It spoar feroaret doorbladerbare pdf

It spoar feroaret

HET SPOOR VERANDERT

FRIESLAND 1988 - 2015

WIM HOEKEMA

It spoar feroaret 168 pagina’s, A4-formaat Ruim 400 kleurenfoto’s Luxe editie: ISBN 978 94 92040 08 4 EUR 49,95 Softcover-uitvoering: ISBN 978 94 92040 12 1 EUR 34,95

Lycka till Förlag Kijk voor onze overige spoorwegboeken op www.lyckatill.nl

It giet oan!

Op 4 januari 1997 wordt de vijftiende Elfstedentocht verreden. Aangestoken door de sfeerbeelden uit 1985 en 1986, besluiten duizenden mensen vanuit het gehele land naar Fryslân af te reizen.

Ruim 110.000 bezoekers worden door de NS, met vele (extra) treinen, naar Leeuwarden vervoerd. De draaiboeken liggen klaar om op die 4e januari op de lijnen naar Stavoren en Harlingen een optimaal versterkte treindienst uit te kunnen voeren.

Om genoeg Wadlopers te kunnen inzetten, worden vanuit Zwolle enkele Plan U-stellen naar Groningen gedirigeerd, die op de lijn naar Nieuweschans DH-materieel vrij maken voor een Elfstedeninzet. Ook van de al in Leeuwarden aanwezige Buffels wordt dankbaar gebruik gemaakt. Drie stellen pendelen in de ochtenduren naar Stavoren.

Wadloper-combinaties van zes tot acht bakken schommelen over het spoor en kraken in hun veren. De bomvolle treinen passen niet overal langs de perrons en hoewel er wordt omgeroepen zoveel mogelijk voor- of achterin in- en uit te stappen, kluunt menigeen door het ballast!

In de middag verplaatst de drukte zich naar de Harlingerlijn. Daar klimt een groep dronken supporters zelfs boven op een trein. Pas na ingrijpen van de politie kan worden vertrokken. Van een echte dienstregeling is door de overweldigende drukte niet echt sprake meer, maar geen reiziger die er over klaagt. Het is feest in Fryslân!

Een sleep Wadlopers is onderweg naar Stavoren en zal in Sneek kruisen met zes Buffelbakken vol met in de Zuidwesthoek afgestapte schaatsers en honderden supporters.

De Elfstedentocht van 1997 was een bijzonder zware voor de rijders. Het vroor de gehele dag zo’n vijf graden en er waaide een kille wind. De gevoelstemperatuur lag daardoor nog zo’n tien graden lager. Na het wachten op twee versterkte treinen bij Sneek Noord werd uw fotograaf al snel weer warm bij het zien van zulke leuke combinaties.

15

Vaak werd in de praktijk voor de 59669 de 6400 gezet. De eloc bleef dan in Leeuwarden voor de avondtrein

52623 richting Rotterdam en sloeg de ‘tussenslag’ naar Zwolle over.

Met ingang van de goederendienst in

mei 1994 werd deze praktijk geformaliseerd door de omloop op werkdagen als volgt te wijzigen:

Tr. 59231 Zwolle rangeerstation 07.28 – Leeuwarden 08.36 (1200)

Tr. 57330 Harlingen aansluiting 11.47 – Leeuwarden 12.19 (6400)

Tr. 52311 Leeuwarden 18.25 – IJsselmonde 22.19 (1200)

Tr. 58335 Leeuwarden 09.47 – Harlingen aansluiting 10.23 (6400)

Tr. 59232 Leeuwarden 14.42 – Zwolle rangeerstation 15.59 (6400)

De 6400 kwam in de avond los terug naar Leeuwarden.

In de zomer van 1998 heeft de machinist de cabinedeur van de 1633 open gezet om wat frisse rijwind in de cabine te krijgen. De trein is bij Barrahûs bezig aan de laatste kilometers naar Leeuwarden.

In het voorjaar van 1999 neemt ACTS de bediening per containershuttle over van NS Cargo. De 1200 blijft een vertrouwde verschijning voor de ‘Leeuwarder’ containers, al hebben de locs een ander jasje gekregen. De 1253, de vroegere NS 1218, passeert hier de inmiddels onherkenbare omgeving van Werpsterhoek. De 1218 zou na de inzet bij ACTS nog eens een historisch jasje aantrekken, als bruine 1218 in de afleveringstoestand. Over die transformatie is het fotoboek ‘De 1218 in ere hersteld’ verschenen.

6

De op hoogglans gebrachte 1202 van het Spoorwegmuseum staat gereed in Heerenveen. Twee imposante Faiveley-stroomafnemers tegen de draad, loc opbouwen en klaar voor vertrek.

De1501 is twee jaar later nog eens teruggekeerd op de lijn en met een charterrit zelfs tot Leeuwarden gekomen.

De sterke loc heeft weinig moeite met het sleepje rijtuigen en rolt zonder zichtbare inspanning Heerenveen uit. Het stoere uiterlijk maakt de 1200 tot de favoriete loc-serie van velen.

35

Het groentje van NoordNed

In het jaar 1995 maakten de overheid en de NS afspraken over de manier waarop de verzelfstandiging van het spoorwegbedrijf zou worden vormgegeven. Onder meer werd afgesproken dat de Rijksoverheid de bijdrage voor de uitvoer van de treindienst tot het jaar 2000 zou verminderen tot 0. Daar stond tegenover dat de NS zogenaamde ‘onrendabele’ treindiensten vanaf 1998 mocht beëindigen of ingrijpend mocht wijzigen. Om te voorkomen dat sommige gebieden onvoldoende per trein bereikbaar zouden zijn, konden contracten afgesloten worden waardoor er toch een rijksbijdrage voor de uitvoering van de treindienst zou komen. Afgesproken werd dat NS alleen onrendabele treindiensten ter contractering zou aanbieden en dat een onafhankelijke partij zou beslissen welke treindiensten daarvoor in aanmerking zouden komen. Dit resulteerde erin dat NS op 20 maart 1996 op basis van een 26

onderzoek door McKinsey & Company 30 treindiensten ter contractering (zogenaamde ‘contractsectorlijnen’) aanbood. Onder die dertig treindiensten vielen ook de Noordelijke diesellijnen, met uitzondering van Leeuwarden Groningen. Die lijn werd pas in 2005 overgedragen, hoewel de exploitatie al zes jaar bij NoordNed werd belegd.

Naar aanleiding van het voornemen tot decentralisatie deed ook de Provincie Fryslân het verzoek de verantwoordelijkheid voor de spoorlijnen in de provincie over te mogen nemen.

Hiervoor werd het decentralisatie-experiment voor het reizigersvervoer op de lijnen van Leeuwarden naar Harlingen en Stavoren gestart. De provincie zou vervolgens met ingang van de dienstregeling 1999/2000 per 30 mei 1999 de verantwoordelijkheid overnemen van het Rijk.

De exploitatie werd van de NS overgenomen door NoordNed, een samenwerkingsverband van NS Reizigers met busmaatschappij Veonn en rederij Doeksen. Nog voor de start werd één van de partners, de Veonn (Vervoersonderneming Noord-Nederland) overgenomen door Arriva. Een aantal Wadlopers en Buffels konden via NS Financial Services geleased worden voor de treindienst. De NS-vignetten op de zijwanden van de stellen werden vervangen door het NoordNedlogo.

“Als de witte lamp brandt, is er geen trein in aantocht”. Dat klopt min of meer, op deze bij Hindeloopen gemaakte foto, maar toch is oversteken niet mogelijk. Voor het werken met een ‘tweewegkraan’ op het spoor is de aankondigingssectie van de AKI uitgeschakeld.

De rangeerdiesel van ACTS pendelt heen en weer met werktreintjes. Voor het rijdend personeel bestaan zulke diensten vaak hoofdzakelijk uit wachten.

43

De Staverse boottreinen, Sk没tsjesilen is myn nocht!

In de NS-tijd zien we hier een uitzonderlijke combinatie bij Mantgum op weg naar Stavoren. Het zijn de treinen naar het Sk没tsjesilen op zaterdag 20 juli 1996. In Mantgum ontmoeten we de trein welke om 12.22 uur met 3 tweetjes richting Stavoren is vertrokken.

Nog steeds bestaat er gedurende een deel van het jaar een bootverbinding tussen Stavoren en Enkhuizen.

Het is een schaduw van de roemrijke spoorwegveerdienst van weleer. Toch kunnen de op de boot aansluitende treinen nog altijd boottrein worden genoemd.

Maar er zijn ook andere schepen daar in Stavoren, die niet zonder de trein kunnen. Een evenement dat elk jaar veel publiek trekt, is het Sk没tsjesilen in Stavoren. Veertien historische zeilschepen, de sk没tsjes, strijden eind juli/begin augustus om het kampioenschap op verschillende Friese wateren.

Een hoogtepunt voor bemanning en publiek is de strijd op het IJsselmeer voor de kust van Stavoren. Vanuit de gehele provincie stroomt het publiek op die tweede zaterdag van het zeilkampioenschap naar Stavoren. Vanwege de beperkte wegen-infrastructuur speelt de trein een belangrijke rol in dit vervoer. De treindienst wordt versterkt en voor en na de wedstrijd loopt een Sneek-pendel als extra trein door naar Stavoren. Zo was het al bij de NS en zo bleef het bij NoordNed en later Arriva.

Een uur eerder is een combinatie van 2x2 en 1x1 al op weg gegaan.

78

Dat het wel degelijk 2005 is wordt al snel weer duidelijk als de 3222 het museummotorrijtuig passeert.

De 3231 en een onbekend eentje als stoptrein Leeuwarden - Groningen, ter hoogte van de Spoorstraat in Leeuwarden.

Die stoptrein was natuurlijk bijvangst terwijl ik stond te wachten op de volgende trein: de 41, die luidkeels, in perfecte weersomstandigheden, naar Groningen bromt.

75

25 jaar Friese Modelbaan Club De grootste modelspoorvereniging van ons land viert het 25-jarig jubileum met een speciale treinrit door Noord-Nederland. Van de Stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek (HSA) wordt de voormalige Blauwe Engel 186 gehuurd. U zag het fraaie stel hiervoor al in combinatie met de Wadlopers. De Friese Modelbaan Club gaat er op zondag 29 oktober 2006 een rit mee rijden vanaf Leeuwarden Achter de Hoven naar Sneek, Zwolle en Groningen. De rit ‘met de FMC in de DE2’ is uitverkocht en vormt nog steeds een hoogtepunt in de geschiedenis van onze modelbaanclub.

De volgende dag wordt de jubileumrit uitgevoerd. De 186 vertrekt eerst naar Hurdegaryp, waar het stel kop zal maken om het gezelschap op de facultatieve halte Leeuwarden Achter de Hoven te laten instappen. Tijdens de overloop van spoor 6a naar 5b in Leeuwarden ontstaat een kijkje op opgesteld DH-materieel, aangevoerd door de voormalige museumloper 3216.

Aangekomen in Hurdegaryp wordt de kruising met de DM’90 3446 afgewacht, alvorens terug naar Leeuwarden te kunnen rijden.

100

Een eerste fotostop wordt in Mantgum gehouden, waar de tegenligger 3108 moet worden afgewacht.

Op het perron van Achter de Hoven is het al een drukte van belang. Sinds de ‘klompentreinen’ hier het massatransport van fabrieksarbeiders verzorgden, is het niet meer zo vol op het perronnetje geweest. Vanuit de cabine van de aankomende 186 geeft het een bijzondere aanblik.

In Sneek wordt de tijd 23 jaar teruggezet met een DE2 aan het tweede perron.

101

Klussen aan de baan

Begin april 2008 wordt nog steeds gewerkt aan de spoorvernieuwing. Tussen Boksum en de spoorbrug over het Van Harinxmakanaal kan al ballast worden gestort.

Op 4 april staat de in Railpro-jasje gestoken 6402 ter hoogte van de oude wachterswoning 3 bij Boksum met een sleep grindwagens, eveneens van Railpro.

Ooit was dit de eerste 6400 in deze contreien. In augustus 1988 kwam de loc om profielmetingen voor de inzet van dit nieuwe type te doen. In een bijzondere outfit staat de Railion DB Logistics-loc met een lading Fccpps-grindwagens bij Boksum. De grindtrein wordt op de voet gevolgd door een ballastploeg en een ballastnivelleermachine van Volker.

142

Speno, stootjuk, Stavoren

In de nacht van 25 juli 2010 gaat het gruwelijk mis in Stavoren. De slijptrein RR 48 M-5 van Speno International schiet door het stootjuk en richt een enorme ravage aan. Het rustige havenstadje wordt de volgende dag wereldnieuws.

De slijptrein zal die nacht worden ingezet tussen Stavoren en Leeuwarden en zal daartoe eerst door de Italiaanse bemanning en een Nederlandse pilot worden overgebracht naar Stavoren.

Bij nadering van het eindpunt wordt door een zogenaamde keperbaak (we zagen het bord eerder) aangekondigd dat de remming moet worden ingezet.

De crew van de slijptrein mist in het donker dit bord, vermindert dus niet op tijd de snelheid en ziet op het laatste moment het stootjuk met afsluitbord opdoemen.

kantoor, komt het geheel na 70 meter tot stilstand. Het is een grote ravage, waarbij gelukkig geen slachtoffers vallen. Materieel wordt de schade becijferd op zo’n 20 miljoen euro.

Het achterste deel van de slijptrein staat nog aan het perron, de rest ligt schots en scheef dwars in en door de watersportwinkel die door de trein in tweeën is gedeeld.

De volgende dag trekt het ongeluk veel kijkers naar Stavoren en uw fotograaf kan niet achterblijven.

Cameraploegen van verschillende nieuwsprogramma’s doen uitgebreid verslag van de gebeurtenissen.

De slijptrein schiet met zo’n 80 km/u. door, raakt een lege tankauto en drukt deze met veel geweld dwars door de winkel in scheepsbenodigdheden van de firma De Groot. Op het Stationsplein, vlak voor de muur van het VVV153

Kameel op safari

Op een zonnige septemberdag, we schrijven 5 september 2010, is er weer eens wat bijzonders in aantocht.

De fraai gerestaureerde Kameel, het voormalige directierijtuig van de NS, komt met een groep vrijwilligers, die Terug gaat het als trein 28374D naar Leeuwarden. We zien de NS 20 hier in Mantgum, waarna de Kameel via Groningen weer naar Utrecht zou terugkeren.

156

de afgelopen jaren hebben geholpen het materieel van het Spoorwegmuseum rijvaardig te krijgen en te houden, naar het Noorden. De rit begon in Utrecht waarna eerst Frysl창n werd aangedaan. Men ging via Leeuwar-

den naar Harlingen Haven. Terug in Leeuwarden werd een slag naar Workum gemaakt. Natuurlijk werd trein 28373D bij binnenkomst in Sneek opgewacht.

It spoar feraoaret verschijnt begin oktober 2015.

Wilt u dit boek direct na verschijnen ontvangen?

Maak dan EUR 49,95 voor de luxe editie of EUR 34,95 voor de softcover-uitvoering over op rekening NL02 RABO 0181 0864 09 ten name van Lycka till Forlag te Veenendaal en mail uw naam en adresgegevens naar lyckatillforlag@gmail.com

Lycka till Fรถrlag Kijk voor onze overige spoorwegboeken op www.lyckatill.nl 167

Wim Hoekema was al heel jong behept met het ‘treinenvirus’. Ronkende rode diesels, die de kinderwagen passeerden, legden begin jaren zeventig de kiem voor een veelzijdige hobby die door deze (model)spoorkenner nog steeds enthousiast wordt beoefend. Speciaal de historie van spoor en tram in Fryslân hebben zijn warme belangstelling. Het jarenlang uitspitten van deze geschiedenis resulteerde in een verzameling van ordners vol documentatie en duizenden foto’s.

Nog altijd trekt de auteur er regelmatig met de camera op uit om spoorse onderwerpen in binnenen buitenland vast te leggen en publiceert hij met enige regelmaat artikelen.

In dit boek wordt een beeld geschetst van de omslag bij de spoorwegen in de provincie Fryslân, gedurende een periode van ongeveer een kwart eeuw, waarin gele NS-Wadlopers werden vervangen door Arriva ‘Spurt’-treinstellen, waarin wijzigingen plaatsvonden in het goederenverkeer, proefritten werden gereden, de Elfstedentocht ook als vervoersprestatie op het spoor werd verreden en de infrastructuur ingrijpend werd gemoderniseerd.

Zonder volledigheid te willen nastreven wordt u tijdens gewone en ongewone gebeurtenissen meegenomen op een rijk geïllustreerde treinreis door het fraaie Friese landschap, met heel af en toe een (voor het verhaal) noodzakelijk uitstapje buiten de provincie. Maak in dit boek een tijdreis mee van 1988 tot en met 2015 en ook u zult op de laatste bladzijde tot de conclusie komen: It spoar feroaret!

Lycka till Förlag