SPIS TREŚCI
1 HiStoRiA tAtUAŻY, EPiDEMioLoGiA, SoCJoKULtURowE
UwARUNKowANiA zDoBiENiA SKÓRY tAtUAŻEM
1.1.
2 RoDzAJE tRwAŁEJ PiGMENtACJi. tAtUAŻE w MEDYCYNiE
2.2. Tatuaż kosmetyczny (PMU, permanent
3 SKŁADNiKi MiESzANiN DotAtUAŻU/PMU
3.1.1.Pigmenty (pigments), barwiące substancje nierozpuszczalne, kryjące substancje barwiące33
3.1.2.Barwniki (dyes), barwiące substancje rozpuszczalne
4 LoSY PiGMENtU w SKÓRzE – Aneta Szczerkowska-Dobosz
4.1.Co dzieje się z pigmentem w skórze?
4.2.Co się dzieje z tatuażem eksponowanym na naturalne i sztuczne źródła światła?
4.3.Wpływ światła lasera na tatuaż
4.4.Ryzyko związane z celową pigmentacją skóry
5 tAtUAŻE – LEGiSLACJA – Aneta Szczerkowska-Dobosz
5.1.Uprawnienia do wykonywania tatuaży/PMU
5.2.Skład tuszów do tatuaży/PMU – legislacja
6 tAtUAŻ CzASowY (HENNowY)
7 PowiKŁANiA CELowEJ PiGMENtACJi SKÓRY – Patrycja Rogowska
7.1.Powikłania infekcyjne
7.1.1.Infekcje bakteryjne
7.1.2.Infekcje wirusowe
7.1.3.Grzybice i infestacje pasożytnicze
7.2.Reakcje alergiczne
7.2.1.Przewlekłe reakcje nadwrażliwości ograniczone do jednego koloru tatuażu
7.2.2.Ostre reakcje wypryskowe
7.2.3.Reakcje anafilaktoidalne
7.3.Przewlekłe reakcje zapalne w czarnych tatuażach (CIBTR)
7.3.1.Obraz kliniczny
7.3.2.Diagnostyka
7.3.3.Leczenie
7.5.Powikłania neurosensoryczne
7.6.Reakcje fototoksyczne
7.7.Defekty estetyczne spowodowane aplikacją tuszu
7.7.1.Migracja barwnika, rozmyty tatuaż
7.7.2.Utrata koloru tatuażu
7.7.3.Przeładowanie pigmentem
7.8.Powikłania psychospołeczne
8 tAtUAŻ A ŁAGoDNE izŁośLiwE NowotwoRY SKÓRY
– Martyna Sławińska, Michał Sobjanek
8.1.Tatuaż a ryzyko wystąpienia nowotworów skóry
8.2.Tatuaż a diagnostyka nowotworów skóry
8.3.Tatuaż u pacjenta, który przebył nowotwór skóry
8.4.Tatuaż u pacjenta z czynnikami ryzyka nowotworów skóry
9 tAtUAŻ A PRzEwLEKŁE CHoRoBY SKÓRY
– Marta Stawczyk-Macieja, Aneta Szczerkowska-Dobosz
9.1.Przeciwwskazania do wykonania tatuażu
9.2.Tatuaż u chorych z łuszczycą
9.3.Tatuaż u chorych z liszajem płaskim
9.4.Tatuaż u chorych z bielactwem
9.5.Tatuaż u chorych z łysieniem
9.6.Tatuaż u chorych z atopowym zapaleniem skóry
9.7.Tatuaż u chorych z pokrzywką
9.8.Tatuaż u chorych z wypryskiem kontaktowym
9.9.Tatuaż u chorych z chorobami tkanki łącznej (toczeń skórny, toczeń układowy, twardzina ograniczona, twardzina układowa)
9.10.Tatuaż a blizny 143
9.11.Leczenie przewlekłych chorób skóry a tatuaż 145
9.11.1. Leczenie immunosupresyjne
9.11.2. Leczenie izotretynoiną
9.12.Tatuaż w innych chorobach układowych
10 tAtUAŻ A NiEKtÓRE PRoCEDURY MEDYCzNE
– Aneta Szczerkowska-Dobosz, Martyna Sławińska
10.1.Tatuaż a znieczulenie zewnątrzoponowe
10.2.Tatuaż a rezonans magnetyczny
10.3.Biopsja węzła wartowniczego u pacjenta z tatuażem153
11 MEtoDY USUwANiA tAtUAŻY – Magdalena Dobosz 157
11.1.Historia usuwania tatuażu 157
11.2.Niespecyficzne metody usuwania tatuażu 158
11.3.Laseroterapia. Podstawy fizyczne laseroterapii w tatuażach. Lasery stosowane w usuwaniu tatuaży160
11.3.1.Teoria selektywnej fototermolizy 163
11.3.2.Podstawy fizyczne laserowego usuwania tatuażu 164
11.3.3.Co dzieje się z pigmentem pod wpływem wiązki lasera? 169
11.4.Kliniczne aspekty laserowego usuwania tatuażu 170
11.4.1.Kwalifikacja pacjenta oraz czynniki determinujące skuteczność 171
11.4.2.Protokół zabiegowy 174
11.4.3.Środki ostrożności i powikłania pozabiegowe 178 Piśmiennictwo 187
189
PRZEDMOWA
Popularność i społeczna akceptacja tatuaży znacząco wzrosła w ostatnich czasach, a przemysł tatuatorski jest prężnie rozwijającą się branżą. Szacuje się, że współcześnie niemal 20–30% mieszkańców krajów rozwiniętych posiada przynajmniej jeden trwały rysunek na skórze. Liczba salonów tatuażu z roku na rok rośnie.
Tatuaże pełnią wielorakie funkcje: od dekoracyjnych, tożsamościowych po medyczne, wykorzystywane w identyfikacji sądowo-lekarskiej, chirurgii rekonstrukcyjnej, kamuflażu blizn i innych korekt wyglądu. Ich rola w poprawie jakości życia pacjentów jest znacząca.
Tatuowanie jest formą ingerencji w organizm człowieka polegającą na przerwaniu ciągłości tkanek i wprowadzeniu mieszanin różnych związków chemicznych z możliwymi konsekwencjami zdrowotnymi. W Polsce, podobnie jak w wielu europejskich krajach, brakuje jasnych regulacji prawnych dotyczących uprawnień do wykonywania tatuaży i bezpieczeństwa tuszów do trwałej pigmentacji skóry. Budzi to uzasadnione obawy środowiska medycznego. Wśród dermatologicznych powikłań tatuaży najczęściej obserwowane są miejscowe infekcje, reakcje
alergiczne na konkretny kolor tuszu, przewlekłe, zapalne odczyny w czarnych tatuażach, wysiewy niektórych dermatoz w miejscu pigmentacji, odczyny fototoksyczne czy utrudnienia w przeprowadzaniu niektórych badań diagnostycznych. Pigmentacja skóry może uniemożliwić lub znacznie opóźnić wczesne rozpoznanie nowotworów skóry, zwłaszcza czerniaka. Coraz częściej dyskutowanym problemem są odległe skutki trwałej pigmentacji skóry. Tusze do tatuaży zawierają ryzykowne dla zdrowia związki chemiczne, takie jak: wielocykliczne węglowodory aromatyczne, pierwszorzędowe aminy aromatyczne, metale ciężkie, konserwanty. Deponowane w skórze mieszaniny związków chemicznych o mało poznanej biokinetyce w organizmie narażają olbrzymią, stale rosnącą populację na nieoszacowane – jak dotąd – ryzyko zdrowotne.
Nadzieją na uregulowanie rynku tatuatorskiego i zapewnienie bezpieczeństwa konsumentom poddającym się zabiegom celowej pigmentacji skóry jest zwiększona w ostatnich latach w Europie aktywność legislacyjna dotycząca tatuaży. Wprowadzenie powszechnych i bardziej restrykcyjnych regulacji w celu zapewnienia bezpieczeństwa tatuowania stało się bezwzględnie konieczne. Niewiele badań poświęconych jest losom mieszanin do tatuażu w organizmie człowieka, choć na tym polu obserwuje się rosnącą aktywność badaczy. W Europie znaczenie problemu bezpieczeństwa i skutków zdrowotnych tatuaży odzwierciedla działalność specjalistycznych klinik ukierunkowanych na leczenie powikłań celowej pigmentacji skóry (tzw. Tattoo Clinics) i międzynarodowego towarzystwa naukowego zajmującego się szerokim aspektem pigmentacji skóry (ESTP, European Society of Tattoo and Pigment Research), cyklicznie organizującego konferencje poświęcone tej tematyce. W ramach Europejskiej Akademii Dermatologii i Wenerologii z inicjatywy Profesora Nicolasa Klugera i Doktor Christy de Cuyper powstał oddział zajmujący się tym współcześnie ważnym problemem (Tattoo and Body Ornament EADV Task Force), zrzeszający przedstawicieli różnych krajów, również Polski.
Książka Medyczne aspekty tatuażu jest pierwszym na polskim rynku wydawniczym podręcznikiem dotyczącym tatuaży
przedstawiającym zarys historii tatuowania, epidemiologię, prawne regulacje, charakterystykę środków barwiących, miejsca celowej pigmentacji skóry w medycynie i ryzyka zdrowotnego związanego z tatuażami. Szczegółowo omówiono dermatologiczne powikłania tatuaży. Przedstawiono najnowsze dane dotyczące bezpieczeństwa celowej pigmentacji skóry u osób z przewlekłymi schorzeniami skóry i w niektórych procedurach diagnostycznych. Osobny rozdział poświęcono metodom usuwania tatuaży ze szczególnym uwzględnieniem technik laserowych.
Podręcznik jest adresowany do lekarzy dermatologów i innych specjalistów, którzy w swojej codziennej praktyce coraz częściej spotykają się z powikłaniami celowej pigmentacji skóry lub są pytani przez pacjentów z różnymi schorzeniami o ryzyko związane z posiadanym lub planowanym tatuażem. Często arbitralne stanowisko niektórych lekarzy krytykujące i odwodzące pacjentów od wykonania trwałej pigmentacji skóry skutkuje obawą przed negatywnym osądem, a w konsekwencji rezygnacją z konsultacji lekarskiej i podejmowaniem, bez medycznego wsparcia, pochopnej i ryzykownej dla zdrowia decyzji.
Bez względu na osobiste przekonania dotyczące tatuaży lekarze będą coraz częściej konfrontowani z różnymi aspektami zdrowotnymi celowej pigmentacji skóry u swoich pacjentów. Trudno jest zmienić ten współczesny trend, lecz można wspólnie zadbać o większe bezpieczeństwo Pacjentów i Klientów salonów tatuaży. Mamy nadzieję, że podręcznik pozwoli na poszerzenie wiedzy Czytelników dotyczącej różnych zdrowotnych aspektów tatuaży. Pragniemy, aby był on także pomocny w codziennej pracy osób zajmujących się zawodowo trwałym pigmentowaniem skóry, dlatego każdy rozdział jest zakończony podsumowaniem w postaci najważniejszych informacji kierowanych do tej grupy Czytelników. Po książkę sięgnąć mogą również Pacjenci oraz osoby zdrowe, które posiadają tatuaż lub rozważają jego wykonanie. Dla nich również przekazane są najważniejsze informacje dotyczące bezpieczeństwa celowej pigmentacji skóry.
Książka nie powstałaby bez pomocy osób zawodowo zaangażowanych w branżę trwałej pigmentacji skóry: Pana Pawła Pawłowskiego zajmującego się aspektami prawnymi tatuowania oraz Pań: Niny Godlewskiej, Magdaleny Bogulak i Agnieszki Zapały. W podręczniku mamy przyjemność zaprezentować wspaniałe wyniki ich prac z zakresu medycznej pigmentacji.
Dziękujemy artystom tatuażu za udostępnienie swoich prac i Pacjentom za wyrażenie zgody na wykorzystanie swoich zdjęć.
Aneta Szczerkowska-Dobosz i Współautorzy
magnetic resonance) jest nowo-
magnetic inks). Pig-
sentinel lymph node -
go SLN przez operatora albo przeprowadzenie bardziej rozle--
Tattoo complications and magnetic resonance imaging: a comprehensive review of the literature. Acta Radiol. 2020, 61: 1695–1700.
MR
study of iron oxide and organic pigments: effect on temperature and magnetic behavior referenced to chemical analysis. Skin Res
Safety of tattoos in persons undergoing MRI
Epidural anesthesia in three parturients with lumbar tattoos: a review of possible implications. Does spinal block through tattooed skin cause histological changes in nervous tissue and meninges? An experimental model in rabbits. Reg Anesth Pain
Tattoos and administration of regional anesthesia: a comprehensive systematic review protocol. 48–63.
Labour analgesia in a parturient with lumbar tattoo: a routine management? Or not?
RF-induced heating of various tattoos at magnetic resonance imaging systems 2021, 9: 100951–100961.
The need for an epidural „window of opportunity“ in pregnant women with a lumbar tattoo. Int