Spis treści
Wykaz skrótów
1. ZESPÓŁ CHRONICZNEGO ZMĘCZENIA
JAKO JEDNOSTKA CHOROBOWA
1.1. Defnicja choroby
1.2. Rys historyczny
1.3. Epidemiologia i znaczenie dla zdrowia publicznego
1.4. Przyczyny i czynniki ryzyka
2.1. Rola mikrobioty w zespole chronicznego zmęczenia
2.1.3. Mikrobiota jelitowa w przebiegu zespołu chronicznego zmęczenia
2.2. Potencjał diety i suplementacji dietetycznej w leczeniu i proflaktyce zespołu chronicznego zmęczenia
2.3. Suplementacja probiotyczna w zespole chronicznego zmęczenia
2.3.1. Probiotyki
2.4. Suplementacja dietetyczna w zespole chronicznego zmęczenia
2.4.1. Błonnik pokarmowy
2.4.2. Kwasy tłuszczowe omega-3
2.4.3. Karnityna
63
85
2.4.4. Żelazo
2.4.5. Selen
2.4.6. Magnez
2.4.7. Witamina D
2.4.8. Cynk
2.4.9. Witaminy z grupy B
2.4.10. Witamina C
2.4.11. Witamina E
2.5. Potencjał żywności funkcjonalnej w leczeniu chorych z zespołem chronicznego zmęczenia
2.5.1. Pojęcia żywności funkcjonalnej i superfoods
2.5.2. Ryby
2.5.3. Algi morskie
2.5.4. Żywność fermentowana
2.5.5. Fitozwiązki pochodzenia roślinnego
2.5.6. Roślinne superfoods najbogatsze w ftozwiązki redukujące objawy zespołu chronicznego zmęczenia
2.6. Schematy odżywiania o potencjale łagodzącym objawy zespołu chronicznego zmęczenia
2.6.1. Dieta śródziemnomorska
2.6.2. Dieta nordycka
2.6.3. Dieta japońska/Okinawa
2.6.4. Dieta paleolityczna (paleo)
2.6.5. Dieta o niskim indeksie glikemicznym
2.6.6. Dieta przeciwzapalna / dieta redukująca zmęczenie
2.6.7. Diety roślinne – dieta wegetariańska i wegańska
2.7. Schematy odżywiania zalecane chorym z zespołem chronicznego zmęczenia oraz dolegliwościami ze strony układu pokarmowego .
2.7.1. Wytyczne żywieniowe .
2.7.2. Diety eliminacyjne: dieta eliminacyjna sześciu pokarmów i celowana dieta eliminacyjna
2.7.3. Dieta o niskiej zawartości emulgatorów
2.7.4. Dieta o niskiej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli
2.7.5. Dieta o niskiej zawartości cukru i drożdży
2.7.6. Dieta bezglutenowa
2.7.7. Dieta niskokaloryczna i niskotłuszczowa
2.7.8. Dieta niskowęglowodanowa
192
192
193
3. HOLISTYCZNA OPIEKA NAD CHORYM
Z ZESPOŁEM CHRONICZNEGO ZMĘCZENIA
3.1. Znaczenie opieki holistycznej nad chorym z zespołem chronicznego zmęczenia
3.2. Terapie behawioralne i poradnictwo psychologiczne
3.2.1. Terapia poznawczo-behawioralna
3.2.2. Terapia akceptacji i zaangażowania
3.2.3. Terapia sztuką
3.3. Aktywność fzyczna
3.3.1. Stopniowana terapia ruchowa
3.4. Trening uważności
3.4.1. Praktyka Yi Jin Jing
3.4.2. Joga
3.5. Praktyki ukierunkowane na modyfkację stylu życia
4. PODSUMOWANIE
4.1. Podejście kliniczne – diagnostyka i leczenie w praktyce
4.1.1. Na co zwrócić uwagę?
4.1.2. Proponowana diagnostyka specjalistyczna
4.1.3. Diagnostyka chorób alternatywnych oraz identyfkacja ich objawów u pacjentów z zespołem chronicznego zmęczenia
4.1.4. Proponowane strategie leczenia ukierunkowane na objawy zespołu chronicznego zmęczenia
Dodatek 1. Zdolność do codziennego funkcjonowania
Dodatek 2. Zalecenia dietetyczne dla pacjentów
Dodatek 3. Przepisy kulinarne
„Dietoterapia w chronicznym zmęczeniu”
okiem ekspertów – recenzje i opinie
Joanna Michalina Jurek - doktor nauk biomedycznych ze specjalizacją w immunoodżywianiu i nutripsychiatrii. Prowadzi badania kliniczne w ośrodku klinicznym w Institut d’Investigació Sanitària Pere Virgili w Tarragonie mające na celu ustalenie jak prowadzony styl życia wraz z predyspozycją genetyczną może wpływać na ryzyko chorób psychometabolicznych takich jak depresja, cukrzyca, otyłość, zespół przewlekłego zmęczenia czy choroby autoimmunologiczne. Ponieważ jej misją jest dzielenie się zdobytą wiedzą, pisze poradniki i tworzy kursy w oparciu o wyniki swojej pracy naukowej. Współtworzy suplementy i zalecenia dietetyczne mające na celu przyczyniać się do poprawy dobrostanu poprzez wspomaganie mikrobioty jelitowej.
nutri.jj
Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia” stanowi doskonałą pomoc i odpowiedź na problemy zdrowotne współczesnego świata. Gonitwa, mnogość zajęć, pracy i stresu, mają ogromny wpływ na nasze samopoczucie, występowanie dolegliwości i chorób. Pacjenci, którzy odczuwają nasilające się zmęczenie, często przyzwyczajają się do objawów i utwierdzają w przekonaniu, że stan ten jest związany z obecnym stylem życia i nie ma już sposobu, by mu zaradzić. Autorka książki - Joanna Michalina Jurek - w zrozumiały sposób udowadnia, że jest inaczej. Przedstawione w książce zasady dietoterapii i suplementacji w zespole chronicznego zmęczenia stanowią wsparcie dla działań dietetyków i edukacji pacjentów. Dzięki temu, iż mam przyjemność od ponad ośmiu lat pracować w sporcie zawodowym doskonale wiem jak chroniczne zmęczenie może utrudniać adaptacje treningowe, a nawet budzić niechęć do podejmowania aktywności fizycznej. Zatem, tym bardziej cieszę się, że Joanna w swojej książce skupiła się na omówieniu wpływu witamin i składników mineralnych, które możemy pozyskać z konwencjonalnej żywności. Praca naukowa autorki jest imponująca, a książka powinna znaleźć się w codziennym użytku przez dietetyków, którzy mają realny wpływ na kształtowanie zdrowia i edukację społeczeństwa. Gratuluję świetnej pracy i kibicuję w dalszym rozwoju.
Zespół chronicznego zmęczenia dotyka coraz wiekszą ilość osób Zespół chronicznego zmęczenia (CFS) to jednostka chorobowa, na którą składa się wiele objawów: przewlekłe zmęczenie, złe samopoczucie powysiłkowe, trudności w podjęciu nawet najprostszych codziennych aktywności, dolegliwości bólowe i wiele innych. Właśnie została opublikowana książka dla osób cierpiących na CFS ,”Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia” - autorka to ceniona badaczka Joanna Michalina Jurek. Proponowane w książce terapie, wywodzące się z danych naukowych, opierają się na działaniu zmniejszającym dolegliwości bólowe oraz zmęczenie i obejmują przede wszystkim zmiany w stylu życia takie jak odpowiedni sposób odżywiania, stopniowe zwiększanie aktywności fizycznej, odpoczynek. Publikacja dedykowana jest dietetykom, lekarzom zajmującym się osobami z CFS, a także samym pacjentom i ich bliskim. Serdecznie Polecam.
Marcelina Paszkowska
@zdrowa_micha
Sylwia Maksym @sylwia.maksym
Joanna Michalina Jurek w książce „Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia” w bardzo przystępny sposób przedstawia zagadnienie suplementacji dietetycznej. Omawia w nim znaczenie wielu składników odżywczych oraz ich wpływ na zmniejszenie objawów w tej jednostce chorobowej. Podaje również liczne źródła tych składników odżywczych w ogólnodostępnych produktach spożywczych, co pozwala na szybkie przeanalizowanie swojej diety i zwrócenie uwagi na produkty mogące mieć korzystny wpływ na nasze zdrowie. Rozdział ten uzmysławia, jak ważna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu jest suplementacja dietetyczna. Książka ta napisana jest klarownym, przejrzystym językiem, dlatego też stanowić może cenne źródło informacji nie tylko dla dietetyków, ale też dla osób zmagających się z zespołem chronicznego zmęczenia.
Agnieszka Łukomska
@agnieszka_w_barcelonie
Książka „Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia (CFS)” autorstwa Joanny Michaliny Jurek to prawdziwe kompendium wiedzy i praktycznych wskazówek dla osób zmagających się z CFS oraz ich bliskich. Autorka w bardzo przystępny sposób pokazuje, jak dieta i styl życia mogą pomóc złagodzić objawy tej trudnej do leczenia choroby. Książka skierowana jest zarówno do specjalistów – dietetyków i lekarzy – jak i do samych pacjentów, oferując kompleksowe wsparcie. Co wyróżnia tę publikację? Przede wszystkim połączenie solidnej wiedzy naukowej z praktycznymi rozwiązaniami. Autorka szczegółowo opisuje, jak niedobory składników odżywczych, takich jak witaminy z grupy B, magnez czy cynk, mogą wpływać na nasilenie zmęczenia, a także jak odpowiednia suplementacja i dieta mogą poprawić samopoczucie. Na dodatek znajdziemy tu konkretne przepisy i gotowe strategie żywieniowe, co czyni książkę naprawdę praktycznym narzędziem. Szczególnie ciekawe jest podejście holistyczne, które uwzględnia zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Autorka zwraca uwagę na rolę mikrobioty jelitowej, a także na korzyści płynące ze spożycia błonnika i inuliny. Dzięki temu książka podkreśla, jak ważne jest indywidualne podejście do terapii – nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania, ale są wskazówki, które można dostosować do konkretnych potrzeb. To pozycja, która wypełnia lukę na polskim rynku – oferuje nie tylko wiedzę teoretyczną, ale też konkretne narzędzia do poprawy jakości życia osób dotkniętych CFS. Napisana zrozumiałym językiem i poparta naukowymi dowodami, będzie pomocna nie tylko specjalistom, ale też każdemu, kto chce lepiej zrozumieć tę chorobę i skutecznie sobie z nią radzić. Polecam ją każdemu, kto szuka praktycznego wsparcia w walce z przewlekłym zmęczeniem! Katarzyna Kłyż @ajurweda_strefa_obfitosci
Kompleksowe spojrzenie na rolę mikroskładników w zespole przewlekłego zmęczenia. W dobie rosnącego zainteresowania medycyną funkcjonalną i holistycznym podejściem do zdrowia, publikacja ta stanowi cenne źródło wiedzy nie tylko dla osób zmagających się z zespołem przewlekłego zmęczenia (CFS), ale dla każdego, kto pragnie zrozumieć fundamentalną rolę składników odżywczych w funkcjonowaniu organizmu. Autor przedstawia analizę znaczenia poszczególnych witamin i minerałów w kontekście CFS, jednocześnie opisując wpływ tych substancji na ogólne zdrowie i samopoczucie. Czytelnicy otrzymują nie tylko teoretyczne wprowadzenie do tematu CFS, ale przede wszystkim konkretne wskazówki dotyczące zawartości poszczególnych składników witaminowych i mineralnych w produktach spożywczych. Przedstawione tabele zawartości mikroskładników w poszczególnych produktach znacząco ułatwią planowanie codziennej diety. Choć książka koncentruje się na CFS, przedstawione informacje mogą być szczególnie wartościowe dla:
• Osób z chorobami autoimmunologicznymi oraz chorobami cywilizacyjnymi
• Sportowców dbających o optymalne odżywienie oraz osób prowadzących intensywny tryb życia
• Każdego, kto chce świadomie komponować swoją dietę
Natalia Semarec @nataliasamarec
Dr. Joanna Jurek to wybitna specjalistka w dziedzinie immuno-odżywiania i nutri-psychiatrii, której praca naukowa i dorobek literacki łączą najnowsze osiągnięcia nauki z praktycznym podejściem do zdrowia i diety. Posiada imponujące doświadczenie zdobyte w renomowanych instytucjach badawczych w Europie, takich jak Institutd’Investigació Sanitaria Pere Virgili w Hiszpanii, APC Microbiome na University College Cork w Irlandii oraz Ulster University w Wielkiej Brytanii, gdzie uzyskała doktorat z immunologii i żywienia człowieka. Jedną z jej książek, „Ryby w zdrowej diecie”, można polecić każdemu, kto pragnie włączyć ryby do swojego jadłospisu w sposób przemyślany i zgodny z aktualną wiedzą żywieniową. Dr Jurek w przystępny sposób wyjaśnia, jak wybierać ryby bogate w wartościowe kwasy tłuszczowe omega-3, unikać zanieczyszczeń oraz wprowadzać je do codziennego menu w sposób smaczny i bezpieczny. Jej wskazówki opierają się na rzetelnych badaniach naukowych, co czyni tę książkę nie tylko praktycznym przewodnikiem, ale i wartościowym źródłem wiedzy. Równie wart uwagi jest jej wkład w rozwój dietoterapii, szczególnie w kontekście zespołu chronicznego zmęczenia i powikłań po COVID-19. Badania prowadzone przez Dr Jurek w Vall de Hebron Research Institute w Barcelonie przyniosły nowe spojrzenie na rolę żywienia w łagodzeniu objawów tych schorzeń. Jej podejście do dietoterapii podkreśla znaczenie indywidualizacji diety, co jest kluczowe dla pacjentów zmagających się z przewlekłym zmęczeniem, zaburzeniami metabolicznymi czy neuroendokrynnymi. Prace Dr Joanny Jurek to nie tylko wybitne osiągnięcia naukowe, ale przede wszystkim praktyczne narzędzia, które pomagają ludziom poprawić jakość życia dzięki mądrym wyborom żywieniowym.
Barbara Łobacz @dr.ohhirapolska
Na podstawie udostępnionego fragmentu książki „Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia” mogę śmiało powiedzieć, że autorka doskonale rozumie potrzeby swoich czytelników. Informacje są podane w przystępny sposób, co sprawia, że nawet osoby bez specjalistycznej wiedzy mogą z łatwością zrozumieć kluczowe zagadnienia.
Co więcej, szczególnie cenię sobie stronę praktyczną tej książki. Autorka nie tylko wyjaśnia, czym jest zespół chronicznego zmęczenia, ale również oferuje konkretne wskazówki dotyczące diety i stylu życia, które mogą przynieść ulgę osobom borykającym się z tym problemem. Ufam, że wszystkie zaprezentowane informacje są oparte na najświeższych badaniach, co jest kluczowe dla skuteczności przedstawionych metod.
Jestem przekonana, że książka ta będzie pomocna dla wielu osób, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, kiedy stres i zmęczenie są wszechobecne. Niestety, wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że komfort ich życia może być znacznie lepszy, jeśli tylko zrozumiemy, jak nasza dieta i styl życia wpływają na nasze zdrowie.
Książka będzie doskonałym źródłem wiedzy dla wszystkich, którzy chcą znowu poczuć się sobą i wyzdrowieć.
Brak czasu na zdrowe odżywianie, wysoko przetworzona żywność, permanentny stres, zbyt krótki i słaby jakościowo sen, brak aktywności fizycznej czy zanieczyszczenie środowiska to potencjalne czynniki chorobotwórcze, które dotyczą większości z nas. Styl życia współczesnego człowieka w dużej mierze sprzyja niedoborom składników odżywczych, co sprawia, że suplementy diety często stają się koniecznym wsparciem. W sporcie, na wysokim poziomie, brak suplementacji uważny jest za błąd w sztuce trenerskiej. Coraz więcej osób, niezwiązanych ze sportem, eksploatując swoje organizmy tak jak sportowcy, doznaje najpierw chronicznego zmęczenia, z czasem, stopniowo zmniejsza swój „bufor zdrowia” i zaczyna chorować. Rozdział „Suplementacja dietetyczna w zespole chronicznego zmęczenia” przedstawia w skondensowany, przejrzysty sposób substancje, które są bezpieczne, dobrze przebadane i skuteczne w walce ze wspomnianym wyżej „zmęczeniem”, ale nie tylko. Autorka przytacza wyniki badań naukowych, świadczących o szerokim spektrum zastosowania: błonnika pokarmowego, magnezu, cynku, vit D, kwasów omega 3, koenzymu Q10, vit E i innych. W opracowaniu wymienione są dawki niezbędne do uzyskania efektu terapeutycznego oraz produkty spożywcze, warzywa i owoce, w których naturalnie występują wspomniane składniki. Jestem przekonany, że rozdział ten stanowi bardzo wartościowe opracowanie, niezbędne dla każdego, kto pracuje z Pacjentem i wspiera go w poszukiwaniu jego optymalnej, indywidualnej drogi do zdrowia.
dr Dariusz Harmaciński
mgr inż. Kinga Wittenbeck
Praktyczna i przyjemna lektura. Napisana przystępnym językiem, możliwa do wykorzystania, zarówno przez pacjentów, jak i specjalistów. Może stanowić pomocne narzędzie w procesie zmiany nawyków w procesie psychodietetycznym.
Mikołaj Choroszyński
@choroszynskipsychodietetyk
Nieprzerwany brak energii, chroniczne zmęczenie, zaburzenia pracy mózgu wynikające z przemęczenia i biologicznego „wyczerpania zasobów” to dysfunkcje, które dotykają coraz więcej ludzi. Idące z tym stanem zaburzenia hormonalne i metaboliczne, autoimmunologie i problemy natury psychicznej stają się podłożem większości chorób cywilizacyjnych. W organizmie NIC nie funkcjonuje w odłączeniu od siebie, a najnowsze doniesienia naukowe wyraźnie wskazują na oddziaływanie ze sobą chociażby zdrowych jelit z układem nerwowym. W swojej świetnej książce „Dietoterapia w przewlekłym zmęczeniu” dr Joanna Jurek w bardzo przystępny, naukowy i rzetelny sposób przytacza problem przewlekłego zmęczenia w ujęciu całościowym, podkreślając kluczową rolę dietoterapii, działania jelit i co najważniejsze - podaje łatwe do wdrożenia przykłady posiłków, prozdrowotnych rutyn związanych z dietą, które realnie mogą wpłynąć na poprawę zdrowia i samopoczucia osób dotkniętych tym problemem. Bardzo polecam zarówno specjalistom zajmującym się tą tematyką jak i po prostu osobom, które chcą poprawić funckjowanie swojego organizmu. To bardzo ważna i potrzebna książką.
Dr Joanna
Wojsiat
@drjoanwojsiat
W dobie narastającego zmęczenia wynikającego z nowoczesnego, szybkiego tempa życia pozycja ta wydaje się być szczególnie ważna. Nawiązuje ona bowiem do filarów medycyny stylu życia i pokazuje jak poprzez odpowiednie wybory żywieniowe, jak i celowaną suplementację można zarządzać objawami zmęczenia. Jest to zatem praktyczny przewodnik, który daje wskazówki, jak radzić sobie z narastającym problemem przewlekłego zmęczenia.
Zofia Winczewska
@zosia_winczewska
Na wstępie muszę powiedzieć, że Joanna zrobiła kawał dobrej roboty jak chodzi o jej ebooka na temat dietoterapii w zespole przewlekłego zmęczenia. Ebook napisany jest bardzo przyjemnie i lekko, tak by odbiorca mógł bez problemu wgłębić się w jego treść. Zawiera konkretne wskazówki i rozwiązania, które czytelnik może wdrożyć od razu po przeczytaniu danego fragmentu. Proste rozwiązania poparte naukową wiedzą. Całość czyta się przyjemnie a skład jest bardzo przejrzysty. Na duży plus zasługuje fakt, że w ebooku podane są przypisy odnoszące się do źródeł naukowych. Treści przedstawione w ebooku moim zdaniem zostały dobrane w taki sposób, że są przydatne zarówno dla specjalistów pracujących na co dzień z pacjentami jak i dla osób nie będących z branży medycznej, które zmagają się na co dzień z problemami chronicznego zmęczenia. Osobiście będąc specjalistą , który na co dzień pracuje z pacjentami 1:1 głównie z chorobami tarczycy (W których chroniczne zmęczenie jest często towarzyszącym problemem) dowiedziałam się wielu nowych rzeczy.
Uważam, że Twój e-book jest bardzo potrzebnym narzędziem do tego, jak w obecnej dobie zadbać o jeden z najważniejszych fundamentów w naszym życiu czyli relację z ciałem, zdrowiem, ale również swój dobrostan psycho-fizyczny. Podejmujesz ważne i potrzebne tematy pokazując, jak ważne jest zwracanie uwagi na to, co jemy i na co wpływają poszczególne mikroelementy. Dzięki za popełnienie tej lektury, bo ja sam z niej skorzystam i będę polecał dalej.
Ola
Sprawa dla Dietetyka
Mateusz Brela Champions Way Podcast
Książka „Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia” autorstwa dr Joanny Jurek to ważna pozycja naukowa m.in. dla lekarzy, dietetyków, psychologów ale także dla samego pacjenta. Jest to pierwsza tego typu publikacja na polskim rynku wydawniczym, która porusza temat zespołu chronicznego zmęczenia oraz sposobów radzenia sobie z nim. Autorka nie tylko szczegółowo odnosi do samej etiopatogenezy, diagnostyki i leczenia ale przede wszystkim przedstawia temat w sposób holistyczny. Szczegółowo omówiony został m.in. temat dietoterapii i suplementacji. Dr Joanna Jurek dokonała przeglądu najnowszych badań naukowych, żeby przedstawić czytelnikowi jasne podsumowanie, co warto wdrożyć u osoby zmagającej się z zespołem chronicznego zmęczenia. Myślę, że książka będzie pomocna zarówno dla pacjentów jak również i specjalistów zajmujących się zespołem chronicznego zmęczenia.
Dr Maja Czerwieńska
@drmajaczerwinska.dietetyk
Fragment książki „Dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia” autorstwa Joanny Michaliny Jurek prezentuje szczegółowe podejście do suplementacji dietetycznej jako wsparcia w łagodzeniu objawów zespołu chronicznego zmęczenia (CFS). W zrozumiały i prosty sposób zostało wyjaśnione, jak zmęczenie– zarówno fizyczne, jak i psychiczne – może być zależne od niedoborów niektórych witamin i innych składników diety. Podkreślono znaczenie diety bogatej w świeże produkty, w szczególności pochodzenia roślinnego, oraz unikania żywności przetworzonej i rafinowanej. W książce można znaleźć tabelę z wymienionymi witaminami, minerałami i innymi składnikami odżywczymi oraz ich korzyściami dla zdrowia. Na przykład błonnik wpływa na jakość mikrobioty, co przekłada się m.in. na redukowanie zmęczenia i zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie, a witamina C wspiera działanie układu immunologicznego. Jest to bardzo przejrzysty sposób na przekazanie wartościowej wiedzy. Książka jest oparta na badaniach naukowych, co nadaje jej wiarygodności. Autorka przywołuje konkretne dawki i formy suplementów, które mogą być stosowane zarówno przez osoby z CFS, jak i przez osoby zmagające się z przewlekłym zmęczeniem niezwiązanym bezpośrednio z tą jednostką chorobową. Dodatkowo zostało przedstawione, w jakich produktach spożywczych możemy znaleźć dane składniki odżywcze. Podsumowując, fragment ukazuje, jak dieta w realny sposób może pomóc w radzeniu sobie z objawami CFS. Dzięki jasnemu stylowi oraz praktycznym wskazówkom książka może być cennym źródłem zarówno dla pacjentów, ich bliskich, dla specjalistów z dziedziny dietetyki czy medycyny.
Wiktoria Kowalczyk, Aleksandra Kilka Niezrównoważone podcast
