Draaiboek Uitstap Rome
Luyckx Bjรถrn
7 KAG Kantooradministratie en gegevensbeheer
Schooljaar 2011-2012
1
INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE .......................................................................................................................... 1 1 1.1 1.2 1.3
Rome ............................................................................................................................................................ 3 Algemeen ..................................................................................................................................................... 3 Geschiedenis ................................................................................................................................................ 3 Vervoer naar en in Rome ............................................................................................................................. 4
1.3.1 1.3.2
Vervoer van de luchthaven ............................................................................................................................................. 4 Zich verplaatsen in Rome ............................................................................................................................................... 4
1.4 1.5 1.6
Shoppen ........................................................................................................................................................ 5 Nachtleven.................................................................................................................................................... 5 Gastronomie ................................................................................................................................................. 6
1.6.1
Enkele tips ...................................................................................................................................................................... 6
2
Regio Lazio ................................................................................................................................................. 7
3
Info hotel ..................................................................................................................................................... 7
4 4.1
Vertrek ........................................................................................................................................................ 7 Kort samengevat........................................................................................................................................... 7
5 5.1
Dagplanning ................................................................................................................................................ 8 Dag 1 ............................................................................................................................................................ 8
5.1.1 5.1.2 5.1.3
Rome, van het Colosseum tot de Trevi fontein ............................................................................................................... 8 De route .......................................................................................................................................................................... 8 Belangrijke bezienswaardigheden tijdens deze wandeling ............................................................................................. 9
5.1.3.1 5.1.3.2 5.1.3.3 5.1.3.4 5.1.3.5 5.1.3.6 5.1.3.7 5.1.3.8 5.1.3.9
Colosseum (A) ............................................................................................................................................. 9 Het antieke Rome (B)................................................................................................................................... 9 Nationaal Monument (C) ........................................................................................................................... 10 Pantheon (D) .............................................................................................................................................. 10 Piazza Navona (E) ...................................................................................................................................... 10 Castell San Angelo (F) ............................................................................................................................... 10 Villa Borghese (G) ..................................................................................................................................... 10 Spaanse trappen (H) ................................................................................................................................... 10 Trevifontein (I) ........................................................................................................................................... 11
5.1.4
Wandelkaart .................................................................................................................................................................. 12
5.2
Dag 2 .......................................................................................................................................................... 13
5.2.1 5.2.2 5.2.3
Pleinen en fonteinen in Rome ....................................................................................................................................... 13 De route ........................................................................................................................................................................ 13 Belangrijke bezienswaardigheden tijdens deze wandeling ........................................................................................... 14
5.2.3.1 5.2.3.2 5.2.3.3 5.2.3.4 5.2.3.5 5.2.3.6 5.2.3.7 5.2.3.8
Piazza della Republica (A) ......................................................................................................................... 14 Piazza San Bernardo (B) ............................................................................................................................ 14 Fontana del Tritone en Fontana del Api (C) ............................................................................................... 15 Piazza di Spagna (D) .................................................................................................................................. 15 Piazza del Popolo (E) ................................................................................................................................. 15 Fontana Trevi (F) ....................................................................................................................................... 16 Palazzo del Quirinale ................................................................................................................................. 16 Fontana San Carlo alle Quatro ................................................................................................................... 16
5.2.4 5.2.5
Wandelkaart .................................................................................................................................................................. 17 Te zien buiten de wandelroute ...................................................................................................................................... 18
5.2.5.1 5.2.5.2 5.2.5.3 5.2.5.4 5.2.5.5 5.2.5.6
Palazzo Corsini........................................................................................................................................... 18 Via Appia Antica en de Catacomben ......................................................................................................... 18 Tivoli .......................................................................................................................................................... 18 Vaticaanstad ............................................................................................................................................... 19 St.-Pietersplein ........................................................................................................................................... 19 St.-Pietersbasiliek ....................................................................................................................................... 20
6
Berekening van kosten reis ...................................................................................................................... 20
7 7.1
Bijlagen ..................................................................................................................................................... 21 Affiche ....................................................................................................................................................... 21
1
7.2
Folder uitstap .............................................................................................................................................. 22
7.2.1 7.2.2
Voorzijde ...................................................................................................................................................................... 22 Achterzijde ................................................................................................................................................................... 22
2
1
Rome
1.1
Algemeen
Rome is de hoofdstad van Italië en tevens hoofdstad van de regio Lazio en de provincie Rome. De stad Rome heeft ca. 2,7 miljoen inwoners, het inwonertal van de metropoolregio bedraagt 3,7 miljoen. Het is de grootste stad van Italië. Door de stad, gelegen in het midwesten van het Apennijns Schiereiland, stromen de rivieren de Tiber en de Aniene. De geschiedenis van Rome strekt zich uit over 2500 jaar en de stad heeft zich in de geschiedenis ontwikkeld als een van de belangrijkste steden van de Westerse cultuur. Het was de hoofdstad van het Romeinse Koninkrijk, de Romeinse Republiek en het Romeinse Keizerrijk. Sinds 1871 is Rome de hoofdstad van Italië. Rome is ook de zetel van de paus, die het gezag voert over de dwergstaat Vaticaanstad, een enclave binnen de stad Rome. Rome is oorspronkelijk gebouwd op zeven heuvels, maar strekt zich inmiddels uit tot aan de Tyrreense Zee. Het historische stadscentrum bevindt zich op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Bekende bezienswaardigheden zijn het Colosseum, het Forum Romanum, het Pantheon, de Sint-Pietersbasiliek, de Trevifontein en het Monument van Victor Emanuel II. 1.2
Geschiedenis
Waarschijnlijk gaat het ontstaan van Rome terug tot 1000 jaar vr.Chr., maar niemand kan dit met zekerheid zeggen. Legendes over de eerste nederzettingen zijn er voldoende. De bekendste is deze van Romulus en Remus, twee vondelingen die zouden grootgebracht zijn door de wolven. Romulus zou dan Rome gesticht hebben en er ook zijn naam aan gegeven hebben. Eén zaak staat evenwel vast, Rome is minstens 2600 jaar oud. De restanten hiervan kan je zien bij een wandeling door het antieke Rome. Van de geschiedenislessen in onze jeugdjaren herinneren we ons nog wellicht de glorie van het onsterfelijke Romeinse Rijk. Aquaducten, heirwegen, thermen en triomfbogen over heel Europa zijn hiervan nog steeds een stille getuige. De bekendste figuur is Julius Caesar, maar zijn zoon Augustus werd de eerste keizer. Tot 395 n.Chr. was Rome de hoofdstad van het Romeinse Rijk. Alhoewel de Christenen vervolgd, gemarteld en voor de leeuwen gegooid werden, kreeg deze godsdienst steeds meer aanhangers. In het begin van de vierde eeuw werd het Christendom toegelaten en kreeg de Paus meer en meer politieke macht. De pausen zouden voortaan steeds een rode draad vormen door de geschiedenis van deze stad. Zo ook na het verval van het Romeinse Rijk was het een paus die van Rome opnieuw een invloedrijke stad maakte, maar dan schrijven we reeds het jaartal 1428 in onze boeken. Meteen het jaartal waarbij er rust kwam binnen de katholieke kerk. Kunstenaars, wetenschappers, handelaren en literairen kwamen zich in Rome vestigen onder invloed van het Vaticaan. De stad werd heropgebouwd en er volgde een kortstondige bloei. In 1527 werd het geplunderd en vernietigd door muitende soldaten van Karel V. Napoleon nam de stad ook in, maar in 1870 werd Rome de hoofdstad van het ééngemaakte Italië.
Draaiboek
3
De Eerste en Tweede Wereldoorlog heeft geen invloed gehad op de stad. Noch de Duitsers of de geallieerden hebben het in hun hoofd gehaald de stad te bombarderen. Door dat beetje goede wil kunnen wij vandaag een prachtig historisch Rome bezoeken. Een Rome dat sedert 1929 een ministaatje binnen zijn muren heeft, Vaticaanstad. 1.3
Vervoer naar en in Rome
1.3.1
Vervoer van de luchthaven
De beste verbindingen naar het centrum zijn er vanaf de internationale luchthaven Leonardo da Vinci - Fiumicino. De luchthaven Ciampino (o.a. Ryanair) is kleiner en ligt dichter bij het centrum, maar alleen bereikbaar met de bus. Ryanair legt wel een transfertbus in tussen de luchthaven en het centraal station (Termini). Een ritje met de taxi kost je overdag algauw 30 euro. Belangrijk om weten: de luchthaven wordt zowel omschreven als Leonardo da Vinci of als Fiumicino. Dit werkt natuurlijk verwarring in de hand. Deze belangrijke luchthaven ligt wel 35 km van hartje Rome verwijderd. Dus zomaar even een taxi nemen kost je veel geld. Een officiële taxi is wit en vraagt je overdag algauw 50 euro, na 22 uur betaal je ook nog een toeslag. Opgepast, als je het luchthavengebouw verlaat word je 'overvallen' door mannen van C.T.P., dit zijn de niet-officiële taxi's. Daar is niets mis mee als je vooraf een prijs overeenkomt, want ze hebben geen taximeter in hun voertuig staan. Zij zijn heel correct, gebruiken de bus- en taxibanen in de stad en rijden veelal met nieuwere voertuigen. Goedkoper gaat het met de trein. Voor minder dan 10 euro brengt de Leonardo Express je rechtstreeks naar het centraal station Termini. Daar heb je dan verbinding met de metro of kan je een taxi nemen. Alhoewel de Leonardo Express je direct naar het centrum brengt doet hij er toch 40 minuten over en moet je nog 10 minuten stappen vooraleer je aan de voorkant bent voor verbindingen met bus, metro en taxi. Hou hier vooral rekening mee als je terug naar de luchthaven wil! Om het half uur is er een verbinding tot even voor middernacht. Tickets kan je kopen aan de automaten (geen kredietkaarten). 1.3.2
Zich verplaatsen in Rome
Reizen met bus of tram in een voor jou onbekende stad is niet zo eenvoudig. De metro daarentegen is veel eenvoudiger om je te oriënteren door de namen van de stations. Maar Rome heeft slechts twee metrolijnen en toch kan je hiermee het merendeel van de bezienswaardigheden bereiken. De metrostations zijn niet onveiliger dan in andere steden en zijn uitgebreid voorzien van roltrappen. Tickets koop je best in de krantenshops, aan een automaat (af te raden) of in de grote stations aan een loket. Opgepast, op zondag zijn de krantenwinkels gesloten en zijn alleen de loketten in het centraal station (Termini) geopend! Je kan kiezen voor een enkel ticket dat 75 minuten geldig is of voor een dagticket dat geldig blijft tot 24 uur 's avonds (voordelig vanaf 5 ritten per dag). Tickets kan je op voorhand aankopen, de dag of uur begint pas te lopen vanaf de eerste validering. TIP: stap in aan het begin of einde van een metrostel, daar kan je veelal rustig rechtstaan en word je niet platgedrukt.
Draaiboek
4
1.4
Shoppen
Grote warenhuizen, zoals in Parijs, Londen en Barcelona, zal je hier niet vinden. Het aanbod aan kleine en gespecialiseerde winkels is groot. Handige tip. Op zondag kan je bijna nergens terecht, zelfs de bakker gaat meestal niet open. In augustus is het verlofmaand in Rome, veel winkels zijn dan dicht. Op weekdagen zijn de openingsuren meestal vanaf 8 of 9 uur tot 13 uur en vanaf 16 tot 19 of 20 uur. Tussen 13 en 16 uur zal je veelal voor een gesloten deur staan. Behalve voedingszaken is er op maandagvoormiddag geen winkeldeur open. Op Campo de Fiori, in de voormiddag is er alle dagen (behalve op zondag) een openbare markt. Er zijn ook winkels met snuisterijen. Voor modewinkels kan je terecht in de Via Condotti en aan de Piazza di Spagna. Voor antiek en juwelen kan je je hartje ophalen rond Piazza Navona. 1.5
Nachtleven
Het nachtleven gaat voor een belangrijk deel door op straten en pleinen. De wijken Travestere, het Piazza della Rotonda en het Piazza Navona zijn de favoriete trekpleisters. Ook het Pantheon biedt in de zomer een ideale scène voor een gezellig avondje terrassen. In Rome zijn er ook concerten, theatervoorstellingen, enz... Het Italiaans is natuurlijk de voertaal. Bij de toeristische dienst (EPT) kan je verschillende folders vinden met evenementen. Veelal kan je een ticket alleen ter plaatse kopen.
Draaiboek
5
1.6
Gastronomie
Als Vlaamse of Nederlandse toerist is het noodzakelijk dat d je een aantal eetgewoontes kent van de Romeinen. Rome past zich immers niet aan voor de massa toeristen die ze mogen ontvangen, zij verwachten dat wij ons aanpassen. Een paar weetjes zullen hierdoor je citytrip veel aangenamer maken. Een Romein neemt geen en ontbijt, een sterke koffie blijkt voor hen voldoende te zijn. Een aangekondigd 'uitgebreid ontbijt' in een hotelfolder is dan ook niet meer dan een 'gewoon ontbijt'. Als toerist krijg je in de meeste hotels een koffie en één of twee broodjes met toespijs. toespij Vroeger namen de Romeinen hun hoofdmaaltijd 's middags, zo kan je vanaf 13 uur (soms ook vroeger) overal terecht voor een uitgebreide maaltijd. Maar de jongeren verkiezen nu een lichte lunch. Daardoor kan je nu in Rome sandwichsandwich en snackbars aantreffen. Wil je 's avonds uitgebreid tafelen, dan moet je wel geduld hebben tot na 19 of 20 uur, het ogenblik waarop de restaurants hun deuren openen. Er zijn twee soorten restaurants. Een ristorante is van de duurdere klasse. Een trattoria daarentegen is een eenvoudig restaurant waar je lekker eten krijgt voor een goede prijs. De prijzen verschillen van wijk tot wijk, populair en duur zijn Piazza Navona en de wijk Travestere. Beterkoop is Campo de Fiori, maar een trattoria op een plaats waar waar je het niet onmiddellijk verwacht is nog goedkoper. Soms moet je apart betalen voor de service, dit staat wel op de menukaart. 1.6.1
Enkele tips
Zoals in elke toeristische stad kan je toeristenmenu's vinden in vier talen. Bijna elke trattoria heeft wel zoiets op zijn kaart staan. Toch is het aangenamer als je de betekenis kent van een paar Italiaanse woorden en gewoontes. • • • • •
Antipasto is een voorgerecht (geen pasta) en vervangt veelal de primo. Primo is het eerste gerecht en is een pasta. Secondo is het tweede gerecht gerecht dat bestaat uit vlees of vis (geen groenten of aardappelen). Contorni: wil je groenten bij je vlees of vis dan moet je dit apart bestellen. Dessert is niet populair, veelal kan je wel ijs bestellen. Een koffie of caffè daarentegen is altijd de afsluiter er van de maaltijd.
Tip 1: Neem nooit plaats in een ristorante of trattoria vooraleer je de menukaart gelezen hebt. Sommige trattoria kunnen duurder zijn dan een ristorante! In een trattoria kan je terecht voor één schotel. In een ristorante daarentegen verwacht verwacht men dat je minstens twee gangen neemt. Tip 2: In Rome zal je veel mobiele verkoopstandjes zien met gekoelde dranken, sandwiches en pizza's. Vraag eerst naar de prijs! Voor een gekoeld drankje vragen ze 3 euro!!! Naar de versheid van de aangeboden etenswaren enswaren heb je ook het raden. Tip 3: Je zal veel toeristenrestaurants vinden tussen het Vaticaans museum en het St.-Pietersplein. St. De verhouding prijs/kwaliteit is hier ronduit slecht. Het eten is alles behalve Italiaans, op een paar uitzonderingen na, en de eigenaars hebben maar één bedoeling: zo snel mogelijk veel geld verdienen op de rug van de toeristen. Dat je niet tevreden bent over hun keuken kan hen niet deren, na jou staan er immers andere toeristen te wachten. We geven daarom de voorkeur aan een zaak z waar ook veel Romeinen komen eten. Draaiboek
6
2
Regio Lazio
Lazio is een regio gesitueerd in het midden van Italië die begrensd wordt door Toscane, Umbrië, Abruzzen, Molise, Campania en de Tyrreense Zee. De hoofdstad van deze regio is Rome. Lazio is onderverdeeld in vijf provincies. De oppervlakte van de regio neemt ongeveer één zeventiende van Italië in beslag, oftewel 5,7%. Qua grootte staat de regio op de negende plaats. 9,1% van de Italianen woont in Lazio. De naam Lazio komt van het oude volk de Latijnen. Het is de bakermat van de Latijnse taal, en daarmee van alle Romaanse talen. Met Rome als hoofdstad is Lazio een zeer belangrijk gebied wat betreft geschiedenis, kunst, architectuur, archeologie, religie en cultuur in het algemeen. Buiten Rome zijn verspreid over o de regio echter ook honderden abdijen, kerken, monumenten en andere bezienswaardigheden te zien.
3
Info hotel
Hotel Pace Helvezia is gelegen in het hart van de stad Rome, gelegen elegen in de buurt Piazza Venezia met zijn sobere en elegante sfeer, u wordt verrast met het prachtige panoramisch terras met uitzicht op het historische centrum van Rome. De service, sfeer en de kamers van dit mooie 4-sterren 4 hotel zal zelfs voldoen voor de meest veeleisende klanten. In het hotel kan u beschikken over wifi. Elke verdieping ing is bereikbaar met een lift. Het ontbijtbuffet is zeer uitgebreid.. Het hotel heeft ook een mooie bar met een fantastisch dakterras. Mogelijkheid tot rondleidingen van Rome en haar omgeving te boeken in het hotel. Adresgegevens hotel: Via IV Novembre, embre, 104 (Piazza Venezia) 00187 Rome Tel. +39 06 6795105 – 6784336/ Fax +39 06 6791044 E-mail: mail: mail@leonardihotels.com
4
Vertrek
Alle personeelsleden verzamelen samen aan het kantoor van meneer Vencken om 15.45 uur. Voor het vervoer naar de luchthaven heb ik R&V Airport Service geregeld. De prijs bedraagt 120 euro voor het vervoer (heen). Het busje zal ons om 16.00 uur komen ophalen bij het kantoor van meneer Vencken en de reis naar de luchthaven Brussels Brussels Airport zal ongeveer 1.30 uur duren dus zullen we hoogstwaarschijnlijk om 17.30 uur aankomen op de luchthaven, dan hebben we nog even de tijd om rustig in te kunnen checken voor onze vlucht naar Rome die vertrek om 18.05 uur. De reis naar Rome zal 2 uur en 5 minuten duren, daarna nemen we een taxi tot het hotel waar we om 20.45 uur zullen aankomen. 4.1 15.45 uur: 16.00 uur: 17.30 uur: 18.05 uur: 20.10 uur: 20.15 uur: 20.45 uur: Draaiboek
Kort samengevat Samenkomst van het personeel aan het kantoor van meneer Vencken. Vertrek naar de luchthaven Ciampino. Aankomstt luchthaven. Vertrek vlucht naar Rome. Aankomst luchthaven Ciampino. Vertrek hotel Pace Helvezia. Aankomst hotel. 7
5
Dagplanning
5.1
Dag 1
5.1.1
Rome, van het Colosseum tot de Trevi fontein
Het antieke en centrale Rome kan je op één dag bezoeken. We starten in het antieke Rome met natuurlijk het Colosseum en de gerestaureerde overblijfselen van het oude centrum: het Forum Romanum. Daarna gaat het naar het Pantheon, het Piazza Navone, het Castel Sant'Angelo en de Villa Borghese met zijn park en musea. We keren tenslotte terug via de Spaanse trappen en de Trevifontein. Afstand: Vertrek en einde : Aard: Wegdek: Reliëf: Toegankelijk voor rolwagens: Bewegwijzering: Duur: 5.1.2
11,4 km Piazza del Colosseo (metro Colosseo) stadswandeling verharde wegen soms hellingen met trappen gedeeltelijk, soms is een omweg noodzakelijk omwille van trappen geen 6 uur als je nergens zou gaan stoppen voor iets te eten of te drinken.
De route
1. We starten aan de metro Colosseo en stappen rond het Colosseum. Aan de rechterhand ligt de toegang tot het Antieke Rome (Forum Romanum) en je komt ook langs het mooie Arco di Costantino, de triomfboog van Constantijn (315 n.Chr.). Je neemt dan de Via dei Fori Imperiali naar het Nationaal Monument en wandelt zo langs het Forum Romanum. 2. Op de Piazza Venezia neem je de Via di San Marco en wandelt tot op het einde (Via Florida Via di Torre Argentina). 3. Stap rechts de Via di Torre Argentina in tot op het plein voor het Pantheon. 4. In de linkerhoek op het einde van het plein ga je linksaf in de Via Giustruani. Stap tot op het einde en ga dan naar links (Corso del Rinascimento) om direct weer rechtsaf te slaan in de Corsia Agonale. Nu ben je op het Piazza Navona hier is er gelegenheid om iets te eten of te drinken. 5. Het vervolg van de wandeling is in de rechterhoek aan de Neptunusfontein (Via Agonale). Stap dat straatje in en ga dan naar links en blijf rechtdoor stappen via de Via dei Coronari. Deze komt uit op de grote Via del Banco di Santo Spirito. Stap daar naar rechts naar de brug over de Tiber. 6. Stap de brug over en na je bezoek aan het Castell San Angelo ga je naar rechts en volgt de Tiber tot aan de 3de brug (Ponte Regina Margehrita). 7. Wandel via de Ponte Regina Margehrita naar de overkant van de Tiber en stap rechtdoor tot op het grote plein Piazza del Popolo. 8. Halfweg dit plein stap je links en kom je op een drukke weg terecht met aan de rechterhand de toegang tot het park van Villa Borghese. Stap dit park in tot je aan een kruispunt van wandelwegen komt en daar ga je links rechtdoor (Viale Folke Bernadotte), er staan ook pijlen naar Villa Borghese. Nu kom je aan het hart van het park, de Galleria Nazionale d'Arte Moderne. 9. Het vervolg van de wandeling gat rechts van de Galleria Nazionale d'Arte Moderne. Ga eerst de Via di Villa Giulia in en dan linksaf in de Viale del Giardino Zoologico. Deze blijf je volgen tot aan de Galleria Borghese.
Draaiboek
8
10. Aan de Galleria Borghese ga je rechtsaf in de Via Museo Borghese. Blijf die volgen tot je aan een kruispunt komt van 5 wandelwegen, ga daar linksaf (Porta Pinciana) en kruis de drukke steenweg om rechtdoor in de Via Vittorio Veneto terecht te komen. 11. Vooraleer de Via Vittorio Veneto een bocht maakt naar rechts sla je rechtsaf in de Via Liguria en volg deze tot op het einde. 12. Ga linksaf en direct rechtsaf. Nu kom je voorbij de kerk Trinita dei Monti en dan ben je bovenaan de Spaanse trappen die we uiteraard gaan afdalen. Beneden de Spaanse trappen ben je op het Piazza di Spagna en we gaan rechtdoor de winkelstraat Via del Condotti. 13. De Via del Condotti volgen tot aan het kruispunt met de Via del Corso, daar gaan we linksaf in de Via del Corso. 14. Kies linksaf voor de Largo Chigi. Nu zal je al pijltjes zien naar de Trevifontein (Fontana di Trevi). In deze straat ga je rechtsaf in de Via Poli kom je zo aan de Trevifontein. 15. Met je rug naar de Trevifontein ga je in de Via dei Lucchesi die later overgaat in de Via della Pilotta. Je stapt door tot je niet meer verder kan (Via Magnanapoli en Via 4 Novembre). 16. Op deze plaats ga je rechtsaf in de Via Magnanapoli en deze brengt je terug naar het Nationaal Monument aan de Piazza Venezia. Einde van de wandeling. 5.1.3
Belangrijke bezienswaardigheden tijdens deze wandeling
5.1.3.1
Colosseum (A)
Het visitekaartje van Rome, ontelbare keren gefotografeerd, bijna 2000 jaar oud, maar voor de rest een vrij doods monument. Soms is er een kleine muziekvoorstelling voor een heel beperkt publiek. Het theatrale uitzicht zou nochtans een ideale plaats zijn voor grote opvoeringen. Vroeger konden hier meer dan 50.000 mensen plaatsnemen, er was zelfs een optimaal ontruimingsplan bij noodgevallen. Het Colosseum werd gebruikt om het volk te vermaken, gladiatoren vochten hier tegen elkaar of met dieren tot de dood. Het gebouw is sedert de zesde eeuw niet meer gebruikt, doch de onderaardse gangen en cellen zijn er nog steeds. Het bezoek is betalend en is de moeite waard. 5.1.3.2
Het antieke Rome (B)
Aan het Colosseum ligt ook de kern van het antieke Rome. De Arco di Constantino of triomfboog is wellicht wel het best bewaarde deel van Rome in de oudheid. Tussen het Colosseum en de Piazza Venezia liggen de stille getuigen uit deze periode. Er tussenin, aan het Forum Romanum, ligt een museum, het Antiquarium Forense, waar je de oudste opgegraven voorwerpen kan bewonderen. Het Forum Romanum is de plaats waar er het meest toeristen staan. Dit was immers het kloppende hart van het Romeinse Rijk. Hier stonden de regeringsgebouwen. Waar de Romeinse Senaat zetelde, de Curia, werd een reconstructie gebouwd.
Draaiboek
9
5.1.3.3
Nationaal Monument (C)
Het Nationaal Monument voor Vittorio Emanuele II is gebouwd op de heuvel van het Capitool rond 1900. Het is een enorm wit gebouw met grote trappen en vormt het hart van de stad. Het is een monument dat de eenheid van Italië moet symboliseren met vooraan het ruiterstandbeeld van de koning. Aan de voet ligt ook het graf van de onbekende soldaat (Altare della Patria). 5.1.3.4
Pantheon (D)
Het Pantheon werd in de oudheid gebouwd voor de verering van hun goden. Het zou dateren van enkele jaren voor onze jaartelling. Het werd meermaals gerestaureerd en het werd uiteindelijk een katholieke kerk. In de 17de eeuw werd zelfs het koperen dak weggehaald om het beroemde baldakijn te maken boven het hoofdaltaar van de St.-Pietersbasiliek. In de kerk staat de graftombe van de vermaarde schilder Rafaël, overleden in 1520. Je kunt het gebouw vrij bezoeken. 5.1.3.5
Piazza Navona (E)
Piazza Navona is een plein met drie fonteinen. Het ligt in een duurdere buurt en bruist overdag zowel als 's avonds van het leven. Hier en in de zijstraten zijn vooral antiekwinkels en juweliers gevestigd. 5.1.3.6
Castell San Angelo (F)
Dit is opnieuw een plaats die verbonden is met Keizer Hadrianus, net zoals het Pantheon. Hier stond zijn mausoleum (praalgraf). Het werd stilaan uitgebouwd als een burcht, het staat tenslotte langs de Tiber en maakte deel uit van de vestingmuur. Ooit was dit de residentie van de pausen, maar ook een gevangenis. Nu kan je het woelige verleden van dit kasteel bezoeken. Het is ingericht als museum met als voornaamste attractie het graf van Keizer Hadrianus en het mooie panorama over de stad Rome. 5.1.3.7
Villa Borghese (G)
Villa Borghese is eigenlijk niet meer dan een park. Vroeger stond er een villa maar nu is het een stadspark met musea. Het park is centraal in de stad gelegen en is zeer geliefd bij de Romeinen. Het is een tuin met veel fonteinen, monumenten en een vijver. Een aanrader is het Museum voor Moderne Kunst (Galleria Nazionale d'Arte Moderne). Italiaanse schilders vanaf 1850 zijn hier bijna allemaal vertegenwoordigd. Naast de Vaticaanse musea is dit één van de toppers in zijn soort. Ook het Galleria Borghese is zeer de moeite waard door de collectie van Scipione Borghese. 5.1.3.8
Spaanse trappen (H)
De Spaanse trappen brengen je van het Spaanse plein tot aan de kerk Trinita dei Monti. De buurt straalt rust en gezelligheid uit. Vele jongeren rusten, zonnen of slaan een babbel op deze trappen. Soms zie je een jong koppeltje de trappen in huwelijkskledij naar boven klauteren (138 treden), het zou geluk in het huwelijk brengen. Eénmaal boven heb je een prachtig uitzicht over de stad.
Draaiboek
10
5.1.3.9
Trevifontein (I)
Deze beroemde fontein krijgt zijn water via een aquaduct die op zijn beurt verbonden is met een bron. De Trevifontein werd gebouwd in de 18de eeuw. Toeristen gooien achterwaarts over hun linkerschouder een muntstukje in de fontein, als geluksbrenger. De muntjes werden 's nachts verzameld door een werkloze die zo per dag gemakkelijk 200 euro op zak stak. Na een proces werd hem dat verboden. De munten worden nu verzameld door de stad die het aan een goed doel schenkt, ondertussen loopt dit op tot meer dan 2000 euro per dag. Op het monument zie je de beeltenis van Neptunus.
Draaiboek
11
5.1.4
Draaiboek
Wandelkaart
12
5.2
Dag 2
5.2.1
Pleinen en fonteinen in Rome
Rome, de eeuwige stad. Geen bezoeker laat de stad onberoerd. Of het een dichter, schrijver, staatsman of proleet is, iedereen heeft superlatieven nodig om te uiten wat hij/zij voelt in dit ‘stukje paradijs’, ‘het mooiste van alles wat er bestaat’. Inderdaad, zonder overdrijven is alles té om waar te zijn en toch is het zo. Cultuur, geschiedenis, kunst, gebouwen en pleinen, alles werd al tig malen beschreven en overal werd al zo vaak gewandeld dat de straatstenen ervan glanzen. Ga je mee op stap langs minder toeristische maar daarom niet minder mooie plekjes, over pleinen met fonteinen? Afstand: Vertrek en einde: Aard: Wegdek: Reliëf: Toegankelijk voor rolwagens: Bewegwijzering: Honger en dorst: 5.2.2
6 km Via Marsala, Rome (Stazione Termini) stadswandeling verharde wegen vlak ja geen op de Piazza del Poppolo eet- en drankgelegenheden voor ieders beurs. In de zijstraatjes is het soms nog authentieker.
De route
1. We vertrekken bij de bushaltes aan het Stazione Termini, het hoofdstation van Rome in de Via Marsala. Ga er om de hoek direct links over de Piazza del Cinquecento. Net de hoek om kan het er een beetje vuil bij liggen en vies ruiken maar dat is wel vaker zo in een stationsbuurt. Laat je daardoor echter niet van je stuk brengen. Dwars de brede weg voor je, door de smallere Viale Luigi Einaudi en je staat op de Piazza della Republica. 2. Als je uit de kerk van Santa Maria degli Angeli komt verlaat je het plein naar rechts aan de overkant door de smalle Via Vittorio Emanuale Orlando en je komt op de Via XX Settembre. Steek enigszins schuin naar links over, naar de Piazza San Bernardo met de Fontana dell Acqua Felice. 3. Slenter over de Piazza San Bernardo links in de Largo si Santa Susanna (niet rechtdoor in de Via Santa Susanna!) Een beetje verderop wordt de straat breder, heet ze Via Barberini en brengt ze je naar de Piazza Barberini met de Fontana del Tritone en de Fontana delle Api. 4. Je laat de Piazza Barberini met de fonteinen letterlijk achter je want het gaat verder door de Via Isidoro Veneto. Lang ben je niet in deze straat want je moet zo links de hoek om in de Via dei Cappuccini, dwars het kruispuntje, rechtdoor en je bent bijna onmiddellijk aan de Via Sistina. Ga hier naar rechts tot aan het kruispunt met de Via Francesco Crispi. Kijk goed uit en neem rechts de Via di Capo le Case. Bij de tweede straat stap je rechts in de Via due Macelli, over de Piazza Mignanelli die je naar de Piazza di Spagna brengt. 5. Je had natuurlijk aan de Piazza Barberini ook rechtdoor kunnen stappen en dan door de Via del Tritone naar hier komen, dat was misschien eenvoudiger maar het is gewoon té zalig om in de wirwar van kleine straatjes te dwalen en heel bewust geuren, kleuren en klanken waar te nemen. 6. Mocht je behalve de pleinen met fonteinen nog iets anders willen zien, van aan de Spaanse Trappen sta je in ongeveer een kwartiertje aan de villa Medici.
Draaiboek
13
7. We wandelen verder door de Via del Babuino naar de Piazza del Popolo waar we zowat halfweg zijn en onze voeten een welverdiende pauze krijgen. Mocht je net zo verslingerd zijn aan al die kleine straten als ik, dan mag je er links een uitkiezen. Ze brengen je allemaal naar de Via del Corso waar je naar rechts moet en de Piazza del Popolo voor je ligt. Wanneer je voldoende gerust, gekeken en genoten hebt moet je ook nog doen wat de Romeinen doen op iedere piazza maar vooral hier op de Piazza del Popolo, namelijk ‘fare Bella figura’: laten zien dat je er goed uitziet en kijken naar de anderen die er eveneens goed uitzien. 8. Wandel terug door de Via del Corso, de lange, brede winkelstraat. Rechts van je ligt het eigenlijke centrum van Rome dat ook wat ouder is dan het grootste deel links van de Via del Corso. Wanneer je tot het einde van deze laan zou stappen kom je bij het ‘echte oude Rome’. Voor je ligt dan het Monumento a Vittorio Emanuele II, het Collosseo, het Forum Romana, het Circo Massimo. Indrukwekkend allemaal! Rondom jou openbaart zich het verleden als het ware in het heden. Deze brok zichtbare geschiedenis is te bezoeken. Zelf stelde ik me tevreden met een uitkijkplaats in de hoogte, want dit betreden lijkt mij persoonlijk als een heiligschennis. Maar zover stap je vandaag niet want dat is een wandeling waar je best een hele dag voor uittrekt. 9. Dus blijf je in de Via del Corso, tot je voor je de Piazza Colonna ziet en links de brede Largo Chigi op je wacht. Enkele stappen verder ga je rechts in de Via Santa Maria in via kruispuntje dwarsen en dan links in de smalle Via delle Muratte die je naar de Piazza de Trevi zal leiden. 10. Hou de Fontana Trevi links van je en zoek rechts de Via San Vincenzo. Aan het einde van die straat kom je aan de Via dell’Umità, volg links mee over de Via Darataria naar de Piazza del Quirinale. Links staat het Palazzo del Quirinale. Neem de breedste straat die op de Piazza uitkomt; de Via del Quirinale en stap rechtdoor tot aan het kruispunt. Hier, op de 4 hoeken gevormd door de Via del Quirinale, de Via XX Settembre en de Via delle Quatro Fontane staan maar liefst 4 fonteinen. Mooi. Te mooi. Vanhier kan je terug naar je vertrekplaats StazioneTermini, langs de weg zoals je vertrokken bent of door de kleinere straten te dwalen. 5.2.3
Belangrijke bezienswaardigheden tijdens deze wandeling
5.2.3.1
Piazza della Republica (A)
Waar nu het verkeer raast was lang geleden een openlucht sportterrein met thermen. De Piazza della Republica met in het midden de Fontana delle Naiadi werd aangelegd in 1887 toen Rome de hoofdstad werd van het een geworden Italië. Deze fontein met de spelende najaden of bronnimfen was het laatste monument dat door een paus onthuld werd want door de eenwording van Italië verdween de wereldlijke macht van de pausen. Rechts van de fontein staat de Santa Maria degli Angeli. Deze kerk, waarvan je aan de buitenkant niet zou zeggen hoe groot en schitterend ze binnenin is, was ooit een deel van een badhuis waar 3000 mensen zich konden baden, verzorgen, ontspannen. Michelangelo begon in 1563 aan de verbouwingswerken van thermen naar gebedshuis. 5.2.3.2
Piazza San Bernardo (B)
Op de Piazza San Bernardo staat de pas gerestaureerde Fontana dell Acqua Felice of de Mozesfontein. De figuur zou Mozes moeten voorstellen en was vroeger niet herkenbaar door de vele uitlaatgassen, de restauratie heeft de fontein opnieuw tot leven gebracht. Op datzelfde plein moet je zeker de kerk Santa Maria Della Vittoria bezoeken, gewoonweg schitterend.
Draaiboek
14
5.2.3.3
Fontana del Tritone en Fontana del Api (C)
De Fontana del Tritone zou een van de eerste kunstwerken en de éérste fontein van Bernini zijn. Vier vissen (dolfijnen?) dragen op hun staarten een reuzenschelp waarin de zeegod zit. Schuin tegenover de Fontana del Tritone, aan de hoek met de Via Vittoria Veneto, staat de Fontana delle Api. Deze fontein, eveneens van Bernini, dateert uit de 17de eeuw en kwam er ter gelegenheid van het 22ste jaar van het pontificaat van paus Urbanus XIII. De bijen zijn het symbool van de familie Barberini. 5.2.3.4
Piazza di Spagna (D)
De Piazza di Spagna met de Scalinata della Trinità dei Monti, kortweg de Spaanse Trappen die hier aangelegd werden in het begin van de 18e eeuw, zijn een ware publiekstrekker. De trappen geven de indruk uit drie delen te bestaan; het onderste en het bovenste deel zijn breder en het midden lijkt een smallere taille te hebben. Het plein, eerder een straat die op een plaats wat uitgerekt is, stelt eigenlijk niet zoveel voor wat betreft schoonheid, maar toch …. . De 138 travertijnen met bovenaan de Trinità dei Monti, (Drievuldigheidskerk) de Franse kerk met haar 2 paralelle torens, laten je niet onberoerd. Zeker weten dat je, ongeacht je leeftijd maar wanneer je nog iets of wat lenig bent, ook op de trappen gaat zitten. Een slokje drinken of een ijsje likken en kijken naar de niet aflatende drukte hier. Voor je, beneden aan de trap, staat de Fontana della Barcaccia of de fontein van de oude boot. Je moet wel even kijken om de fontein die hier al 100 jaar eerder stond te zien in de drukte, want veel water komt er niet aan te pas omdat de waterdruk hier te laag is. Of de boot een verwijzing is naar de apostel Petrus, een visser, of dat het om een zware overstroming gaat, is nog altijd een vraagteken. In de fontein zie je stenen bijen dus weet je onmiddellijk dat de Fontana della Baraccia een opdracht is van een Barberini, in dit geval paus Urbanus VIII. De buurt rond de Spaanse Trappen is lang een ‘Engelse wijk’ geweest: in de 18e eeuw zouden hier tamelijk wat Engelse kunstenaars en intellectuelen neergestreken zijn. De (vooral) bredere straten die op het plein uitkomen zijn winkelstraten met een zeer modieus aanbod en prijzen van even diep ademhalen tot soms schappelijk voor een modaal inkomen. De trappen zijn ook jaarlijks het schouwtoneel voor de creaties van ontwerpers met wereldfaam. 5.2.3.5
Piazza del Popolo (E)
Wanneer je op de Piazza del Popolo staat kan je je nauwelijks voorstellen dat dit prachtige plein, één van de grootste en mooiste van Rome lang geleden gebruikt werd als publieke terechtstellingplaats. De twee kerken op het plein lijken net een eeneiige tweeling maar toch is er een verschil: de Santa Maria dei Miracoli heeft een ronde koepel en de Santa Maria di Montesanto stelt het met een ovalen koepel. Het Piazza heeft zijn naam gekregen van een andere kerk die je hier ook ziet; de Santa Maria del Popolo. Aan deze kerk, die één van de oudste kerken van de stad is, is een mooi verhaal verbonden: het gebedshuis zou gebouwd zijn op het graf van keizer Nero, een heiden! Paus Paschalis zou echter voor de bouw zijn beenderen in de Tiber hebben laten gooien. Wat er ook van waar zij, het verhaal is wel leuk. Toch? En nu je hier toch bent, wandel ook eens onder de Porta del Popolo door, een geschiedenisrijke stadspoort. Zowel menig gekroond hoofd als pet van de bedelman heeft door deze poort al zijn intrede gedaan. Draaiboek
15
5.2.3.6
Fontana Trevi (F)
Nu ben je aan zowat de bekendste fontein ter wereld, de Fontana Trevi . Het is prachtig om zien hoe zeegod op een schelpwagen getrokken wordt door zeepaarden. De paarden, een steigerend en een rustig stellen de onvoorspelbaarheid van de zee voor. De vier figuren boven beelden o.m. het genezende effect van water uit. Links staat het beeld van de Overvloed en rechts de gezondheid. Boven de fontein zie je het wapen van paus Clemens XII. De fontein is 20 m breed, het duurde 30 jaar voor ze af was en het is een ontwerp van Nicola Salvi. Het water van de Trevifontein is drinkbaar. De bemiddelde burgers lieten zich toen zelfs het water uit de fontein halen voor hun dagelijks kopje thee. Jammer dat dergelijk kunstwerk niet ergens midden een reusachtig plein of park ligt maar eerder zowat achterin. Een pluspunt hiervan is dat het wel wat gespaard wordt door verontreiniging. Natuurlijk zou je moeten weten hoe het plein er 250 jaar geleden uitzag. Misschien minder bebouwd maar zeker veel minder druk. Is het je wens ooit nog eens terug te komen naar Rome? Gooi dan een muntstuk in de Trevifontein. En kom je niet terug, kijk dan naar de film la Dolce Vita van Fellini waar Rome’s beroemdste fontein ook te zien is. Misschien kan je ook wat aandacht aan de Santi Vincenzo e Anastasio besteden. In de crypte van deze kerk worden de harten en enkele andere ingewanden van de pausen uit de 17e, 18e en 19e eeuw bewaard. En wat met de centen in de Fontana Trevi? Die worden regelmatig opgevist en aan een sociaal doel gegeven. 5.2.3.7
Palazzo del Quirinale
Paus Gregorius XIII liet het Palazzo del Quirinale bouwen als zomerverblijf op het einde van de 16e eeuw. Hij vond dat het hier in de zomermaanden veel koeler was dan in het Vaticaan. Lang zal hij er wellicht niet van genoten hebben omdat de bouwwerken tientallen jaren duurden. Wie er wel van geniet is o.m. Berlusconi want sinds 1947 is het de ambtswoning van de Italiaanse president, daarvoor diende het als residentie van het Italiaanse vorstenhuis. Hier sta je op de hoogste van de zeven heuvels van Rome. Stel je eens voor dat je terug in de tijd kan stappen, dan wandel je nu tussen wijngaarden en prachtige parken. 5.2.3.8
Fontana San Carlo alle Quatro
Fontana San Carlo alle Quatro; de vier fonteintjes uit de tweede helft van de 16e eeuw sieren de hoeken. Ze stellen onder meer de deugden trouw en kracht voor. Twee andere bouwwerken hier zijn de kerk Sant’Andrea al Quirinale en het wat kleinere godshuis San Carlo alle Quattro Fontane. De Sant’Andrea al Quirinale was het laatste bouwwerk van Bernini. Twee jaar na de voltooiing overleed hij. De San Carla alle Quattro Fontane daarentegen, was het eerste bouwwerk van Borromoni als meester.
Draaiboek
16
5.2.4
Draaiboek
Wandelkaart
17
5.2.5
Te zien buiten de wandelroute
5.2.5.1
Palazzo Corsini
Inzake de aanwezigheid van meesterwerken is dit een van belangrijkste musea van Rome. Je treft er onder meer werken van Rubens, Van Dyck, Caravaggio en Murillo. Deze werken hangen in een gedeelte van het museum dat bekend staat als de Galleria Nazionale d’Arte Antica. Het geheel is ondergebracht in een paleis gebouwd in de 16de eeuw voor kardinaal Domenico Riario. Adres: Via della Lungara 10 Gesloten: maandag, 1 januari, 25 december. 5.2.5.2
Via Appia Antica en de Catacomben
Dit is de oude toegangsweg tot Rome en was volgebouwd met mausolea. Het ligt een beetje buiten het centrum. We raden af om dit traject te voet af te leggen. Slechts een klein gedeelte is autovrij en nog bedekt met de originele kasseikoppen. Het deel waar autoverkeer is toegelaten is moordend, een voetpad is niet voorzien. Maar de Via Appia Antica doen we niet alleen voor dat stukje originele weg van 2000 jaar oud. Langs deze weg liggen de catacomben waarvan deze van San Sebastian de meest bezochte zijn. Hier ligt ook het voetgangersdeel van de Via Appia Antica. Sebastiaan was een lid van de Keizerlijke wacht en werd martelaar toen hij in de 3de eeuw werd gedood. Hij werd aanbeden om de bevolking te beschermen tegen de pest. In deze catacomben werd hij begraven. De pest was nooit ver weg uit Rome en daardoor bleef deze kerk steeds goed onderhouden. Ook de resten van Petrus en Paulus zouden hier begraven liggen. De catacomben zijn ondergrondse begraafplaatsen met aansluitend een kerk. Christenen mochten hun doden niet binnen de stadsmuren begraven. Catacomben van St. Sebastianus Adres: Via Appia Antica 136 Gesloten: zondag, tussen 13 november en 11 december. 5.2.5.3
Tivoli
Ben je voor een paar dagen in Rome en wil je even ontsnappen aan de drukte? Dan kunnen we de uitstap naar Tivoli aanraden. Het is amper 30 km van het centrum gelegen en was het zomerverblijf van de rijke adel van Rome. Maar de geschiedenis gaat zelfs terug tot de oude Romeinen, de vele bronnen zullen hier wellicht niet vreemd aan zijn. Bij je bezoek aan Tivoli moet je zeker de tuin van Villa d'Este bezoeken, honderden fonteinen wachten op jou. Sommigen beweren dat Tivoli ouder zou zijn dan Rome. Het is dan vanzelfsprekend dat hiervan resten moeten terug te vinden zijn. Keizer Hadrianus (2de eeuw n.Chr.) liet hier een groot paleis bouwen, Villa Adriana. De opgegraven resten en een maquette moeten je hiervan een goede indruk geven. Adres: Piazza Trento 1, Tivoli Gesloten: maandag, 1 januari, 25 december.
Draaiboek
18
5.2.5.4
Vaticaanstad
Vaticaanse musea. Opgepast de ingang tot de Vaticaanse Musea kan alleen via de Viale Vaticano bereikt worden. Dat is vanaf het St.Pietersplein toch minstens 10 minuten stappen. Het bekendste deel van de vele musea is de Sixtijnse kapel. Alhoewel vlak naast de St.Pietersbasiliek gelegen is het alleen toegankelijk via de Vaticaanse Musea. Met één ticket heb je toegang tot alle delen van het museum. Wegwijzers loodsen je snel en eenvoudig naar de musea en Sixtijnse kapel. Deze kapel was vroeger de privé-bidplaats van de paus. Hier gaan alle belangrijke vergaderingen door evenals de pausverkiezing. Maar de Sixtijnse Kapel is vooral beroemd door zijn fresco's van Michelangelo. De kapel dateert uit de 15de eeuw en werd gebouwd door Paus Sixtus IV die er ook meteen zijn naam aan gaf. De taferelen op de muur zijn niet van de hand van Michelangelo, alleen de schilderingen aan het plafond heeft de meester zelf gedaan, hij er zou er vier jaar aan gewerkt hebben en schilderde tegelijkertijd het Laatste Oordeel aan het altaar. Dat laatste is wellicht het bekendste van zijn werken en werd zopas gerestaureerd. In de musea van het Vaticaan werden de kunstwerken ondergebracht die de pausen als geschenk kregen. Daarnaast zijn er ook nog talrijke religieuze voorwerpen tentoongesteld. De musea zijn dikwijls ondergebracht in woonvertrekken van vroegere pauzen zodat het bezoek werkelijk afwisselend is. Alles bezoeken zou wel echt vervelend worden. Van de musea met kunstwerken is de Pinacoteca de moeite waard. Voor religieuze voorwerpen geef ik de voorkeur aan het Museo Sacro met stukken die meer dan 1500 jaar oud zijn. Er is ook de bibliotheek die je kunt bezoeken. Voor wat betreft woonvertrekken moet je zeker langs de Stanze di Raffaello. Opgepast: in het weekend is het museum alleen op zaterdagvoormiddag geopend! Vaticaanse Musea Gesloten: op publieke en kerkelijke feestdagen. 5.2.5.5
St.-Pietersplein
Het St.-Pietersplein werd ontworpen in de 17de eeuw als toegang tot Vaticaanstad. Naast de pauselijke paleizen en de St.Pietersbasiliek zal vooral de Egyptische obelisk je opvallen. Door het architecturale geweld van de ontelbare zuilen zal je de fonteinen niet zien. Toch zijn ze 14 meter hoog. Als je met je gezicht naar de basiliek staat, dan zijn rechts de woonvertrekken en het balkon van de paus gelegen.
Draaiboek
19
5.2.5.6
St.-Pietersbasiliek
Reuzegroot, maar dat merk je niet. Niet minder dan 120 jaar werd er gebouwd aan deze kerk, in 1626 werd ze officieel in gebruik genomen. Een aantal zaken zullen je zeker opvallen en moet je van dichtbij bekijken. In het midden staat een bronzen beeld van Petrus, waarvan niemand weet hoe oud het is. Zijn voet wordt door de pelgrims gekust of aangeraakt. Op deze plaats staat ook het hoofdaltaar, de plaats waar de Heilige Petrus zou begraven zijn. Daarboven is een baldakijn van 20 meter hoog. Ter hoogte van het beeld van Petrus kan je ook afdalen naar de fundamenten van de eerste kerk, daar zie je veel pauselijke graven. Zoek ergens houvast en kijk naar boven, de machtige koepel van de St.-Pietersbasiliek is 130 meter hoog en ontworpen door Michelangelo. Op het einde van de kerk heb je de Heilige Stoel van Petrus. Bij je terugkeer naar de uitgang zal je aan de Porta Santa, het bekende marmeren beeld zien van Michelangelo, de Piëta. Gesloten: tijdens erediensten Open: 7-19 u (van oktober tot maart open tot 18 u). Bron: www.euroreizen.be
6
Berekening van kosten reis
Vervoer luchthaven heen en terug: Verblijf en ontbijt met vlucht (heen en terug): Metropas (hele dag): Eten en drinken tijdens de wandelingen (2 dagen): Eigen besteding (souveniers, bezoek aan musea):
€ 160.00 (Heen en terug voor 5 personen) € 646.10 (per persoon) € 3.5 (per persoon) € 100 (per persoon) …
Bron: www.neckermann.be
Draaiboek
20
7
Bijlagen
7.1
Affiche
Draaiboek
21
7.2
Folder uitstap
7.2.1
Voorzijde
7.2.2
Achterzijde
Draaiboek
22