Spistreci
Klasa: Cyanophyceae – sinicowe, cyjano towe
Rz d: Chroococcales – chrookokowce
Przedstawiciele: Gloeocapsa sp.
Gomphosphaeria aponina
Microcystis aeruginosa
Rz d: Oscillatoriales – drgalnicowce
Przedstawiciele: Lyngbya sp.
Oscillatoria sp.
Phormidium sp.
Spirulina sp.
Rz d: Nostocales – trz sid owce
Przedstawiciele: Anabaena sp.
Aphanizomenon os-aquae
Gloeotrichia natans
Nostoc commune
3. wiczenia proponowane do wykonania
Rz d: Chroococcales – chrookokowce
1. Obserwacja komórek kulistych, u o onych lu no w koloniach na przyk adzie
Microcystis aeruginosa (fot. 5).
Z przygotowanego materia u wykonaj mokry preparat mikroskopowy. Zaobserwuj kolonie mniej lub bardziej kuliste, soczewkowate, s abo wyd u one z wyra nymi wolnymi przestrzeniami barwy br zowej. Zwró uwag na komórki kuliste lub elipsoidalne i ich galaretowate bezbarwne otoczki wykszta caj ce si dooko a kolonii, „brzeg” szeroki na 5–10 μ m.
Narysuj kolonie Microcystis aeruginosa i zaznacz komórki kuliste (z licznymi aerotopami), u o one lu no lub g sto w bezkszta tnych lub wyd u onych koloniach.
* Microcystis aeruginosa nale y do sinic, u których stwierdzono obecno wakuol gazowych i charakteryzuj cych si dodatni p awno ci , dzi ki temu tworzy przypowierzchniowe zakwity (we wszystkich porach roku, z wyj tkiem zimy) w wodach zeutro zowanych, ciep ych i dobrze na wietlonych. Optymalnie rozwija si w temperaturze ok. 20°C. Gatunek zwi zany z epilimnionem, cz sty w p ytkich i g bokich zbiornikach strefy umiarkowanej (Bucka & Wilk-Wo niak 2007).
2. Obserwacja nieregularnie kulistych lub elipsoidalnych kolonii u Gomphosphaeria aponina (fot. 6).
Fot. 6. Gomphosphaeriaaponina
Ze wie ego materia u wykonaj mokry preparat mikroskopowy. Zaobserwuj kolonie nieregularnie kuliste lub eliptyczne, otoczone bezbarwn , grub os on galaretowat ; komórki jajowate lub maczugowate, niebieskozielone, oliwkowozielone, z wyra nymi os onami, osadzone na grubych, pseudodychotomicznie rozgaziaj cych si , galaretowatych stylikach.
Narysuj i zaznacz: kolonie kuliste, owalne, jajowate lub nieregularne.
* Gomphosphaeria aponina wyst puje w planktonie lub mi dzy innymi glonami w litoralu jezior, bagnach i torfowiskach oraz w wodach s onawych i ciep ych ród ach (Pli ski & Komárek 2007).
6. Glony i sinice
3. Budowa plechy typu nici centralnej na przyk adzie gatunków z rodzaju Ceramium (fot. 18).
Fot. 18. Ceramium sp.
Z przygotowanego materia u zielnikowego wykonaj rysunek plechy Ceramium rubrum (zwró uwag na widlaste zako czenie plechy i w pe ni okorowane ga zki) oraz Ceramium tenuicorne (pami taj o ga zkach okorowanych tylko w w z ach i charakterystycznie zako czonych szczytowych partiach odga zie ).
* Ceramium rubrum i Ceramium tenuicorne – gatunki obj te cz ciow ochron gatunkow w Polsce w latach 2004–2012 na podstawie Rozp. Min. rod. z dnia 8 lipca 2004 r. (Dz.U. Nr 168, poz. 1764). Ceramium rubrum tworzy ciemnozielone do czerwonych plech rozga zionych dychotomicznie, natomiast Ceramium tenuicorne – gatunek kosmopolityczny o czerwonej barwie plechy wyst puje zarówno w wodach morskich, jak i s onawych, a w Zatoce Botnickiej spotykany przy zasoleniu 1 PSU (Bergström i in. 2003).
4. Budowa plechy typu nici centralnej na przyk adzie rurecznicy – Polysiphonia sp. (fot. 19).
Fot. 19. Rurecznica – Polysiphoniasp.
Z przygotowanego materia u konserwowanego wykonaj mokry preparat, a nast pnie rysunek plechy rurecznicy. Zaznacz: o g ówn i odga zienia boczne, komórki okorowania, karposporo ty.
* Polysiphonia – rurecznica, morskie gatunki (niektóre osi gaj d ugo do 30 cm) o czerwonej charakterystycznej plesze przytwierdzonej ryzoidami do skalistego pod o a, wyst puj ce tak e na ma ach lub innych glonach.
Rz d: Nemaliales – nemalionowce
Krasnorosty z tego rz du wykszta caj jedno- lub wieloosiow plech .
5. Budowa plechy typu kaskady na przyk adzie widlika zaostrzonego – Furcellaria lumbricalis (fot. 20).
Fot. 20. Widlik zaostrzony – Furcellaria lumbricalis
Z przygotowanego materia u konserwowanego (materia pochodzi z Morza Ba tyckiego) wykonaj rysunek plechy widlika. Na rysunku zaznacz: pokrój plechy rozga zionej dychotomicznie, zaostrzone na ko cach górne odcinki plechy oraz chwytniki.
* Furcellaria lumbricalis – widlik zaostrzony, krasnorost o plesze li ciastej, chrz stkowatej, przyczepionej do pod o a licznymi, rozga zionymi chwytnikami, tworz cego ki wodorostów porastaj cych kamienie zanurzone w wodzie. Plecha koloru czarnobr zowego, w stanie wie ym czerwonobrunatna, czerniej ca przy wysychaniu. Gatunek morski znosz cy niskie zasolenie, rozpowszechniony na pó kuli pó nocnej, okre lany jako krasnorost pó nocny Oceanu Atlantyckiego. W Morzu Ba tyckim tworzy w sublitoralu na g boko ci od 3 do 30 m ki widlika b d ce siedliskiem dla bezkr gowców i miejscem tar a (Kersen i in. 2017). Plechy widlika wykorzystywane s w przemy le spo ywczym jako dangar, jest te surowcem do produkcji karagenu.
3. Obserwacja dychotomicznie rozga zionej plechy w jednej p aszczy nie i wzniesionej do góry na przyk adzie Dictyota dichotoma – diktjoty widlastej (fot. 42).
Fot. 42. Diktjota widlasta – Dictyotadichotoma
Z przygotowanego materia u zielnikowego i konserwowanego wykonaj rysunek ta mowatej, dychotomicznie rozga zionej plechy wymienionego gatunku. Na rysunku zaznacz: ta mowat , dychotomicznie rozga zion i przymocowan do pod o a chwytnikami plech oraz zaokr glone komórki wierzcho kowe znajduj ce si na ko cowych odga zieniach plechy.
* Powierzchnia plechy u Dictyota dichotoma – diktjoty widlastej jest pokryta k pkami zazwyczaj bezbarwnych wielokomórkowych w osków. Przemiana pokole ma charakter izomor czny. Jednokomorowe sporangia s zazwyczaj rozrzucone lub zebrane w grupy na powierzchni diploidalnej ro liny. W cyklu yciowym dominuje gameto t, a sporo t ma posta niewielkiej, trudnej do rozpoznania plechy.
Rz d: Laminariales – listownicowce
Do tego rz du nale brunatnice wyst puj ce w morzach zimnych obu pó kul (w pasie wybrze y nie zamarzni tych, zazwyczaj poni ej strefy p ywów), o heteromor cznej przemianie pokole i dominacji sporo tu. Wi kszo gatunków jest wieloletnia – sporo ty yj od dwóch do kilkunastu lat, a fylloid ulega co roku regeneracji.
Heteromor czna przemiana pokole na przyk adzie listownicy cukrowej –Laminaria saccharina: –gameto t jest ma y, sk ada si z kilku komórek i ma posta nitkowat (morfologicznie bardzo ró ni si od wysoko zorganizowanego sporo tu); –w l gniach tworz si komórki jajowe, a w plemniach dwuwiciowe plemniki; –oogamia przebiega w wodzie; –zygota dziel c si mitotycznie daje pocz tek diploidalnej plesze tkankowej; –haploidalne zoospory (dziel c si mejotycznie) tworz si w mejosporangiach, powstaj z nich niewielkie gameto ty.
4. Obserwacja nitkowatych plechy brunatnic na przyk adzie gatunków z rodzaju Chorda (fot. 43).
43. Struna witkowata – Chorda lum
Z przygotowanego materia u zielnikowego i konserwowanego wykonaj rysunek nitkowatych plech gatunków Chorda lum i Chorda tomentosa. Ogl daj c okaz struny witkowatej (Chorda lum) zwró uwag na powierzchni pokryt krótkimi bezbarwnymi w oskami, natomiast u gatunku Chorda tomentosa zaobserwuj powierzchni pokryt d ugimi, z otobrunatnymi w oskami.
5. Obserwacja plechy tkankowej (parenchymatycznej) na przyk adzie listownicy cukrowej – Laminaria sp. (fot. 44).
Fot. 44. Listownica cukrowa – Laminaria saccharina
Z przygotowanego materia u zielnikowego wykonaj rysunek plechy Laminaria sp. Zwró uwag na wielko plechy i ogólny pokrój. Narysuj:
a) chwytniki (ryzoidy), bardzo rozga zione, za pomoc których ro liny przymocowuj si do pod o a, b) niby odyg (kauloid), c) nibyli cie (fylloidy).
6. Glony i sinice