Spis treści
2. Autoimmunologiczne choroby tkanki łącznej
Aleksandra Dańczak-Pazdrowska, Adriana Polańska
3.
4. Fotoprotekcja – charakterystyka
Anna Błaszczyk, Dorota Jenerowicz
Pacjentkę skierowano do Kliniki Chorób Tropikalnych i Pasożytnicznych, gdzie po przeprowadzonej diagnostyce została przeleczona w kierunku larwy wędrującej. Niestety po zakończeniu terapii nie uzyskano poprawy klinicznej. Zmiany nadal występowały w okolicach zgięciowych obu stawów łokciowych i zaczęły pojawiać się kolejne na grzbietach dłoni.
Wykonano badanie w kierunku Borrelia burgdorferi metodą Western Blot i uzyskano w klasie IgM i IgG wyniki ujemne. Badanie mykologiczne bezpośrednie, hodowla oraz badanie przy użyciu lampy Wooda dały ujemne wyniki. Z uwagi na brak poprawy po leczeniu zewnętrznym silnymi glikokortykosteroidami pobrano wycinek do badania histopatologicznego. Wynik badania był jednoznaczny i potwierdził przypuszczenia kliniczne Granuloma annulare (ryc. 1.1).
Rycina 1.1. Ognisko granuloma annulare u pacjentki w okolicy zgięcia łokciowego.
Rycina 2.3.
Toczeń rumieniowaty krążkowy. Postać rozsiana.
Szczególną odmianą choroby jest postać obrzękowa (LET – lupus erythematosus tumidus), która pojawia się po ekspozycji na promieniowanie słoneczne, ma charakter nacieczonych, rumieniowo-obrzękowych ognisk o gładkiej powierzchni i ustępuje bez bliznowacenia. Odmiana ta bywa niekiedy kwalifikowana jako odmienna podgrupa – toczeń skórny przemijający (ILE – intermittent lupus erythematosus). Wyróżnia się również zespół nakładania LE i liszaja płaskiego. Zaburzeniem wpisanym w aktualne kryteria kwalifikacyjne jest rozlana, niebliznowaciejąca utrata włosów skóry głowy o charakterze telogenowym. Włosy są cienkie i łamliwe. Wykluczyć należy inne przyczyny łysienia, np. łysienie androgenowe, plackowate czy bliznowaciejące.
Rycina 2.7.
Twardzina układowa. Blizny na opuszkach palców.
Skóra staje się żółtawa, napięta, błyszcząca, gładka, pozbawiona mieszków włosowych i jest ściśle związana z leżącymi poniżej tkankami. Włóknienie skóry palców rąk doprowadza do przykurczów dermatogennych i utrudnionej ruchomości w stawach. W zakresie opuszek palców rąk mogą się pojawić drobne, trudno gojące się owrzodzenia, które ostatecznie pozostawiają niewielkie zagłębione blizny (ryc. 2.7).
Owrzodzenia mogą być również zlokalizowane po stronie grzbietowej rąk, często ponad stawami. W takich przypadkach sugeruje się ich związek z urazami. Stopniowo dochodzi do resorpcji paliczków dystalnych, co prowadzi do zniekształcenia paznokci, które ulegają pogrubieniu, skróceniu i zakrzywieniu i bywają określane mianem paznokci typu papuziego dzioba (parrot beaking).
Typowym objawem są teleangiektazje. Mają one charakterystyczny kłębuszkowaty układ i najczęściej można je obserwować na skórze twarzy i rąk. Niekiedy stwierdza się wapnicę tkanek miękkich. Zazwyczaj nieco później niż zmiany w obrębie rąk dołączają się typowe cechy w zakresie twarzy. Należą do nich:
z ścieńczenie czerwieni wargowej,
z mikrostomia,
z promieniste bruzdy dookoła ust,
z zanik skrzydełek nosa.
Tabela 5.1. Podział psychodermatoz
Zaburzenia psychofizjologiczne – indukowane lub zaostrzane przez stres:
z Wyprysk
z Łuszczyca
z Łysienie
z Trądzik
z Pokrzywka
z Świąd
z Liszaj płaski
z Atopowe zapalenie skóry
Pierwotne zaburzenia psychiczne mające manifestację skórną:
z Obłęd pasożytniczy
z Dysmorfofobia
z Trichotillomania
z Zadrapania neurotyczne
z Dermatozy wywołane
z Zespół natręctw z kompulsywnym myciem rąk skutkującym dermatozą
Zaburzenia psychiczne wtórne do chorób dermatologicznych:
z Depresja
z Zaburzenia lękowe
Źródło: I. Makowska, A. Gmitrowicz: Psychodermatologia – pogranicze dermatologii, psychiatrii i psychologii. Psychiatr. Psychol. Klin. 2014, 14(2): 100–105; J. Szepietowski, P. Pacan, A. Reich i wsp.: Psychodermatologia. Akademia Medyczna, Wrocław 2012.
stanowi próbę wyjaśnienia interakcji między poszczególnymi organami, neurotransmiterami, hormonami i cytokinami. Badane są zależności między stresem i emocjami a regulacją układu nerwowego, immunologicznego i hormonalnego oraz ich wpływ na procesy zapalne i stan skóry.
Stres powoduje wzrost liczby i aktywację komórek tucznych, które uwalniają substancje wazoaktywne, nocyceptywne i prozapalne, co z kolei wpływa na zaostrzenie stanu zapalnego. Do stresorów zaliczamy czynniki fizyczne i psychologiczne, które stanowią obciążenie dla organizmu i wywołują reakcje obrony i mobilizacji. Czynniki fizyczne niekorzystnie działające na skórę to wilgoć, temperatura, promieniowanie UV, drażnienie mechaniczne i chemiczne. Negatywnie działające stresory psychologiczne to głównie: kryzys psy-