Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z Zespołem Jelita Drażliwego (IBS)

Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z Zespołem Jelita Drażliwego (IBS) Opracowanie dr inż. Danuta Gajewska

Ogólne zasady żywienia pacjentów z Zespołem Jelita Drażliwego (IBS) 1. Spożywaj regularnie kilka posiłków w ciągu dnia. Kontroluj wielkość spożywanych porcji. Jadanie 4–5 mniejszych objętościowo posiłków, równomiernie rozłożonych w ciągu dnia, zamiast 3 dużych ułatwia pasaż jelitowy i sprzyja regulacji wypróżnień.

2. Nie rezygnuj z żadnego posiłku. Pamiętaj, aby kolacja nie była zbyt obfita, ani jedzona zbyt późno.

3. Jedz powoli, dokładnie żując każdy kęs. Unikaj połykania dużych ilości powietrza podczas spożywania posiłków.

4. Ogranicz alkohol, napoje zawierające kofeinę, słodzone i gazowane.

5. Ogranicz produkty bogate w tłuszcz i cukier dodany (tłuste mięsa i wędliny, dania typu fast food, sery pełnotłuste, słodycze, ciasta, ciasteczka, słodkie napoje).

6. Ogranicz spożycie żywności wysokoprzetworzonej, sporządzaj potrawy ze świeżych produktów.

7. Pamiętaj o prawidłowym nawodnieniu, pij 2 litry wody dziennie.

8. Obserwuj i notuj objawy IBS, jeśli wprowadzasz zmiany w diecie.

9. Pamiętaj o codziennej aktywności fizycznej i odpoczynku.

Żywienie w IBS – postać biegunkowa Podczas biegunki zaleca się dietę lekkostrawną, ułatwiającą trawienie i oszczędzającą przewód pokarmowy.

Szczególnie ważna jest podaż odpowiedniej ilości płynów, co zapobiega, często towarzyszącemu biegunce, odwodnieniu.

Co spożywać?

Zaleca się pożywienie o niskiej zawartości błonnika, np. pieczywo pszenne, ryż biały, owoce bez skórki i pestek oraz delikatne, gotowane warzywa. Z jadłospisu należy wykluczyć produkty i dania tłuste, ostre, smażone i wędzone, a także produkty pełnoziarniste oraz warzywa strączkowe, kapustne i cebulowe. Źle tolerowane może być również mleko.

Jak przygotować posiłki?

W okresie zaostrzenia choroby, produkty i gotowe potrawy należy rozdrabniać, przecierać lub blendować. Zaleca się gotowanie w wodzie lub na parze i pieczenie w pergaminie bez dodatku tłuszczu. Zamiast tradycyjnej zasmażki do zagęszczania potraw stosuje się zawiesinę mąki (najlepiej ziemniaczanej) w wodzie. Zalecane są kleiki, kisiele, galaretki i przeciery. Po ustąpieniu ostrych objawów należy zastosować tradycyjną dietę lekkostrawną (nie ma potrzeby rozdrabniania pokarmów).

Czym nawadniać organizm?

Podczas biegunki bardzo ważne jest nawadnianie organizmu. Ilość podawanych płynów uzależniona jest od nasilenia biegunki. W stanach łagodnych jest to ok. 5–10 ml płynów/kg m.c., natomiast w przypadku pojawiających się objawów odwodnienia ilość płynów zwiększa się do 50 ml/kg m.c lub większej. Płyny należy spożywać często, ale w małych porcjach. Zaleca się podawanie letniej wody, słabej herbaty i naparu z suszonych owoców, np. czarnych jagód. W uporczywych stanach chorobowych zaleca się podawanie doustnych płynów nawadniających (DPN), które zawierają glukozę i elektrolity (głównie sód i potas).

Czy stosować suplementy?

Skutecznym uzupełnieniem terapii mogą być probiotyki (Lactobacillus plantarum 299v, Saccharomyces boulardi).

Produkty zalecane i przeciwwskazane w biegunce.

Grupy produktów Napoje Produkty zbożowe Mleko i produkty mleczne Mięso, drób, ryby

Tłuszcze Jaja Warzywa

Owoce

Przyprawy

Produkty zalecane Woda, słaba herbata, napar z suszonych owoców np. czarnych jagód Chleb pszenny, bułki, tosty, sucharki, biszkopty, makarony pszenne, ryż biały, drobne kasze Twarożki, jogurty Chude, np. kurczak, indyk, chude ryby (np. dorsz); potrawy gotowane, duszone, chude wędliny Masło i margaryny miękkie wysokiej jakości, oleje roślinne, słodka śmietanka Gotowane, lekkie omlety i jajecznica na parze Młode, bez włókien i skóry, gotowane, np. marchew, dynia, ziemniaki, seler, pietruszka, pomidory Dojrzałe, bez pestek i skórki, przetarte, musy, pieczone i gotowane; np. jabłka, banany, brzoskwinie, czarne jagody Przyprawy łagodne, np. sok z cytryny, koperek, bazylia, cynamon, wanilia

Produkty przeciwskazane Alkohol, mocne napary kawy i herbaty, słodkie soki owocowe, napoje gazowane Produkty pełnoziarniste, pieczywo razowe, grube kasze i makarony Sery żółte, ser typu feta, tłuste mleko, tłusty twaróg Tłuste gatunki, wędzone, pieczone i smażone, tłuste wędliny Smalec, boczek, śmietana, margaryny twarde Jajecznica smażona na tłuszczu, jaja sadzone Marynowane, zasmażane, kapustne, strączkowe, cebulowe; np. czosnek, por, fasola, rzodkiewka, papryka, rzepa Niedojrzałe, suszone, kandyzowane, z dużą zawartością błonnika; np. śliwki, czereśnie, maliny, morele, gruszki Przyprawy ostre , np. ocet, pieprz, chilli, musztarda, curry

Przykładowy jadłospis Śniadanie: tosty pszenne z pastą z szynki i pomidorem bez skórki, słaba herbata.

2 śniadanie: biszkopty, galaretka owocowa, banan, woda.

Obiad: zupa ryżowa z marchewką i koperkiem na bulionie warzywnym, pulpety drobiowe, ziemniaki puree, duszona cukinia, słaba herbata.

Podwieczorek: pieczone jabłko, jogurt, woda.

Kolacja: makaron świderki z twarożkiem i cynamonem, słaba herbata.

Uwagi: W ciągu całego dnia należy uzupełniać podaż płynów.

Żywienie w IBS – postać zaparciowa Leczenie zaparć zazwyczaj rozpoczyna się od diety wysokobłonnikowej, ponieważ błonnik pokarmowy przyspiesza przemieszczanie się treści pokarmowej w jelitach. Jednak produkty bogate w błonnik mogą u niektórych osób powodować dolegliwości, takie jak gazy i wzdęcia, stąd konieczna jest indywidualizacja żywienia. Do każdego posiłku zaleca się dodatek przynajmniej jednej porcji żywności o wysokiej zawartości błonnika rozpuszczalnego (np. owoców, warzyw, psyllium). Zwiększanie ilości błonnika można rozpocząć od warzyw gotowanych, a jeśli są dobrze tolerowane, kontynuować wprowadzanie warzyw surowych. Nie zaleca się spożywania dużych ilości błonnika pokarmowego w jednym posiłku, ani gwałtowne zwiększenie jego ilości w całodziennej diecie.

Co spożywać?

Urozmaicone produkty ze wszystkich grup, np. pieczywo pełnoziarniste, ryż brązowy, grube kasze, płatki zbożowe, owoce (świeże i suszone), warzywa, a także nasiona i orzechy, jeśli są dobrze tolerowane. Z jadłospisu należy wykluczyć przede wszystkim produkty tłuste i smażone, a także o dużej zawartości cukru i/lub tłuszczu.

Jak przygotować posiłki?

Zaleca się gotowanie w wodzie lub na parze oraz pieczenie w pergaminie lub folii aluminiowej.

Czym nawadniać organizm?

W leczeniu zaparć bardzo ważne jest nawadnianie organizmu. Zaleca się picie dużych ilości wody (8–10 szklanek), a także herbaty, soków (np. z suszonych śliwek) oraz napojów mlecznych.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w postaci zaparciowej IBS Grupy produktów Napoje Produkty zbożowe

Mleko i produkty mleczne Mięso, drób, ryby

Tłuszcze Warzywa

Owoce

Przyprawy

Produkty zalecane Woda (niegazowana), herbata, soki, napoje mleczne, mleko sojowe, ryżowe, owsiane Produkty pełnoziarniste: pieczywo, kasze, makarony, płatki i otręby zbożowe, jęczmień, owies Twarożki, jogurty, kefiry, maślanki, koktajle mleczne Chude, np. kurczak, indyk, chude ryby (np. dorsz); potrawy gotowane, duszone, chude wędliny Masło i margaryny miękkie wysokiej jakości, oleje roślinne Zielony groszek, dynia, ziemniaki, pasternak, okra, bakłażan, gotowane warzywa: marchew, zielony groszek, szpinak, jarmuż, siemię lniane, Świeże, suszone, w postaci sałatek, przecierów itd. mandarynki, pomarańcze, grejpfruty, klementynki, truskawki, maliny, banany, awokado, borówki, Przyprawy łagodne, np. cynamon, sok z cytryny, koperek, bazylia, majeranek

Produkty przeciwwskazane Napoje gazowane, słodzone, kakao, alkohol Chleb pszenny, bułki, tosty, biszkopty, makarony pszenne, ryż biały Sery żółte, tłuste mleko, tłusty twaróg Tłuste gatunki, wędzone, pieczone i smażone, tłuste wędliny Smalec, śmietana, margaryny twarde Marynowane, zasmażane, warzywa kapustne, cebulowe i strączkowe W zależności od stopnia indywidualnej tolerancji: jabłka, brzoskwinie, śliwki, nektarynki, gruszki, mango, morele, czereśnie Przyprawy ostre, np. ocet, chilli, pieprz

Przykładowy jadłospis Śniadanie: Owsianka z malinami i cynamonem, herbata.

2 śniadanie: grahamka z twarogiem i papryką, koktajl mleczny z truskawkami.

Obiad: zupa pomidorowa, pieczony indyk, ziemniaki w mundurkach, gotowana marchewka z groszkiem, słaba herbata.

Podwieczorek: sałatka owocowa z orzechami włoskimi i migdałami, kefir, woda.

Kolacja: chleb pełnoziarnisty z masłem, polędwicą i sałatką z sałaty, papryki i pomidora, herbata malinowa.

Uwagi: W ciągu całego dnia należy uzupełniać podaż płynów.

Żywienie w IBS – postać bólowo – wzdęciowa Przyczyną nadmiernej ilości gazów i wzdęć mogą być różne produkty, a najczęściej żywność przetworzona, napoje gazowane, a także obfite i ciężkostrawne posiłki z dużą zawartością białka i tłuszczu. Co więcej, spożycie dużej ilości białka skutkuje nadmiernym wydalaniem gazów o nieprzyjemnym zapachu. Często dolegliwości te powoduje również mleko, warzywa strączkowe i kapustne oraz pszenica. Posiłki spożywane bez pośpiechu (każdy kęs pożywienia powinien być dokładnie pogryziony i przeżuty), o regularnych porach i w spokojnej atmosferze, ułatwiają trawienie, zmniejszają ryzyko powstawania gazów i wzdęć.

Co spożywać?

Zaleca się dietę lekkostrawną z indywidualnym doborem produktów, które nie nasilają przykrych dolegliwości.

Korzystny może być dodatek jednej łyżki siemienia lnianego do codziennej owsianki, zupy, jogurtu czy deseru.

Z jadłospisu należy wykluczyć przede wszystkim produkty tłuste i smażone, a także o dużej zawartości cukru i/lub tłuszczu. Szczególną uwagę należy zwrócić na produkty bogate w laktozę, ponieważ nietolerancja tego cukru prowadzi do wzdęć i nadmiernej produkcji gazów.

Jak przygotować posiłki?

Zaleca się gotowanie w wodzie lub na parze oraz pieczenie w pergaminie lub folii aluminiowej.

Czy stosować suplementy?

Stosowanie probiotyku zawierającego szczep Lactobacillus plantarum 299v zmniejsza dolegliwości bólowe oraz wzdęcia u pacjentów z IBS. Zaobserwowano, że korzystny efekt kuracji probiotycznej utrzymywał się jeszcze po 12 miesiącach od zakończenia terapii.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w postaci bólowo-wzdęciowej IBS Grupy produktów Napoje Produkty zbożowe Mleko i produkty mleczne Mięso, drób, ryby, drób, produkty alternatywne Tłuszcze Warzywa

Owoce

Przyprawy Pozostałe

Produkty zalecane Woda, słaba herbata, herbatki ziołowe Pieczywo typu graham, drobne kasze, płatki zbożowe; gryka, kukurydza, owies, polenta, komosa, ryż, orkisz Twarożki, jogurty, kefiry, maślanka, mleko i prodkuty bezlaktozowe przy nietolerancji laktozy Chude, np. kurczak, indyk, jagnięcina, cielęcina, jaja, chude ryby (np. dorsz); potrawy gotowane, duszone, chude wędliny, tofu, tempeh Masło i margaryny miękkie wysokiej jakości, oleje roślinne Młode, bez błon, włókien i skóry; np. marchew,, ogórek, bakłażan, imbir, fasolka szparagowa, sałata, pasternak, papryka, ziemniaki, pomidory, cukinia, szpinak Dojrzałe, pieczone i gotowane; np. banany, borówki, melon, grejpfrut, winogrona, cytryny, limonki, mandarynki, pomarańcze, maliny, rabarbar, truskawki Przyprawy łagodne, np. sok z cytryny, świeże zioła, np.: koperek, bazylia, syrop klonowy

Produkty przeciwwskazane Mocne napary, napoje gazowane Chleb pszenny, bułki, tosty, biszkopty, makarony pszenne, otręby Sery żółte, ser typu feta, mleko, tłusty twaróg Tłuste gatunki, wędzone, pieczone i smażone, tłuste wędliny Smalec, śmietana, margaryny twarde Marynowane, zasmażane, kapustne, strączkowe, cebulowe; np. czosnek, cebula, fasola, rzodkiewka, kalafior, brokuły, szparagi, karczochy, szalotka, por, czosnek, buraki, kapusta, seler, kukurydza cukrowa Niedojrzałe, marynowane, suszone, z dużą zawartością błonnika; np. śliwki, czereśnie, wiśnie, jabłka, gruszki, mango, nektarynki Przyprawy ostre, np. ocet, pieprz, chilli, musztarda, curry Syrop wysokofruktozowy, miód, produkty słodzone sorbitolem, ksylitolem, mannitolem, bezcukrowe gumy do żucia

Przykładowy jadłospis Śniadanie: puszysty omlet z borówkami, herbata malinowa.

2 śniadanie: grahamka z twarogiem i pomidorem, koktajl mleczny z truskawkami (na jogurcie).

Obiad: zupa pomidorowa, pieczony dorsz w sosie jogurtowo-koperkowym, ziemniaki w mundurkach, fasolka szparagowa, woda.

Podwieczorek: połówka grejpfruta, kefir.

Kolacja: chleb mazowiecki z masłem, polędwicą oraz sałatką z sałaty i pomidora, herbata.

Uwagi: W ciągu całego dnia należy uzupełniać podaż płynów.

Zalecenia dla pacjentów z IBS i nietolerancją laktozy Jakie produkty należy wykluczyć z diety?

W przypadku nietolerancji laktozy (cukier mleczny) w diecie należy graniczyć mleko, produkty mleczne (jogurt, kefir, desery mleczne, sery twarogowe, maślanka, serwatka, śmietanka) oraz produkty przygotowane z dodatkiem mleka (np. lody, czekolada, słodycze). Na ogół osoby z hipolaktazją dobrze tolerują dawkę ok. 5 g laktozy, która zawarta jest w ok. 100 ml słodkiego mleka czy jogurtu. Jednak dokładna, dobrze tolerowana ilość produktów zawierających laktozę powinna być ustalona indywidualnie, na podstawie obserwacji odpowiedzi organizmu na spożycie określonego produktu.

Co spożywać?

Naturalnie bezlaktozowe są produkty zbożowe, mięso, oleje roślinne, warzywa i owoce. Zamiast mleka można sięgnąć po alternatywne produkty roślinne, takie jak mleko ryżowe, sojowe, owsiane czy migdałowe. Na rynku dostępne jest także mleko i produkty mleczne o obniżonej zawartości laktozy oraz bezlaktozowe. Niższą zawartością laktozy charakteryzują się sery żółte. Sery twarogowe można zastąpić tofu lub innymi produktami sojowymi. Można także rozważyć zastosowanie preparatów zawierających laktazę (enzym rozkładający laktozę).

Przykładowy jadłospis Śniadanie: puszysty omlet z borówkami, herbata malinowa.

2 śniadanie: grahamka z szynką i pomidorem, koktajl mleczny z truskawkami (na mleku migdałowym).

Obiad: zupa krem z marchwi, pieczony dorsz w sosie pomidorowym, ziemniaki w mundurkach, fasolka szparagowa, woda.

Podwieczorek: budyń na mleku sojowym z malinami.

Kolacja: tosty, sałatka z grillowanego tofu, pomidorków koktajlowych, sałaty, świeżego szpinaku, doprawiona kolendrą, herbata.

Uwagi: W ciągu całego dnia należy uzupełniać podaż płynów.

Zalecenia dla pacjentów z IBS i nietolerancją glutenu lub celiakią Jakie produkty należy wykluczyć z diety?

Gluten zawiera pszenica, orkisz, jęczmień, żyto oraz wszystkie produkty przygotowane na bazie tych zbóż.

Co spożywać?

Produkty naturalnie bezglutenowe to: ryż, gryka, proso, kukurydza, ziemniaki, soja, tapioka, amarantus, maniok, soczewica, fasola, sago, sorgo, orzechy, bezglutenowy owies, owoce i warzywa oraz mięso. Bezpiecznie można także spożywać produkty przygotowane przemysłowo, oznaczone międzynarodowym znakiem przekreślonego kłosa. Oznacza to, że zawierają mniej niż 20 ppm (20 mg na kg) glutenu. W diecie bezglutenowej konieczne jest zastąpienie produktów tradycyjnych ich bezglutenowymi zamiennikami.

Przykładowy jadłospis Śniadanie: jaglanka z borówkami, herbata.

2 śniadanie: pieczywo bezglutenowe z szynką i pomidorem, koktajl mleczny z malinami (na mleku sojowym).

Obiad: zupa krem z cukinii, pieczony dorsz w sosie pomidorowym, kasza gryczana, fasolka szparagowa, woda.

Podwieczorek: ryż na mleku kokosowym z truskawkami.

Kolacja: tosty bezglutenowe, sałatka z grillowanego kurczaka, pomidorków koktajlowych, sałaty i świeżego szpinaku, herbata.

Uwagi: W ciągu całego dnia należy uzupełniać podaż płynów.

Zalecenia dla pacjentów z IBS i nadwrażliwością na białka mleka Jakie produkty należy wykluczyć z diety?

Z diety należy wykluczyć mleko (wszystkie rodzaje), produkty mleczne (sery, jogurty, kefir, maślanka), masło, śmietanę oraz produkty przygotowane z dodatkiem mleka (np. pieczywo cukiernicze, ciasta, czekolada, lody).

Co spożywać?

Produkty zbożowe, mięso, warzywa i owoce nie zawierają białka mleka. Zamiast mleka można sięgnąć po alternatywne produkty roślinne, takie jak mleko ryżowe, sojowe, owsiane czy migdałowe. Szczególnie wskazane będą te wzbogacane w wapń. Dania klasyczne przyrządzane na mleku, takie jak owsianka czy kasza manna można przyrządzać na wodzie lub roślinnych zamiennikach mleka. Masło i margaryna zawierają białko mleka, dlatego jako dodatek tłuszczowy należy wybierać margaryny bezmleczne i oleje roślinne. Wiele produktów spożywczych produkowanych jest na bazie lub z dodatkiem mleka, dlatego należy uważnie czytać informacje podane przez producenta na opakowaniu.

Przykładowy jadłospis Śniadanie: płatki owsiane (na mleku roślinnym) z borówkami, herbata.

2 śniadanie: Grahamka z szynką i pomidorem, koktajl mleczny z malinami (na mleku sojowym).

Obiad: zupa krem z cukinii, pieczony dorsz w sosie pomidorowym, ziemniaki w mundurkach, fasolka szparagowa, woda.

Podwieczorek: mus z truskawek i mrożonych bananów, mleko roślinne.

Kolacja: tosty, sałatka z grillowanego indyka, pomidorków koktajlowych, sałaty i świeżego szpinaku, herbata.

Uwagi: W ciągu całego dnia należy uzupełniać podaż płynów.

PROBIOTYKI JEDNOSZCZEPOWE

PROBIOTYKI WIELOSZCZEPOWE

Zawierają jeden konkretny szczep probiotyczny, który charakteryzuje pojedynczy, ukierunkowany cel działania.

Wybrany szczep posiada ściśle określone właściwości powodujące złagodzenie danego objawu, wywołując widoczny efekt kliniczny.

Składają się z kilku szczepów probiotycznych, o zróżnicowanych właściwościach, wykazujących szerokie spektrum oddziaływania na organizm.

Odgrywają one ważną rolę w profilaktyce różnorodnych chorób ogólnoustrojowych spowodowanych m.in stanem dysbiozy, a są to:

Probiotyki jednoszczepowe zaleca się przede wszystkim osobom z dolegliwościami układu pokarmowego, w tym pacjentom z objawami zespołu jelita nadwrażliwego (IBS), takimi jak:

• wzdęcia • zaparcia • ból brzucha • biegunka

• otyłość • cukrzyca typu II • nadciśnienie tętnicze Przyjmowanie probiotyków wieloszczepowych zaleca się w przypadku występowania takich dolegliwości jak:

• problemy trawienne • migreny • przewlekłe zmęczenie • występowanie zespołu metabolicznego

PROBIOTYKI BEZ GLUTENU, LAKTOZY, BIAŁEK MLEKA

PROBIOTYKI BEZ GLUTENU, LAKTOZY, BIAŁEK MLEKA

SUPLEMENT DIETY

SUPLEMENT DIETY

SANPROBI IBS Lactobacillus plantarum 299v

SANPROBI

Super Formula Szczepy bakterii probiotycznych*: • Bifidobacterium lactis W51 • Bifidobacterium lactis W52 • Lactobacillus acidophilus W22 • Lactobacillus casei W20 • Lactobacillus plantarum W21 Prebiotyki: • Lactobacillus salivarius W24 • Fruktooligosacharydy (FOS) • Lactococcus lactis W19 • Inulina * Kolekcja mikroorganizmów NIZO Holandia

20 kapsułek

40 kapsułek www.sanprobi.pl