100770566

ex mortuo

1.3. pacjent versus chory

Pojęcia pacjent i chory różnią się od siebie, choć w ramach codziennej praktyki medycznej, a nawet w literaturze odnoszącej się do prawa medycznego używane są wymiennie lub traktowane jako synonimy. Przez „pacjenta” należy rozumieć „osobę zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny” – art. 3 ust. 1 pkt 4 UoPP. Pacjentem nie jest osoba, która nie korzysta ze świadczeń zdrowotnych lub nie wyraziła pozytywnej woli odnośnie do rozpoczęcia procesu związanego z udzielaniem tego rodzaju świadczeń. Osoba, która cierpi na dolegliwości w obszarze zdrowia fizycznego lub psychicznego, ale nie korzysta lub nie nosi się z zamiarem skorzystania ze świadczeń zdrowotnych, jest jedynie osobą chorą Należy zaznaczyć, że jedynie osoby będące pacjentami korzystają z praw określonych w treści Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Na szczególną uwagę zasługuje status osób korzystających ze świadczeń realizowanych przez podmioty wykonujące działalność leczniczą lub osoby wykonujące zawody medyczne, które nie należą do kategorii świadczeń zdrowotnych sensu stricto. Do ostatniej kategorii należą czynności estetyczne, których bezpośrednim i głównym celem nie jest poprawa stanu zdrowia, a jedynie zmiana, polepszenie lub poprawa wyglądu zewnętrznego – tj. czynności estetyczne i kosmetyczne. W sytuacji, gdy czynności estetyczne bądź kosmetyczne realizowane są przez osoby wykonujące zawód lekarza lub lekarza dentysty, należy przyjąć, że mimo braku stricte leczniczego celu podejmowanych działań osoby im się poddające mają status pacjentów. Wynika to bezpośrednio z faktu, że czynność estetyczna lub kosmetyczna wykonywana jest przez lekarza bądź lekarza dentystę, którzy podlegają rygorom „pragmatyk zawodowych”, w tym przepisom Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Światowa Organizacja Zdrowia posługuje się definicją, która ujmuje zdrowie jako „kompletny, fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan człowieka, a nie tylko brak choroby lub kalectwa”10. Jakkolwiek definicja ta jest bardzo często przywoływana w literaturze dotyczącej udzielania świadczeń zdrowotnych, nie stanowi ona definicji legalnej, tj. obowiązującej w świetle przepisów prawa. Jednocześnie należy podkreślić, że aktualnie funkcjonuje około 120 różnych definicji zdrowia, co wskazuje na istnienie daleko idących wątpliwości co do ostatecznego kształtu owej definicji11 Pojmowanie zdrowia ma bezpośredni wpływ na kształt pojęcia „świadczenia zdrowotne”. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 10 UoDzL „przez świadczenia

10 Zob. T.B. Kulik, M. Latalski. Zdrowie publiczne. Wyd. Czelej, Lublin 2002.

11 Zob. J. Domaradzki. O definicjach zdrowia i choroby. Folia Medica Lodziensia 2013, 40/1: 5–29.

chory

zdrowotne należy rozumieć „(…) działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania”. Jakkolwiek definicja zdrowia jest rozległa i może podlegać szerokim interpretacjom, poprawa, zachowanie, ratowanie lub przywracanie zdrowia należy identyfikować z działaniami w obszarze zdrowia fizycznego i psychicznego, przy czym ostatnia zmienna powinna być identyfikowana z zaburzeniami i chorobami psychicznymi. W wielu przypadkach wykonanie świadczeń estetycznych prowadzi do poprawy zdrowia „psychicznego” rozumianego jako dobrostan i komfort psychiczny, co jednak nie pozostaje w związku ze zdrowiem psychicznym sensu stricto Ty m samym świadczenia estetyczne i kosmetyczne należy identyfikować ze świadczeniami medycznymi ze względu na status osób, które podejmują się ich wykonania, niemniej w przeważającej mierze nie mają one świadczeń zdrowotnych w rozumieniu UoDzL.

Bez względu na bezpośredni cel i charakter działań podejmowanych przez osoby wykonujące medyczne zawody regulowane, w tym w szczególności zawód lekarza i lekarza dentysty, podstawą wykonania świadczenia zdrowotnego lub medycznego (niemającego bezpośredniego celu leczniczego) jest umowa o leczenie, która należy do kategorii umów nienazwanych. W zależności od celu zaplanowanych i podejmowanych czynności umowa o leczenie może być umową starannego działania lub umową rezultatu. Oznacza to, że w zależności od rodzaju świadczeń, jakim ma zostać poddany pacjent, osoba wykonująca czynność leczniczą bądź medyczną zobowiązana jest do dołożenia należytej staranności lub osiągnięcia rezultatu, którego oczekuje pacjent.

Przykład Do lekarza kardiologa zgłasza się pacjent, u którego główną dolegliwością są zaburzenia rytmu serca. Decydując się na skorzystanie z usług lekarza X, pacjent zawiera z nim umowę o leczenie, która ma charakter umowy o należytą staranność. Oznacza to, że obowiązkiem lekarza jest dołożenie należytej staranności w procesie leczenia, przez co należy rozumieć wykorzystanie dostępnych na daną chwilę i zgodnych z aktualnym stanem wiedzy medycznej metod i środków postępowania, których wykorzystanie ma wpłynąć na osiągnięcie efektu w postaci polepszenia lub poprawy stanu zdrowia. Jednocześnie lekarz nie jest zobowiązany do osiągnięcia ściśle określonego rezultatu, tj. spełnienia oczekiwań pacjenta lub osiągnięcia efektu w postaci jednoznacznej poprawy stanu zdrowia.

Przykład

Do lekarza wykonującego zabiegi estetyczne zgłasza się pacjent w celu przeprowadzenia teleangiektazji rumienia w obrębie policzków. Zabieg nie ma celu leczniczego, a jego wykonanie wiąże się z poprawą wyglądu pacjenta.

W tej sytuacji pacjent zawiera z lekarzem umowę rezultatu, co oznacza, że lek arz zobowiązuje się do osiągnięcia efektu oczekiwanego przez pacjenta przy jednoczesnym zachowaniu należytej staranności wykonywania tego rodzaju zabiegów.

Do umowy o leczenie będącej umową starannego działania stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego odnoszące się do umowy zlecenia (art. 734––751 k.c.), natomiast do umowy o leczenie nakierowanej na osiągnięcie rezultatu odpowiednie zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy o dzieło (art. 627–646 k.c.) (patrz tabela 1.2).

Zawarcie umowy o leczenie nie wymaga szczególnej formy (np. pisemnej). Do formalnego zawarcia umowy między lekarzem a pacjentem dochodzi w momencie, w którym osoba chora uzyskuje status pacjenta i wyraża wolę skorzystania z usług określonego podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Sama realizacja przedmiotu umowy odbywa się na podstawie świadomej zgody pacjenta, której wyrażenie musi poprzedzić przekazanie przez lekarza informacji przedkontraktowej – tj. informacji określonej w treści art. 31 ust. 1 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (UoZL). Pozyskanie informacji w zakresie wskazanym w treści art. 31 ust. 1 UoZL stanowi podstawę złożenia przez pacjenta świadomego oświadczenia o zgodzie, które odgrywa rolę „przejęcia” przez pacjenta ryzyka związanego z planowaną czynnością leczniczą/medyczną, a także uchyla bezprawność wynikającą z naruszenia nietykalności cielesnej, integralności cielesnej, „okaleczenia”, będących skutkiem zgodnego z aktualnym stanem wiedzy medycznej postępowania leczniczego bądź medycznego.

Przez należytą staranność, do której lekarz zobowiązany jest w trakcie wykonywania czynności leczniczych i medycznych, należy rozumieć wykorzystanie zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej wszelkich dostępnych w danej chwili i miejscu środków oraz metod postępowania diagnostycznego, leczniczego, rehabilitacyjnego. Do kwestii należytej staranności odnosiły się wielokrotnie sądy polskie zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i karnego.

W orzeczeniu z 19 marca 2015 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi12 podkreślił, że „Jeżeli zachowanie lekarza (…) odbiega na niekorzyść od przyjętego, abstrakcyjnego wzorca postępowania lekarza, przemawia to za jego winą w razie wyrządzenia szkody. Wzorzec jest budowany według obiektywnych kryteriów takiego poziomu fachowości, poniżej którego postępowanie danego lekarza należy ocenić negatywnie. Właściwy poziom fachowości wyznaczają wspomniane powyżej

12 Orzeczenie SA w Łodzi z 19.03.2015 r., sygn. IACa 1219/14.

Tabela 1.2. Umowa-zlecenie a umowa o dzieło

Umowa-zlecenie – umowa o należytą staranność

Do umowy o należytą staranność stosuje się odpowiednio przepisy Ustawy – Kodeks cywilny dotyczące zlecenia. Osoby wykonujące zawody medyczne nie są rozliczane z osiągniętego efektu, a jedynie ze staranności, której wynikiem ma być efekt w postaci polepszenia stanu zdrowia lub wyleczenie.

Czynności podejmowane w ramach umowy należytej staranności mają charakter stricte leczniczy/ /terapeutyczny.

Wśród czynności leczniczych należy wyróżnić grupę leczniczych czynności nieterapeutycznych, których wykonanie nie prowadzi bezpośrednio do osiągnięcia celu leczniczego, ale wiąże się z osiągnięciem korzyści leczniczej dla osoby, która jest jej poddawana lub innej osoby (np. zabieg przerwania ciąży w związku z koniecznością ratowania życia matki dziecka; zabieg pobrania narządów ex mortuo w celu przeszczepienia ich żywemu biorcy).

Biorąc pod uwagę charakter świadczeń zdrowotnych, czynności mające na celu ich wykonanie identyfikowane są w niniejszej monografii z czynnościami leczniczymi.

Umowa o dzieło – umowa rezultatu

Do umowy rezultatu stosuje się odpowiednio przepisy Ustawy –Kodeks cywilny dotyczące umowy o dzieło. Przepisy dotyczące umów o dzieło stosuje się do czynności/zabiegów, których celem jest poprawa, polepszenie lub zmiana wyglądu.

Czynności estetyczne nakierowane na osiągnięcie rezultatu nie mają co do zasady charakteru świadczeń zdrowotnych, a co za tym idzie –celu leczniczego.

Biorąc pod uwagę charakter świadczeń stricte estetycznych i kosmetycznych, czynności mające na celu ich wykonanie identyfikowane są w niniejszej monografii z czynnościami medyc znymi.

Czynności mieszane – łączące w sobie cel leczniczy i zobowiązanie rezultatu, zmierzające do poprawy wyglądu. Przykładem są medyczne czynności rekonstrukcyjne mające na celu odtworzenie funkcji fizjologicznych z jednoczesnym przywróceniem pierwotnego wyglądu (np. rekonstrukcja po urazie traumatologicznym).

Od czynności leczniczych i medycznych należy odróżnić czynności lekarskie, których wykonanie wiąże się bezpośrednio lub pośrednio z udzielaniem świadczeń zdrowotnych lub wykonywaniem zabiegów estetycznych i kosmetycznych, niemniej ich realizacja nie ma bezpośredniego związku z ingerencją w organizm ludzki przez wniknięcie w ciało człowieka z naruszeniem integralności cielesnej, wniknięcie w ciało ludzkie bez naruszenia integralności cielesnej (np. RTG, USG, laseroterapia) lub wniknięcie przez wdrożenie terapii z wykorzystaniem produktów leczniczych, wyrobów medycznych, suplementów diety i środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Przykładem czynności lekarskich jest wystawianie zaświadczeń, orzeczeń, recept, zleceń i skierowań.

pacjenci małoletni

W odniesieniu do pacjentów małoletnich reguły dotyczące wyrażania zgody i sprzeciwu należy zróżnicować w zależności od przedziału wiekowego, do którego należy pacjent. Pacjenci, którzy nie ukończyli 16. roku życia, nie mogą podejmować żadnych decyzji dotyczących udzielania świadczeń zdrowotnych, w tym świadczeń zwykłych, przy których ryzyko wystąpienia negatywnych następstw jest minimalne. Z kolei w odniesieniu do pacjentów należących do grupy wiekowej 16–18 lat zgoda na udzielenie świadczeń zdrowotnych musi zostać wyrażona zarówno przez pacjenta, jak i inny podmiot uprawniony do współdecydowania z pacjentem.

Warto wiedzieć Zarówno UoPP, jak i UoZL „podwyższają” wiek pacjenta uprawnionego do współdecydowania o wykonaniu świadczeń zdrowotnych w porównaniu z wiekiem, którego ukończenie jest zgodnie z k.c. wymagane do zawierania umów w zakresie drobnych bieżących spraw. Jak wspomniano wcześniej, pacjent, który ukończył 13. rok życia, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, a co za tym idzie – może zawierać umowy dotyczące drobnych bieżących spraw życia codziennego. Umowa o leczenie dotycząca wykonania zwykłych czynności medycznych, na przykład przeprowadzenia badania przedmiotowego i podmiotowego pacjenta, który zgłasza się z dolegliwościami o charakterze typowej infekcji związanej z chłodną porą roku, stanowi teoretycznie drobną bieżącą sprawę życia codziennego. Biorąc pod uwagę specyfikę udzielania świadczeń zdrowotnych, przepisy regulujące zasady udzielania świadczeń zdrowotnych „podwyższają” wiek pacjenta z 13 do 16 lat, pozwalając mu dopiero po ukończeniu tego wieku na współdecydowanie o wdrożeniu lub zaniechaniu czynności medycznych. Z kolei pacjent, który nie ukończył 16 lat, nie ma prawa do współdecydowania w procesie medycznym, co wynika z niewystarczającego stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego. O ile pacjent, który ukończył 13 lat, może zgodnie z k.c. składać wiążące oświadczenia woli odnośnie do zawarcia umowy (np. sprzedaży biletów MPK, środków higienicznych, materiałów biurowych), o tyle nawet współdecydowanie o wykonaniu bądź zaniechaniu zwykłego świadczenia zdrowotnego jest uzależnione od skończenia 16 lat, który to wiek identyfikuje się z wystarczającym poziomem rozwoju niezbędnego do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej świadczeń zdrowotnych.

Schematy postępowania dotyczące pacjentów poniżej 16. roku życia, wobec których mają zostać wykonane czynności zwykłego ryzyka.

U pacjenta poniżej 16. roku życia wymagane jest podjęcie świadczeń zdrowotnych zwykłego ryzyka.

TAK

Zgodę/sprzeciw co do wykonania czynności może wyrazić przedstawiciel ustawowy pacjenta lub jego opiekun faktyczny. Zgodnie z art. 32 ust. 3 UoZL, jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania osoby małoletniej, zgodę na przeprowadzenie badania może wyrazić także opiekun faktyczny.

Przedstawicielem ustawowym małoletniego jest osoba, której obowiązek opieki wynika z przepisów prawa (krio). Przedstawicielami ustawowymi dziecka są co do zasady jego rodzice. W sytuacji, gdy rodzice dziecka zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub nie żyją, przedstawicielem ustawowym dziecka jest opiekun ustanowiony przez sąd opiekuńczy (np. babcia, rodzic zastępczy). Opiekunem faktycznym dziecka jest osoba, która sprawuje opiekę nad małoletnim pacjentem, mimo że nie posiada ustawowego obowiązku w tym zakresie. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 UoPP przez opiekuna faktycznego należy rozumieć „(…) osobę sprawującą, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga”. Opiekunem faktycznym może być między innymi babcia, rodzeństwo, opiekunka zatrudniona do opieki nad dzieckiem. Należy podkreślić, że choć opiekunem faktycznym może być osoba, która nie ukończyła 18 lat, zgodę na badanie małoletniego dziecka może wyrazić jedynie opiekun faktyczny będący osobą pełnoletnią.

Przez pojęcie badania, użyte w treści wyżej cytowanego art. 32 ust. 3 UoZL, należy rozumieć każdą czynność (profilaktyczną, diagnostyczną, leczniczą), której wykonanie nie wiąże się z podwyższonym ryzykiem dla zdrowia pacjenta. W odniesieniu do czynności diagnostycznych badaniem, które nie stanowi zwiększonego ryzyka, jest każda czynność, której wykonanie nie wiąże się z bezpośrednim naruszeniem integralności cielesnej poprzez naruszenie powłok organizmu lub wniknięcie w ciało pacjenta z jednoczesnym naruszeniem integralności fizycznej i zwiększeniem ryzyka wystąpienia potencjalnych negatywnych następstw. Przykładem zwykłych badań diagnostycznych, które mogą zostać wykonane na podstawie zgody opiekuna faktycznego, są między innymi: badanie moczu, śliny, badanie cytologiczne, pobranie wymazu ze śluzówki policzka, badanie RTG, USG. W opinii autorki do czynności diagnostycznych zwykłego ryzyka należy zaliczyć również zabieg pobrania krwi. Choć czynność tego rodzaju wiąże się z naruszeniem integralności cielesnej i wniknięciem w ciało pacjenta, zarówno powszechność wykonywania tej czynności, jak i minimalne ryzyko występowania negatywnych następstw pozwalają przyjąć, że zabieg ten należy kategoryzować jako czynność zwykłą, która wymaga wyrażenia zgody w formie ustnej, a nawet dorozumianej (np. zgodę na pobranie

krwi można wyrazić poprzez wyciągnięcie ręki w kierunku osoby wykonującej zabieg).

Opiekun faktyczny nie jest uprawniony do wyrażania zgody/sprzeciwu co do przeprowadzenia u małoletniego świadczeń zdrowotnych podwyższonego ryzyka (zabiegów operacyjnych, czynności diagnostycznych podwyższonego ryzyka).

U pacjenta poniżej 16. roku życia wymagane jest podjęcie świadczeń zdrowotnych zwykłego ryzyka, a z przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym dziecka nie można się skontaktować.

TAK

Świadczenia zwykłego ryzyka mogą zostać wykonane bez uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego/opiekuna faktycznego. W myśl art. 32 ust. 8

UoZL: „Jeżeli pacjent (…) nie ma przedstawiciela ustawowego ani opiekuna faktycznego albo porozumienie się z tymi osobami jest niemożliwe, lekarz po przeprowadzeniu badania może przystąpić do udzielania dalszych świadczeń zdrowotnych dopiero po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego”. Oznacza to, że o ile czynności zwykłego ryzyka mogą zostać wykonane bez zgody podmiotu uprawnionego do jej wyrażenia, o tyle w przypadku niemożności skontaktowania się z przedstawicielami ustawowymi pacjenta czynności innego rodzaju mogą zostać przeprowadzone po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.

Przykład 14-letni pacjent zgłasza się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w związku z ostrym bólem brzucha. Pacjent jest sam, a z rodzicami dziecka nie można się w żaden sposób skontaktować. W takiej sytuacji lekarz powinien przeprowadzić badanie mające na celu ocenę stanu zdrowia pacjenta.

W indywidualnej dokumentacji medycznej lekarz powinien zamieścić adnotację, której przykładowy wzór zamieszczono poniżej: „Świadczenie zdrowotne w postaci ………………… (nazwa czynności) zostało udzielone bez zgody uprawnionego podmiotu w związku z uzasadnionym podejrzeniem wystąpienia negatywnych następstw dla życia/zdrowia pacjenta w przypadku odstąpienia od wykonania czynności”.

Data i podpis lekarza

O wykonaniu czynności medycznych lekarz powinien poinformować przedstawicieli ustawowych dziecka, jego opiekunów faktycznych lub sąd opiekuńczy (art. 34 ust. 7 w związku z art. 32 ust. 8 UoZL).

do wyrażania zgody i sprzeciwu na udzielenie świadczeń zdrowotnych

U pacjenta poniżej 16. roku życia wymagane jest podjęcie świadczeń zdrowotnych zwykłego ryzyka, a obecni przy dziecku rodzice składają odmienne oświadczenia odnośnie do podjęcia czynności medycznych (ojciec dziecka zgadza się na ich wykonanie, matka kategorycznie wyraża sprzeciw).

TAK

Każdy z rodziców ma identyczne prawo do reprezentowania osoby dziecka, w tym do podejmowania decyzji w jego imieniu. Zasada ta nie obowiązuje w odniesieniu do sytuacji, w której jeden z rodziców ma ograniczoną władzę rodzicielską lub został jej pozbawiony. Gdy chodzi o sprawy „istotne dla dziecka”, rodzice mają obowiązek podjąć wspólną decyzję. Zgodnie z art. 97 § 1 i 2 krio, „Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w przypadku braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy”. Przez sprawy istotne dla dziecka należy rozumieć wszystkie okoliczności, których zaistnienie może wpłynąć znacząco na zmianę sytuacji dziecka lub spowodować zwiększone ryzyko dla jego interesów bądź osoby. Są to między innymi decyzje dotyczące: wyboru szkoły, długich wyjazdów zagranicznych w trakcie trwania roku szkolnego, zmiany miejsca zamieszkania i pobytu, leczenia podwyższonego ryzyka. W jednym z wyroków SN podkreślił, że do spraw istotnych dla dziecka należy zaliczyć podejmowanie decyzji dotyczących sposobu leczenia poważniejszej choroby161. Termin „poważniejsza choroba” jest dość lakoniczny. W opinii autorki należy go identyfikować nie tyle z rodzajem schorzenia, ile ze specyfiką czynności medycznych podejmowanych wobec małoletniego. W sytuacji, gdy leczenie dziecka wiąże się jedynie z koniecznością wykonania czynności zwykłego ryzyka, ich przeprowadzenie może odbywać się na podstawie zgody jednego z rodziców lub zgody jednego z przedstawicieli ustawowych wyznaczonych przez sąd.

U pacjenta poniżej 16. roku życia wymagane jest podjęcie świadczeń zdrowotnych zwykłego ryzyka, a rodzice składają odmienne oświadczenia odnośnie do podjęcia czynności medycznych (ojciec dziecka zgadza się na ich wykonanie, matka kategorycznie wyraża sprzeciw), przy czym jedno z rodziców nie jest obecne przy dziecku. Matka, która wyraża sprzeciw, przekazuje powyższą informację telefonicznie.

TAK

Jak wspomniano w punkcie 3, jeśli wobec pacjenta mają zostać wykonane czynności zwykłego ryzyka, zgodę/sprzeciw co do ich wykonania może wyra-

161 Orzeczenie SN z 6.02.1969 r., sygn. V KRN 728/68, OSNPG nr 6, poz. 91.

zić jeden z rodziców dziecka, który posiada nieograniczoną władzę rodzicielską. Jednocześnie należy zaznaczyć, że zarówno zgoda, jak i sprzeciw mogą zostać wyrażone jedynie w trakcie osobistego kontaktu podmiotów uprawnionych do podjęcia decyzji z lekarzem. W prezentowanym przypadku zgoda ojca stanowi wystarczającą podstawę podjęcia wobec małoletniego planowanych świadczeń zdrowotnych. Wyjątek od konieczności wyrażenia zgody na świadczenie zdrowotne podczas osobistego kontaktu rodziców z lekarzem są świadczenia zdrowotne udzielane z wykorzystaniem teleinformatycznych środków przekazu.

Warto wiedzieć

Rodzic, który posiada pełną władzę rodzicielską, ale widuje dziecko sporadycznie, na przykład w terminach ściśle wskazanych przez sąd rodzinny, ma identyczne prawo do podejmowania decyzji dotyczących leczenia dziecka jak rodzic, u którego dziecko przebywa na stałe. Ograniczenie możliwości decyzyjnych odnosi się wyłącznie do rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej lub gdy ich władza została ograniczona w zakresie podejmowania decyzji dotyczących leczenia.

Warto wiedzieć

Zgodnie z art. 32 ust. 3 UoZL: „Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania dziecka, zgodę na przeprowadzenie badania może wyrazić także opiekun faktyczny”. Posługując się argumentacją a contrario, należy przyjąć, że wykonanie każdego świadczenia, które nie jest czynnością zwykłego ryzyka, wymaga zgody podmiotu posiadającego szersze kompetencje, tj. przedstawiciela ustawowego dziecka.

Od powyższej zasady, stanowiącej regułę w kontekście wyrażania zgody w imieniu małoletniego, obowiązują wyjątki, z których najbardziej istotnym jest możliwość wyrażania zgody przez opiekuna faktycznego dziecka na szczepienia obowiązkowe i zalecane.

Mimo że świadczenie zdrowotne w postaci szczepienia należy identyfikować z czynnością podwyższonego ryzyka, zgodę na ich wykonanie może wyrazić nie tylko przedstawiciel ustawowy, ale również opiekun faktyczny. Trzeba zaznaczyć, że opiekunem faktycznym, który jest uprawniony do wyrażania zgody na wykonanie szczepienia, pozostaje wyłącznie opiekun sprawujący stałą opiekę nad pacjentem (np. babcia, która opiekuje się dzieckiem podczas nieobecności rodziców pracujących poza granicami kraju), a nie osoba mająca okazjonalny kontakt z dzieckiem (np. opiekunka wynajmowana sporadycznie przez rodziców dziecka „na godziny”). Zasady dotyczące wyrażania zgody i sprzeciwu na szczepienia obowiązkowe i zalecane zostały szczegółowo omówione w rozdziale poświęconym tematyce szczepień.