Rozdzia 1. Psychologiczno-spo eczne aspekty starzenia si i staro ci – Edyta Janus
1.1. Wprowadzenie
1.2. Granice okresu staro ci.
1.3. Zmiany w sferze poznawczej.
1.4. Sfera emocjonalno-motywacyjna.
1.5. Osobowo osób starszych.
1.6. Teorie adaptacji do staro ci
1.7. Spo eczny wymiar starzenia si
1.8. Stereotypy dotycz ce starzenia si i staro ci
1.9. Aktywno osób starszych.
1.10. W stron pozytywnego starzenia si
1.11. Podsumowanie
Pytania sprawdzaj ce.
Rozdzia 2. Wprowadzenie do terapii zaj ciowej osób starszych – Aleksandra Kulis.
2.1. Wprowadzenie
2.2. Praca terapeuty zaj ciowego z osobami starszymi.
2.3. Miejsca pracy terapeuty zaj ciowego z seniorami.
2.4. Umiej tno ci i kompetencje terapeuty zaj ciowego pracuj cego z seniorami
2.5. Podsumowanie
Pytania sprawdzaj ce.
Rozdzia 3. Kliniczne aspekty terapii zaj ciowej w geriatrii
3.1. Wprowadzenie
3.2. Zdolno ci poznawcze.
3.3. Charakterystyka wybranych chorób ot piennych
Ot pienie starcze
3.3.2. Choroba Alzheimera.
Choroba Parkinsona.
3.3.4. Choroba Huntingtona (inaczej pl sawica Huntingtona)
2
3.4. Ograniczenia funkcjonalne, poznawcze i behawioralne u pacjentów geriatrycznych z chorob ot pienn
3.5. Ograniczenia funkcjonalne u pacjentów geriatrycznych z wybranymi schorzeniami somatycznymi
3.5.1. Choroby serca. .
3.5.2. Cukrzyca.
3.5.3. Zaburzenia widzenia.
3.5.4. Schorzenia narz du ruchu
3.6. Metody i narz dzia oceny pacjenta geriatrycznego
3.6.1. Wywiad.
3.6.2. Obserwacja.
3.6.3. Testy.
3.7. Wybrane obszary interwencji terapeutycznej.
3.7.1. Higiena osobista.
3.7.2. Gotowanie i przygotowywanie posi ków.
3.7.3. Poruszanie si (lokomocja)
3.7.4. Robienie zakupów
3.7.5. Sprz tanie.
3.7.6. Ubieranie si
3.8. Trening mózgu
3.8.1. Zdolno ci poznawcze.
3.8.2. Wybrane czynniki wp ywaj ce na skuteczno treningu mózgu.
3.8.3. Przyk adowe rozwi zania terapeutyczne
3.9. Opisy przypadków
3.9.1. Pacjent geriatryczny z chorob ot pienn
3.9.2. Pacjent geriatryczny z chorob somatyczn
3.10. Podsumowanie
Pytania sprawdzaj ce.
Pi miennictwo
Rozdzia 4. Innowacyjne metody pracy z seniorami w post puj cej demencji – Agnieszka Smrokowska-Reichmann
4.1. Wprowadzenie
4.2. Znaczenie zaj ciowo ci u seniorów w post puj cej demencji.
4.2.1. Specy ka zaj seniorów w post puj cej demencji.
4.2.2. Szczegó y praktyki terapeutycznej.
4.3. Strukturyzacja przestrzeni jako element stabilizacji seniora w post puj cej demencji.
4.3.1. Przestrze a kompetencja orientacji u seniora w post puj cej demencji
4.3.2. Wystrój wn trz a bezpiecze stwo seniora w post puj cej demencji .
4.4. Koncepcja Person-Centered Care Toma Kitwooda a terapia zaj ciowa z seniorami w post puj cej demencji.
4.4.1. Demencja a bycie osob . .
4.4.2. Katalog potrzeb osoby wed ug Toma Kitwooda
4.4.3. Techniki pracy z seniorem z demencj w koncepcji Person-Centered Care
4.5. Komunikacja walidacyjna z seniorem w post puj cej demencji jako narz dzie pracy terapeuty zaj ciowego
4.5.1. Istota i priorytety walidacji gerontologicznej.
4.5.2. Cztery stadia dezorientacji.
4.5.3. Techniki walidacyjne
4.5.4. Przyk ady walidacji pacjentów w poszczególnych stadiach dezorientacji.
4.5.5. Mo liwe b dy podczas walidowania.
4.6. Zaj cia oparte na koncepcji Marii Montessori jako program aktywizowania seniorów w post puj cej demencji
4.6.1. Koncepcja pedagogiki przekszta cona na potrzeby geragogiki
4.6.2. Wskazania dla praktyki terapeutycznej
4.6.3. Obiekty i aktywno ci w zaj ciach wed ug koncepcji Montessori zaadaptowanej do potrzeb seniorów z demencj
4.7. Wspieranie kreatywno ci i ekspresji seniorów w post puj cej demencji –zaj cia grupowe Time Slips™
4.7.1. Istota TimeSlips™
4.7.2. TimeSlips™ w kontek cie terapii zaj ciowej
4.7.3. Obecna praktyka zaj TimeSlips™ na wiecie.
4.7.4. Kryteria doboru w zaj ciach TimeSlips™.
4.7.5. Przyk adowy zestaw pyta do sesji TimeSlips™.
4.8. Podsumowanie
sprawdzaj ce.
Pi miennictwo
S owniczek poj
zaadaptowane przez terapeut zaj ciowego na potrzeby jego pracy z seniorami w post puj cych stadiach demencji. W tym rozdziale przedstawiono nowe, oryginalne propozycje zajmowania si przez terapeut zaj ciowego t nie atw i wymagaj c grup pacjentów.
4.2. Znaczenie zaj ciowo ci u seniorów w post puj cej demencji
Zaj ciowo stanowi podstawow cech a zarazem potrzeb ka dego cz owieka, niezale nie od jego stanu zdrowia, zakresu sprawno ci, a tak e wieku. Równie osoby w pog biaj cych si fazach choroby Alzheimera i innych form demencji odczuwaj potrzeb zajmowania si czym , robienia czego , wykonywania jakiego zaj cia. B dne jest za o enie, e ze wzgl du na zaawansowanie zmian demencyjnych ta grupa pacjentów nie potra i/lub nie chce podejmowa adnych zaj . Jest wr cz przeciwnie: seniorzy ci odczuwaj tak siln potrzeb anga owania si w zaj cia, e powinna by ona koniecznie uwzgl dniana w planach i standardach pracy terapeutycznej. W a ciw osob , która mo e w profesjonalny sposób zadba o wymiar zaj ciowo ci w opiece senioralnej adresowanej do pacjentów z demencj , jest rzecz jasna terapeuta zaj ciowy, jako e inni specjali ci (np. piel gniarka, pracownik socjalny, lekarz) skupiaj si na obszarach w a ciwych dla swoich zawodów.
Obserwacja seniorów w post puj cej demencji wykazuje, e nie tylko potrzebuj oni zaj cia, ale wr cz sami go sobie szukaj . By mo e osoby te podejmuj w ten sposób prób ucieczki od bezczynno ci, nudy i monotonii, które uwarunkowane s przede wszystkim specy k samej choroby demencyjnej, ale tak e mog by intensy kowane przez ich warunki ycia. Ponadto zaj cie prawdopodobnie stanowi dla seniorów swoisty punkt orientacyjny w ich coraz bardziej zdominowanym chorob demencyjn , a wi c zdezorganizowanym, wiecie [Bowlby-Sifton, 2008].
Ze wzgl du na zmniejszaj ce si wskutek progresji choroby demencyjnej kompetencje poznawcze seniora, a cz sto równie z powodu braku mo liwo ci dzia ania próby znalezienia sobie zaj cia podejmowane przez osoby starsze z zaawansowan demencj maj zazwyczaj specy czny charakter. Dlatego przez pryzmat samodzielnego poszukiwania zaj cia mo na interpretowa np. nast puj ce zachowania seniora w post puj cej demencji: ci g e rolowanie, zwijanie, sk adanie i rozk adanie dost pnych seniorowi materia ów (np. chusteczki do nosa, obrusa), przek adanie rzeczy w szafach i szu adach, przesuwanie tam i z powrotem d oni po powierzchniach, uderzanie d oni w stó , w drowanie po pomieszczeniach i pi trach placówki, zaczepianie ka dej przechodz cej osoby [Schaade, 2009].
4.2. Znaczenie zaj ciowo ci u seniorów w post puj cej demencji 101
Pozbawienie seniora z demencj jakiegokolwiek zaj cia mo e doprowadzi do zachowa problemowych pacjenta, pogorszenia jego stanu emocjonalnego i jeszcze wi kszego przyspieszenia progresji choroby. Natomiast umo liwienie mu podejmowania zaj jest czynnikiem podwy szaj cym jako jego ycia, pomimo post pujcej demencji. Poszczególne rodzaje zaj wywieraj opisany ni ej wp yw na pacjenta z chorob demencyjn [Bonner, 2005; Feil, 1999; Meyer, 2005; Korczak, Habermann, Braz, 2013].
1. Zaj cia aktywizuj ce poznawczo i funkcjonalnie oddzia uj na seniora g ównie w zakresie pro laktyki trzeciorz dowej, przyczyniaj c si do opó nienia tempa progresji choroby demencyjnej.
2. Zaj cia aktywizuj ce sensorycznie i sensomotorycznie oddzia uj na seniora g ównie w zakresie kompensacji, przyczyniaj c si do zapobiegania jego deprywacji sensorycznej, cz sto skutkuj cej zaburzeniami zachowania.
3. Zaj cie walidacyjne, zaj cia strukturyzuj ce czas i przestrze wokó seniora oraz zaj cia kreatywne oddzia uj na niego g ównie w zakresie deeskalacji, przyczyniaj c si do redukowania zachowa problemowych pacjenta, w tym agresji i autoagresji.
Zastanów si !
Jak ró nic dostrzegasz w poni szych przyk adach ze wzgl du na podej cie osób z najbli szego otoczenia do zaj ciowo ci oraz do jako ci ycia seniora z demencj ?
Przyk ad 1.
Pan J. przez ca e ycie pracowa jako stolarz w ma ym miasteczku. By oddany swojej pracy i znany jako doskona y fachowiec. Ju w wieku 60 lat u pana J. zacz a si rozwija choroba Alzheimera. W miar jej progresji chory sp dza w warsztacie stolarskim coraz wi cej czasu. Im bardziej wiat stawa si dla seniora niezrozumia y i obcy, tym bardziej szuka on stabilizacji w tym, co dobrze zna i rozumia . Na przyk ad sp dza wiele godzin na sortowaniu narz dzi, czego efektem by zazwyczaj jeszcze wi kszy ba agan. Nawet gdy klienci zupe nie przestali si do niego zg asza , pan J. nadal przebywa wiele godzin w warsztacie. ona pana J., obawiaj c si , e m mo e zrobi sobie krzywd narz dziami, a tak e chc c poprawi sytuacj nansow rodziny, w ko cu sprzeda a warsztat. Gdy pan J. zrozumia , co si sta o, najpierw zareagowa nastrojem depresyjnym. Potem zacz wykazywa zachowania agresywne, zw aszcza wobec ony. W ko cu zosta umieszczony w placówce opieki ca odobowej, gdzie po krótkim czasie przesta reagowa na wszelkie próby nawi zywania z nim komunikacji.
Przyk ad 2.
Pan A. by listonoszem, ale przed przej ciem na emerytur przez kilka lat pracowa w pocztowej rozdzielni. Ta praca bardzo mu si podoba a. Kiedy zapad
w jakich wyst puje. W literaturze obecne jest tak e poj cie zarz dzania ageizmem (management of ageism), w którego kontek cie promuje si nast puj ce sposoby redukowania dyskryminacji ze wzgl du na wiek [za: Szukalski, 2008]: rozpowszechnianie wiedzy gerontologicznej, promowanie postrzegania seniora jako jednostki, a nie reprezentanta zbiorowo ci, upowszechnianie wyników bada dotycz cych subpopulacji ludzi starszych, propagowanie dzia a u atwiaj cych kontakty mi dzypokoleniowe, propagowanie nowych wzorców ycia w okresie staro ci, przeciwdzia anie marginalizacji i izolacji seniorów poprzez ich aktywizowanie oraz identy kowanie i promowanie dzia a mi dzypokoleniowych, umacnianie norm nakazuj cych okazywanie zrozumienia dla innych, rewidowanie polityki pod k tem poszukiwania naznaczania staro ci jako okresu zale no ci i bierno ci, uwzgl dnianie potrzeb i opinii seniorów w planowaniu i wdra aniu polityk szczegó owych.
Zmiana sposobu my lenia o staro ci powinna dokona si tak e w umys ach samych seniorów, którzy powinni czu si uprawnieni do pe nego udzia u w yciu spo ecznym. Przekonanie o byciu osob niepotrzebn , która najlepsze lata ycia ma ju za sob , nieuchronnie prowadzi do zaistnienia mechanizmów samospe niaj cego si proroctwa. Zjawisko to polega na tym, e cz owiek, tworz c okre lon de nicj rzeczywisto ci, wiadomie b d nie wiadomie podejmuje dzia ania, które powoduj , e de nicja ta przekszta ca si w rzeczywisto spo eczn . Na przyk ad postrzeganie siebie jako osoby nieprzydatnej poci ga za sob wiele dzia a jednostki, w wyniku których jej nieprzydatno jest potwierdzana i sankcjonowana.
Zastanów si !
Ageizm oznacza dyskryminacj osób ze wzgl du na wiek. Czy w poni szych opisach mo na odnale przejawy ageizmu?
Przyk ad 1.
Pan Bogdan ma 58 lat. Jest m czyzn ciesz cym si dobrym zdrowiem. Od kilku lat pracuje w rmie produkcyjnej na stanowisku spawacza. M czyzna postanowi , e chce podwy szy swoje kwali kacje zawodowe i uko czy dodatkowy kurs spawania elektrod nietopliw w os onie gazu oboj tnego. Z pomys em tym zwróci si do pracodawcy. Us ysza jednak, e powinien zrewidowa swoje plany, poniewa jest osob w zaawansowanym wieku i powinien my le raczej o przej ciu na emerytur ni dodatkowych szkoleniach.
Przyk ad 2.
Pani Jadwiga ma 61 lat, aktywnie dzia a w jednym z klubów seniora na terenie l ska. Do dobrze orientuje si w nowinkach technologicznych, ma w asny
Aktywno osób starszych
laptop i telefon komórkowy. Aby móc na bie co korzysta z Internetu podczas przebywania poza domem, postanowi a zakupi smartfona. W tym celu uda a si do salonu oferuj cego us ugi telekomunikacyjne. Zanim jednak zd y a przedstawi , jakiego chce dokona zakupu, us ysza a od sprzedawcy: „telefonów dla seniorów nie mamy w ofercie. Tego nie sprzedajemy”.
1.9. Aktywno osób starszych
W opisanym w poprzednim rozdziale stereotypowym postrzeganiu osób starszych jako grupy homogenicznej nie uwzgl dnia si coraz liczniejszych przyk adów podejmowania przez seniorów ró nych form aktywno ci. Etykietowanie osób starszych jako chorych, biernych, niesprawnych powoduje, e nie dostrzega si osób zaawansowanych wiekiem, które s samodzielne, niezale ne, dynamiczne oraz zaanga owane w ró norakie dzia ania.
Aktywno osób starszych stanowi odpowied na zadania rozwojowe zwi zane z okresem staro ci. W istotny sposób czy si z potrzebami wyra anymi przez seniorów, takimi jak: potrzeba rozwoju, przynale no ci, budowania poczucia w asnej warto ci. Zaspokajanie wymienionych potrzeb stanowi tak e si nap dow do tego, aby po osi gni ciu okre lonego poziomu realizacji danej potrzeby nie poprzestawa na tym, ale dalej si rozwija
Aktywno yciowa wi e si z poczuciem zadowolenia z ycia, u yteczno ci, a tak e satysfakcji. Seniorzy zaanga owani w ró ne dzia ania yj d u ej i odznaczaj si lepsz kondycj psychiczn . Aktywno mo e by charakteryzowana przez podejmowanie okre lonego stylu ycia, rozumianego jako w a ciwy dla jednostki sposób postrzegania wiata i reagowania na niego, wynikaj cy z jej przekona i warto ci. Zwykle wyró nia si nast puj ce style ycia osób starszych [Steuden, 2011]: aktywny ruchowo, bierny, rodzinny, skoncentrowany na domu, aktywny spo ecznie, pobo ny, edukacyjny.
Za najmniej sprzyjaj cy jednostce mo na uzna styl bierny polegaj cy na zaniechaniu kontaktu z innymi lud mi i sp dzaniu czasu w domu. Przyj cie tego stylu mo e wynika z obni onej sprawno ci ruchowej, do wiadczania chorób i gorszego samopoczucia. W przeciwdzia aniu przyjmowaniu tego sposobu bycia pomocne jest udzielanie seniorowi wsparcia spo ecznego oraz pobudzanie do aktywno ci.
Style domatorski i rodzinny wi si z koncentracj na yciu domowym. Pierwszy z nich oznacza bycie aktywnym w warunkach domowych, co poci ga za sob
wzrokowa p at potyliczny). Pami d ugotrwa a dzieli si na kilka rodzajów m.in. pami semantyczn (s owa i nazwy), epizodyczn (wydarzenia), wiadom (wykonywanie czynno ci wyuczonych) czy operacyjn (zdolno planowania, rozwi zywania problemów czy podejmowanie decyzji). Pami d ugotrwa a – ze wzgl du na roz o enie na du ej powierzchni mózgu – jest bardziej odporna na zaburzenia w stosunku do pami ci krótkotrwa ej.
My lenie – wiele bardzo z o onych procesów poznawczych zachodz cych w mózgu, opartych na pami ci, a polegaj cych m.in. na skojarzeniach i wnioskowaniu. My lenie mo e by autystyczne (nies u ce konkretnemu celowi) lub realistyczne (zwi zane z okre lonym celem, np. z rozwi zaniem problemu).
Do procesów poznawczych zwi zanych z my leniem mo na zaliczy m.in.: wykonywanie oblicze i operacji matematycznych, tworzenie poj , formu owanie s dów (twierdze ), podejmowanie decyzji, organizowanie i planowanie, rozwi zywanie problemów.
J zyk – umiej tno budowania wypowiedzi opartych na swoistym systemie koduj cym (np. wyrazy i sk adnia), u ywana w procesie zarówno komunikacji mi dzyludzkiej, jak i jako system wspomagaj cy procesy poznawcze.
3.3. Charakterystyka wybranych chorób ot piennych
Z problematyk zaburze zdolno ci poznawczych zwi zane s dwie de nicje: agodne zaburzenia poznawcze oraz ot pienie. Cho cz ciowo objawy tych schorze s podobne, to jednak prawdziwy problem terapeutyczny bez w tpienia stanowi w a nie ot pienie. agodne zaburzenia poznawcze (mild cognitive impairment – MCI) – dotycz znacz cej wi kszo ci seniorów, ale w przeciwie stwie do ot pienia, w wi kszoci przypadków s odwracalne i raczej niepost puj ce. Polegaj na pogorszeniu procesów poznawczych, cz sto tylko niektórych, a najcz ciej pami ci. Jednak po skoncentrowaniu i d u szym zastanowieniu si pacjent cz sto jest w stanie przypomnie sobie potrzebne informacje, dlatego MCI tylko w niewielkim stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie. Ot pienie (inaczej demencja) – nabyte, d ugotrwa e i post puj ce zaburzenia zdolno ci poznawczych zwi zane z ró nymi chorobami mózgu, które znacznie utrudniaj lub ca kowicie uniemo liwiaj funkcjonowanie w yciu codziennym.
Tabela 3.1. Podzia wybranych chorób przebiegaj cych z ot pieniem
Zaburzenia ot pienneOt pienie starcze (naczyniowe)
Zaburzenia strukturalne (neurodegeneracyjne)
Choroba Alzheimera
Choroba Parkinsona
Choroba Picka
Pl sawica Huntingtona
Neuroborelioza
Stwardnienie rozsiane
Zaburzenia metaboliczneNiedobór witaminy B12
Nadu ywanie alkoholu/narkotyków Niedoczynno tarczycy
Choroby zaka ne
Choroba Creutzfeldta–Jacoba
Zespó nabytego niedoboru odporno ci (acquired immunode ciency syndrome –AIDS)
ród o: Opracowanie w asne na podstawie Rosenthal i wsp. 2009.
3.3.1. Ot pienie starcze
De nicja
Ot pienie starcze (senile dementia – SD) to zespó nabytych, post puj cych objawów chorobowych o charakterze ot piennym wywo anych nasilaj cymi si zmianami naczyniowymi.
Przyczyny
Ot pienie starcze powodowane jest post puj c mia d yc t tnic doprowadzajcych krew do mózgu. Mia d yca zw a wiat o naczy , co w konsekwencji prowadzi do niedokrwienia mózgu.
Epidemiologia
Ot pienie starcze dotyka w podobnym odsetku zarówno kobiety, jak i m czyzn powy ej 65. r. . i stanowi ok. 15% ot pie objawowych. Nadci nienie t tnicze, cukrzyca, zaburzenia lipidowe krwi, oty o , niew a ciwa dieta, nadu ywanie alkoholu oraz palenie papierosów znacz co zwi kszaj ryzyko wyst pienia tej formy demencji.
Patologia
W przebiegu ot pienia starczego naczyniowego w badaniach obrazowych widoczne s zmiany mia d ycowe naczy mózgowych.
Objawy kliniczne
Do g ównych objawów demencji starczej nale zaburzenia pami ci, koncentracji oraz my lenia. Pocz tkowo objawy te mog by niewielkie, ale w miar up ywu
Innowacyjne metody pracy z seniorami w post puj cej demencji
Rozk ad pomieszcze i cz ce je ci gi komunikacyjne powinny by przejrzyste i nieskomplikowane, jakkolwiek nale y te unika monotonii. Sale, pokoje, korytarze powinny ró ni si od siebie i zawiera charakterystyczne punkty/elementy orientacyjne (ryc. 4.1 na poprzedniej stronie). Dla przyk adu: maluje si ciany na ró ne kolory i umieszcza w pomieszczeniach rzucaj ce si w oczy ozdoby lub sprz ty.
Dobrym rozwi zaniem jest zastosowanie obiektów trójwymiarowych, które senior mo e rozpoznawa nie tylko wzrokiem, lecz tak e dotykiem. Nabiera to szczególnego znaczenia w przypadku osób, u których progresja choroby demencyjnej wi e si z agnozj wzrokow . Bardzo wa ne jest czytelne dla seniora oznaczenie jego pokoju.
Ze wzgl du na to, e post puj ca demencja wi e si zazwyczaj ze stopniow utrat umiej tno ci czytania, pokój seniora powinien by oznaczony nie napisem czy numerem, ale np. zdj ciem czy ulubionym przez pacjenta przedmiotem przytwierdzonym do ciany przy drzwiach.
Na seniorów w post puj cej demencji dezorientuj co mog oddzia ywa zawieszone na cianach du e plakaty oraz fototapety. Istnieje niebezpiecze stwo, e pacjenci potraktuj te elementy jako faktyczne fragmenty realnego wiata i b d usi owali np. „wej ” w plakat czy tapet
Zastanów si !
Co musia uwzgl dni terapeuta zaj ciowy, aby rozwi za poni sze sytuacje problemowe?
Przyk ad 1.
Pan M. ma 85 lat i cierpi na chorob Alzheimera. Ze wzgl du na jej zaawansowanie oraz sytuacj rodzinn od niedawna jest mieszka cem domu pomocy spo ecznej dla seniorów. M czyzna jest sprawny fizycznie i wykazuje pobudzenie psychoruchowe, co sprawia, e ca ymi dniami chodzi po terenie placówki. Problemem jest to, e mieszkaniec nie rozpoznaje swojego pokoju, po wyj ciu na korytarz nie potrafi wróci do siebie. Wchodzi do pokojów innych mieszka ców i np. k adzie si do ich ó ek. Powoduje to napi cia i konflikty. Jednocze nie uniemo liwienie b d ograniczenie panu M. swobodnego chodzenia po korytarzach wywo uje u niego zachowania agresywne oraz intensyfikuje objawy demencji. Pracuj cy w placówce terapeuta zaj ciowy podczas narady zespo u interdyscyplinarnego zapozna si z danymi biograficznymi mieszka ca. Jak si okaza o, ycie zawodowe pana M., a tak e sp dzanie przez niego czasu wolnego by y zwi zane z ko mi (pracowa w stadninie). Za rad terapeuty zaj ciowego zakupiono zdj cia koni, które przytwierdzono do ciany obok drzwi pokoju pana M. Poniewa mieszkaniec zajmuje pokój dwuosobowy, nad ó kiem pana M. równie powieszono zdj cia koni oraz podkow . Od tego czasu pan M. prawie wcale nie ma problemów z odnalezieniem swojego pokoju i ó ka.
4.3. Strukturyzacja przestrzeni jako element
Przyk ad 2.
W placówce opieki ca odobowej dla seniorów z demencj w ramach programu estetyzacji i od wie enia obiektu malowano i tapetowano wn trza. W jednym z pomieszcze pobytu dziennego ca cian pokryto fototapet przedstawiaj c las. Seniorzy w daleko posuni tej demencji (m czy ni), przebywaj c w tym pomieszczeniu, zacz li je zanieczyszcza poprzez oddawanie moczu na ciany, mimo e wcze niej korzystali z pampersów, a nawet niektórzy potra li wci sygnalizowa potrzeb skorzystania z toalety. Za rad terapeuty zaj ciowego zerwano fototapet , a cian pomalowano farb w pastelowym kolorze. Mieszka cy przestali wykazywa zachowania problemowe zwi zane z zanieczyszczaniem pomieszczenia.
Seniorzy z demencj wykazuj cz sto niepokój psychoruchowy i w zwi zku z tym maj tendencj do ci g ego „w drowania” w obr bie placówki. W ramach strukturyzacji przestrzeni trasy tych „w drówek” powinny by oznakowane w taki sposób, aby wyra nie pokazywa y, dok d prowadz (ryc. 4.2). Im bli ej celu, tym wi cej
Rycina 4.2. Prawid owo dobrana, dzia aj ca proorientacyjnie kolorystyka korytarza w domu pomocy spo ecznej dla seniorów. Zastosowano odpowiednie kontrasty mi dzy cianami a drzwiami, ciemniejsze pasy orientacyjne na pod odze, szerokie drewniane por cze na cianach, zamontowane na odpowiedniej wysoko ci ( cz orientacj wzrokow i taktyln ). ród o: materia y w asne.