RECENZJA – FRAGMENTY
We Wstępie wyjaśniono, że recenzowana praca jest kontynuacją i rozwinięciem myśli zawartych w pracy o podobnym tytule, która została wydana ponad dekadę temu. Jednakże „Zarządzanie podmiotem leczniczym” pod redakcją naukową Pani Prof. Moniki Dobskiej stanowi dzieło w pełni oryginalne, z nowymi treściami.
Wskazano również grupę docelową, dla której przeznaczona jest ta praca i jest to przede wszystkim personel medyczny oraz managerowie podmiotów leczniczych.
System opieki zdrowotnej ma zasadnicze znaczenie dla podmiotu leczniczego, przede wszystkim ze względu na wyznaczanie reguł i poziomów finansowania świadczonych usług. Problematyka zmian w systemie opieki zdrowotnej definiowanych przez kolejne reformy została przedstawiona w ujęciu dyskursywnym, tj. ze wskazaniem poglądów różnych badaczy i obserwatorów na wprowadzane zmiany oraz rozwiązania funkcjonujące obecnie. Dużą wartością jest poszukiwanie przyczyn wprowadzanych zmian i objaśnianie ich czytelnikowi.
Usługi medyczne zostały również przeanalizowane z perspektywy współczesnej wiedzy o marketingu usług profesjonalnych. Rozważania i przedstawiona konceptualizacja produktu medycznego otwiera nowe poszerzone spojrzenie na podmiot świadczący usługi medyczne.
W publikacji podjęto także kluczowy w zarządzaniu podmiotem leczniczym problem osiągania wysokiej jakości usług. Objaśniono, czym jest jakość usługi w odniesieniu do usługi świadczonej przez podmiot leczniczy. Jest to o tyle istotne, że niska jakość i wiążące się z nią błędy w usługach medycznych niosą katastrofalne skutki, zdrowie ludzkie jest czymś czego nie sposób wycenić w pieniądzu.
Z kolei różne ujęcia konstruktu kultury organizacyjnej zostały przedyskutowane nie tylko literaturowo, ale zostały również twórczo rozwinięte. Poszerzony kontekst prezentacji tego zagadnienia przejawia się między innymi w uwzględnieniu kultury osobistej. Wskazano właściwe kierunki dla podmiotów medycznych w sferze kształtowania kultur y organizacyjnej, z których zasadniczym jest rozwijanie kultury usługowej spójnej z paradygmatem współczesnego marketingu relacji. Rozdział poświęcony problematyce przejścia od zarządzania jakością ku zarządzaniu wartością jest wizjonerską częścią książki, analizującą powszechnie akceptowane koncepcje nurtu zarządzania jakością.
W części poświęconej zarządzaniu zasobami podmiotu leczniczego punktem wyjścia jest zasób ludzki, który ma bezwzględnie pierwszoplanowe znaczenie w usługach profesjonalnych, jakimi są usługi lecznicze. Największa jednak uwaga jest skupiona na podmiocie kierownika jednostki usług leczniczych; jego profesjonalizm, wiedza, postawa i wyznawane wartości przesądzają o stanie świadczonych usług, jest to pierwszy czynnik krytyczny sukcesu organizacji usług leczniczych.
Z kolei rozważania dotyczące zarządzania finansami rozpoczynają się od analizy budżetów krajowych przeznaczanych na sektor opieki zdrowotnej. Objaśnione zostało pojęcie ryczałtu oraz sposoby jego naliczania. Wątek ten wpisuje się w prezentację cyrkulacji środków finansowych w systemie ochrony zdrowia. Zostały przedstawione podstawy analizy finansowej podmiotu usług leczniczych
wraz z systematyką wskaźników, które są wykorzystywane w tym obszarze. Rozdział zamyka gruntowna prezentacja dwóch ważnych narzędzi zarządczych, tj. zrównoważonej karty wyników oraz metody benchmarkingu.
Ostatni rozdział publikacji poświęcono zagadnieniom prawnym w funkcjonowaniu podmiotu usług leczniczych. Szczególna uwaga została zwrócona na prawa i ochronę usługobiorców, czyli pacjentów. Kolejnym zagadnieniem jest odpowiedzialność podmiotu świadczącego usługi lecznicze. Na końcu zaprezentowano niezwykle aktualną kwestię ochrony danych osobowych w palcówkach usług medycznych, została ona naświetlona w przystępny i wyczerpujący sposób.
Nie mam wątpliwości, że cel wyrażony we Wstępie został osiągnięty, książka posłuży personelowi i menedżerom medycznym jako bardzo cenna inspiracja oraz przewodnik w rozwijaniu świadczonych usług, a także podnoszeniu sprawności działania podmiotów leczniczych.
dr hab. Wiesław Urban, prof. nadzw.
/Li–1
Qj – współczynniki korygujące dotyczące spełniania określonych parametrów jakościowych.
Parametr Qj
Wzrost udziału świadczeń ambulatoryjnych w jednostkach sprawozdawczych za okres (i) w stosunku do okresu (i–1)
Skrócenie czasu pobytu w szpitalu w okresie (i) w porównaniu z okresem (i–1)
Wzrost przeciętnej wartości 1 hospitalizacji w jednostkach sprawozdawczych – parametr dla szpitali III i ogólnopolskiego poziomu
Wzrost współczynnika ponownych hospitalizacji w czasie krótszym niż 30 dni
Posiadanie ważnej akredytacji Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia w zakresie leczenia szpitalnego na pierwszy dzień okresu rozliczeniowego, dla którego wyznaczany jest ryczałt PZS
(…)
Spełniony w okresie obliczeniowym (i)
SUMA max Od –0,05 do 0,05
W przepisach końcowych zawarto informację, że do końca miesiąca następującego po miesiącu sprawozdawczym oddział Funduszu informuje świadczeniodawcę o wynikach wstępnej weryfikacji sprawozdania i obliczeniowej cenie jednostki rozliczeniowej, wynikającej z liczby sprawozdanych punktów i kwot ryczałtów miesięcznych. Obliczeniową cenę jednostki rozliczeniowej ustala się narastająco od początku okresu rozliczeniowego. Obliczeniowa cena jednostki rozliczeniowej służy do ustalenia kosztów świadczeń rozliczanych w ramach koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego oraz ustalania wysokości zwrotu kosztów z tytułu nieprawidłowej realizacji umo -
wy. Propozycję zawarcia umowy wraz z warunkami finansowania dyrektor oddziału Funduszu przedstawi szpitalowi zakwalifikowanemu do systemu zabezpieczenia do 15 maja 2017 roku. Podstawą do wyliczenia ryczałtu na pierwszy okres rozliczeniowy – od dnia 1 lipca 2017 roku do dnia 31 grudnia 2017 roku – jest wartość świadczeń udzielonych przez świadczeniodawcę w okresie od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku z zachowaniem proporcjonalności czasu. W tym okresie można było zaobserwować najniższy wskaźnik finansowania ze wszystkich lat. Nie ma wiec gwarancji, że wyliczenie to będzie wystarczające na pokrycie obecnych kosztów realizacji świadczeń.
kodeks etyczny i ideał służby społecznej, tracą znaczenie17. Negatywnym aspektem profesjonizmu jest także to, że roztacza on wokół wolnych zawodów rodzaj korporacyjnego hermetyzmu, czego niestosownym rozwinięciem stają się działania zmierzające do narzucenia i utrzymania monopolu świadczeń. Innym, równie niekorzystnym skutkiem jest izolowanie się od wymiaru publicznego, a więc likwidacja owego stałego punktu odniesienia, który niemal od zawsze był źródłem poczucia odpowiedzialności zarówno jednostkowej, jak i korporacyjnej za to, co publiczne, czyli wspólnotowe. Była to jednocześnie niekwestionowana racja uzasadniająca wyróżniony status społeczny zawodów zaufania publicznego. Dla lekarza przemienionego w eksperta, a tym bardziej dla lekarza zakontraktowanego jako menedżer zarządzający płaszczyzną odniesienia nie jest już sfera publiczna (ukształtowana jako swoisty splot uwarunkowań kulturowo-cywilizacyjnych), lecz rynek, wprawdzie branżowo wydzielony, ale jednak włączony w abstrakcyjny proces globalizacji. Ta zmiana odniesień sprawia, że działalność prowadzona przez zakłady opieki zdrowotnej jest traktowana i oceniana w kategoriach czystego biznesu, natomiast zaangażowana odpowiedzialność za przyszły zdrowostan populacji pacjentów została wyparta przez doraźne techniczno-efektywnościowe podejście do praktyki medycznej.
Na liście cech współcześnie przypisywanym usługom profesjonalnym oczywiście wprost nie wymienia się owej najszlachetniejszej motywacji, ale nie ma wątpliwości co do wygórowanych wobec tych usług wymagań. Niestety, nie ma jednego (jednoznacznego) kryterium pozwalającego precyzyjnie wyodrębnić tę grupę usług.
Dlatego poniżej przytoczono najważniejsze charakterystyki ich dotyczące18:
– Wysokie (najwyższe z możliwych) kwalifikacje zawodowe, których posiadanie zostało potwierdzone dyplomem akademickim oraz stopniami naukowymi.
– W odróżnieniu do innych zwodów usługowych, wprowadzony zostaje obowiązek zrzeszania się, to znaczy profesjonalista musi być członkiem organizacji samorządu zawodowego (korporacji).
– Usługi profesjonalne są zorientowane przede wszystkim, co nie znaczy wyłącznie, na obsługę sfery biznesu, z czego wyciąga się błędny wniosek o braku ich związku z sektorem publicznym (błędem jest więc sprowadzanie usługi profesjonalnej do B2B [B2B – business-to-business, transakcje pomiędzy dwoma lub więcej podmiotami gospodarczym, przyp. red.])19.
– Ponieważ świadczenie usługi przez profesjonalistę oznacza rozwiązywanie najczęściej bardzo ważnego dla usługobiorcy problemu, stąd ogromne znaczenie zaufania, jakim obdarza on wykonawcę.
– Zawód staje się swego rodzaju powołaniem, to znaczy wykonywaniem szczególnie społecznie wyróżnionej funkcji, dlatego etos profesjonalisty nie może być zdominowany przez biznes. – Uzasadnieniem wysokiego (można chyba powiedzieć: wygórowanego) etosu jest odpowiedzialność za sferę publiczną, spełniana i gwarantowana przez korporacyjny nadzór.
– Zastosowanie w tych usługach marketingu zwykle natrafia na opory, co można tłuma-
17 Zob. B.G. Gołębniak, Zmiany edukacji nauczycieli, Poznań–Toruń 2000, s. 115–116.
18 Więcej informacji na temat usług profesjonalnych można znaleźć w wydawanej od 1999 roku przez Katedrę Usług Akademii Ekonomiczną w Poznaniu serii pod red. K. Rogozińskiego Marketing usług profesjonalnych, w której każdy tom jest poświęcony innej problematyce.
19 Z powodu obowiązujących przepisów sprawa się skomplikowała, ponieważ o tym, kto jest przedstawicielem wolnych zawodów, rozstrzygają nie korporacje profesjonalistów, lecz urzędy skarbowe. Zatem w momencie, kiedy lekarz staje się przedsiębiorcą, tym bardziej warto przypomnieć nie tylko o jego zobowiązaniach wobec fiskusa, ale także o odpowiedzialności za zdrowie publiczne.
czyć dwojako. Po pierwsze tym, że profesjonaliści sięgają po nieodpowiednią jego wersję20. Z kolei wybór błędnej wersji marketingu nie tylko skupia uwagę na problemach zastępczych (np. czy wolno się reklamować czy nie), lecz, co gorsza, nie pozwala wypracować adekwatnego do działalności usługowej modelu zarządzania praktyką medyczną. Następny powód rezerwy wobec marketingu wynika z przekonania, że do wykonywania zawodu profesjonalisty wystarczą same kwalifikacje i kompetencje medyczne.
Zatem jeśli nawet większość osób wykonujących usługi profesjonalne (do lekarzy i prawników dołączyć powinna równie liczna grupa doradców do spraw: finansów, zarządzania, marketingu, designingu itp.) jest zaangażowana w obsługę biznesu, nie stanowi to wcale wystarczającej podstawy, aby całą tę branżę usług w sposób automatyczny włączyć do sfery B2B. Oznaczałoby to sprzeniewierzenie się wielowiekowej tradycji wolnych zawodów.
Przypomnijmy sobie, że bardzo wieloznaczne słowo professio oznacza mistrzostwo, sztukę, głęboką wiedzę z danej dziedziny, ale także powołanie, któremu ktoś się oddaje – w domyśle – bez reszty (stąd, o zgrozo, profesja zakonna). Również sam czasownik może być powodem nieporozumień, ponieważ brzmienie jego formy podstawowej (profiteor) wywołuje skojarzenie z profitem. Nic bardziej błędnego, o czym informuje strona bierna: professus sum. Nawet bez rozbudowanych analiz historyczno-socjologicznych, a wyłącznie z samej wykładni etymologicznej wynika, że mamy tu wyraźne odwoływanie się do wykonywania wyróżnionej społecznie profesji. Czy można to wyrazić lepiej? I czy ta wykładnia już nas do niczego nie zobowiązuje?
A chyba powinna przynajmniej zwracać naszą uwagę na inny jeszcze element znaczeniowy
zawarty w tej nazwie, czyli publiczne przyznanie się do znajomości rzeczy w dziedzinach naukowych i obszarach kompetencji wcześniej wymienionych, a także dobrowolne przyrzeczenie oddania się tym zajęciom niemal bez reszty. Składana przez przedstawicieli korporacji przysięga czy inne forma ślubowania składane przez adeptów zawodów zaufania publicznego nie są więc czczym ceremoniałem. Ponieważ tych profesji nie można zaliczyć do pospolitych, tak duże znaczenie ma prawdziwe powołanie (do zawodu). Potwierdza to wywód etymologiczny tłumaczący, że profesor został powołany po to, aby dawać publiczne świadectwo prawdzie, a prawnik profesjonalista po to, aby w kręgach gospodarczych upowszechniać ideę „społecznej odpowiedzialności biznesu” oraz strzec ładu prawnego, bez którego dziczeje rynek i obumiera sfera publiczna, w efekcie czego degeneracji ulega również kultura.
3.2.1. Integrująca rola marketingu
Wspomniana wyżej nieuchronność spotkania praktyki medycznej z marketingiem usług profesjonalnych może teraz – po wprowadzeniu niezbędnego zestawu pojęć – ulec dalszemu uściśleniu. Nieprzypadkowo odnosimy marketing do „praktyki” medycznej, ponieważ – w odróżnieniu np. od medycyny klinicznej – prowadzenie takiej praktyki wymaga wspomagania ze strony innych dziedzin, ekonomiczno-finansowych, menedżerskich, technicznych, farmaceutycznych, logistycznych itp., jak dotąd funkcjonujących w różnych zakresach przypisywanych im domen.
Uwzględniwszy to, że relacyjny marketing usług profesjonalnych zajmuje newralgiczną pozycję łącznika między pacjentami a organizacją ów marketing stosującą, można przyjąć
20 Zamiast relacyjnego marketingu wypracowanego dla usług profesjonalnych wybierają „adaptacyjną” wersję marketingu usług, będącego modyfikacją marketingu masowych dóbr konsumpcyjnych. Por. K. Rogoziński, Marketing relacyjny – nowa propozycja dla prawników, „Radca Prawny” 2002, nr 3.
4. Szpitale onkologiczne lub pulmonologiczne: a) dla szpitali onkologicznych: brachyterapia, ginekologia onkologiczna, chemioterapia hospitalizacja, chirurgia onkologiczna, chirurgia onkologiczna dla dzieci, hematologia, onkologia i hematologia dziecięca, onkologia kliniczna, radioterapia, terapia izotopowa, transplantologia kliniczna, transplantologia kliniczna dla dzieci, kryterium kwalifikacji: sześć profili systemu zabezpieczenia; b) dla szpitali pulmonologicznych: chemioterapia hospitalizacja, chirurgia klatki piersiowej, chirurgia klatki piersiowej dla dzieci, choroby płuc, choroby płuc dla dzieci; kryterium kwalifikacji: dwa profile systemu zabezpieczenia.
5. Szpitale pediatryczne: wszystkie profile systemu zabezpieczenia dla dzieci w zakresie leczenia szpitalnego; kryterium kwalifikacji: trzy profile systemu zabezpieczenia.
6. Szpitale ogólnopolskie: wszystkie profile systemu zabezpieczenia w zakresie leczenia szpitalnego; kryterium kwalifikacji: jeden profil systemu zabezpieczenia.
Poziomy systemu zabezpieczenia są wyznaczane przez rodzaje udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej i określane przez wskazanie profili lub rodzajów komórek organizacyjnych, w których te świadczenia są udzielane w trybie hospitalizacji (…). Podmiot, który zakwalifikuje się do określonego poziomu powinien posiadać umowę z NFZ, co najmniej przez ostatnie 2 lata kalendarzowe i udzielać świadczeń w trybie hospitalizacji.
Świadczeniodawcę kwalifikuje się do systemu zabezpieczenia na okres 4 lat. Kwalifikacja polega na włączeniu danego świadczeniodawcy do jednego z poziomów systemu zabezpieczenia oraz wskazaniu profili systemu zabezpieczenia, zakresów lub rodzajów świadczeń, w ramach których będą udzielane świadczenia opieki zdrowotnej w systemie zabezpieczenia.
Warunkiem zakwalifikowania do systemu zabezpieczenia, jest łączne spełnienie następujących zasad:
– W odniesieniu do poziomów: I, II, III, szpitali onkologicznych i pulmonologicznych oraz pediatrycznych:
udzielają świadczeń opieki zdrowotnej w ramach szpitalnego oddziału ratunkowego albo izby przyjęć, na podstawie umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, której okres trwania wynosi co najmniej 2 ostatnie lata kalendarzowe (I, II, III i szpitali pediatrycznych);
udzielają świadczeń opieki zdrowotnej w ramach profilu systemu zabezpieczenia anestezjologia i intensywna terapia lub anestezjologia i intensywna terapia dla dzieci (jeden z poziomów referencyjnych), na podstawie umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, której okres trwania wynosi co najmniej 2 ostatnie lata kalendarzowe – w przypadku poziomów II i III z zastrzeżeniem możliwości odstąpienia od tego wymogu;
spełniają kryteria kwalifikacji do jednego z tych poziomów określone w ustawie w ust. 6 albo 7 lub 8 art. 95l ustawy oraz szczegółowe kryteria kwalifikacji określone w przepisach wydanych na podstawie ust. 12 pkt 1;
do dnia ogłoszenia wykazu listy szpitali zakwalifikowanych do systemu zabezpieczenia mają umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie leczenia szpitalnego spełniającą łącznie następujące warunki: (1) okres trwania umowy, w zakresie profili systemu zabezpieczenia kwalifikujących danego świadczeniodawcę do danego poziomu systemu zabezpieczenia, wynosi co najmniej 2 ostatnie lata kalendarzowe; (2) umowa, w odniesieniu do wszystkich profili systemu zabezpieczenia kwalifikujących danego świadcze-
niodawcę do danego poziomu systemu zabezpieczenia, dotyczy udzielania świadczeń w trybie hospitalizacji.
– W odniesieniu do poziomu szpitali ogólnopolskich określono następujące warunki kwalifikacji:
szpital jest instytutem, o którym mowa w art. 3 Ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 roku o instytutach badawczych, albo podmiotem leczniczym utworzonym i prowadzonym przez uczelnię medyczną w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej albo przez Skarb Państwa reprezentowany przez ministra;
ma co najmniej 1 profil;
ma umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie leczenia szpitalnego spełniającą łącznie następujące warunki: (1) okres trwania umowy wynosi co najmniej 2 ostatnie lata kalendarzowe; (2) umowa dotyczy udzielania świadczeń w trybie hospitalizacji.
Dalsze zapisy ustawy dotyczą określenia warunków odstąpienia od niektórych kryteriów kwalifikacji, zmniejszenia liczby profili kwalifikujących, przedstawienia dodatkowych warunków kwalifikacji, w przypadku zgody na niespełnianie podstawowych warunków. Tego typu przypadki świadczeniodawców włączonych do sieci szpitali mimo niespełnienia warunków podstawowych będą występowały jedynie w razie potrzeby zapewnienia kompleksowości lub zabezpieczenia świadczeń na danym obszarze oraz w innych przypadkach, opisanych w ustawie.
Kompleksowość i ciągłość udzielania świadczeń, zgodnie z intencją ustawodawcy, ma zostać zagwarantowana dzięki włączeniu do system podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej poradni
specjalistycznych, działających na podstawie umowy z NFZ w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, spełniających kryteria poradni przyszpitalnych i odpowiadających profilem posiadanym oddziałom szpitalnym. Ponadto kompleksowość i ciągłość procesu leczenia zapewni rehabilitacja w warunkach oddziału stacjonarnego lub ośrodka/oddziału dziennego. W celu realizacji ustawowych założeń konieczne są szczegółowe kryteria kwalifikacji świadczeniodawców do poszczególnych poziomów systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej określane w stosownych rozporządzeniach ministra zdrowia.
Zmiany wprowadzone w 2017 roku mają na celu m.in. zagwarantować świadczeniodawcom stabilność finansowania świadczeń. Świadczenia opieki zdrowotnej są po wprowadzeniu reformy od 1 października 2017 r. finansowane z budżetu państwa trzema sposobami:
– przez ryczałt;
– przez system odrębnego finansowania w ramach kwoty zobowiązania (ryczałtu);
– na podstawie umowy z NFZ, zawartej w wyniku postępowania konkursowego przeprowadzonego w NFZ.
8.2.2. Ryczałt
Zasady finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ryczałtem zostały w następujący sposób opisane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2017 r. w sprawie sposobu ustalania ryczałtu systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej na pierwszy okres rozliczeniowy:
„§ 3. Wartość ryczałtu dla danego świadczeniodawcy wylicza się według wzoru:
9.3.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
PERSONELU MEDYCZNEGO
W zapewnianiu ochrony przysługujących pacjentom praw duże znaczenie mają wszelkie formy odpowiedzialności lekarza. Ponieważ tematyka ta ściśle wiąże się z prawami pacjenta, została poruszona w niniejszej publikacji. Jak pisze M. Nestorowicz19, przez całe dziesięciolecia, pod rządem Kodeksu zobowiązań, odpowiedzialność lekarza i zakładu była „podzielona”. Lekarz ponosił odpowiedzialność za winę w zakresie diagnozy i terapii (błąd sztuki lekarskiej), a zakład leczniczy – tylko za „winę organizacyjną”. W zakresie terapii lekarz nie był uważany za podwładnego zakładu. Dopiero w wyroku z 8 stycznia 1965 roku (II CR 2/65, OSPiKA 1967, nr 9, poz. 220, z glosą A. Szpunara, tamże, s. 417) Sąd Najwyższy odstąpił od tej linii orzecznictwa i przyjął pełną odpowiedzialność publicznego zakładu leczniczego za szkody wyrządzone przez lekarza, będącego wówczas funkcjonariuszem państwowym, podczas wykonywania powierzonych mu czynności, a więc także wtedy, gdy szkoda była następstwem zawinionego błędu sztuki lekarskiej. Pogląd ten został ugruntowany w uchwale Sądu Najwyższego z 15 lutego 1971 roku (III CZP 33/70, OSNCP 1971, nr 4, poz. 59) w sprawie odpowiedzialności Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych (art. 417–420 K.c.).
Wyróżnia się cztery następujące płaszczyzny odpowiedzialności lekarza:
1. Odpowiedzialność służbową. W celu dochodzenia swoich praw pacjent może złożyć skargę do rady społecznej zakładu opieki zdrowotnej. Do zadań rady należy m.in. dokonywanie okresowych analiz skarg i wniosków wnoszonych przez osoby korzystające
ze świadczeń zakładu, z wyłączeniem spraw podlegających nadzorowi medycznemu. W przypadku gdy skarga dotyczy postępowania personelu średniego (pielęgniarki) lub niższego (salowe), a powód skargi nie narusza drastycznie obowiązujących przepisów, swoje uwagi należy kierować na ręce lekarza prowadzącego. Można to uczynić również na ręce pielęgniarki oddziałowej. Natomiast gdy skarga dotyczy postępowania lekarza, można zwrócić się do jego bezpośredniego przełożonego, którym jest ordynator oddziału. Skargę można również złożyć na ręce dyrektora zakładu opieki zdrowotnej lub radzie społecznej. W wyniku skargi lekarz lub inna osoba winna naruszenia praw pacjenta może ponieść odpowiedzialność służbową np. otrzymać naganę20.
2. Odpowiedzialność zawodową. Obejmuje swoim zakresem wszystkich lekarzy, niezależnie od formy organizacyjnej, w jakiej udzielają świadczeń zdrowotnych. Jest jedną z form odpowiedzialności wynikającej z ustawy. Aktualnie zasady tej odpowiedzialności w stosunku do lekarza określa Ustawa z dnia 2 grudnia 2009 roku o izbach lekarskich. W kwestiach nieuregulowanych w tej ustawie (art. 57) do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej stosuje się odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania karnego. Kompetencje w zakresie kontroli zawodowej powierzono organom izb lekarskich, a w szczególności Okręgowym Rzecznikom Odpowiedzialności Zawodowej, Naczelnemu Rzecznikowi Odpowiedzialności Zawodowej oraz sądom lekarskim. Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej:
– prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawach z zakresu odpowiedzialności zawodowej lekarzy;
19 Zob. M. Nestorowicz, Prawo medyczne. Komentarze i glosy do orzeczeń sądowych, Warszawa 2012, s. 19.
20 Zob. D. Ponczek, Prawa pacjenta w Polsce, Łódź 2000, s. 71–72.
8) funkcjonalność wydruku dokumentacji.
9.5. RODO – OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH
W PODMIOTACH LECZNICZYCH
Jakub Przybyła
25 maja 2018 roku weszło w życie nowe unijne rozporządzenie dotyczące ochrony danych osobowych. Wprowadzone przepisy są oparte na Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 65/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych). W rozporządzeniu tym ustanowione zostały przepisy o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz przepisy o swobodnym przepływie danych osobowych (art. 1). Rozporządzenie to chroni podstawowe prawa i wolność osób fizycznych, a w szczególności ich prawo do ochrony danych osobowych.
Przez „dane osobowe” ustawodawca rozumie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania „osobie fizycznej”. Możliwa do zidentyfikowania osoba fizyczna to osoba, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w szczególności na podstawie identyfikatora, takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej (art. 4).
W komentarzu do tego zapisu Wydawnictwo INFOR podaje, że osobom fizycznym mogą
zostać przypisane identyfikatory internetowe, takie jak: adresy IP, identyfikatory plików cookie – generowane przez ich urządzenia, aplikacje, narzędzia i protokoły lub inne identyfikatory, generowane np. przez etykiety RFID. Może to skutkować zostawianiem śladów, które
– w szczególności, w połączeniu z unikatowymi identyfikatorami i innymi informacjami uzyskiwanymi przez serwery – mogą być wykorzystywane do tworzenia profili i do identyfikowania tych osób24.
Do danych osobowych dotyczących zdrowia należy zaliczyć wszystkie dane o stanie zdrowia osoby, ujawniające informacje o przeszłym, obecnym lub przyszłym stanie fizycznego lub psychicznego zdrowia osoby, której dane dotyczą. Do danych takich należą informacje o danej osobie fizycznej zbierane podczas jej rejestracji do usług opieki zdrowotnej lub podczas świadczenia usług opieki zdrowotnej, jak to określa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE, w tym:
– numer, symbol lub oznaczenie przypisane danej osobie fizycznej w celu jednoznacznego zidentyfikowania tej osoby fizycznej do celów zdrowotnych;
– informacje pochodzące z badań laboratoryjnych lub lekarskich części ciała lub płynów ustrojowych, w tym danych genetycznych i próbek biologicznych; – wszelkie informacje, np. o chorobie, niepełnosprawności, ryzyku choroby, historii medycznej, leczeniu klinicznym lub stanie fizjologicznym lub biomedycznym osoby, której dane dotyczą, niezależnie od ich źródła, którym może być np. lekarz lub inny pracownik służby zdrowia, szpital, urządzenie medyczne lub badanie diagnostyczne in vitro (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego…, pkt 35).
24 Zob. B. Pióro, RODO. Ochrona Danych Osobowych. Przewodnik po zmianach, Warszawa 2017, s. 16.
