1.2.
SPIS TREŚCI
4.4.2. Odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne wywołane substancjami syntetycznymi i ziołami
5. MECHANICZNE USZKODZENIA
1.1.3. Łysienie telogenowe
1.3. Siwienie
2.1.
3.1.
3.2.
4. USZKODZENIA SKÓRY
4.1.
4.3.
4.4. Fotodermatozy
4.4.1. Pokrzywka
5.3. Blizna
6. INNE CHOROBY I ZMIANY
6.1. Egzema
6.2. Świąd
6.3. Suchość skóry
6.4. Nadmierne rogowacenie naskórka 117
6.5. Rybia łuska 120
6.6. Złuszczające zapalenie skóry 123
6.7. Pieluszkowe zapalenie skóry 125
6.8. Rozstępy 128
6.9. Cellulit 131
6.10. Uszkodzenia porentgenowskie skóry 137
6.11. Modzele i nagniotki 139
6.12. Ukąszenia owadów i kleszczy 142
7. SKŁADNIKI NATURALNE I ICH
7.1. Składniki budulcowe skóry
7.1.1. Kolagen, elastyna i keratyna
7.1.2. Kwas hialuronowy 158
7.1.3. Ceramidy 159
7.2. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe i oleje roślinne 159
7.3. Skwalen 164
7.4. Witaminy 165
7.4.1. Witamina A, retinoidy i beta‑karoten 165
7.4.2. Witamina B1 (tiamina) 169
7.4.3. Witamina B2 (ryboflawina) 170
7.4.4. Witamina B3 (witamina PP) 171
7.4.5. Witamina B5 (kwas pantotenowy) i pantenol 172
7.4.6. Witamina B6 (pirydoksyna) 173
7.4.7. Witamina B7 (biotyna, witamina H) 173
7.4.8. Witamina B9 (kwas foliowy) 174
7.4.9. Witamina B12 (kobalamina) 175
7.4.10. Witamina C 176
7.4.11. Witamina D3 (cholekalcyferol) 178
7.4.12. Witamina E (tokoferol) 179
7.4.13. Witamina F 180
7.4.14. Witamina K 180
7.5. Antyoksydanty (przeciwutleniacze) 181
7.5.1. Flawonoidy 182
7.5.2. Karotenoidy 184
7.5.3. Koenzym Q10 i L‑ergotioneina 185
7.5.4. Kwas ferulowy 186
7.5.5. Dysmutaza ponadtlenkowa 186
7.6. Fitoestrogeny 187
7.7. Komórki macierzyste roślin 188
7.8. Peptydy 188
7.9. Czynniki wzrostu i enzymy naprawcze DNA 189
7.10. Hydroksykwasy i mocznik 190
7.10.1. Kwasy alfa‑hydroksylowe (AHA) 191
7.10.2. Kwasy beta‑hydroksylowe (BHA) 192
7.10.3. Mocznik 193
7.11. Składniki mineralne 194
7.11.1. Cynk 194
7.11.2. Krzem 195
7.11.3. Mangan 195
7.11.4. Miedź 196
7.11.5. Selen 197
7.11.6. Siarka 197
7.11.7. Srebro 198
7.11.8. Wapń 199
7.11.9. Złoto 200
7.11.10. Żelazo 201
7.12. Ichtiol 201
7.13. Emolienty 203
8. ZIOŁA W PSYCHODERMATOLOGII 205
8.1. Wpływ chorób skóry na stan psychiczny a zioła 206
8.2. Wpływ stresu na przebieg chorób skóry a zioła 207
8.3. Neurokosmetyki 210
Skorowidz 211
PRZEDMOWA
Drodzy Czytelnicy!
Trzymacie właśnie w ręku starannie przez nas przygotowany tom 2 książki Zioła w medycynie. Choroby skóry, włosów i paznokci. Znajdziecie w nim kolejne praktyczne aspekty związane z pro‑ filaktyką i fitoterapią schorzeń dermatologicznych oraz stosowaniem wysokiej jakości kosmetyków opartych na tradycyjnych lub innowacyjnych wyciągach roślinnych.
W niniejszym tomie przedstawiliśmy możliwości wykorzystania ziół m.in. w chorobach włosów i paznokci oraz uszkodzeniach skóry wywołanych czynnikami mechanicznymi i termicznymi. Do po‑ prawy kondycji skóry może się również przyczynić zastosowanie wiedzy zawartej w podrozdziałach o rozstępach, cellulicie czy ukąszeniach owadów. Niezwykle ważny jest rozdział dotyczący foto‑ protekcji, jako podstawy profilaktyki poważnych chorób dermatologicznych i procesów starzenia się skóry.
Coraz więcej osób przykłada wagę do składu używanych kosmetyków. To właśnie z myślą o nich jeden z rozdziałów poświęciliśmy składnikom naturalnym wpływającym na stan skóry, włosów i paznokci.
Warto się także zapoznać z aspektami psychodermatologicznymi przedstawionymi w niniej‑ szym tomie. Są one podstawą wielu problemów skórnych, zarówno jako czynniki wywołujące, jak i zaostrzające zmiany na skórze.
Zachęcamy ponadto do zapoznania się z wiedzą i poradami fitoterapeutycznymi zawartymi w tomie 1 publikacji Zioła w medycynie. Choroby skóry, włosów i paznokci. Znalazły się w nim informacje przydatne w przypadku poważnych schorzeń dermatologicznych (m.in. bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych, pasożytniczych, alergicznych) oraz takich, które można potraktować jako defekty kosmetyczne (np. cera naczyniowa, nadmierna potliwość, przebarwienia na skórze).
Mamy nadzieję, że każdy, kto sięgnie po książkę Zioła w medycynie. Choroby skóry, włosów i paznokci, znajdzie w niej coś ciekawego i wartościowego, biorąc pod uwagę swoje potrzeby dotyczące zarówno pracy zawodowej, jak i dnia codziennego.
Z wyrazami szacunku dla wszystkich, którzy za pomocą naszych książek zechcieli zagłębić się w wiedzę na temat stosowania ziół w medycynie.
Prof. dr hab. n. med. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak
Mgr Arkadiusz Ciołkowski, fitoterapeuta
2.1. PAZNOKCIE ŁAMLIWE
I ROZDWAJAJĄCE SIĘ
Gdy paznokcie łamią się zbyt łatwo lub rozdwajają, przyczyną mogą być poważne choroby (np. tarczycy), osłabienie organizmu, zbytnia ekspozycja na środki drażniące, ale na ogół jest to efekt niedoboru witamin i składników mineralnych oraz innych substancji stojących na straży dobrej kondycji skóry, włosów i paznokci. Wówczas, aby poprawić wygląd paznokci, kluczowe zna‑ czenie ma utrzymanie odpowiedniej diety (ewentualnie wspomaganej suplementami), opisanej na stronie 12. Komponując elementy diety, należy brać pod uwagę, że w skład płytki paznokcio‑ wej wchodzą przede wszystkim: keratyna zbudowana z aminokwasów (cysteiny, argininy), siarka, żelazo, fosfor i wapń.
Do zniekształceń i osłabienia płytki paznokciowej mogą doprowadzić również uszkodzenia skórki oraz obłączka przez zbyt agresywne wycinanie. Kruchość paznokci nasila się też wraz z wiekiem. Często równolegle z problemem cienkich, kruchych i rozdwajających się paznokci pojawiają się kłopoty z łamliwymi i wypadającymi włosami (zob. podrozdz. 1.1).
W celu zachowania dobrej kondycji paznokci należy wprowadzić nie tylko odpowiednią dietę, lecz także unikać czynników drażniących, korzystać z usług profesjonalnej manikiurzystki/pedikiurzyst‑ ki, nosić dobrze dobrane obuwie, a przede wszystkim odpowiednio paznokcie pielęgnować.
W aptekach i sklepach zielarskich można nabyć odżywki w postaci lakierów lub serum do paznok‑ ci, które mają za zadanie poprawić stan płytki paznokciowej od zewnątrz. W ich skład wchodzą substancje:
wzmacniające płytkę paznokciową, np. keratyna (zob. str. 157); uszczelniające warstwę rogową naskórka, np. ceramidy (zob. str. 159); łagodzące podrażnienia, np. pantenol (zob. str. 172), alantoina (zob. str. 67 i 99); regenerujące, np. witamina A (zob. podrozdz. 7.4.1), witamina E (zob. podrozdz. 7.4.12); chroniące przed wysuszeniem, np. gliceryna, wazelina, parafina, oleje roślinne.
Odżywki w formie lakieru do paznokci oprócz działania regenerującego zapewniają płytce paznok‑ ciowej ochronę przed mikrourazami.
Przykładowe preparaty przeznaczone do wzmocnienia kruchych, łamliwych, rozdwajających się i zaniedbanych paznokci to:
Regenerum, regeneracyjne serum do paznokci (Aflofarm) na bazie olejów cytryno‑ wego, z orzechów makadamia, słodkich migdałów, z pestek winogron, z pestek słonecznika oraz witaminy A i E – sposób użycia: można stosować okresowo, jako kurację wzmacniającą,
albo regularnie przez cały rok – w zależności od potrzeb; nakładać na czystą płytkę paznokcia (bez lakieru) i delikatnie wmasować serum w płytkę i okalający ją naskórek; pozostawić do wchłonięcia;
Pirolam, odżywka do paznokci z ceramidami (Medana Pharma) – sposób użycia: na‑ kładać 2 warstwy odżywki na płytkę paznokciową; systematyczne stosowanie zapewnia pełną ochronę płytki paznokcia;
Eveline Cosmetics, odżywka wzmacniająca SOS dla kruchych i łamliwych paznokci (Eveline Cosmetics), zawierająca m.in. witaminę E, krzem, wapń i kolagen – sposób użycia: przed zastosowaniem wstrząsnąć; 1. dzień: nałożyć preparat bezpośrednio na paznok‑ cie, 2. dzień: nałożyć drugą warstwę, 3. dzień: stare warstwy zmyć za pomocą zmywacza Nail Therapy i powtórzyć kurację; stosować 2 tygodnie i przerwać kurację na 1 miesiąc.
Osoby borykające się z problemem łamliwych, kruchych oraz rozdwajających się paznokci mogą też sięgnąć po:
Olej rycynowy (Oleum Ricini, Phytopharm) – smarować płytkę paznokcia oraz skórki wokół 2–3 razy dziennie;
Olejek herbaciany (Etja) – smarować płytkę paznokcia 2 razy dziennie, rano i wieczorem; czosnek – rozgnieść ząbek czosnku i zmieszać z Oliwą extra virgin (Oleofarm) na gęstą papkę; wmasowywać w płytkę paznokcia 2 razy dziennie, rano i wieczorem; po kilku minutach od aplikacji zmyć pozostałości papki ciepłą wodą; skrzyp polny – 1 czubatą łyżkę stołową suszonego ziela skrzypu zmielić w młynku na proszek; wymieszać w miseczce na rzadką papkę z Olejem rycynowym (Oleum Ricini, Phytopharm), podgrzać; moczyć paznokcie w misce z ciepłą papką raz dziennie wieczorem przez 5 minut.
UWAGA: ważne informacje dotyczące oleju rycynowego znajdują się na stronach 162–163.
Korzystnie jest skrócić łamliwe paznokcie i jednocześnie opiłować, najlepiej za pomocą pilnika papierowego. Nie należy pokrywać paznokci kolorowymi lakierami w celu kamuflażu zmian na płytce, gdyż nasila to zmiany chorobowe.
Czynnikiem drażniącym dla paznokci są nie tylko środki chemii gospodarczej czy nieodpowied‑ nie kosmetyki, może to być również woda (długie kąpiele, pranie ręczne). Keratyna, pochłaniając wodę, mięknie, a kiedy woda już odparuje, paznokcie stają się kruche i bardziej podatne na urazy. Podobny problem pojawia się przy częstym używaniu rękawiczek gumowych.
Osoby z cukrzycą lub reumatoidalnym zapaleniem stawów powinny szczególnie ostrożnie pod‑ dawać się zabiegom pielęgnacyjnym, gdyż najdrobniejszy uraz może nieść za sobą groźne konsekwencje w postaci stanu zapalnego czy obumierania paznokcia.
Aby uzyskać zadowalający wygląd paznokci, trzeba uzbroić się w cierpliwość. Zwłaszcza stoso‑ wanie odpowiedniej diety czy suplementów diety daje efekt dopiero po kilku miesiącach. Wynika to z faktu, że odrastanie paznokci u rąk trwa około 5 miesięcy, a paznokci u stóp 2 razy dłużej.
Paznokcie najszybciej rosną u dzieci. Szybszy wzrost obserwuje się również latem niż zimą. Co cie‑ kawe, u osób praworęcznych paznokcie rosną szybciej w ręce prawej, a u leworęcznych odwrotnie.
2.2.
PAZNOKIEĆ WRASTAJĄCY
PAZNOKIEĆ WRASTAJĄCY to bolesna dolegliwość wynikająca ze zniekształcenia płytki paznokcio‑ wej – zmienia ona tor wzrostu, a jej boczne krawędzie zaczynają się wbijać w wał paznokciowy. Problem ten dotyczy na ogół paznokcia palucha stopy, jednak może się również pojawić w przy‑ padku innych palców stóp oraz dłoni. Wrastając, paznokieć powoduje zaczerwienienie, obrzęk i ból wałów paznokciowych. Ból może prowadzić do trudności w poruszaniu się i codziennym funk‑ cjonowaniu. W zaawansowanych przypadkach pojawia się wysięk surowiczy lub bakteryjny (gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, czyli zanokcicy opisanej w podrozdz. 2.3). Zwiększa się rów‑ nież ryzyko infekcji wirusowych i grzybiczych. Ciągły ucisk paznokcia prowadzi do reakcji obronnej wału paznokciowego, w wyniku której może dojść do pojawienia się ziarniny w miejscu drażnienia. Problem wrastających paznokci dotyczy osób w każdym wieku, choć najczęściej między 10. a 30. rokiem życia, uprawiających sport (bieganie, narciarstwo), z nadpotliwością stóp. Wrastające paznokcie obserwuje się częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Do przyczyn pojawienia się wrastającego paznokcia zalicza się: genetycznie uwarunkowane zaburzenia kształtu paznokcia; deformację stóp w przebiegu chorób kości i stawów; nadmierną suchość i twardość płytki paznokciowej; urazy płytki paznokciowej (np. nieodpowiednie obuwie); przerost bocznych wałów paznokciowych; zaburzenia w mikrokrążeniu w przebiegu chorób układu krążenia, np. niewydolności serca; otyłość; nadmierną potliwość stóp; nieodpowiednie skracanie i nadawanie kształtu wolnego brzegu paznokcia.
Wrastanie paznokci może być szczególnie niebezpieczne w przypadku diabetyków oraz osób z obniżoną odpornością, czego skutkiem może być nawet amputacja palca.
U osób z tendencją do wrastania paznokci dużą rolę przypisuje się profilaktyce. Podczas skracania paznokci należy nadawać im odpowiedni kształt (najlepiej w specjalistycznym gabinecie wykonują‑ cym pedicure leczniczy), nosić dobrze dopasowane obuwie (nie za ciasne, ale także niezbyt luźne),
unikać urazów paznokci, utrzymywać odpowiednią masę ciała, zmniejszać potliwość stóp (zob. str. 190–192 w książce Zioła w medycynie. Choroby skóry, włosów i paznokci, tom 1).
W zaawansowanych przypadkach wymagana jest korekcja płytki paznokciowej, np. za pomocą za‑ biegów chirurgicznych, laserowych czy zakładania odpowiednich klamer na wrastający paznokieć.
W aptekach oraz sklepach zielarskich można nabyć specjalne preparaty, których zadaniem jest zmiękczanie twardych paznokci, co często natychmiastowo redukuje uczucie dyskomfortu. Po‑ nadto skórki wokół paznokcia stają się elastyczne, dzięki czemu łatwo je odsuwać. Przykładowe preparaty to:
NO36, preparat przeciw wrastaniu paznokci (Pharma CF), zawierający glicerynę, eks‑ trakt z aloesu, olej rycynowy – sposób użycia: przed zastosowaniem należy dokładnie umyć i osuszyć stopy; nanieść preparat na paznokcie i skórki, wmasować za pomocą pędzelka; po użyciu umyć ręce; najlepsze efekty można osiągnąć, stosując preparat przez co najmniej tydzień rano i wieczorem; Ungusal, płyn na wrastające paznokcie z aloesem (Brightpharma), zawierający żel aloesowy, olej rycynowy, glicerynę, mocznik – sposób użycia: umyć i osuszyć stopy; używając aplikatora, nanieść preparat na paznokcie i naskórek; czynność powtarzać 2–3 razy dziennie aż do ustąpienia dolegliwości; po użyciu dokładnie umyć ręce.
U osób mających problem z wrastającymi paznokciami warto zastosować następującą kurację: wewnętrznie – Gold-Vit A+E z wiesiołkiem i biotyną (Olimp) 2 razy dziennie po 1 kapsułce w trakcie lub bezpośrednio po posiłku; zewnętrznie – delikatnie nałożyć 2–4 razy dziennie na zmienione chorobowo miejsce oraz jego okolicę odrobinę Oleju rycynowego (Oleum Ricini, Phytopharm) i pozostawić na około 20 minut.
UWAGA: ważne informacje dotyczące oleju rycynowego znajdują się na stronach 162–163.
W zaawansowanych przypadkach wrastającego paznokcia, gdy dojdzie do nadkażenia bakteryj‑ nego wału paznokciowego i pojawi się ropa, należy zapoznać się z podrozdziałem dotyczącym zanokcicy (podrozdz. 2.3).
8.2. WPŁYW STRESU NA PRZEBIEG
CHORÓB SKÓRY
A ZIOŁA
Udowodniono, że stan psychiczny wpływa na kondycję i zdrowie skóry. Napięte stosunki rodzin‑ ne, problemy w szkole czy w pracy powodują wydzielenie zwiększonej ilości neuropeptydów, co prowadzi do pogorszenia stanu skóry. Przykładowo badania wykazały, że wśród chorych na łusz‑ czycę 39% potwierdziło wystąpienie stresującego wydarzenia w ciągu miesiąca poprzedzającego zachorowanie, podczas gdy w grupie kontrolnej dotyczyło to jedynie 10% osób. Początek atopo‑ wego zapalenia skóry może być poprzedzony stresującymi wydarzeniami nawet u 70% pacjentów. Badania wskazują również na zależność między stresem a wystąpieniem łysienia plackowatego. W literaturze naukowej dostępne są opracowania wskazujące na częstość występowania określo‑ nych dolegliwości skórnych jako następstwa przeżytych emocji, z podaniem tzw. czasu inkubacji biologicznej, czyli czasu, jaki minął od zaistnienia sytuacji stresującej do pojawienia się zmian na skórze (dane przedstawiono w tabeli 1 na str. 208).
W przypadku gdy stwierdza się zależność pomiędzy stresem a pojawieniem się lub zaostrzeniem dolegliwości skórnych, warto sięgnąć po dostępne w aptekach i sklepach zielarskich gotowe preparaty ziołowe o działaniu uspokajającym, takie jak:
Senospasmina (Herbapol Lublin), lek dostępny bez recepty w postaci syropu zawierający wyciągi z ziela męczennicy, szyszek chmielu, owocu głogu oraz korzenia kozłka – dawkowanie: po 3 łyżeczki syropu 2–3 razy na dobę;
Tabletki uspokajające (Labofarm), lek dostępny bez recepty, zawierający korzeń kozłka, szyszki chmielu, liść melisy oraz ziele serdecznika – dawkowanie: 3 razy dziennie po 2 tabletki, popijane odpowiednią ilością płynu;
Krople walerianowe (Herbapol Kraków), czyli nalewka z korzenia kozłka lekarskiego jako lek dostępny bez recepty – dawkowanie: młodzież od 12 lat, dorośli i osoby w wieku podeszłym 1 łyżeczka produktu (około 5 ml) do 3 razy dziennie;
Kalms (G.R. Lane Health Products Ltd.), lek dostępny bez recepty o składzie: sproszkowane szyszki chmielu oraz ekstrakty z korzenia kozłka lekarskiego i korzenia goryczki – dawkowanie: po posiłkach 3 razy dziennie po 3 tabletki; Relakson (Kawon), mieszanka ziołowa w torebkach zawierająca m.in. liść melisy, liść mięty i kwiat rumianku – w zależności od nasilenia objawów 1–2 saszetki ziół zalać 1 szklanką wrzą‑ cej wody, utrzymywać pod przykryciem mniej wiecej przez kwadrans i pić 2–4 razy dziennie, najlepiej 20–30 minut po posiłku;
Tabela1. Częstość problemów skórnych wywoływanych przez emocje
Diagnoza
Nadmierne pocenie się
Nasilone drapanie się
Miejscowe wypadanie włosów (łysienie plackowate)
Procentowy udział przypadków będących następstwem emocji
Okres między stresem i wystąpieniem objawu
Sekundy
Sekundy
2 tygodnie
Brodawki 95 Kilka dni
Trądzik różowaty
Świąd
Liszaj płaski
Egzema rąk (dyshydroza)
Wyprysk atopowy
Pokrzywka
Łuszczyca
Trądzik
Wypadanie włosów
Sekundy
kilku dni do 2 tygodni
Sekundy do wystąpienia swędzenia
Od kilku dni do 2 tygodni
Od 2 dni do wystąpienia czerwonych grudek
2–3 tygodnie
Łojotokowe zapalenie skóry 41 Od kilku dni do 2 tygodni
Opryszczka ust, półpasiec 36 Kilka dni
Bielactwo nabyte 33 2–3 tygodnie
Dystrofia paznokci
Ropne zapalenie skóry
2–3 tygodnie
Kilka dni
Wyprysk kontaktowy 15 2 dni
Grzybica 9 Od kilku dni do 2 tygodni
Źródło: Tuszyńska‑Bogucka W.: Funkcjonowanie systemu rodziny z dzieckiem przewlekle chorym dermatologicznie.
Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 2007 (w modyfikacji własnej).
Olejek melisowy (Avicenna‑Oil), naturalny olejek eteryczny pozyskiwany z melisy lekarskiej – stosowanie:
● 2–3 krople olejku na ubranie, 1–3 razy dziennie;
● 5–7 kropli olejku wlać do naczynia z ciepłą wodą, nakryć głowę ręcznikiem i wdychać opary 1–2 razy dziennie po 3–5 minut;
● 8–10 kropli olejku do ciepłej kąpieli.
Olejek melisowy można zastąpić olejkiem eterycznym z lawendy lub stosować mieszaninę obu olejków.
Można również wykorzystać mieszankę ziołową do samodzielnego przygotowania:
Składniki: Sposób przygotowania:
z liść melisy 100 g z szyszka chmielu 50 g z kwiat rumianku 50 g z kwiat lawendy 50 g z owoc głogu 50 g
1 łyżkę stołową starannie wymieszanych ziół zalać 1 szklanką letniej wody, doprowadzić do wrzenia, gotować na małym ogniu przez 1/2 minuty i odstawić pod przykryciem na kwadrans. Po przecedzeniu pić w zależności od potrzeb 3–4 razy dziennie po 1/2 szklanki ciepłego odwaru przed posiłkami.
Ponadto można zastąpić herbatę czarną naparem z liścia melisy – 1 płaską łyżkę stołową surowca zalać 1 szklanką wrzącej wody i pozostawić pod przykryciem na 20 minut; przecedzić i pić 2–4 razy dziennie po 1 szklance ciepłego naparu; w przypadku liścia melisy pakowanego w jednorazowe torebki (fix): 1–2 saszetki (2–4 g) zalać 3/4 szklanki wrzącej wody, odstawić pod przykryciem na 10 minut, pić po 3/4 szklanki świeżo przygotowanego naparu 1–3 razy na dobę.
U osób z problemami psychodermatologicznymi można podjąć próbę zastosowania preparatów z adaptogenami, które są dostępne w aptekach i sklepach zielarskich. Adaptogeny to rośliny umożliwiające utrzymanie homeostazy (stanu równowagi w zmieniających się warunkach środo‑ wiska) i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kierunek działania konkretnej rośliny zaliczanej do adaptogenów jest uzależniony od indywidualnej odpowiedzi organizmu osoby, która ją stosuje. Dlatego u niektórych dany adaptogen może działać psychostymulująco, znosząc stan ogólnego osłabienia, zniechęcenia i braku energii, a u innych osób może wykazywać efekt odwrotny – uspokajający, przeciwlękowy, relaksacyjny (należy to ustalić indywidualnie).
Do adaptogennych surowców zielarskich zalicza się: korzeń żeń-szenia właściwego, zwanego też żeń-szeniem azjatyckim (Panax ginseng); korzeń żeń-szenia pięciolistnego, znanego również jako żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolius);
korzeń eleuterokoka kolczastego, znanego szerzej pod nazwą żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus);
korzeń witanii ospałej, tzw. żeń-szeń indyjski, ashwagandha (Withania somnifera); kłącze różeńca górskiego (Rhodiola rosea).
8.3. NEUROKOSMETYKI
Przed kilkoma laty pojawił się w kosmetologii nowy termin – neurokosmetyk. Dyskusja na te‑ mat neurokosmetyków trwa już od 2007 r., począwszy od spotkania Nowojorskiego Towarzystwa Chemików Kosmetycznych (New York Society of Cosmetic Chemists). Neurokosmetyk to nietoksyczny produkt stosowany bezpośrednio na skórę, który wywiera wpływ na aktywność zakończeń nerwowych lub moduluje działanie neuroprzekaźników w skórze. Jego zadaniem jest „uspokoić skórę”, która w sposób widoczny reaguje na pobudzenie nerwowe, napięcie czy stres. Pod wpły‑ wem substancji aktywnych zawartych w takich kosmetykach można uzyskać efekt łagodzenia zaczerwienienia twarzy czy hamowania nadprodukcji łoju, ale także zmniejszenia skurczu mięśni mimicznych twarzy (zmarszczek) precyzyjnie w miejscu zaaplikowania. Wizjonerzy mają nawet nadzieję, że uda się wywołać reakcję centralnego układu nerwowego w odpowiedzi na miejscowe działanie neurokosmetyku.
Poszukiwania trwają, jednak już pojawiają się neurokosmetyki zawierające odprężający wyciąg z nasion tefrozji purpurowej (Tephrosia purpurea; INCI: Tephrosia Purpurea Seed Extract). Eks‑ trakt w tefrozji purpurowej jako produkt występujący w kosmetykach nosi też nazwę Neurophroline. Przykładem kosmetyku zawierającego wyciąg z tefrozji jest Perfecta Cera Naczynkowa, krem nawilżająco-odżywczy do twarzy na dzień SPF 20 (Dax Cosmetics).
Uwaga! Tefrozja purpurowa w kosmetykach bywa też nazywana dzikim indygo, prawdopodobnie z tłumaczenia angielskiej nazwy zwyczajowej tej rośliny – „wild indigo”. Natomiast w Polsce dzikie indygo to synonimiczna nazwa innej rośliny, tj. bratwy barwierskiej (Baptisia tinctoria), z korzenia której otrzymuje się wyciągi o zupełnie innym działaniu leczniczym (immunostymulującym).
Niektórzy specjaliści zaliczają do neurokosmetyków także preparaty kosmetyczne zawierające neuropeptydy (zob. str. 189).