie 1C Context onderzoeken Je bent in staat de gebruiksomstandigheden van een opdracht te analyseren en de gevonden informatie te betrekken bij het opstellen van behoeften en eisen. Onder gebruiksomstandigheden worden zowel de technische omgeving (servers, protocollen, richtlijnen), de persoonlijke omgeving (situatie tijdens het gebruik), als ook de eventuele organisatorische omgeving (veranderingsgezindheid en cultuur van de organisatie) bedoeld.

30

opleidingsprofiel

Resultaten - Debriefing

- Opdrachtomschrijving

- Een uitwerking van het businessdoel in een gedetailleerd overzicht van eisen en behoeften, die relevant zijn bij het oplossen van de probleemstelling van de opdrachtgever.

- Een inventarisatie van behoeften en eisen op basis van user needs en usability-eisen.

- Een inventarisatie van behoeften en eisen op basis van gebruiksomstandigheden van de opdracht.

Competentie 2

Create Concepts

Activiteiten

- Je ontwikkelt verschillende ontwerprichtingen in conceptvorm.

- Je kiest de ontwerprichtingen, die in een concept aan de opdrachtgever gepresenteerd worden.

Toelichting

Het creëren van ideeën voor de opdracht en het bedenken van globale probleemoplossingen. Voorbeelden zijn een schets of model, een high level screenflow en/of moodboard. Bij deze globale probleemoplossingen zijn ook beelden over de toepasbaarheid en uitvoerbaarheid van de concepten van belang.

Deelcompetentie 2A Ontwerprichtingen creëren in conceptvorm Je kan op basis van de beschikbare informatie, kaders en richtlijnen verschillende ontwerprichtingen creëren, rekening houdend met de user needs en businessdoelstelling.

Je neemt geen genoegen met de eerste oplossing die zich aandient. Je bent in staat verschillende ontwerprichtingen in conceptvorm te maken.

Deelcompetentie 2B Concept concretiseren Je kan een onderbouwde keuze maken uit verschillende ontwerprichtingen en die verwerken in één concept. In het concept kunnen één of meerdere ontwerprichtingen verwerkt zijn. Dat hangt af van de afspraken die met de opdrachtgever gemaakt zijn en van jouw eigen ontwerpstrategie. De ontwerprichtingen die in dit concept verwerkt zijn vormen het uitgangspunt van

31

CMD — id

het interactie- en visueel ontwerp dat in de fase ‘Design Details’ verder uitgewerkt wordt.

Resultaten

- Verschillende ontwerprichtingen, ontwikkeld vanuit één opdracht/probleem- stelling.

- Een concept met één of meerdere ontwerprichtingen voor een digitale toepassing.

Competentie 3

Design Details

Activiteiten

- Je ontwerpt de informatiearchitectuur van een digitale toepassing.

- Je ontwerpt een dialoog.

- Je maakt een ontwerp voor een interface.

- Je maakt op basis van de ontwerpkeuzes een low fidelity prototype.

Toelichting

Het uitwerken van ideeën tot een product dat te vervaardigen is, bijvoorbeeld sitemaps, wireframe’s en mockups.

Deelcompetentie 3A Informatiearchitectuur ontwerpen Je ontwerpt de informatiestructuur. Deze beschrijft de relaties en samenhang tussen de gegevensverzamelingen waaruit een toepassing bestaat. De structuur van de inhoud wordt hiermee inzichtelijk gemaakt.

Deelcompetentie 3B Handelingen en feedback ontwerpen Je ontwerpt de dialoog tussen mens en digitale toepassing. Deze dialoog bestaat uit handelingen van een gebruiker en de feedback van een toepassing op die handelingen. Je ontwerpt het gedrag van de toepassing, bedenkt de overgang tussen de verschillende onderdelen van een taskflow, houdt rekening met de feedback van de gebruikers op het product.

Gerichtheid op de gebruikersbehoeften en de businessdoelstellingen staan in dit ontwerpproces centraal.

Deelcompetentie 3C Ontwerpen user interface en maken visueel ontwerp Je ontwerpt een user interface die zorgt voor optimale interactie tussen mens en

32

opleidingsprofiel

toepassing. Je kiest de interactie-elementen, bepaalt de opbouw van de interface en maakt een visueel ontwerp. Deze user-interface die het zichtbare, hoorbare of voelbare oppervlak van een digitale toepassing vormt, faciliteert de interactie, ondersteunt de gebruiksvriendelijkheid en drukt de visuele identiteit uit.

Deelcompetentie 3D Vervaardigen van een low fidelity prototype Je maakt een low fidelity prototype. Een low fidelity prototype is een versie van het product dat dient om slechts enkele karakteristieken van een concept te tonen en te kunnen communiceren met belanghebbenden. Het prototype dient als communicatiemiddel om feedback te verzamelen over slechts één aspect. Het prototype typeert zich door dit aspect geïsoleerd te tonen. Bijvoorbeeld alleen de lay-out, alleen de interactie, alleen de graphics of alleen bepaalde handelingen.

Doel is zo vertroebeling in de feedback door andere aspecten te voorkomen.

Resultaten - Uitgewerkte schema’s en modellen die de structuur van de informatie weergeven.

Deze modellen geven weer wat voor categorieën en gebieden informatie er zijn, wat de hiërarchie is van en het verband is tussen deze categorieën en gebieden.

- Een gedetailleerd model van handelingen en feedback dat een gebruiker in staat stelt om een specifiek doel te bereiken.

- Een gebruiksvriendelijke user-interface.

- Een visueel ontwerp van een user-interface.

- Een low fidelity prototype.

Competentie 4

Realise

Activiteiten

Je maakt op basis van de ontwerpkeuzes een werkend prototype.

Toelichting

Het (laten) vervaardigen van een product op een nette, slimme en flexibele manier. Een voorbeeld hiervan is het schrijven van code om een website operationeel te maken.

over de eigen grenzen te gaan, ‘Durf effectiever te zijn in communiceren en verantwoordelijkheid te nemen’ — Walter Nijenhuis (LEF)

‘Leer studenten constructen vorm te geven die ze verder helpen bij het het functioneren in een vakgebied’

33

— Marcel van Vliet (Interaction Design)

CMD — id

Deelcompetentie 4A Vervaardigen van een werkend high fidelity prototype Je zet de functionele eisen van een digitale toepassing om in een werkend prototype.

Je past de techniek toe om een prototype te laten werken. Op die manier wordt daadwerkelijke interactie met het prototype mogelijk.

Een prototype is een versie van het product dat dient om de functionaliteiten (en/of experience) te tonen en te kunnen testen alvorens het daadwerkelijk gebouwd wordt. Het prototype dient als bewijs van de kwaliteit van het concept (proof of concept). Het prototype dient werkende en/ of gesimuleerde functionaliteiten te hebben.

Er worden echter geen eisen gesteld aan de integriteit van data, de performance of de veiligheid van de systemen.

Deelcompetentie 4B Rekening houden met de technische eisen van de omgeving waarin een digitale toepassing geïmplementeerd moet worden Je hebt inzicht in het technisch ontwerp van de omgeving, waarin een digitale toepassing geïmplementeerd moet worden. Je bent in staat, in overleg met systeemarchitecten en senior developers, een prototype op te leveren dat voldoet aan technische randvoorwaarden om geïmplementeerd te worden. Er worden eisen gesteld aan de integriteit van data, de performance en/of de veiligheid van de systemen.

Resultaat

Een high fidelity prototype.

Competentie 5

Evalueren

Activiteiten

Je evalueert en test tijdens het ontwerpproces.

Toelichting

Je evalueert het resultaat tijdens alle fasen van het ontwerpproces op basis van de behoeften, wensen en eisen van de stakeholders, relevante richtlijnen en doelstellingen van het project. Op basis van de evaluatie-uitkomsten ben je in staat om tijdens alle fasen van het ontwerpproces wijzigingen door te voeren.

34

opleidingsprofiel

Resultaat

Bruikbare feedback die je kan gebruiken bij het verbeteren van je ontwerp.

Competentie 6

Kiezen van de aanpak

Activiteiten

- Je kiest methode(n) en technieken bij een user-centered ontwerpproces.

- Je kiest een projectbeheersingsmethode.

- Je reflecteert op de aanpak.

Toelichting

Deze competentie heeft betrekking op je vermogen om een aanpak te kiezen en te verantwoorden.

Deelcompetentie 6A Kiezen methode(n) en technieken bij een user-centered ontwerpproces Je bent in staat om een goede aanpak te kiezen voor het ontwerpproces. Je beschikt over kennis van de toepasbare methoden en technieken en je kent hun sterke en minder sterke punten. Je kiest een arrangement van methode(n) en technieken dat past bij opdracht en de situatie en kunt dat beredeneren. Je kunt het gekozen ontwerpproces ook uitvoeren en monitoren.

Je werkt kortom methodisch. Je werkt ook altijd user-centered.

Deelcompetentie 6B Kiezen projectbeheersingsmethode Je bent in staat een aanpak te kiezen voor de projectbeheersing. Je kunt de projectrisico’s inschatten. Je maakt voor je opdracht een beredeneerde keus uit de projectmanagementmethoden en -technieken die er zijn. In grotere projecten, waarin jouw werk onderdeel is van een uitgebreider project, zal er vaak al een bepaalde methode gekozen zijn. Je moet dan je plek daarbinnen kunnen vaststellen.

Deelcompetentie 6C Reflecteren op de aanpak Je kunt een aanpak die je hebt gekozen beschrijven en evalueren, dat wil zeggen aangeven wat succesvol werkte en wat niet, en ook waarom dat zo is. Je doet dat met behulp van inzichten die je eerder hebt verworven. Je bent ook in staat nieuwe inzichten te halen uit de vakliteratuur en deze in je reflectie toe te passen. Je bent

35

CMD — id

gewend heen en weer te denken tussen wat je doet en de theorie. Je kunt ook je eigen bijdrage plaatsen.

Resultaten

- Een beredeneerd ontwerpproces en een beredeneerde projectmanagementaanpak voor een specifieke opdracht.

- Vakkennis en inzichten met betrekking tot de toepasbaarheid van methoden en technieken die ‘klaar liggen’ voor volgende opdrachten (transfer).

- Regie over eigen handelen.

Competentie 7

Inzicht verwerven in toepassingsdomeinen

Activiteiten

Je bent in staat je een voldoende inzicht te verwerven in nieuwe toepassingsdomeinen. Je praat met experts in dat domein, je vormt je een beeld van de werkwijzen in het domein, je leest over een toepassingsdomein, je hebt kennis van de opgaven die men zich stelt in dat domein, etc.

Toelichting

Een toepassingsdomein is het begrensde gebied waarbinnen een digitale interactieve toepassing gebruikt moet worden. Een CMD’er ontwerpt toepassingen die aansluiten bij de eisen en wensen die van uit een specifiek toepassingsdomein geformuleerd worden.

Je hebt geleerd je zodanig te verdiepen in een toepassingsdomein dat je weet wat de typische ontwerpproblemen in dat toepassingsgebied zijn. Je kunt je ook snel een voldoende inzicht in een nieuw toepassingsdomein eigen maken.

Je weet ook dat je er met oppervlakkige weetjes niet komt.

Resultaat

Zodanig inzicht in toepassingsdomeinen dat je er als Interaction Designer effectief en volgens de in het toepassingsgebied geldende normen voor kunt ontwerpen.

Competentie 8

Functioneren als kenniswerker

Activiteiten

- Je past resultaten uit onderzoek toe.

- Je doet praktijkgericht onderzoek.

‘Ik wil mijn studenten opleiden tot creatieve, praktijkgerichte Interaction Designers’ — Arnold Jan Quanjer (Interaction Design/MediaCreatie)

‘Het is relevant om toepassingen te ontwikkelen waar mensen iets van kunnen leren’

36

— Joyce Beumer (Interaction Design)

opleidingsprofiel

Toelichting

Deze competentie heeft betrekking op het gebruiken en ook zelf creëren van wetenschappelijke inzichten.

Deelcompetentie 8A Toepassen resultaten onderzoek Je gebruikt inzichten en theorie uit wetenschappelijk onderzoek bij het uitvoeren van je werkzaamheden. Je doet dat op een kritische, wegende manier en vanuit een onderzoekende attitude. Het gaat hier om wat met een andere naam ook wel informatievaardigheid wordt genoemd. Het leidt ertoe dat je werkwijze en je producten in wetenschappelijk opzicht actueel zijn.

Deelcompetentie 8B Praktijkgericht onderzoek doen Je doet onderzoek naar onderwerpen die relevant zijn voor de beroepspraktijk.

Je rapporteert daar ook over voor de beroepsgroep. Het gaat hier om het creëren van nieuwe kennis ten behoeve van de beroepspraktijk. Praktijkgericht onderzoek richt zich dus op de beroepspraktijk: je bedenkt ideeën en voorstellen voor verbetering van werkwijzen en producten in de beroepspraktijk. Deze deelcompetentie is facultatief en geldt alleen voor dié studenten, die de onderzoeksroute doen.

Resultaat

Je bent in je beroepsuitoefening verbonden met wat er in wetenschappelijk opzicht in je vakgebied gebeurt.

Competentie 9

Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en anderen

Activiteiten

- Je geeft je eigen leerproces vorm.

- Je hanteert je maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Toelichting

Bij deze competentie gaat het erom dat je je verantwoordelijk opstelt.

Deelcompetentie 9A Je eigen leerproces vormgeven Je geeft je eigen leerproces vorm. Dat

‘Als professional moet je altijd voor de 10 gaan’ — Lisa van Noorden (MediaCreatie)

‘Toon interesse in nieuwe ontwikkelingen en denk na over wat dat betekent voor de gebruiker’

37

— Ellen Grummels (Interaction Design)

CMD — id

betekent dat je je studieloopbaan bekijkt als een onderdeel van je hele (toekomstige) loopbaan. Je kunt je opleidingskeuze beargumenteren. Je hebt een goed beeld van het CMD-beroepenveld. Je kunt reflecteren op je eigen professionele ontwikkeling. En je weet wat je motiveert en hoe je leert.

Deelcompetentie 9B Hanteren van je maatschappelijke verantwoordelijkheid Je hanteert je maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat betekent dat je je binnen je beroep actief en verantwoordelijk opstelt als persoon en als wereldburger. Je handelt integer en je bent je bewust van de invloed die je werk heeft op de maatschappij.

Je bent je ook bewust van de invloed van (nieuwe) media op de maatschappij en van de wijze waarop gebruikers met behulp van nieuwe media invloed uitoefenen op het maatschappelijke debat.

Resultaten

- Regie over je eigen handelen als lerende.

- Een bijdrage aan een verantwoordelijke opstelling van de beroepsgroep.

Competentie 10

Functioneren in (internationale) organisaties

Activiteiten

- Je vindt je plek in een organisatie.

- Je communiceert in organisaties.

- Je werkt projectmatig.

Toelichting

Het gaat bij deze competentie om persoonlijke effectiviteit. Je kunt een hele goede ontwerper zijn, maar om echt te slagen in je vak moet je ook je weg kunnen vinden in een organisatie, met mensen kunnen omgaan, en je werk kunnen organiseren.

Deelcompetentie 10A Je plek vinden in een organisatie Je zoekt actief naar je plek in een organisatie en je blaast na een inwerkperiode je partijtje mee. Je kunt de organisatorische omgeving analyseren, je weet en ziet hoe organisaties functioneren en je onderkent welke impact je beslissingen en activiteiten hebben voor de organisatie waar je werkt.

‘Ik wil van de CMD-student een Zinnig Mens maken…’

‘Het ontwerpproces is een gestructureerd proces waarin je keuzes kunt en moet maken’

— Roy Spanjers (LEF)

38

— Ru Klein (Interaction Design)

opleidingsprofiel

Deel competentie 10B Communiceren in organisaties Het gaat hier om alle communicatieve activiteiten die een rol kunnen spelen in je werk als Interaction Designer bij je contacten met klanten, gebruikers, teamgenoten, leidinggevenden etc. Je beheerst de vaardigheden die in die situaties vereist zijn en je kunt zowel op inhoudelijk als relationeel vlak in die situaties uit de voeten.

Deelcompetentie 10C Projectmatig werken Je kunt de praktische kanten van projectmatig werken hanteren en je kunt ook goed samenwerken in een multidisciplinair team.

Praktische kanten zijn een planning en taakverdeling maken, risico’s taxeren etc.

Samenwerken in een multidisciplinair team houdt o.a. in, dat je het teamproces kunt ondersteunen, dat je teamrollen herkent, en dat je je eigen leiderschapsstijl kent en ook die van de andere teamleden.

Resultaat

Een manier van inwerken en werken, die op een vanzelfsprekende manier bijdraagt aan de kwaliteit en acceptatie van wat je vakmatig doet en maakt.

Competentie 11

Denken en handelen als een ontwerper

Houdingsaspecten

Je hebt een professionele instelling als ontwerper.

Je bent:

- gericht op gebruikers (user-centered houding).

- zelfstandig.

- resultaatgericht.

- open naar alle betrokkenen.

- open naar ontwikkelingen in de samenleving en in je vakgebied.

- creatief.

- nieuwsgierig en onderzoekend.

Toelichting

We hebben geprobeerd hier in een beperkt aantal aspecten de houding te typeren die als ontwerper van je verwacht wordt.

Resultaat

In je werkomgeving word je ervaren als een professional met liefde voor je vak.

39

CMD — id

BIJLAGE A: DE DOORGROEIFUNCTIE VAN USER EXPERIENCE DESIGNER EN SECUNDAIRE FUNCTIES, WAARVOOR DE HAAGSE CMD’ER WORDT OPGELEID

Beroepstaken: • Het analyseren van de bedrijfsdoelstellingen.

• Het analyseren van de impliciete en expliciete behoeften voor UX diensten die het behalen van de bedrijfsdoelstellingen ondersteunen.

• Het uitvoeren van activiteiten ten behoeve van gebruikersonderzoek, inclusief participatory design sessies.

• Het vertalen van de bedrijfsdoelstellingen en behoeften naar User Interface en Usability requirements.

• Het ontwerpen en realiseren van Interaction Design-deliverables zoals sitemaps, flowcharts, wireframes, screen layouts, (clickable) prototypes en functionele beschrijvingen voor de klant en het team.

• Het bepalen en implementeren van informatie-architectuur en informatiestructuren • Het doorlopend in het ontwerpproces uitvoeren van zowel expert- als gebruikerstests met behulp van high- en low fidelity prototypes.

User experience designer

fr fr

You Tube Tube You

Beschrijving: De user experience (UX) designer bedenkt interactieve concepten vanuit user-centered W perspectief waarbij de ervaring centraal staat.

W Het gaat niet alleen om de gebruiksvriendelijkheid, maar ook over wat een gebruiker voelt en ervaart wanneer hij het product ‘ondergaat’.

User experience design is het ontwerpgebied gericht op de totaalbeleving van gebruikers van interactieve toepassingen.

UX is een term die in meerdere vakgebieden wordt gebruikt, zoals in de marketing, webdevelopment en het CMD-vakgebied. Binnen het CMD-vakgebied is de functie UX-designer het sterkst gericht op de vakgebieden Interaction Design, visual design en information architecture. Het bereik van een UX-designer is daarmee groter dan dat van een interaction designer. De UX-designer is sterk gericht op de coördinatie tussen de verschillende disciplines.

UX design raakt aan service design, waarbij de beleving van een touchpoint essentieel is voor effectieve, klantgerichte communicatie. Vanwege de verscheidenheid aan kennis en vaardigheden die een UX designer nodig heeft, is dit vaak een senior functie.

Voorbeelden van producten: Flows en navigation maps, user stories/scenarios, persona’s, sitemaps en content inventory, wireframes, prototypes en specificaties die het gedrag van een systeem beschrijven, Customer Journey Map. De Haagse CMD’er krijgt tijdens de opleiding een goede basis om, nadat hij ervaring heeft opgedaan in de praktijk, een user experience designer te worden.

Usability researcher

De producten die een UX designer oplevert, vertonen sterke gelijkenis met de producten die een Interaction Designer oplevert. Het soort You W fr worden Tube eindproduct waarvoor deze producten fr Tube W You opgeleverd is echter breder (denk aan websites, touchpoints, services, events, experiences etc.). Daarnaast heeft de UX designer een groter scala aan tools ter beschikking vanuit andere disciplines dan Interaction Design, zoals Customer Journey Maps vanuit de Service Design discipline.

Beschrijving: De usability researcher onderzoekt de gebruiksvriendelijkheid van digitale toepassingen, zowel van bestaande toepassingen als nieuwe toepassingen, in alle fasen van het ontwerptraject. Hiervoor combineert de usability researcher testmethodes en zet testtechnieken in die op een effectieve manier usabilityproblemen opsporen in (digitale) producten en prototypes. De usability researcher formuleert testdoelen en criteria, analyseert de feedback

40

opleidingsprofiel

van testpersonen, trekt conclusies en formuleert adviezen voor verbetering van de usability. De usability researcher voert usabilitytests uit, geeft instructie aan testpersonen en zorgt ervoor dat de test correct uitgevoerd wordt.

Daarnaast treedt de usability researcher op als expert/onderzoeker bij het uitvoeren van expertreviews.

Beroepstaken: • Het analyseren van gebruikersgroepen en stelt op basis hiervan gebruikersgroepbeschrijvingen en persona’s op.

• Het organiseren en uitvoeren van usability gebruikerstesten op basis van projectdoelen en onderzoeksvragen.

• Het uitvoeren van expertreviews.

• Het verspreiden van best practices op UCD gebied binnen ontwerpteam.

• Het vertalen van testresultaten in geprioritiseerde, uitvoerbare verbetervoorstellen • Het identificeren en aangeven van potentiële usability problemen in verbaal en in documentatie.

• Het helder communiceren van de usability analyse, aanbevelingen en potentiële ontwerpoplossingen.

Voorbeelden van producten: User requirements, testmethoden, usabilityrapporten, verbetervoorstellen.

Webdesigner

fr fr

Beschrijving: Een webdesigner is een generalist die alle fasen van You een websiteontwikkelproces doorloopt. Een W Tube webdesigner voert vooral taken uit van een InTube W You teraction Designer, visual interface designer en frontend developer. Hij ontwerpt toepassingen voor intra- en internet. De webdesigner werkt meestal in een klein bedrijf of als zelfstandig ondernemer.

Beroepstaken: • Het bedenken van creatieve oplossingen voor vraagstukken van opdrachtgevers.

• Het uitwerken van creatieve oplossingen tot realiseerbare ontwerpen.

41

• Het ontwikkelen van visuele, interactieve prototypes.

• Het realiseren van websites/webapplicaties volgens W3C webstandaarden.

• Het implementeren van thirdparty scripts en software.

• Het realiseren van multimediale uitingen • Het beschikbaar maken/online zetten van websites/webapplicaties.

• Het beheren van de websites/webapplicaties; functionaliteit en content.

Voorbeelden van producten: Offerte, debriefing, creatieve concepten, pitchbaar concept, interactie-, visueel-, functioneelen technisch ontwerp, multimedia uitingen, templates bestaande uit HTML, CSS en beperkte webscripting, uitgewerkte webpagina’s.

Visual interface designer Beschrijving: Een visual interface designer maakt op basis van een You interactieontwerp (wireframes, sceW fr Tube nario’s en screenflows, doelgroep en gebruifr Tube W You kersbehoeften, merkidentiteit en huisstijl), een visueel ontwerp. Deze visualisatie die het zichtbare oppervlak (interface) van een digitaal product vormt, faciliteert de interactie, ondersteunt de gebruiksvriendelijkheid en drukt de merkidentiteit uit. Een visueel ontwerper kan huisstijlregels vertalen in een styleguide voor digitale uitingen en deze in schermontwerpen toepassen. Een visueel ontwerper bedenkt op basis van bestaande huisstijl een beeldtaal die past bij de identiteit van de opdrachtgever en die aansluit bij de doelgroep.

Beroepstaken: • Het bedenken van creatieve concepten en visuele ontwerpoplossingen en dit uitwerken tot het allerlaatste detail.

• Het creëren van ontwerpen voor meerdere platforms met een consistente, herkenbare look & feel.

• Het communiceren van ontwerpen, gebruik makend van schetsen, wireframes, flowcharts, UI prototypes en gedetailleerde design specificaties.

CMD — id

• Het assisteren in het implementeren en versterken van de merkidentiteit en ontwerpstandaarden en bewaken ervan in o.a. schermontwerpen, (user interface) styleguides en graphics.

• Het afstemmen met ontwikkelaars om de haalbaarheid van een te implementeren oplossing te garanderen.

Voorbeelden van producten: Schetsen, moodboards, schermontwerpen, mockups (visueel ontwerp in Photoshop, Illustrator etc.), styleguides (gedetailleerde beschrijving van de beeldtaal en alle grafische elementen), beeldtaalelementen, visueel informatieontwerp, tabellen, formulieren, infographics.

Front-end developer You Beschrijving: W fr Tube Tube Wdeveloper beschrijft op basis Een fr front-end Youfunctioneel ontwerp (gedetailleerde van een omschrijving van de functie van het product) een technisch ontwerp (omschrijving van de techniek waarmee het product gerealiseerd zal worden). Een front-end developer voegt graphics, interactieontwerp en gebruiksscenario’s samen tot een werkende webpagina of digitale applicatie. De front-end developer doet dit door het schrijven van code (HTML, CSS,

JavaScript). Ook kan een front-end developer een grafisch schermontwerp klaar maken voor implementatie binnen een digitaal product. De front-end developer houdt er rekening mee dat het werkende prototype nog in de backend (bijvoorbeeld een content management systeem) geïmplementeerd moet worden. Hij houdt tevens rekening met de gevraagde webrichtlijnen en toegankelijkheid voor minder validen.

Beroepstaken: • Het uitwerken van een functioneel ontwerpt in een technisch ontwerp.

• Het omzetten van schermontwerpen in cross browser compatible code, waarbij een strikte scheiding tussen opmaak (CSS), inhoud (HTML) en gedrag (Javascript) wordt gehanteerd en de W3C-standaarden worden toegepast.

• Het toepassen van RIA- en AJAX-technology als dit nodig is om de gebruiksvriendelijkheid naar een hoger niveau te tillen.

• Het adviseren over de te gebruiken (Frontend) technologieën.

• Het creëren van front-end code die naadloos aansluit op de back-end.

Voorbeelden van producten: Technisch ontwerp, uitwerking in HTML, CSS, JavaScript of een prototypetool.

42

CMD — id