3. Bewoningsgeschiedenis
De bewoningeschiedenis laat zich het beste beschrijven aan de hand van landschapstypen. De zangronden worden waarschijnlijk al vanaf circa 2800 v. C. bewoond door min of meer sedentiaire boerengemeenschappen die akkerbouw en veeteelt bedreven. Op landgoed Verwolde zijn geen archeologische vondsten aangetroffen uit deze periode, maar wel in het aangrenzende landgoed Ampsen. Hier zijn scherven en vuurstenen uit het Mesolithicum of Neolithicum (tot 2000 v. C.), aangepunte stammentjes uit de Bronstijd (1100- 800 v. C.) en scherven uit de Romeinse tijd (12 v C – 450 n. C.) gevonden. Op landgoed Verwolde zijn archeologische vondsten gedaan uit de Late Middeleeuwen (1050 – 1500) en Nieuwe Tijd (1500-heden). In het volgende hoofdstuk ga ik nader in op de archeologische vondsten.
3.1 Kampenlandschap In gebieden waar dekzand aan de oppervlakte ligt worden vaak kampontginningen en essen aangetroffen. Ter plaatse van dekzandhoogten ontstond verspreide bewoning op kleine afgeperkte stukjes land (kampen). In Verwolde treffen we met name ten zuiden van en in het het huidige landgoed Verwolde een kampenlandschap aan. Het landschap wordt gekenmerkt door kleinschaligheid, eenmansessen (zie ook bij Allardhoeve, op kaart pag. 10), houtwallen, verspreide ligging van boerderijen, grillige wegenstructuur. De percelen worden gekenmerkt door een kleinschaligheid en onregelmatige vorm.
3.2 Enkenlandschap Vanaf circa 1000 n.C. enken gevormd door ophoging met plaggenbemesting uit de potstal. Dit leverde dikke lagen humushoudende enkeerdgronden op. In Verwolde liggen de open akkers op de Larense Enk tussen Laren en Huis Verwolde. Het landschap wordt hier gekenmerkt door openheid, steilranden, houtwallen, grillige (zand)wegenstructuur, ligging boerderijen aan de rand van de es. Het verkavelingspatroon is voornamelijk grillig, maar zou op één plek aangeduid kunnen worden als ‘Gewann’ es (3) (zie gedetailleerde tekening op pagina 9).
3.3 Broekgebieden In 18de eeuwse tekeningen is te zien dat een helder onderscheid wordt gemaakt tussen ‘broeken’ (Loarnse Broek, Verwoldse Broek, Blankenbergse Broek, Bekmans Broek) en ‘enken’ (Loarnse Enk). De broekgebieden liggen ten noordoosten van het gebied, op de schrale zandgronden. Oorspronkelijk lagen hier heidevelden 26
broekgebieden (open landschap, rechte wegen, sloten) kampenlandschap (kleinschalig, besloten landschap) essenlandschap (open landschap, grillig wegenpatroon) landgoed: boslandschap met kleinschalige open plekken landgoed: landschap met zichtlijnen naar Huis Verwolde landgoed: Huis, tuin en park