01
Spis treści
Wstęp 9
Dowiedz się więcej o sobie 13
Dlaczego warto inwestować pieniądze? 13
Dlaczego Twoje pieniądze będą warte o wiele mniej? 16
Czy giełda jest dla Ciebie? 17
Jakim typem gracza jesteś? 18
Jak stać się dobrym inwestorem? 19
Czy odpuścić po pierwszej porażce? 21
02 Poznaj innych graczy 23
Wybór domu maklerskiego – pierwsza ważna decyzja 23
Nic za darmo – opłaty i prowizje 27
Inwestor indywidualny a instytucjonalny 28
Heterogeniczny rynek funduszy 32
Ryzyko – musicie się zaprzyjaźnić 34
Instrumenty finansowe – jest z czego wybrać 38
03 Obligacje 41
Obligacje – czy warto od nich zacząć? 41
Jakie obligacje masz do wyboru? 43
Ryzyko – jest czy go nie ma? 48
Gdzie kupić obligacje? 50
Na co zwracać uwagę podczas inwestowania w obligacje? 53
04 Akcje 59
Akcje – drugi stopień inwestowania 59
Dlaczego spółki emitują akcje? 61
Jakie są rodzaje akcji? 62
Cena akcji – co ma na nią wpływ? 72
Zarabianie na akcjach – ile można zyskać… lub stracić? 76
05
Giełda 81
Giełda papierów wartościowych – co musisz wiedzieć? 81
Ktoś zarabia, a ktoś traci – jak to się odbywa? 82
Największe giełdy 94
Giełda jest nieprzewidywalna 101
06 Strategie 107
Portfel inwestycyjny 107
Metody zarządzania 112
Analiza techniczna 114
Analiza fundamentalna 115
Analiza portfelowa 118
Najbardziej popularne strategie 118
07
Podatek od zysków kapitałowych 125
Kto i kiedy musi go zapłacić? 125
Wyjątki od reguły – trzeba je znać 128
Kiedy nie trzeba płacić podatku? 131
08 Dodatki 133
Gotowy portfel inwestycyjny początkującego inwestora 133
10 złotych zasad inwestowania 134
Najczęstsze błędy inwestorów 134
Psychologia inwestowania 135
Najbardziej znani inwestorzy 136
Najbogatsi ludzie na świecie według Forbesa 139
Najbogatsi ludzie w Polsce według Forbesa 139
Test sprawdzający wiedzę 141
Przydatne linki do stron WWW 145
Polecane lektury 145
Słownik pojęć 147
Wyłączenie odpowiedzialności 163
Wiesz już, że giełda to twarda gra, w której panują ostre reguły, a adrenalina potrafi sięgać zenitu. Jeśli chcesz zacząć grać, określ, jakim typem gracza jesteś.
Jakim typem gracza jesteś?
Mark Skousen w książce Inwestowanie w jednej lekcji1, biorąc pod uwagę poziom wiedzy i akceptacji ryzyka, wyróżnił cztery rodzaje inwestorów. Nadał im ciekawe określenia: tradycyjni ciułacze, inwestorzy konserwatywni, spekulanci i agresywni spekulanci. Trochę uprościliśmy ten podział, aby łatwiej było Ci określić, jakim jesteś typem inwestora.
Tabela 1. Typy inwestorów
Inwestor początkujący
Dąży do minimalizacji ryzyka. Nie ma zbyt dużej wiedzy na temat inwestowania. Woli zarobić mniej, ale bezpieczniej. Inwestuje np. w obligacje, fundusze rynku pieniężnego, fundusze inwestycyjne, fundusze inwestycyjne typu ETF (Exchange Traded Fund)
Inwestor średnio zaawansowany
Jest skłonny podjąć większe ryzyko. Ma umiarkowaną wiedzę na temat funkcjonowania rynku papierów wartościowych. Interesują go inwestycje najpopularniejszych zestawień, np. typu WIG30 (indeks giełdowy 30 największych spółek akcyjnych notowanych na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych)
Inwestor zaawansowany
Podejmuje duże ryzyko i ma wysoki poziom wiedzy, często poparty bogatym doświadczeniem. Podejmuje odważne inwestycje, np. w fundusze agresywnego wzrostu lub małe spółki
Źródło: opracowanie własne.
Jednocześnie zauważyliśmy pewną korelację między typem osobowości a stylem gry na giełdzie. Otóż introwertycy preferują spokojne inwestycje, np. w spółki wypłacające dywidendę. Ekstrawertycy interesują się bardziej agresywnymi zagrywkami, bo mają większą skłonność do ryzyka. To bardzo logiczne i naturalne, ale może nie zwróciłeś na to uwagi. Dlatego zastanów się, jaki masz charakter i jakie typy inwestycji do Ciebie pasują.
1 M. Skousen, Inwestowanie w jednej lekcji, 2007, s. 186–188.
To bardzo ważny moment w Twoim życiu. Musisz zastanowić się, którym typem inwestora jesteś. Będzie to miało dla Ciebie znaczenie. Twoim celem jest zdobycie wiedzy i doświadczenia, abyś mógł przejść do kolejnego „etapu”. Czym może skutkować inwestowanie nie w swojej lidze? Wyjaśnijmy to na przykładzie.
Uznany i doświadczony lekarz za namową kolegów podjął decyzję o zakupie akcji, które z dnia na dzień były coraz wyżej notowane. Koledzy pokazywali, ile zarobili na tej inwestycji. Pan Grzegorz, chociaż w swoim fachu był najlepszy, nie miał żadnej wiedzy na temat inwestowania na rynku papierów wartościowych. Skoro kolegom się udało, to dlaczego jemu ma się nie udać? Oczywiście nic nie zarobił, co więcej – stracił. Dlaczego? Jego koledzy kupowali akcje, gdy te jeszcze szły do góry. Zanim on się zdecydował, akcje osiągnęły najwyższy poziom w historii… a później zaczęły lawinowo spadać. Takie zjawisko na giełdzie nie jest niczym nowym. Zdarza się, że spadają ceny akcji spółki, która imponująco się rozwija i wchodzi na nowe rynki. Dlaczego? Będziemy wielokrotnie to powtarzać na kartach tej książki – giełda jest nieprzewidywalna.
Ryzyko związane z inwestowaniem powinno być proporcjonalne do poziomu Twojej wiedzy. Im mniej będziesz wiedział, tym istnieje większe ryzyko popełnienia błędu. Wraz z doświadczeniem będzie rosła Twoja wiara w siebie i umiejętności. Będziesz w stanie podejmować ważne decyzje inwestycyjne, które czasem oznaczają wstrzymanie się od działania. To kwestia odpowiedzialności za własne decyzje. Pamiętaj, strata na rynku papierów wartościowych jest o wiele częściej spotykana niż zysk. Czy to wina spółek, polityki, gospodarki? Nie! To tylko Twoja wina i skutek błędnie podjętej decyzji. Pamiętaj jednak: kto uczy się na błędach, ten wygrywa.
Jak stać się dobrym inwestorem?
Wbrew pozorom odpowiedź na to pytanie jest prosta. Możliwość określenia siebie w kontekście efektywności będzie zależała od osiągniętych wyników. Te zaś są sumą Twoich decyzji, na które mają wpływ: wiedza, doświadczenie, umiejętności, cechy charakteru i emocje.
Z perspektywy miejsca, w którym się dzisiaj znajdujesz, możemy Ci powiedzieć, od czego zacząć, abyś w przyszłości mógł być oceniany jako „dobry inwestor”. Zacznij od przyswojenia wiedzy, którą Ci przekazujemy. Powtarzamy to po raz kolejny: bez
Jak stać się dobrym inwestorem? 19
Przebieg notowań w systemie jednolitym
8.00–11.00 – faza przed otwarciem (zanim rozpocznie się sesja, można składać zlecenia, jeszcze nie dochodzi do transakcji).
11.00 – pierwszy fixing (otwarcie, ustalenie kursu papierów wartościowych na podstawie arkuszy notowań i realizacja zleceń).
11.00–11.30 – dogrywka (dodatkowa runda, gdzie inwestorzy mogą składać zlecenia, które są realizowane po cenie ustalonej w pierwszym fixingu).
11.30–15.00 – faza przed otwarciem (składanie kolejnych zleceń).
15.00 – drugi fixing (ustalenie kursu papierów wartościowych po drugim fixingu, realizacja zleceń).
15.00–15.30 – dogrywka (dodatkowa runda, gdzie inwestorzy mogą składać zlecenia, które są realizowane po cenie ustalonej w drugim fixingu).
15.30–17.05 – faza przed otwarciem (zlecenia na kolejną sesję).
Przebieg notowań w systemie ciągłym
8.30–9.00 – faza przed otwarciem (zanim rozpocznie się sesja, można składać zlecenia).
9.00 – otwarcie (ustalana cena otwarcia).
9.00–16.50 – notowania ciągłe (bieżące składanie zleceń i ich realizacja. Zlecenia złożone w tym czasie są realizowane w sytuacji, gdy pojawi się odpowiednie zlecenie przeciwstawne. Na końcu tej fazy następuje fixing).
16.50–17.00 – faza przed zamknięciem (można składać zlecenia).
17.00 – zamknięcie (ustalenie ceny zamknięcia).
17.00–17.05 – dogrywka (dodatkowa runda, gdzie inwestorzy mogą składać zlecenia, które są realizowane po ostatnio ustalonej cenie).
Najdłuższa część sesji to faza notowań ciągłych. Zlecenia złożone w tym czasie są realizowane w sytuacji, gdy pojawi się odpowiednie zlecenie przeciwstawne. Jeśli zlecisz zakup 100 akcji po 80 zł, to po drugiej stronie musi pojawić się zlecenie na sprzedaż 100 akcji po cenie 80 zł.
W notowaniach ciągłych priorytetami są: cena i czas. To oznacza, że w pierwszej kolejności realizowane są zlecenia z najwyższym limitem. W sytuacji tego samego limitu pierwszeństwo będą miały zlecenia złożone wcześniej.
Indeksy
Możesz kupować akcje konkretnych spółek lub inwestować w indeksy giełdowe. To inaczej portfel akcji różnych spółek. Ich udział zmienia się w czasie – jednak całkowita liczba spółek pozostaje niezmienna. Wartość indeksu jest obliczana na podstawie wyceny akcji wszystkich spółek należących do danego indeksu. Dzięki temu można obserwować, jakie są trendy na rynku ogółem lub w danym sektorze.
Co się dzieje w gospodarce?
Odpowiedź znajdziesz w indeksie giełdowym!
Hossa oznacza długotrwały wzrost głównego indeksu giełdy (na GPW to WIG). Bessa z kolei informuje o spadku indeksu. Jeżeli więc WIG rośnie, gospodarka dobrze prosperuje, jeśli spada – w gospodarce pojawiają się problemy. W przypadku indeksów sektorowych nie trzeba analizować cen akcji poszczególnych spółek, aby ocenić stan danej gałęzi gospodarki lub prognozować ruch cen i kierunku, w którym dany sektor podąża. Wystarczy przyjrzeć się danemu indeksowi.
Najstarszym indeksem giełdowym jest Dow Jones Railroad Average. Obecnie funkcjonuje on na nowojorskiej giełdzie pod nazwą Dow Jones Transportation Average. Pierwotnie portfel indeksu obejmował akcje jedenastu spółek transportowych, z czego dziewięć to firmy kolejowe. „Dow Jones to średnia arytmetyczna cen kluczowych amerykańskich przedsiębiorstw przemysłowych. Indeks ten umożliwia inwestorowi ocenę obecnej sytuacji amerykańskiej gospodarki, a przynajmniej w realnym sektorze” 4
4 Zob. https://pl.freedom24.com/faq/7538-wszystko-o-indeksie-dow-jones (dostęp: 2.11.2021).
Ktoś zarabia, a ktoś traci – jak to się odbywa?